Opstelten: 'Ik hou wel van een beetje tempo' - Openbaar Ministerie

NOODWEER BOVEN
Recente jurisprudentie over noodweer en noodweerexces
JURIDISCH NEDERLAND
Het kan stom toeval zijn, maar als de Hoge Raad in een aantal arresten over hetzelfde
onderwerp casseert, is dat meestal een teken dat het recht in beweging is. Rond de
jaarwisseling gaf de Raad in vijf arresten gelijk aan veroordeelde verdachten die vonden
dat het gerechtshof hun beroep op noodweer(exces) te makkelijk had verworpen.
De eerste van hen was de geplaagde visboer (LJN BN7732). Op marktdag is hij bezig met
fileren. Twee jongens lopen langs zijn kraam en één van hen pakt een vis uit een krat. De
visman ziet dit en loopt met zijn fileermes in de richting van de vrienden en roept dat ze
de vis terug moeten leggen. De jongens leggen deze terug, en roepen ‘dat durf je nu wel
met dat mes’. De visboer gooit daarop zijn mes op de fileertafel en loopt achter de
vrienden aan. Hij duwt een van hen met kracht omver. De jongen komt overeind en loopt
met de borst vooruit op de visboer af. deze geeft hem een forse vuistslag in het gezicht.
Volgens het Hof Den Bosch heeft de visman niet geslagen uit noodweer. De Hoge Raad
denkt daar anders over. Het ‘met de borst vooruit’ op de visboer toelopen kan, gezien de
omstandigheden waarin deze verkeerde, wel degelijk een onmiddellijk dreigend gevaar
voor een wederrechtelijke aanranding oproepen.
Het zelf de confrontatie opzoeken kan in de weg staan aan een geslaagd beroep op
noodweer(exces). Is het bij de nieuwe vriendin van je ex-vriend gaan staan, en haar
vervolgens ‘vuil’ aankijken zó provocerend dat een tegenreactie van het latere slachtoffer
te verwachten is? Het hof Den Haag oordeelde dat de verdachte de confrontatie die
ontstond aan haar eigen gedrag had te danken. De Hoge Raad vindt dat te streng (LJN
BO1267).
Een ingewikkelder feitencomplex speelt in HR 4 januari 2011 (LJN BO4475). Hier is het
slachtoffer begonnen met het veroorzaken van problemen. Hij heeft de vriendin van de
verdachte onder de rok betast, en een duw gegeven. De verdachte nam het voor zijn
vriendin op, pakte het slachtoffer bij de keel, en riep dat hij moest ophouden. Het
slachtoffer balde zijn vuisten waarop verdachte hem een kopstoot gaf. De verdachte
beroept zich op noodweer, wat door het hof wordt afgewezen. Het hof oordeelt dat het
ballen van de vuisten door het slachtoffer niet kan worden aangemerkt als wederrechtelijk
omdat het slachtoffer op dat moment zélf in een noodweersituatie verkeerde. De
Hoge Raad vindt dit oordeel niet begrijpelijk. Het hof had ook moeten kijken naar wat er
was voorgevallen vóórdat verdachte het slachtoffer bij de keel greep.
In een ander arrest van dezelfde dag brengt de Hoge Raad nog eens onder de aandacht
wanneer sprake kan zijn van een geslaagd beroep op noodweerexces (LJN BN9301). Dat
is allereerst wanneer een aangevallene als gevolg van een hevige gemoedsbeweging te
hard van stapel loopt en zijn verdediging verder gaat dan geboden is. Maar noodweerexces
wordt ook aangenomen als de aangevallene zich aanvankelijk adequaat verdedigt,
maar als gevolg van een hevige gemoedsbeweging doorgaat terwijl de noodweersituatie
al beëindigd is. Aanleiding voor deze les is het oordeel van het hof Den Haag dat het feit
dat slachtoffer al was overmeesterd en geboeid op de grond lag aan een beroep op noodweerexces
in de weg staat. Of de dodelijke geweldplegingen een verontschuldigbare
overschrijding van de grenzen van noodzakelijke verdediging zijn, moet opnieuw worden
beoordeeld. Maar dan wel volgens de regels van de Hoge Raad.
Tekst: Miranda van Turennout en Juriaan Simonis, Wetenschappelijk Bureau OM
26 | jurisprudentie - Opportuun 3 - maart 2010
DE STELLING
‘130 op de snelweg is een goed plan’
Koos Spee,
Landelijk verkeersofficier
van justitie
De maximumsnelheid verhogen naar 130 km per uur
vind ik geen goed plan. Deze verhoging leidt tot meer
verkeersslachtoffers, is slecht voor het milieu, zowel
voor de uitstoot als voor het verkeerslawaai en
bevordert de doorstroming bepaald niet. De praktijk zal
zijn dat er tegen de 140 km per uur wordt gereden,
omdat de politie gezien de verplichte marges pas bij
138 km/h zal gaan bekeuren. Het snelheidsverschil
tussen de diverse categorieën voertuigen wordt dus
groter, dat leidt op zich al tot gevaarlijke situaties en
als er een crash gebeurt zal de botssnelheid hoger zijn
waardoor de kans op ernstig letsel toeneemt.
Als je het onderste uit de kan wil halen en dus tegen
de bekeuringgrens aan rijdt is de remweg inclusief de
reactieseconde bij 127 km/h 113 meter en bij 137 km/h
129 meter. Dat scheelt 16 meter en dat zijn drie à vier
auto’s als je een stilstaande file even te laat in de
gaten hebt.
Foto: NFP Photography/Pieter Magielsen
Ton Roks,
Freelance autojournalist
Het lijkt me wel een goed plan, 130 km/h op de juiste
tijd en de juiste plaats. Het scheelt misschien niet veel
in tijd, maar het geeft wel het goede gevoel dat je lekker
opschiet. Ophogen naar 130 is ook een goed medicijn
tegen het barre en boze imago van de snelheidshandhavers
en justitie, die de naam hebben limieten te
gebruiken om de kas te spekken, met milieuhoeders als
gretige handlangers. Als de in deze te repressieve
overheid de teugels af en toe zou laten vieren, zouden
de regels waarschijnlijk serieuzer genomen worden.
Gaan mensen nog sneller rijden als ze 130 mogen?
Dat zal meevallen, de meeste die nu menen 120 te gaan,
rijden slechts 115 door de tellerafwijking. Wie straks
stout denkt te zijn met 135 op de klok, gaat nog lang
geen 130. Heb ook vertrouwen in technologie. Spoedig
zullen veel auto’s ‘borden-lezers’ achter de voorruit
hebben, die de limiet permanent in je dashboard laten
zien en signaaltjes geven als je te hard rijdt.
Opportuun 3 - maart 2011 - de stelling | 27