Opstelten: 'Ik hou wel van een beetje tempo' - Openbaar Ministerie
Opstelten: 'Ik hou wel van een beetje tempo' - Openbaar Ministerie
Opstelten: 'Ik hou wel van een beetje tempo' - Openbaar Ministerie
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Opstelten</strong>: <strong>'Ik</strong> <strong>hou</strong> <strong>wel</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>een</strong> <strong>beetje</strong> <strong>tempo'</strong><br />
RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | NR 03 | JAARGANG 17 | MAART 2011<br />
Fraude met Pardonregeling<br />
aangepakt<br />
Landelijk Parket over<br />
schrijnende mensenhandel
OM treedt op tegen koperdieven<br />
HaPereNde<br />
sLagbOmeN<br />
Een politieman helpt <strong>een</strong> man oversteken. De slagbomen <strong>van</strong> elf<br />
spoorwegovergangen op het treintraject Roosendaal-Breda<br />
kunnen niet meer omhoog doordat dieven in Etten-Leur 20 tot 30<br />
meter koperkabel hebben weggeknipt. De samenleving wordt<br />
steeds vaker geconfronteerd met koperdiefstal. Koper wordt<br />
gestolen <strong>van</strong> bouwplaatsen, uit leegstaande panden en zelfs <strong>van</strong><br />
treinsporen. Door koperdiefstal kunnen gevaarlijke situaties<br />
ontstaan. Afhankelijk <strong>van</strong> de zaak kán de officier artikel 351 Sr.<br />
ten laste leggen: beschadiging <strong>van</strong> werken <strong>van</strong> openbaar nut/<br />
landsverdediging. “Hij die de spoorweg (…) vernielt of<br />
beschadigt, wordt gestraft met ge<strong>van</strong>genisstraf <strong>van</strong> ten hoogste<br />
drie jaren of geldboete <strong>van</strong> de vierde categorie.”<br />
Foto: ANP Photo/Robert <strong>van</strong> den Berge<br />
2 | In Naam beeld artikel - Opportuun - Opportuun 3 - maart 4 - mei 2011 2010 Opportuun 4 - mei 2010 - Naam artikel | 3
6<br />
10<br />
16<br />
30<br />
'alleingang'<br />
De minister <strong>van</strong> Veiligheid en Justitie Ivo <strong>Opstelten</strong><br />
wil af <strong>van</strong> formulierengekte en registratiedrift.<br />
Hoe organisaties dat gaan aanpakken, daar<br />
bemoeit hij zich niet al te nadrukkelijk mee.<br />
Hij treedt op als hij het gevoel heeft dat de keten<br />
er niet uitkomt. ‘Want sámen moeten ze het doen,<br />
<strong>een</strong> Alleingang is nooit goed.’<br />
Interview met <strong>Opstelten</strong> waarin hij g<strong>een</strong> blad<br />
voor de mond neemt<br />
roekeloos rijgedrag<br />
In <strong>een</strong> feestelijk begonnen oktobernacht krijgt <strong>een</strong><br />
club vrienden <strong>een</strong> vreselijk auto-ongeluk tussen<br />
Wassenaar en Den Haag. De twee die in de<br />
achterbak zaten, overleven het niet. In de zaak die<br />
volgt, eist officier Fridolijn Kuipers <strong>een</strong> straf voor<br />
'roekeloos rijgedrag'. De bestuurder gooide voor<br />
het fatale moment meerdere keren het stuur om<br />
als grap. Dat de jongen uiteindelijk <strong>een</strong> werkstraf<br />
kreeg, zit Kuipers niet dwars.<br />
Een verhaal over <strong>een</strong> emotionele zaak<br />
mensenhandel<br />
Bij het Landelijk Parket is het volgens de<br />
medewerkers 'minder hectisch dan bij <strong>een</strong><br />
arrondissementsparket’. De zaken zijn groot, je<br />
werkt er meer projectmatig. Mensenhandel<br />
en -smokkel zijn de misdrijven waarbij vrouwen<br />
<strong>van</strong> over de hele wereld zich vaak niet durven laten<br />
redden uit mensonterende situaties.<br />
Daarom staat aanpakken <strong>van</strong> de internationale<br />
organisaties bovenaan.<br />
Een kijkje in het Place Vendôme in Zwolle<br />
Cold case<br />
Gemiddeld <strong>een</strong> op de drie onopgeloste moordzaken<br />
krijgt het speciale cold case team <strong>van</strong> de<br />
Amsterdamse politie helder. Het team bestaat uit<br />
vijftien personen. Ze zijn ervaren in forensisch en<br />
tactisch onderzoek, doen administratief werk of zijn<br />
officier <strong>van</strong> justitie. De oplossing <strong>van</strong> de zaak komt<br />
niet uit het team, ze werken als <strong>een</strong> projectvoorbereider:<br />
alle informatie wordt aan het betreffende<br />
district teruggegeven, inclusief aanbevelingen.<br />
Succesvol voorbeeld uit de praktijk<br />
OPPORTUUN | RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | JAARGANG 17 | NUMMER 03 | MAART 2011 Opportuun wordt gratis verstrekt<br />
aan de medewerkers <strong>van</strong> het OM en andere geïnteresseerden. Het magazine verschijnt twaalf keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de<br />
in<strong>hou</strong>d. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen g<strong>een</strong> rechten worden ontl<strong>een</strong>d. Overname <strong>van</strong> artikelen met bronvermelding is toegestaan.<br />
Abonnementenadministratie Wijzigingen? Stuur de adresdrager met de aangebrachte wijzigingen naar het retouradres, of e-mail de wijzigingen naar<br />
opportuun@om.nl. Redactieadres <strong>Openbaar</strong> <strong>Ministerie</strong>, Parket-Generaal, afdeling Communicatie, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag.<br />
Eindredacteur Pieter Vermaas, 070 - 3399840 of p.vermaas@om.nl. Plaatsver<strong>van</strong>gend eindredacteur Thea <strong>van</strong> der Geest, 070 - 3399825 of t.v.d.geest@om.nl.<br />
Aan dit nummer werkten mee Linda <strong>van</strong> der Eijck, Jacques Eversdijk, Anna Italianer, Wim de Bruin, Juriaan Simonis, Jan-Willem Grimbergen<br />
Foto omslag Vincent Mentzel NRCH/HH Bladformule en vormgeving Kris Kras Design Druk Tuijtel Oplage 8620<br />
bewustwording<br />
In<strong>hou</strong>d<br />
Veilig Verkeer Nederland komt regelmatig in contact met nabestaanden of betrokkenen<br />
bij ernstige verkeersongevallen. De reactie is altijd dat men dacht dat hen of<br />
hun dierbaren niets zou overkomen: verkeersveiligheid is <strong>een</strong> <strong>van</strong>zelfsprekend heid<br />
recht toch? Na <strong>een</strong> ongeluk willen ze <strong>wel</strong> <strong>van</strong> de daken schreeuwen dat deelnemen<br />
aan het verkeer g<strong>een</strong> spelletje is. Zo hopen ze anderen het onbeschrijfelijke leed dat<br />
hen is overkomen, te besparen.<br />
Bij Veilig Verkeer Nederland zetten we ons in om ieder<strong>een</strong> veilig over straat te laten<br />
gaan. Dat doen we met name door educatie en voorlichting over gedrag. Preventief,<br />
dus. Het OM (zie pag 10 <strong>van</strong> dit magazine) speelt als handhaver <strong>een</strong> grote rol nadat<br />
<strong>een</strong> ongeluk heeft plaatsgevonden. Maar ook het OM zou meer kunnen doen in het<br />
kader <strong>van</strong> de bewustwording.<br />
We kennen in Nederland al het project Boete of Kanskaart, <strong>een</strong> leerstraf voor jonge<br />
plegers <strong>van</strong> alcoholdelicten. Een dergelijk traject zou even<strong>een</strong>s kunnen worden<br />
opgezet voor jonge verkeershufters. VVN beschikt over de nodige expertise op het<br />
terrein <strong>van</strong> gedragsbeïnvloeding. Die kennis is <strong>een</strong> bruikbaar hulpmiddel bij de opzet<br />
<strong>van</strong> <strong>een</strong> dergelijk programma en natuurlijk zijn wij bereid daar aan mee te werken.<br />
Voor alles gaat het er tenslotte om dat <strong>een</strong> volgend ongeval wordt voorkomen en dat<br />
de zogenaamde stoere jongens zich bewust worden <strong>van</strong> hun ontoelaatbare<br />
roekeloosheid.<br />
Linda <strong>van</strong> der Eijck<br />
Directeur Veilig Verkeer Nederland<br />
En verder...<br />
Actueel > 14<br />
Column GrOMbergen > 20<br />
5 vragen: Pardonfraude > 21<br />
Kortom > 22<br />
Column Ut Recht > 25<br />
Jurisprudentie > 26<br />
De stelling: ‘130 op snelweg <strong>een</strong> goed plan’ > 27<br />
Organisatie: "ster-feiten" naar CVOM > 28<br />
Gespot: Ronne <strong>van</strong> Zuidam > 32<br />
Opportuun 3 - maart 2011 - In<strong>hou</strong>dsopgave | 5
Ivo <strong>Opstelten</strong>:<br />
‘Als de keten<br />
niet<br />
doorpakt,<br />
doe ik het’<br />
6 |<br />
Naam artikel - Opportuun 4 - mei 2010<br />
Samenwerken, keuzes maken en zo min mogelijk papier<br />
produceren. Dat wil Ivo – “Gewoon aanpakken” – <strong>Opstelten</strong> zien<br />
bij het OM. Interview met de minister <strong>van</strong> Veiligheid en Justitie.<br />
'De grote jongens gaan ook voor de bijl.'<br />
GEWOON<br />
Minister wil aanval op “bureaucratische ellende”<br />
AANPAKKEN<br />
Niet all<strong>een</strong> voordat het kabinet-<br />
Rutte het bordes opstapte was hij<br />
prominent in beeld. Nadat de informateur<br />
half oktober beëdigd was<br />
als minister, bleef VVD'er Ivo<br />
Willem <strong>Opstelten</strong> (Rotterdam, 31<br />
januari 1944) de schijnwerpers <strong>van</strong><br />
de media zoeken. Vanaf het nieuwe<br />
departement <strong>van</strong> Veiligheid en<br />
Justitie regende het voorstellen<br />
voor de veiligheid.<br />
Een bewuste keuze <strong>van</strong> <strong>een</strong> minister<br />
die tv-presentator is geweest?<br />
'Nee, daar heeft het niks mee te<br />
maken. Nadat we <strong>van</strong> het bordes<br />
kwamen, zijn staatssecretaris Fred<br />
Teeven en ik gewoon met ent<strong>hou</strong>siasme<br />
aan de slag gegaan. We hebben<br />
het Regeerakkoord: daar staat<br />
in wat we aan het doen zijn en daar<br />
zijn we na <strong>een</strong> korte oriëntatie mee<br />
begonnen. Ik <strong>hou</strong> <strong>wel</strong> <strong>van</strong> <strong>een</strong><br />
<strong>beetje</strong> tempo. Gewoon aan het<br />
werk in <strong>een</strong> departement dat<br />
behalve Justitie ook <strong>een</strong> directoraat<br />
Veiligheid huisvest. Het beheer<br />
over de politie, het bestuur dat nu<br />
op Justitie zit, de VNG die over de<br />
vloer komt: het geeft <strong>een</strong> heftige<br />
dynamiek. Luiken en gordijnen<br />
gaan open.'<br />
Als burgemeester (Dalen, Doorn,<br />
Delfzijl, Utrecht, Rotterdam en<br />
Tilburg) zag u als nabije buiten-<br />
staander het OM. Wat was<br />
uw ervaring?<br />
‘Dat we sc<strong>hou</strong>der aan sc<strong>hou</strong>der<br />
stonden. In Utrecht of Rotterdam:<br />
samen met hoofdofficieren hebben<br />
we gevochten om onveiligheid en<br />
criminaliteit weg te werken.<br />
Bijvoorbeeld in het college met<br />
Leefbaar Rotterdam, in de spannende<br />
post-Fortuynperiode. OM<br />
en bestuur – we deelden altijd hetzelfde<br />
gevoel <strong>van</strong> <strong>een</strong> sense of<br />
urgency. In de driehoek bemoeide<br />
ik me als korpsbeheerder met wat<br />
het OM deed. In de kern was ik <strong>een</strong><br />
steun in de rug voor het OM, en<br />
soms kritisch. Op dezelfde manier<br />
was de hoofdofficier betrokken bij<br />
de Openbare Orde en Veiligheid,<br />
zodat je denkkracht op elkaar aansluit.<br />
Ik zag de hoofdofficier <strong>van</strong><br />
Rotterdam als <strong>een</strong> soort minister<br />
<strong>van</strong> justitie in de stad, die dus ook<br />
optrad in raadscommissies.<br />
In de stuurgroep Veilig heb ik toen<br />
verboden dat er stukken werden<br />
geschreven. Daar heb ik al bureaucratie<br />
weggewerkt. Met nota's<br />
schrijven maak je het jezelf te<br />
makkelijk. Wil je mensen scherp<br />
<strong>hou</strong>den, dan moet je ze g<strong>een</strong> documenten<br />
laten maken. Gewoon in<br />
overleg de stadsmariniers<br />
opdrachten meegeven. Het OM<br />
moest er even aan wennen, maar<br />
deed daarin mee.'<br />
Wat vond u dat bij het OM<br />
beter kan?<br />
<strong>'Ik</strong> vond dat je moet focussen.<br />
Keuzes maken, want niet alles kan<br />
tegelijk. Ook al zou je er veel mensen<br />
bij krijgen, dan geldt nog steeds<br />
dat je toch keuzes moet maken. Dat<br />
was <strong>wel</strong> <strong>een</strong>s <strong>een</strong> punt. Dat heb ik in<br />
Rotterdam, met goede hoofdofficieren,<br />
kunnen doen. Spangen bijvoorbeeld,<br />
dat moesten we gewoon<br />
oplossen. Met man en macht hebben<br />
we de onveiligheid aangepakt en<br />
het is gelukt. Eerst het samen <strong>een</strong>s<br />
zijn, dan de organisatie en mensen<br />
er op inrichten.<br />
In de loop der tijd ben ik zelf ook<br />
veranderd en opgeschoven. Steeds<br />
meer zag ik de noodzaak <strong>van</strong> <strong>een</strong><br />
goede opsporingspolitie, <strong>van</strong> <strong>een</strong><br />
recherche met kwaliteit. De<br />
Schiedammer parkmoord vond<br />
plaats in mijn tijd als korpsbeheerder<br />
<strong>van</strong> Rotterdam. Er is daarna<br />
veel gebeurd.'<br />
Wilt u <strong>een</strong> OM dat <strong>van</strong>wege het<br />
handhavingstekort focust op<br />
strafzaken, of gaat het om de<br />
bijdrage die het OM levert aan<br />
de veiligheid?<br />
‘Dat laatste natuurlijk, want het gaat<br />
om samenhang. Zo'n kreet als “Kijk<br />
uit voor <strong>een</strong> justitiële politie”, daar<br />
<strong>hou</strong>d ik niet <strong>van</strong>. Dat is denken in<br />
<strong>een</strong> onzinnige scheiding: openbare-<br />
Opportuun 3 - maart 2011 - Interview | 7
‘Formulieren,<br />
protocollen:<br />
úren is de<br />
politie er<br />
mee bezig’<br />
ordepolitie hier, en opsporingspolitie<br />
daar. Hedendaagse burgemeesters<br />
benadrukken de integratie, zien<br />
het belang <strong>van</strong> <strong>een</strong> goede opsporing.<br />
Opsporing is gebaat bij <strong>een</strong><br />
goede politie op straat die meldt<br />
wat ie ziet. Er ís g<strong>een</strong> tweedeling.<br />
Wát bureaucratisch om te zeggen:<br />
zoveel naar links, zoveel mensen<br />
naar rechts. Nee, het is dynamisch.<br />
Een Alleingang is nooit goed. Je zult<br />
partners moeten zoeken. Als speler<br />
in de rechtsstaat met zware verantwoordelijkheden,<br />
is <strong>een</strong> hoofdofficier<br />
erg zichtbaar. Wat doet hij, met<br />
wie, hoe besturen ze samen <strong>een</strong><br />
stad. In deze periode zie ik dat de<br />
drie pijlers <strong>van</strong> politie, OM en rechtspraak<br />
in <strong>een</strong> turn-around zijn. Een<br />
nieuw politiebestel. Herinrichting<br />
<strong>van</strong> de Gerechtelijke Kaart met <strong>een</strong><br />
rechtspraak die zich ook anders<br />
organiseert. Regionalisering <strong>van</strong> het<br />
OM, dat samenwerkt met bestuur<br />
en fiscus – je doet het samen.'<br />
Wat als organisaties het, schermend<br />
met hun bevoegdheden, toch<br />
liever all<strong>een</strong> doen?<br />
'Dan zijn ze niet geschikt voor hun<br />
werk. In het huidige tijdsbeeld wordt<br />
het niet meer geaccepteerd als<br />
organisaties in plaats <strong>van</strong> samen te<br />
werken toch alles maar zelf gaan<br />
doen. In de keten moet men -<br />
OM’ers weten dat als g<strong>een</strong> ander -<br />
durven ingrijpen. Als de keten niet<br />
doorpakt pak ík door, absoluut. Mijn<br />
stijl is er altijd <strong>een</strong> <strong>van</strong> afspraken<br />
maken. Met het “hoe” ga ik me niet<br />
bemoeien, maar resultaten volg ik<br />
scherp. Heb ik het gevoel dat men<br />
er niet uitkomt, dan treed ik op.'<br />
Past die grote ambitie <strong>van</strong> aanpakken<br />
én daar bovenop samen-<br />
werken met anderen in deze tijd<br />
<strong>van</strong> bezuinigingen, allemaal <strong>een</strong><br />
tandje minder?<br />
'Allemaal <strong>een</strong> tandje minder, dat is<br />
ouderwets denken. Ik herken me<br />
niet in zo'n soort beleid. Mijn<br />
insteek is deze: Het regeerakkoord<br />
is de ambitie; dit zijn de middelen;<br />
hier sta ik en ten aanval. We zullen<br />
keuzes moeten maken. Focussen.'<br />
Kan u zeggen wat u dan minder<br />
wil gaan doen?<br />
‘Dat vind ik – met alle respect –<br />
weer zo’n typisch Nederlandse<br />
vraag, die iets bureaucratisch heeft:<br />
benoemen wat we niet gaan doen.<br />
Posterioriteiten: dat zijn de niet<br />
benoemde prioriteiten. Tuurlijk, als<br />
Amsterdam 650 veelplegers wil<br />
aanpakken en er 250 rechercheurs<br />
op zet, ja, dan gaat dat ten koste<br />
<strong>van</strong> andere dingen - dat is <strong>van</strong> alle<br />
eeuwen. Maar ik zie nu <strong>een</strong> bestuur,<br />
OM en politie dat ervoor gáát.<br />
Ieder<strong>een</strong> wil bijvoorbeeld de overvallen<br />
aanpakken. Je moet scherp<br />
focussen, dát kan de samenleving<br />
<strong>van</strong> deze minister verwachten. In<br />
het regeerakkoord is 470 miljoen<br />
voor de veiligheid vrijgemaakt. Voor<br />
politie en de Justitieketen. In de<br />
context <strong>van</strong> de totale rijksbegroting<br />
is dat <strong>een</strong> mooi bedrag. Dat springt<br />
er echt uit in dit kabinet.'<br />
Het OM kan 46 miljoen investeren.<br />
Maar moet ook 30 miljoen bezuinigen,<br />
en heeft de afgelopen jaren<br />
al 40 miljoen bezuinigd.<br />
‘Prima verhalen hoor, maar daar<br />
koop ik niet veel voor. Ik heb mijn<br />
afspraken met het College <strong>van</strong> procureurs-generaal<br />
gemaakt, en zij<br />
verzekeren mij dat het zo kan. Zij<br />
zullen het OM moeten meekrijgen<br />
en het er scherp op <strong>hou</strong>den, daar<br />
heb ik veel vertrouwen in. Gisteren<br />
nog, tijdens <strong>een</strong> werkbezoek in<br />
Arnhem, zag ik weer de schwung<br />
om het, scherp en gefocust, met de<br />
middelen gewoon te gaan doen.'<br />
Bezuinigingen botsen niet met de<br />
ambities?<br />
‘Totaal niet. We hebben het hier<br />
over grote organisaties die moeten<br />
gewoon kunnen herpositioneren.<br />
Het moet <strong>een</strong>s afgelopen zijn met<br />
die oude stijl! Met dat bureaucra-<br />
tisch geredeneer <strong>van</strong> “we hebben<br />
zoveel zaken, zoveel mensen, dan<br />
kunnen we maar zoveel doen”.<br />
Straal <strong>een</strong>s wat positiefs uit. Dat<br />
kán, want ik ben onder de indruk<br />
<strong>van</strong> de kwaliteit <strong>van</strong> de ambitie en<br />
stijl <strong>van</strong> de mensen. We moeten nu<br />
gewoon ten aanval gaan.'<br />
U wilt de slagkracht <strong>van</strong> justitie<br />
vergroten. Hoe?<br />
'Dat wil ik onder meer doen via het<br />
wetsontwerp herziening <strong>van</strong> de<br />
Gerechtelijke Kaart, wat leidt tot<br />
minder arrondissementen. Dat wil<br />
ik ook met het ontwerp <strong>van</strong> de<br />
nieuwe Politiewet. Daar is echt<br />
sprake <strong>van</strong> <strong>een</strong> turn-around. Een<br />
beweging die bij politie, OM en ZM<br />
gelijk op loopt. Ziet het OM zich daar<br />
als leidend? Nou, prima. Nee, ik zie<br />
dat niet zo. Het OM is <strong>een</strong> belangrijke<br />
speler, en de anderen even<br />
belangrijk. Maar al het OM vooroploopt,<br />
laat het dan <strong>wel</strong> op tijd naar<br />
achteren kijken: volgt ieder<strong>een</strong> <strong>wel</strong>?'<br />
Wat moet dat politie en justitie de<br />
komende jaren opleveren?<br />
'De organisaties zullen meer aangepast<br />
moeten zijn aan de eisen <strong>van</strong><br />
de huidige tijd. Het is nodig <strong>van</strong>uit<br />
het oogpunt <strong>van</strong> kwaliteit en specialismen.<br />
Dat zijn goede ontwikkelingen<br />
in organisatie en mensen. Kijk<br />
naar de expertise <strong>van</strong> officieren. Tot<br />
voor kort hadden aanklagers <strong>een</strong><br />
klassieke juridische achtergrond,<br />
maar dat is inmiddels aan het veranderen.<br />
Ze kunnen ook financieelbestuurlijke<br />
criminaliteit aanpakken,<br />
witteboordencriminaliteit. En<br />
ze doen dat samen met het bestuur,<br />
daar heb ik al prachtige voorbeelden<br />
gezien. Dat beeld <strong>van</strong> het OM<br />
moet heel Nederland zien.<br />
Bij de aanpassingen <strong>van</strong> het politiebestel<br />
en de herziening <strong>van</strong> de<br />
gerechtelijke kaart gaat het niet om<br />
machtsoverwegingen. Het is niet de<br />
drijfveer om de minister de baas te<br />
laten zijn over de politie. De positie<br />
<strong>van</strong> de burgemeester wordt zelfs<br />
versterkt. Maar het beheer komt bij<br />
mij. Het kabinet kiest daarvoor<br />
opdat politiemensen beter in staat<br />
gesteld worden hun werk te doen. In<br />
<strong>een</strong> klein land is het beter om dingen<br />
centraal te doen dan versnip-<br />
perd. Tientallen voorbeelden kan ik<br />
noemen. Neem de ICT, ieder<strong>een</strong> is<br />
er nu <strong>wel</strong> <strong>van</strong> overtuigd dat beheerin-één-hand<br />
leidt tot efficiency.<br />
Hetzelfde geldt voor centraal inkopen.<br />
All<strong>een</strong> maar afspraken daarover<br />
maken, is toch iets anders dan<br />
het écht in één structuur regelen.<br />
HRM, personeelsbeleid, vastgoed:<br />
het kan prima langs één lijn, met<br />
daarboven één “blauwe” baas, net<br />
zoals het nu in het OM geregeld is.<br />
Door het zo te regelen maak je de<br />
organisatie lean and mean, speel je<br />
in de operationele politieorganisatie<br />
<strong>van</strong> 49500 mensen capaciteit vrij,<br />
zodat de diender beter kan werken.<br />
Dat is wat mij motiveert: er gaan<br />
staan voor de mensen <strong>van</strong> politie,<br />
OM en rechtspraak.’<br />
U schermt met <strong>een</strong> aanvalsplan<br />
tegen de bureaucratie<br />
'Ook daarmee wil ik de slagkracht<br />
groter maken. Volgende week presenteer<br />
ik dat, en ik weet dat het<br />
kan rekenen op de steun <strong>van</strong> het<br />
OM. Samen moeten we die vreselijke<br />
bureaucratie te lijf gaan, die<br />
papieren en die protocollen.'<br />
Uw departement wil ook dat<br />
het OM transparant verantwoording<br />
aflegt<br />
'Dat moet ook. Maar transparantie<br />
is wat mij betreft niet de eerste<br />
vraag. Eerst gaat het erom: wat<br />
gaan we doen? Wat kan men verwachten?<br />
De ambitie en de professionals zijn<br />
er, maar als ik <strong>van</strong> politiemensen<br />
toch hoor en zie wat ze allemaal<br />
moeten invullen... Formulieren, protocollen<br />
– úren is men bezig. Zodat<br />
het OM niet zelden zegt: da's veel te<br />
veel. Dat moeten we terugdringen,<br />
bij voorbeeld door als OM minder<br />
<strong>van</strong> politiemensen te vragen. We<br />
kunnen die ellende afschaffen en<br />
het momentum ís er nu om daarmee<br />
te stoppen. Er is nu draagvlak<br />
om schoon schip te maken, dat<br />
wordt door het OM herkend.'<br />
Politiedocenten leren ook dat<br />
agenten pv’s vooral volledig moeten<br />
invullen, zodat de daarin<br />
genoemde feiten en omstandigheden<br />
bewijskracht hebben<br />
‘Het is <strong>wel</strong> <strong>een</strong> <strong>beetje</strong> <strong>een</strong> Pavlovreactie<br />
zoals u, met alle respect, dat<br />
nu stelt. Zeker, het OM moet <strong>wel</strong><br />
zaken kunnen voorleggen waarin het<br />
tot uitspraken komt. Maar we moeten<br />
ook <strong>een</strong>s kijken of het nodig is<br />
dat agenten zelf urenlang verbaliseren.<br />
Kunnen we niet veel meer<br />
gebruik maken <strong>van</strong> de moderne<br />
techniek? Als in de backoffice specialisten<br />
alles verwerken in dossiers<br />
en systemen, heeft men meer tijd<br />
voor het echte werk.'<br />
Het kabinet heeft oog voor<br />
slachtoffers, voor overlast in de<br />
wijk <strong>van</strong> Henk en Ingrid. Legt het<br />
voldoende accent op georganiseerde<br />
criminaliteit?<br />
‘Het is <strong>een</strong> topprioriteit, en dat heb<br />
ik in de Kamer ook gezegd. We<br />
beseffen zeker dat de gevolgen<br />
daar<strong>van</strong> uiteindelijk ook in de wijk<br />
zichtbaar worden, via intimidatie en<br />
economische machtsposities. Dat<br />
moet het OM samen met het bestuur<br />
aanpakken. De Wet Bibob wordt<br />
gewijzigd. Ik heb geld beschikbaar<br />
gesteld om meer crimineel vermogen<br />
te kunnen afpakken, heb twee<br />
topteams ingesteld, onder leiding<br />
<strong>van</strong> het OM. Drugsgerelateerde criminaliteit<br />
staat centraal in de aanpak.<br />
In Brabant zijn we met grote<br />
opruimacties bezig die langzaamaan<br />
zullen gaan werken.'<br />
Worden daarbij niet vooral kleine<br />
sukkels gepakt, waar grote jongens<br />
buiten schot blijven?<br />
‘Die gaan ook voor de bijl. Dit is zo'n<br />
punt, waar je het met alleingang niet<br />
redt. Het gaat om samenwerking<br />
tussen OM, politie, bestuur, fiscus,<br />
woningbouwcorporaties, verzekeringen,<br />
noem maar op. Met guidance<br />
<strong>van</strong>uit <strong>een</strong> taskforce. Ook daar doen<br />
we ons voordeel met die herziening<br />
<strong>van</strong> de gerechtelijke kaart en de<br />
nationale politie. Het Landelijk<br />
Parket, de Nationale recherche - dat<br />
geeft allemaal kans om specialismen<br />
te bundelen en in te zetten.<br />
Daar zitten topspelers met maar één<br />
doel: echte criminelen aanpakken.'<br />
Tekst: Pieter Vermaas<br />
Foto's: ANP Photo/Phil Nijhuis,<br />
Martijn Beekman/HH<br />
Opportuun 3 - maart 2011 - Interview | 9
Fridolijn Kuipers:<br />
‘Ik ben niet in<br />
hoger beroep<br />
gegaan’<br />
dodelijkRoekeloos<br />
rijgedrag of aanmerkelijk onvoorzichtig<br />
verkeersongeluk<br />
10 |<br />
Naam artikel - Opportuun 4 - mei 2010<br />
Een auto met zeven<br />
jongeren raakt <strong>van</strong> de weg.<br />
Twee inzittenden<br />
overlijden. Het meisje is op<br />
slag dood. Een<br />
zwaargewonde jongen<br />
overlijdt in het ziekenhuis.<br />
Officier Fridolijn Kuipers:<br />
'Voor mij was de zaak<br />
eigenlijk <strong>van</strong>af het begin<br />
duidelijk.' Maar tussen eis<br />
en vonnis zat <strong>een</strong> verschil<br />
<strong>van</strong> acht maanden<br />
ge<strong>van</strong>genisstraf.<br />
Axel (18) heeft sinds drie weken zijn rijbewijs.<br />
Op zaterdagavond 3 oktober 2009 rijdt hij<br />
“sportief”. Dat verklaren de andere inzittenden<br />
ook. Hij neemt de drempels <strong>van</strong> de<br />
woonwijk snel en snijdt de bochten scherp.<br />
Soms piepen de banden even.<br />
‘Het begint als <strong>een</strong> vrolijke avond,’ legt<br />
Fridolijn Kuipers, officier <strong>van</strong> justitie in Den<br />
Haag uit. 'Een vriend <strong>van</strong> Axel, Duco, geeft <strong>een</strong><br />
afscheidsfeestje, omdat hij voor <strong>een</strong> aantal<br />
maanden naar Australië vertrekt. Om 22.00<br />
uur besluiten zeven vrienden het huisfeest in<br />
Wassenaar te verlaten en het partijtje voort te<br />
zetten in het casino <strong>van</strong> Scheveningen. Ze<br />
stappen in <strong>een</strong> Volvo stationcar met Axel<br />
achter het stuur. Omdat er op de achterbank<br />
g<strong>een</strong> plaats meer is zitten twee vrienden,<br />
Hidde en het enige meisje Saskia, in de<br />
achterbak.<br />
Axel trekt tijdens het rijden af en toe extra aan<br />
het stuur waardoor de auto slingert en de<br />
twee achterin over elkaar h<strong>een</strong> rollen. Er is<br />
vooral hilariteit om de verlegen Hidde die in de<br />
achterbak steeds tegen de stoere Saskia valt.<br />
Er wordt geroepen: ‘Hé, niet zoenen hoor!’<br />
Op de Landscheidingsweg, <strong>een</strong> vierbaanse<br />
hoofdweg tussen Den Haag en Wassenaar,<br />
verliest Axel de macht over het stuur. De Volvo<br />
Opportuun 3 - maart 2011 - alles afwegende | 11
knalt tegen de middenberm, wordt gelanceerd,<br />
slaat tegen <strong>een</strong> lichtmast, draait om de as en<br />
smakt aan de overkant <strong>van</strong> de weg op het dak<br />
neer. Saskia is op slag dood. Hidde is ernstig<br />
gewond en overlijdt <strong>een</strong> paar uur later aan de<br />
gevolgen. Axel is er stuk <strong>van</strong>. Hij wordt ter<br />
plaatse aange<strong>hou</strong>den door de politie en zegt<br />
vertwijfeld: 'Het is mijn schuld. Ik heb haar<br />
vermoord. Ik stuurde bochtjes om stoer te doen.'<br />
De andere slachtoffers worden kort gehoord.<br />
Axel blijkt zo <strong>van</strong> streek dat de politie de<br />
volgende dag, zondag 4 oktober, de piketofficier<br />
vraagt of ze Axel in vrijheid kunnen stellen,<br />
omdat hij door zijn emotionele en geestelijke<br />
gesteldheid nog niet gehoord kan worden.’<br />
slingerbeweging<br />
Op de avond <strong>van</strong> het ongeluk komt de verkeersongevallendienst<br />
automatisch in actie. Ze zetten<br />
de weg af, maken foto's en leggen sporen vast.<br />
Ook nemen ze het autowrak in beslag om te<br />
onderzoeken. Aan de hand <strong>van</strong> alle gegevens<br />
maken ze <strong>een</strong> analyse.<br />
Na <strong>een</strong> paar weken worden alle overlevenden<br />
<strong>van</strong> het ongeluk door de politie gehoord. Ook<br />
getuigen, waaronder <strong>een</strong> beveiligingsbeambte<br />
die toevallig de Volvo had gezien en <strong>een</strong> tegemoetkomende<br />
automobilist, leggen <strong>een</strong><br />
verklaring af.<br />
Eind november ligt het strafdossier op het<br />
bureau <strong>van</strong> zaaksofficier Kuipers.‘Voor mij was<br />
de zaak eigenlijk <strong>van</strong>af het begin duidelijk: Axel<br />
was verdachte. Van wat ik toen wist bestond de<br />
verdenking eruit dat hij qua rijgedrag iets<br />
verkeerds had gedaan.’<br />
Uit de verklaringen in het dossier blijkt dat<br />
verdachte uit joligheid slingerbewegingen met<br />
zijn stuur heeft gemaakt. Dat is vreselijk<br />
verkeerd afgelopen.<br />
Fridolijn vervolgt de verdachte voor artikel 6 <strong>van</strong><br />
de Wegenverkeerswet. ‘Artikel 6 is <strong>een</strong> schulddelict:<br />
<strong>een</strong> delict waarbij zo gevaarlijk is gereden<br />
dat je schuld hebt aan het ongeluk. Daar was<br />
ook hier sprake <strong>van</strong>', zegt ze vastberaden. <strong>'Ik</strong><br />
heb met de verkeersofficier <strong>van</strong> het parket<br />
overlegd om te checken of <strong>een</strong> slingerbeweging<br />
maken <strong>wel</strong> of niet <strong>een</strong> schulddelict oplevert.'<br />
Ondertussen verschijnen, op verzoek <strong>van</strong> de<br />
advocaat <strong>van</strong> Axel, de slachtoffers voor de<br />
rechter-commissaris. De advocaat wil verduidelijking<br />
over wat er is gebeurd. Er wordt op Duco<br />
gewacht tot na zijn terugkomst uit Australië. 'Bij<br />
de politie hadden <strong>een</strong> paar vrienden verklaard<br />
dat ze zagen dat Axel h<strong>een</strong> en weer bewoog met<br />
het stuur om slingerbewegingen met de auto te<br />
maken. Maar bij de rechter-commissaris<br />
vertelden ze dat ze het voelden. Het bewijs is op<br />
dat punt wat afgezwakt', aldus Fridolijn Kuipers.<br />
12 | alles afwegende - Opportuun 3 - maart 2011<br />
Zittingsdag<br />
Op 22 juli 2010 is de rechtszaak. Enkele slachtoffers<br />
en de familie zitten op de publieke tribune.<br />
Ook de ouders <strong>van</strong> Saskia en Hidde zijn aanwezig.<br />
Stap voor stap legt Fridolijn in haar requisitoir<br />
uit wat haar bevindingen zijn: De rijstijl <strong>van</strong><br />
Axel was "sportief" en hij maakte "slingerende<br />
bewegingen". Verschillende slachtoffers en<br />
getuigen hebben dat ook verklaard. Doordat<br />
Hidde en Saskia los in de achterbak zitten, was<br />
de auto nog gevoeliger voor oversturen en is de<br />
rechterkant <strong>van</strong> de auto “uitgebroken”.<br />
Dat wordt ook geconcludeerd door de verkeersongevallendienst.<br />
En volgens de verbalisanten<br />
heeft Axel zelf gezegd dat hij bochtjes aan het<br />
maken was om <strong>een</strong> <strong>beetje</strong> stoer te doen en dat<br />
hij als gevolg hier<strong>van</strong> de controle over het<br />
voertuig was verloren.<br />
De officier maakte korte metten met de latere<br />
verklaring <strong>van</strong> Alex. Na de enkele weken rust<br />
<strong>van</strong>wege zijn emotionele toestand verklaarde<br />
Alex namelijk dat hij Saskia en Hidde liever niet<br />
in de achterbak wilde m<strong>een</strong>emen. En dat hij net<br />
voor het ongeluk over zijn rechtersc<strong>hou</strong>der keek,<br />
om te vragen of het goed met ieder<strong>een</strong> ging.<br />
‘Tot veler verbazing kwam de advocaat tijdens de<br />
Slachtoffergesprek<br />
met de ouders <strong>van</strong> saskia heeft Fridolijn Kuipers <strong>een</strong><br />
slachtoffergesprek gevoerd. ‘de ouders wilden graag dat<br />
duidelijk werd wat axel gedaan had. er was g<strong>een</strong> wrok.<br />
Ze vertelden wat de impact op het gezin is geweest. Hun<br />
advocaat heeft tijdens de zitting nog <strong>een</strong> schriftelijke<br />
slachtofferverklaring voorgelezen. Na de zitting lieten ze<br />
weten dat naar hun gevoel de werkelijke toedracht boven<br />
tafel was gekomen en dat het vonnis recht deed.’<br />
zitting met <strong>een</strong> alternatief scenario. Dat Axel<br />
door het achterom kijken in combinatie met<br />
harde wind de macht over het stuur was<br />
verloren. Dat het oneerlijk was dat all<strong>een</strong> de<br />
verdachte werd vervolgd en de andere inzittenden<br />
niet.' Om tot <strong>een</strong> eis te komen kijkt Fridolijn<br />
Kuipers naar de richtlijnen. 'Artikel 6 kent<br />
verschillende vormen <strong>van</strong> schuld. Ik achtte<br />
bewezen dat het slingeren <strong>van</strong> verdachte zeer<br />
onvoorzichtig was, waarbij hij <strong>wel</strong>bewust<br />
onaanvaardbare risico’s heeft genomen met<br />
zeer ernstige gevolgen <strong>van</strong> dien. Dat is roekeloos<br />
rijgedrag. Voor roekeloos rijden met <strong>een</strong><br />
dodelijk slachtoffer tot gevolg is de richtlijn: acht<br />
maanden ge<strong>van</strong>genisstraf en drie jaar ontzegging<br />
<strong>van</strong> de rijbevoegdheid. Maar hier betreft het<br />
twee doden. Daarentegen vond ik strafverlichtend<br />
dat verdachte zo jong is en de rest <strong>van</strong> zijn<br />
leven belast is met <strong>een</strong> schuldgevoel.'<br />
Fridolijn <strong>hou</strong>dt bij haar eis vast aan de richtlijn:<br />
acht maanden ge<strong>van</strong>genisstraf onvoorwaardelijk<br />
en <strong>een</strong> jaar meer rijontzegging tot vier jaar.<br />
rechtvaardig<br />
Ook de rechtbank acht bewezen dat verdachte<br />
bij wijze <strong>van</strong> grap voorafgaand aan het ongeval<br />
<strong>een</strong> slingerbeweging met het stuur heeft<br />
gemaakt. De rechtbank oordeelt milder dan de<br />
eis <strong>van</strong> de officier. Er is g<strong>een</strong> sprake <strong>van</strong><br />
roekeloos rijgedrag, maar <strong>van</strong> aanmerkelijk<br />
onvoorzichtig handelen. Dat rechtvaardigt deels<br />
<strong>een</strong> ge<strong>van</strong>genisstraf, maar gezien de zeer jonge<br />
leeftijd, de dood <strong>van</strong> twee vrienden en de<br />
emotionele last wordt verdachte veroordeeld tot<br />
<strong>een</strong> werkstraf <strong>van</strong> 240 uur en drie jaar ontzegging<br />
<strong>van</strong> de rijbevoegdheid.<br />
Fridolijn Kuipers: <strong>'Ik</strong> ben niet in hoger beroep<br />
gegaan. Ik kon me er <strong>wel</strong> in vinden. De rechtbank<br />
heeft veel rekening ge<strong>hou</strong>den met het feit<br />
dat verdachte zal moeten leren leven met de<br />
gedachte dat hij verantwoordelijk is voor de dood<br />
<strong>van</strong> twee <strong>van</strong> zijn vrienden en het er zichtbaar<br />
erg moeilijk mee heeft. Hoe<strong>wel</strong> ik nog steeds<br />
achter mijn eis sta, leek het verdriet <strong>van</strong> de<br />
verdachte op zitting oprecht. Uit menselijk<br />
oogpunt vond ik de maximale werkstraf niet<br />
onbegrijpelijk. Kijk, die richtlijnen zijn er niet<br />
voor niks. Ik eis wat ik <strong>een</strong> passende straf vind,<br />
maar ik kan heel goed leven met de werkstraf.'<br />
Tekst: Thea <strong>van</strong> der Geest<br />
Foto’s: Robin Utrecht<br />
‘De emotie<br />
was<br />
voelbaar’<br />
Over FrIdOLIjN KuIPers:<br />
‘als het om <strong>een</strong> aanrijding gaat met meerdere<br />
verkeersslachtoffers lijkt Fridolijn Kuipers de<br />
expert binnen parket den Haag, zeiden<br />
collega-officieren onlangs aan de lunchtafel.<br />
‘dat komt omdat ik in 2007 ook <strong>een</strong> zaak<br />
op zitting had over <strong>een</strong> aanrijding op het<br />
Willem Witsenplein in den Haag waarbij<br />
twee doden vielen.’<br />
de Wassenaarse zaak was zwaar. ‘Ik hoorde<br />
wat het met die jongeren heeft gedaan bij de<br />
rechter-commisaris. Ik zag op de zitting de<br />
emotie <strong>van</strong> de verdachte en het verdriet <strong>van</strong><br />
de nabestaanden. dat was voelbaar.’<br />
Fridolijn Kuipers begon in 2005 bij parket den<br />
Haag als raIO (rechtslijk ambtenaar in<br />
opleiding) na gewerkt te hebben als griffier<br />
bij de amsterdamse rechtbank. ‘daar zag ik<br />
wat het werk <strong>van</strong> <strong>een</strong> rechter inhield.<br />
dat leek me in eerste instantie erg leuk,<br />
maar ik ben uiteindelijk officier geworden<br />
omdat ik dat vak afwisselender vind. Het is<br />
<strong>een</strong> hele uitdaging om <strong>een</strong> goed dossier<br />
samen te stellen.’<br />
Opportuun 4 - mei 2010 - Naam artikel | 13
14 | actueel - Opportuun 3 - maart 2011<br />
Voorkóm incidenten en zeperds. Zet de juiste OM’er op<br />
de goede zaak. En merk het als “metertjes op rood<br />
staan”. Een Vliegende OM-brigade broedt op kwaliteitsinstrumenten<br />
voor professioneel handelen.<br />
Weten <strong>wel</strong>ke zaken er spelen, daaruit de rele<strong>van</strong>te<br />
zaken kiezen, de zaken op de juiste<br />
manier doen, door geschikte specialisten.<br />
Elke OM’er kent deze kreten, sterker nog:<br />
staat er helemaal achter. Maar ja, die verdraaide<br />
praktijk. Hoe zet je daadwerkelijk de<br />
juiste secretaris, beleidsmedewerker of aanklager<br />
op die grote gevoelige zaak?<br />
De tweede lijn heeft <strong>een</strong> eerste stap gezet en<br />
pionierde al met <strong>een</strong> Weeg- en adviestraject<br />
(WAT). Daarin wordt bekeken <strong>wel</strong>ke zaken er<br />
binnen de Landelijke Ressortelijke<br />
Organisatie spelen en <strong>wel</strong>ke er binnenkort<br />
aan zullen komen. Opdat de juiste AG (of AG’s)<br />
op <strong>een</strong> zaak wordt/worden gezet.<br />
Dat werkt nog niet helemaal perfect, erkent<br />
Linda <strong>van</strong> den Oever, hoofd secretarissen op<br />
het ressortsparket Den Bosch. ‘Dat heeft te<br />
maken met zaken als onderbezetting en lo-<br />
kale belangen. En dan hoor je: “ja, maar mijn<br />
specialistische AG is ook nog met drie andere<br />
grote zaken bezig”.’<br />
gang<br />
Toch blijft haar geloof in het principe recht<br />
overeind. ‘Je moet voorkomen dat je op zaken<br />
wordt gezet die er toevallig aankomen. Dat je<br />
op de gang roept wie er <strong>een</strong> zaak wil. Dat je via<br />
<strong>een</strong> “eerlijk” rooster werkt. Nee, je moet de<br />
vraag stellen: wat heeft deze grote, gevoelige<br />
zaak nodig? En: heb ik zicht op beschikbare<br />
specialistische aanklagers en ondersteuning?’<br />
Van den Oever vormt samen met rechercheofficier<br />
Rolf Eigeman (Landelijk Parket), programmamanager<br />
HRM Lida de Jonge en projectsecretaris<br />
Gerard Hertsenberg (beiden<br />
Parket-Generaal), de “Vliegende brigade”,<br />
<strong>een</strong> landelijk team dat kwaliteitsinstrumenten<br />
binnen het gehele OM moet verankeren.<br />
Rolf Eigeman, landelijk rechercheofficier,<br />
blikt terug naar februari 2010. ‘PG Marc <strong>van</strong><br />
Nimwegen gaf toen aan zich soms te ergeren.<br />
Als er <strong>een</strong> incident of <strong>een</strong> blunder is gemaakt,<br />
kan het OM wél haarscherp analyseren<br />
hoe dat dan gekomen is en hoe dat voortaan<br />
beter moet, maar we slagen er níet in om<br />
“aan de voorkant” de problematische zaken<br />
te herkennen. Daarom starten we nu <strong>een</strong><br />
early warning systeem. We ontwikkelen instrumenten<br />
die in de startnotitie Permanent<br />
Professioneel zijn beschreven. Dat doen<br />
we samen met de collega’s in de eerste en<br />
tweede lijn.’<br />
Zicht<br />
Een eerste instrument is de komst op elk regioparket<br />
<strong>van</strong> <strong>een</strong> Virtueel Bureau<br />
Recherche, bestaande uit de rechercheofficier,<br />
kwaliteitsofficier, forensisch officier,<br />
CIE-officier en informatieofficier. Zij werken<br />
met <strong>een</strong> Zicht op Zakensysteem: ZOZ. In dat<br />
overleg passeren de gevoelige zaken de revue<br />
en wordt bezien of die valkuilen bevatten.<br />
ZOZ moet uiteindelijk hand in hand gaan met<br />
systemen voor ZOM, ZOP en ZOI: Zicht op<br />
Mensen, Zicht op Processen en Zicht op<br />
Informatie. ‘Neem Zicht op Mensen. Niet<br />
ieder<strong>een</strong> is goed in elk type zaken. Als je<br />
jezelf niet geschikt acht voor <strong>een</strong> zedenzaak,<br />
Rondvluchten<br />
Het Landelijk Team Verankering Kwaliteitsinstrument<br />
(de vliegende brigade) zal alle OM-onderdelen bezoeken.<br />
Wie meer wil weten kan ook zelf contact zoeken met de<br />
leden <strong>van</strong> het LTVK, via de eigen rechercheofficier of via<br />
LandelijkTeamVerankeringKwaliteitsinstrument@om.nl<br />
Permanent Professioneel<br />
“Vliegende brigade” verankert kwaliteit<br />
kun je die ook beter niet doen.’<br />
De Vliegende brigade werkt ook concepten<br />
uit voor Regionale en Landelijke Reflectiekamers<br />
en vervult hierin <strong>een</strong> schakelfunctie<br />
met de parketten. Hierin vindt collegiale intervisie<br />
en reflectie plaats.<br />
Zeperd<br />
De instrumenten zijn er ter ondersteuning en<br />
bieden elk parket <strong>wel</strong> wat, zegt Lida de<br />
Jonge. ‘Het ene parket zal behoefte hebben<br />
aan in<strong>hou</strong>delijke ondersteuning. Het andere<br />
parket heeft misschien twintig st<strong>een</strong>goede<br />
maar eigenwijze officieren die niet graag aan<br />
reflectie willen.’<br />
De Vliegende brigade wil ent<strong>hou</strong>siasmeren,<br />
bevorderen dat parketten zich kwetsbaar<br />
durven opstellen. Angstige mensen vragen<br />
niet om feedback. Maar als de uitwisseling<br />
<strong>van</strong> good practices leidt tot best practices en<br />
professionele standaarden, kan daar niet vrijblijvend<br />
mee worden omgegaan, zegt Gerard<br />
Hertsenberg. Disciplineren is ook <strong>een</strong> doel.<br />
‘Als je <strong>een</strong> zeperd haalt, terwijl je <strong>een</strong> ander<br />
resultaat had kunnen halen door te reflecteren,<br />
dan heb je <strong>wel</strong> <strong>een</strong> probleem.’<br />
Tekst: Pieter Vermaas<br />
Foto: Willem Jan Ritman<br />
| 15
VOORKÓMEN DAT VROUWEN<br />
Landelijk Parket bestrijdt mensenhandel en mensensmokkel<br />
SLACHTOFFER WORDEN<br />
Hun werkgebied strekt zich uit <strong>van</strong> Zuid-Amerika tot aan de Grote<br />
Muur in China. Bulgarije, Hongarije, Roemenië en ook Nigeria zijn<br />
bekende reisbestemmingen. Vanuit de Place Vendôme in Zwolle leidt<br />
het Landelijk Parket de opsporing <strong>van</strong> mensenhandel en<br />
mensensmokkel.<br />
Op de kleine vergadertafel in de werkkamer <strong>van</strong><br />
officier <strong>van</strong> justitie Gert Veurink schreeuwt <strong>een</strong><br />
krantenkop in witte en rode kapitalen: “Jacht op<br />
hotelseks”. En “Nationale Recherche duikt jaar<br />
lang in wereld <strong>van</strong> ESCORT-SLAVINNEN”. Het<br />
artikel beschrijft de inspanningen <strong>van</strong> de<br />
Nationale Recherche en het Landelijk Parket<br />
om <strong>een</strong> einde te maken aan mensonterende<br />
toestanden in de escortbranche. Het onderzoek<br />
werd door de 36-jarige officier <strong>van</strong> het Landelijk<br />
Parket geleid, inclusief <strong>een</strong> uniek sms-alert aan<br />
zo’n 3000 klanten <strong>van</strong> escortgirls.<br />
Gert Veurink werkt nu drie en <strong>een</strong> half jaar bij<br />
het Landelijk Parket en is gefascineerd geraakt<br />
door grote, internationale strafzaken tegen de<br />
georganiseerde misdaad. Het parket, dat<br />
16 |<br />
kantoren heeft in Rotterdam, Den Bosch,<br />
Schiphol, Zwolle, Soesterberg en Zoetermeer, is<br />
ruim tien jaar geleden opgericht om internationaal<br />
georganiseerde misdaad te bestrijden.<br />
In Zwolle is het team <strong>van</strong> het Landelijk Parket<br />
gehuisvest buiten het centrum <strong>van</strong> de stad op<br />
<strong>een</strong> nieuw kantoren- en bedrijvenpark. De<br />
zwartglazen “Place Vendôme”, geïnspireerd<br />
door Franse architectuur en beplant met rode<br />
wingerd, biedt verder onderdak aan het arrondissementsparket<br />
Zwolle en nevenvestigingen<br />
<strong>van</strong> het Functioneel Parket en het Bureau<br />
Ontnemingswetgeving OM (BOOM).<br />
Gevraagd naar het verschil tussen <strong>een</strong> arrondissementsparket<br />
en het Landelijk Parket zegt<br />
Veurink: ‘In de regio is het hectischer, onrusti-<br />
‘Het is werk <strong>van</strong> pieken<br />
en dalen’, vertelt<br />
parket secretaris Willy<br />
<strong>van</strong> Hal. ‘We werken in<br />
<strong>een</strong> klein team met<br />
korte lijnen tussen<br />
de mensen.’<br />
ger ook. Bij het Landelijk Parket werk je meer<br />
projectmatig aan grote zaken en ben je meer de<br />
baas over je eigen agenda.’ Hij krijgt bijval <strong>van</strong><br />
officier <strong>van</strong> justitie Ingeborg Muller, die sinds<br />
anderhalf jaar bij het LP werkt. In haar vorige<br />
functie was ze zedenofficier in Arnhem. ‘Van de<br />
overstap heb ik g<strong>een</strong> dag spijt gehad. Het gaat<br />
om strafzaken die er echt toe doen.<br />
Tegenwoordig heb ik ook meer tijd om mij naast<br />
de zaken veel meer in<strong>hou</strong>delijk te verdiepen.’<br />
ellendige toestanden<br />
Haar werk heeft Ingeborg Muller veel zicht<br />
gegeven op ellendige toestanden. De wantoestanden<br />
motiveren haar om met hart en ziel<br />
internationale misdaadorganisaties aan te<br />
pakken. Een mooi voorbeeld is <strong>een</strong> <strong>van</strong> haar<br />
lopende onderzoeken naar <strong>een</strong> Chinese criminele<br />
organisatie. ‘Het gaat om <strong>een</strong> organisatie<br />
die niet <strong>van</strong> op<strong>hou</strong>den weet. Steeds machtiger<br />
en handiger om zich in de bovenwereld te<br />
manoeuvreren. Het zijn moderne criminelen die<br />
vermoedelijk betrokken zijn bij drugshandel,<br />
wapenbezit en mensenhandel.’<br />
In het dit onderzoek wordt Muller bijgestaan<br />
door parketsecretaris Willy <strong>van</strong> Hal. Ook hij is<br />
afkomstig <strong>van</strong> het parket Arnhem. Naast zijn<br />
bureau staan grote stapels processen-verbaal<br />
<strong>van</strong> het strafrechtelijk onderzoek naar de<br />
Chinese organisatie. In dit onderzoek kreeg hij<br />
alle aanvragen voor het gebruik <strong>van</strong> bijzondere<br />
Gert Veurink,<br />
officier <strong>van</strong> justitie:<br />
‘In de regio is het<br />
hectischer, onrustiger ook.<br />
Bij het Landelijk Parket<br />
werk je meer projectmatig<br />
aan grote zaken.’<br />
georganiseerde<br />
misdaad<br />
Het Landelijk Parket bestrijdt internationaal<br />
georganiseerde misdaad en terrorisme.<br />
Het gaat om de wereldwijde handel<br />
in cocaïne, heroïne, de productie <strong>van</strong><br />
synthetische drugs en de grootschalige<br />
export <strong>van</strong> hennep. Maar ook witwassen,<br />
high tech crime, internationale misdrijven,<br />
zoals genocide en foltering, en mensenhandel<br />
en mensensmokkel staan hoog op<br />
de agenda. Officieren <strong>van</strong> justitie <strong>van</strong> het<br />
Landelijk Parket geven leiding aan onderzoeken<br />
<strong>van</strong> de Nationale Recherche, de<br />
Koninklijke Marechaussee en de FIOD.<br />
Daarnaast draagt het parket bij aan de<br />
nationale verkeersveiligheid.”<br />
opsporingsbevoegdheden, zoals het afluisteren<br />
<strong>van</strong> telefoons, onder ogen. Hij was ook aanwezig<br />
bij de doorzoekingen <strong>van</strong> de woningen, de club<br />
en <strong>een</strong> restaurant <strong>van</strong> de verdachten. ‘Het is<br />
werk <strong>van</strong> pieken en dalen’, vertelt Van Hal. ‘We<br />
werken in <strong>een</strong> klein team met korte lijnen<br />
tussen de mensen.’ Daarnaast onder<strong>hou</strong>dt hij<br />
intensief contact met de Nationale Recherche,<br />
de Koninklijke Marechaussee en de<br />
Zeehavenpolitie in Rotterdam. Maar ook met<br />
internationale rechtshulpcentra en rechtbanken.<br />
Op de achtergrond <strong>van</strong> de operationele onderzoeken<br />
werken beleidsmedewerkers Jacco<br />
Kiemel en Merle Hoefman aan het concept <strong>van</strong><br />
Opportuun 3 - maart 2011 - Het parket | 17
Officier Gert Veurink:<br />
‘Het gaat om<br />
delicten waar<br />
slachtoffers bij<br />
vallen. Rele<strong>van</strong>t<br />
en volop in de<br />
belangstelling’<br />
de aanpak <strong>van</strong> mensenhandel en mensensmokkel.<br />
Kiemel begint over <strong>een</strong> groot project om de<br />
Chinese criminaliteit te bestrijden, het project<br />
“The Wall”. Jacco Kiemel: ‘Het gaat om <strong>een</strong><br />
totaalaanpak <strong>van</strong> de Chinese misdaad. Wij<br />
denken dat er <strong>een</strong> groot probleem is, all<strong>een</strong> zien<br />
we er niet zo veel <strong>van</strong>. Het werk <strong>van</strong> mij en Merle<br />
is verschillende partijen bij elkaar te zetten om<br />
zo gezamenlijk de Chinese misdaad <strong>een</strong> flinke<br />
douw te geven.’ Nederland is aantrekkelijk voor<br />
Chinese kennismigranten, die bijvoorbeeld op<br />
studentenvisa het land binnenkomen. Daarnaast<br />
lijkt de Chinese beautybranche kwetsbaar voor<br />
mensenhandel en mensensmokkel.<br />
voodoo-krachten<br />
Officier <strong>van</strong> justitie Gert Veurink deed vooral<br />
ervaring op met mensenhandel <strong>van</strong>uit Nigeria,<br />
Hongarije, Bulgarije en Roemenie. Het onderzoek<br />
onder de codenaam Koolvis was geruchtmakend,<br />
omdat <strong>een</strong> dominee en <strong>een</strong> ervaringsdeskundige<br />
werden ingezet om bij de slachtoffers<br />
Haar werk heeft officier<br />
Ingeborg Muller (rechts)<br />
veel zicht gegeven op<br />
ellendige toestanden.<br />
Het motiveert haar om met<br />
hart en ziel internationale<br />
misdaad organisaties aan<br />
te pakken.<br />
de ban <strong>van</strong> voodoo-krachten te doorbreken.<br />
Veurink: ‘Het onderzoek richtte zich op <strong>een</strong><br />
internationale smokkellijn <strong>van</strong>uit Nigeria via<br />
Nederland naar Italië, Frankrijk en Spanje. Sinds<br />
ons optreden is de toestroom <strong>van</strong> Nigeriaanse<br />
vrouwen door Nederland zo goed als opgedroogd.’<br />
Grote, internationale zaken tegen georganiseerde<br />
misdaad. Dat is waar het ons om gaat, zegt<br />
Veurink. Hij was inmiddels gast <strong>van</strong> justitiediensten<br />
in Zuid-Amerika, Curaçao en in andere<br />
bekende bronlanden <strong>van</strong> mensenhandel in<br />
Oost-Europa. Omgekeerd ontving hij Duitse,<br />
Noorse en Amerikaanse collega’s die hun licht in<br />
de lage landen aan de Noordzee kwamen<br />
opsteken. Zijn werkdagen worden veel minder<br />
dan voorh<strong>een</strong> op het arrondissementsparket<br />
Leeuwarden bepaald door terechtzittingen. De<br />
strafzaken zijn groter, duren langer en worden<br />
projectmatig aangepakt. Hij is ook uithuizig door<br />
de vele besprekingen bij teams <strong>van</strong> de Nationale<br />
Recherche en de Koninklijke Marechaussee, die<br />
verspreid over het hele land hun onderkomen<br />
hebben. De teller <strong>van</strong> zijn dienstauto tikt er<br />
jaarlijks zo’n 45.000 zakelijke kilometers bij.<br />
Meer dan andere misdrijven, zegt Gert Veurink,<br />
spreken hem mensenhandel en mensensmokkel<br />
aan. ‘Want het gaat om delicten waar slachtoffers<br />
bij vallen. Het is maatschappelijk heel rele<strong>van</strong>t en<br />
staat volop in de belangstelling. Wrang is dat<br />
slachtoffers soms weigeren om zich te laten<br />
redden uit de handen <strong>van</strong> niets ontziende pooiers.<br />
Ze zijn bang, hebben schulden en vrezen represailles<br />
<strong>van</strong> de organisatie. Het aanpakken <strong>van</strong> <strong>een</strong><br />
criminele organisatie betekent dan dat je voorkomt<br />
dat nog meer vrouwen slachtoffer worden.’<br />
Ook parketsecretaris Rosemarijn <strong>van</strong> Andel geeft<br />
hoog op <strong>van</strong> haar werk bij het Landelijk Parket.<br />
‘Het is heel divers. De ene dag doorzoek je de<br />
woning <strong>van</strong> <strong>een</strong> mensenhandelaar, <strong>een</strong> dag later<br />
overleg je met collega’s binnen het parket<br />
over de zorg voor slachtoffers. In vergelijking<br />
met drugshandel zijn onderzoeken naar<br />
mensenhandel lastiger. Het bewijs is vaak<br />
moeilijker te vinden. Dat maakt het ook <strong>wel</strong><br />
weer interessanter.’<br />
Binnen het Landelijk Parket is Van Andel verantwoordelijk<br />
voor slachtofferzorg. Daarin zoekt ze<br />
samenwerking met het Functioneel Parket en<br />
de Landelijke Ressortelijke Organisatie (LRO),<br />
die strafzaken in hoger beroep aanbrengt bij de<br />
gerechtshoven. Deze zorg kent grote verschillen.<br />
‘Het maakt nogal wat uit of iemand slachtoffer<br />
is <strong>van</strong> <strong>een</strong> beleggingsfraude of nabestaande<br />
door <strong>een</strong> liquidatie in de onderwereld.<br />
Doorgaans hebben mensen uit het criminele<br />
milieu weinig behoefte aan contacten met het<br />
<strong>Openbaar</strong> <strong>Ministerie</strong>. Maar ze moeten <strong>wel</strong> op de<br />
mogelijkheden <strong>van</strong> bijvoorbeeld spreekrecht<br />
worden gewezen.’<br />
In hun werk in de opsporing en vervolging<br />
stellen de officieren <strong>van</strong> justitie en parketsecretarissen<br />
<strong>een</strong> blind vertrouwen in de administratieve<br />
krachten <strong>van</strong> het team. Zij zijn doordrongen<br />
<strong>van</strong> de onmisbaarheid <strong>van</strong> deze<br />
medewerkers. Immers, nooit zou <strong>een</strong> mensenhandelaar<br />
of mensensmokkelaar terecht<br />
kunnen staan zonder bijvoorbeeld de betekening<br />
<strong>van</strong> <strong>een</strong> geldige dagvaarding. Senior+ administratief<br />
medewerker Ans Pieters: ‘Ons werk is<br />
<strong>een</strong> onmisbare schakel in de hele keten <strong>van</strong><br />
opsporing en vervolging. Wij verzorgen met z’n<br />
vijven onder andere de hele administratie <strong>van</strong> de<br />
inzet <strong>van</strong> bijzondere opsporingsbevoegdheden,<br />
de afwikkeling <strong>van</strong> beslag en sturen de dagvaardingen<br />
voor de verdachten uit.’<br />
Tekst: Wim de Bruin<br />
Foto’s: Robin Utrecht<br />
Rosemarijn <strong>van</strong> Andel:<br />
anoniem slachtoffer:<br />
‘Ik voel niets meer’<br />
‘Ik ben geboren en opgegroeid in Hongarije. Op<br />
mijn achttiende ontmoette ik joska in <strong>een</strong> bar.<br />
Hij had alles waar ik <strong>van</strong> droomde: <strong>een</strong> dure<br />
auto, veel sieraden en altijd geld. Ik vond het<br />
vervelend dat ik zelf g<strong>een</strong> geld had. joska<br />
vertelde dat ik in Nederland in de prostitutie<br />
veel geld zou kunnen verdienen. Ik zou dan voor<br />
mijn familie kunnen zorgen en zelf <strong>een</strong> luxe<br />
leven leiden.<br />
Joska legde mij uit dat ik bij <strong>een</strong> escortbureau<br />
kon werken voor vijftig euro per uur. Op <strong>een</strong> avond<br />
zou ik meer verdienen dat in <strong>een</strong> hele maand in<br />
Hongarije. Zo zou ik de behandeling <strong>van</strong> mijn<br />
zieke vader kunnen betalen.<br />
Eenmaal in Nederland begon de nachtmerrie.<br />
Zeven dagen in de week, ook tijdens mijn<br />
menstruatie of als ik ziek was, werkte ik. Met<br />
mensen praten mocht niet en vrije tijd was<br />
er niet.<br />
‘De ene dag doorzoek je de woning <strong>van</strong> <strong>een</strong><br />
Iedere avond moest ik al mijn verdiende geld<br />
inleveren. Van dat geld werd de huur betaald,<br />
evenals de condooms en lingerie. Van wat<br />
overbleef mocht ik de helft zelf <strong>hou</strong>den. Als ik<br />
weinig klanten had, werd mij toegeschreeuwd dat<br />
ik waardeloos was. Af en toe moest ik ook seks<br />
hebben met mijn pooier. Hij heeft mij kapot<br />
gemaakt. Ik voel niets meer.’<br />
mensenhandelaar, <strong>een</strong> dag later overleg je met<br />
collega’s binnen het parket over de zorg voor<br />
slachtoffers. In vergelijking met drugshandel<br />
zijn onderzoeken naar mensenhandel lastiger.<br />
Het bewijs is vaak moeilijker te vinden. Dat<br />
maakt het ook <strong>wel</strong> weer interessanter.’<br />
Opportuun 3 - maart 2011 - Het parket | 19
Laatste woord<br />
Stoppen op je hoogtepunt: het is niet <strong>een</strong> ieder gegeven. Het wordt dan <strong>een</strong> pijnlijke<br />
affaire als anderen gaan hinten dat het moment <strong>van</strong> terugtreden misschien daar is. Of<br />
erger: je eruit knikkeren. Dat laatste is mij overkomen: de eindredactie <strong>van</strong> Opportuun<br />
heeft voor mij de knoop doorgehakt. dit is dus mijn laatste column.<br />
Jurist als ik ben heb ik nog even gekeken of ik g<strong>een</strong> procedurefouten kon ontwaren. Of er<br />
niet ergens iets was mis gegaan, waardoor ik mijn pen toch nog <strong>een</strong> tijdje langer in azijn<br />
zou kunnen blijven dopen. Wordt mij bij voorbeeld niet het recht op het laatste woord<br />
ontnomen? Want als dat zo is heb ik <strong>een</strong> punt: de Hoge Raad heeft immers uitgemaakt<br />
dat als niet uit de stukken blijkt dat aan <strong>een</strong> verdachte de gelegenheid is geboden als<br />
laatste te spreken, de zaak over moet; tijdswinst dus.<br />
Lees het arrest <strong>van</strong> 14-09-2004 (AP4134) er maar op na: “het middel klaagt dat het<br />
onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep nietig is nu uit het daar<strong>van</strong> opgemaakte<br />
proces-verbaal niet blijkt dat aan de verdachte het recht is gelaten om het laatst te spreken.<br />
Daarom moet het ervoor worden ge<strong>hou</strong>den dat het in het vierde lid <strong>van</strong> art. 311 Sv<br />
op straffe <strong>van</strong> nietigheid gegeven voorschrift niet in acht is genomen. Het middel is derhalve<br />
terecht voorgesteld.”<br />
Helaas, het laatste woord wordt mij niet ontnomen. Maar wat dan nu te zeggen?<br />
Op zoek naar wereldberoemde laatste woorden kwam ik onder meer tegen die <strong>van</strong> Van<br />
Speijk (“dan liever de lucht in!”) en <strong>van</strong> Julius Caesar (“ook gij, Brutus?”). En minder<br />
bekend, maar <strong>wel</strong> zo leuk: “...what does the red button do ?”. Of: " let op! Dit is cool!"<br />
"echt g<strong>een</strong> bluf!" En wat te denken <strong>van</strong> "ja! Ja! Ja? Nee! Nee! Nee!!!", “oh ohhh!" en<br />
ooohhh SHIT!!!..."<br />
Maar pikken is in onze professie verboden. Dus dan maar in mijn eigen woorden: het was<br />
heerlijk om er af en toe op los te mopperen en mijn professionele boosheid met de<br />
lezers <strong>van</strong> Opportuun te delen. Nu mij die mogelijkheid zo bruut wordt ontnomen zal mijn<br />
omgeving het nog zwaarder te verduren krijgen dan nu al het geval is. Dus mensen op<br />
het Bossche ressortsparket: sterkte! En lezers <strong>van</strong> Opportuun: <strong>hou</strong>doe en bedankt!<br />
Jan-Willem Grimbergen,<br />
Advocaat-generaal ressortsparket Den Bosch<br />
Illustratie: Guusje Kaayk<br />
GrOMbergen<br />
5Vragen<br />
Hoe verloopt de<br />
landelijke aanpak<br />
20 20 | Naam | grOmbergen artikel - Opportuun - Opportuun 4 - 3 mei - maart 2010 2010<br />
Opportuun 3 - maart 2011 - 5 vragen | 21<br />
fraude<br />
Pardonregeling?<br />
Vijf vragen aan<br />
Andrea Vloedbeld,<br />
VRIS-officier <strong>van</strong><br />
het regioparket<br />
Arnhem-Zutphen<br />
1. Wat is de Pardonregeling?<br />
De pardonregeling heet officieel “Regeling ter afwikkeling nalatenschap oude<br />
Vreemdelingenwet” en trad op 15 juni 2007 in werking. Deze regeling is<br />
bedoeld voor vreemdelingen die vóór 1 april 2001 <strong>een</strong> asielaanvraag hebben<br />
ingediend en sindsdien ononderbroken in Nederland hebben verbleven. De<br />
regeling verl<strong>een</strong>de hen onder bepaalde voorwaarden <strong>een</strong> verblijfsvergunning.<br />
Wanneer <strong>een</strong> vreemdeling bekend was bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst<br />
(IND) kreeg de betreffende persoon automatisch bericht als men onder<br />
de regeling viel. Was men niet (meer) bekend bij de IND, maar <strong>wel</strong> bij de<br />
gem<strong>een</strong>te, dan kon de vreemdeling de burgemeester <strong>van</strong> de gem<strong>een</strong>te waar<br />
hij verbleef verzoeken hem via <strong>een</strong> verklaring aan te melden bij de IND. De<br />
burgemeester verklaarde dan per brief of de vreemdeling aannemelijk had<br />
gemaakt dat hij gedurende het jaar 2006 in Nederland had verbleven.<br />
2. Op <strong>wel</strong>ke wijze is er gefraudeerd?<br />
Vreemdelingen die voldeden aan de voorwaarden <strong>van</strong> de Pardonregeling<br />
ontvingen <strong>een</strong> aanbiedingsbrief voor <strong>een</strong> verblijfsvergunning regulier voor<br />
bepaalde tijd, vergezeld <strong>van</strong> <strong>een</strong> bijbehorende fotokaart. Deze diende door<br />
de betrokken vreemdeling ingevuld, getekend en met <strong>een</strong> goede pasfoto te<br />
worden teruggezonden aan IND. Uit IND-onderzoek bleek dat onbekende<br />
personen hun foto en handtekening hebben geplaatst op de fotokaart, maar<br />
zelf g<strong>een</strong> gebruik <strong>van</strong> de Pardonregeling hebben gemaakt. Hiermee maakten<br />
zij zich veelal schuldig aan valsheid in geschrift (art 225/ 227 (a) WvS) en<br />
(poging) oplichting (art 326 ev. juncto 45 WvS).<br />
3. Waarom wordt pardonfraude aangepakt?<br />
De pardonregeling was bedoeld om <strong>een</strong> einde te maken aan de lange periode<br />
<strong>van</strong> onzekerheid waarin vele vreemdelingen verkeerden, die al lange tijd in<br />
Nederland verbleven en niet wisten of zij in Nederland mochten blijven. Het<br />
zou de IND tevens de gelegenheid geven ‘met <strong>een</strong> schone lei’ te beginnen en<br />
zonder achterstand aanvragen volgens de nieuwe Vreemdelingenwet (die in<br />
2001 in werking trad) sneller af te handelen. Zo<strong>wel</strong> uit preventief oogpunt als<br />
om de schade voor de IND en de Nederlandse staat tot <strong>een</strong> minimum te<br />
beperken, is de aanpak <strong>van</strong> belang. Pardonfraude is identiteitsfraude.<br />
De schade daar<strong>van</strong> loopt in de tientallen miljoenen. Bovendien kan identiteitsfraude<br />
gepaard gaan met andere strafbare feiten of het begaan <strong>van</strong> strafbare<br />
feiten faciliteren.<br />
4. Hoe is de pardonfraude aangepakt?<br />
IND, Politie Gelderland-Midden en arrondissementsparket Arnhem pakken<br />
de pardonfraude projectmatig aan. De verdachten werden uitgenodigd bij de<br />
IND in Zevenaar en bij verschijning en voldoende verdenking op heterdaad<br />
aange<strong>hou</strong>den. Voor verdachten die niet kwamen opdagen en niet woonachtig<br />
waren in arrondissement Arnhem was de rechtbank Arnhem niet bevoegd en<br />
was landelijke afstemming noodzakelijk voor de verder afhandeling.<br />
Gelijktijdig optreden was gewenst, omdat inmiddels was gebleken dat de verdachte<br />
vreemdelingen elkaar op de hoogte brachten. Op 7 september 2010<br />
om 06.00 uur werd in alle arrondissementen tegelijkertijd <strong>een</strong> “instap”<br />
gemaakt bij circa 40 verdachte vreemdelingen. In <strong>een</strong> aantal gevallen vond<br />
<strong>een</strong> doorzoeking plaats onder leiding <strong>van</strong> de rechter-commissaris, gericht op<br />
valse identiteitsdocumenten en het achterhalen <strong>van</strong> de juiste identiteit.<br />
5. Wat is het resultaat?<br />
In totaal konden 19 verdachte vreemdelingen worden aange<strong>hou</strong>den, <strong>van</strong> wie<br />
er 14 zijn voorgeleid bij de RC. De verdachten zijn veelal veroordeeld tot<br />
ge<strong>van</strong>genisstraffen <strong>van</strong> 2 tot 4 maanden (soms gedeeltelijk voorwaardelijk).<br />
De vreemdelingen die niet werden aangetroffen staan gesignaleerd en kunnen<br />
later alsnog worden aange<strong>hou</strong>den. Bij de zoekingen zijn voorts diverse<br />
andere illegale vreemdelingen aangetroffen die in vreemdelingenbewaring<br />
zijn gegaan en diverse documenten in beslag genomen.
KORTOM<br />
Kijk voor meer actueel nieuws op www.om.nl<br />
brug naar de top<br />
Het OM zoekt multiculturele<br />
rechtenstudenten.<br />
Omdat multiculturele rechtenstudenten<br />
moeilijk hun weg vinden<br />
naar de organisatie, zoekt het OM<br />
het contact met hen. Daartoe was<br />
het OM aanwezig op de startbij<strong>een</strong>komst<br />
<strong>van</strong> “Brug naar de Top”, die<br />
op 26 januari plaats vond in het<br />
kantoor <strong>van</strong> De Brauw in<br />
Amsterdam. Tijdens de startbij<strong>een</strong>komst<br />
zijn 22 studenten met<br />
interesse in het OM gekoppeld aan<br />
22 officieren <strong>van</strong> justitie. De komende<br />
drie à vier maanden zullen<br />
zij tijdens circa drie afspraken<br />
nader kennismaken met het OM als<br />
organisatie en de functie <strong>van</strong><br />
officier <strong>van</strong> justitie.<br />
Circa honderd rechtenstudenten<br />
en honderd professionals waren<br />
aanwezig op de startbij<strong>een</strong>komst.<br />
Naast de officieren bestonden de<br />
professionals uit rechters, advocaten<br />
en bedrijfsjuristen.<br />
De middag had <strong>een</strong> interactief<br />
karakter waardoor ieder<strong>een</strong>,<br />
student en professional, actief<br />
werden betrokken en de eerste<br />
contacten werden gelegd. Medio<br />
mei 2011 wordt het project afgesloten<br />
met <strong>een</strong> slotbij<strong>een</strong>komst.<br />
Zie ook www.brugnaardetop.nl<br />
europees beschermingsbevel<br />
Slachtoffers <strong>van</strong> misdrijven<br />
die bescherming hebben<br />
verkregen, zouden ook in<br />
<strong>een</strong> andere lidstaat beschermd<br />
moeten worden<br />
wanneer zij verhuizen.<br />
Hoe<strong>wel</strong> er beschermingsmaatregelen<br />
bestaan in alle EU lidstaten,<br />
zijn zij niet <strong>van</strong> toepassing wanneer<br />
<strong>een</strong> persoon besluit de grens over<br />
Internet en criminaliteit<br />
22 | Kortom - Opportuun 3 - maart 2010<br />
te gaan. Het Europese beschermingsbevel<br />
zou mogelijk moeten<br />
maken dat iedere vorm <strong>van</strong> bescherming<br />
<strong>van</strong> <strong>een</strong> persoon in <strong>een</strong><br />
lidstaat ook <strong>van</strong> toepassing is in<br />
elke ander lidstaat ongeacht waar<br />
hij of zij h<strong>een</strong> verhuist of is verhuisd.<br />
Een Nederlander die bijvoorbeeld<br />
wordt belaagd door <strong>een</strong><br />
stalker die vervolgens <strong>een</strong> straatverbod<br />
krijgt, kan dan zonder<br />
Naast cybercriminelen<br />
gebruiken ook 'offline'<br />
criminelen steeds vaker<br />
het internet<br />
Dat concludeert Europol in <strong>een</strong><br />
rapport over cybercriminaliteit.<br />
Zo'n <strong>beetje</strong> alle vormen <strong>van</strong><br />
georganiseerde criminaliteit<br />
angst voor de stalker naar Spanje<br />
verhuizen: na aanvraag <strong>van</strong> het<br />
beschermingsbevel zal de Spaanse<br />
overheid hetzelfde straatverbod<br />
erkennen en handhaven. Het<br />
Europese beschermingsbevel moet<br />
nog <strong>wel</strong> door <strong>een</strong> gekwalificeerde<br />
meerderheid <strong>van</strong> de lidstaten in de<br />
Raad worden goedgekeurd.<br />
die in de 'echte wereld'<br />
voorkomen, hebben voordeel<br />
<strong>van</strong> de mogelijkheden die<br />
internet biedt. Dat geldt voor<br />
smokkel <strong>van</strong> en handel in<br />
drugs, mensenhandel, illegale<br />
migratie, illegale wapenhandel,<br />
marketingfraude en BTWfraude,<br />
somt Europol op.<br />
Nationale bomdatabase<br />
Eind 2011 heeft Nederland<br />
zijn eigen nationale bomdatabase<br />
met opgeslagen<br />
kennis over explosieven,<br />
verdachte pakketjes en<br />
bommeldingen.<br />
De bomdatabase (BDS) biedt de<br />
mogelijkheid om kennis razendsnel<br />
te delen. Ter plekke, als het moet.<br />
Om-afdoening breidt uit<br />
Sinds 1 maart 2011 vallen er weer<br />
nieuwe feiten onder de wet OMafdoening.<br />
Voor alle feitgecodeerde<br />
overtredingen, inclusief de<br />
zogenoemde '*-feiten' (zoals het<br />
'niet kunnen tonen <strong>van</strong> <strong>een</strong><br />
identificatiebewijs' of het 'plegen<br />
<strong>van</strong> baldadigheid') kunnen nu<br />
strafbeschikkingen uitgevaardigd<br />
worden.<br />
Uitzondering zijn feiten die door<br />
opsporingsambtenaren op<br />
kenteken geconstateerd zijn.<br />
Ook minderjarigen en militairen<br />
hebben sinds 1 maart te maken<br />
met de strafbeschikking.<br />
Bovendien kunnen politieregio’s,<br />
KLPD, Defensie, NFI en andere<br />
diensten hun data straks <strong>een</strong>voudig<br />
in het bomdatasysteem aanvullen.<br />
Niet all<strong>een</strong> NFI-zaken (tweehonderd<br />
explosiegerelateerde<br />
zaken per jaar) komen in de database.<br />
Zo kan Defensie bijvoorbeeld<br />
beschrijvingen <strong>van</strong> oude munitie in<br />
het systeem zetten en de politie<br />
Voor jongeren in de leeftijd <strong>van</strong> 12<br />
tot enmet 15 jaar wordt het bedrag<br />
dat in het 'feitenboekje'<br />
aangegeven is gehalveerd. Een<br />
belangrijk verschil met<br />
volwassenen is dat bij <strong>een</strong><br />
minderjarige niet all<strong>een</strong> de<br />
bestrafte <strong>een</strong> strafbeschikking<br />
ont<strong>van</strong>gt, maar ook zijn of haar<br />
ouders of verzorgers <strong>een</strong> kopie<br />
krijgen toegestuurd.<br />
Sinds de Wet OM-afdoening in 2008<br />
in werking trad, zijn er in totaal<br />
ruim 112.000 strafbeschikkingen<br />
uitgevaardigd.<br />
Zie ook pagina 28 en 29.<br />
kan er bommeldingen in kwijt. Elke<br />
betrokken partij kan ook data<br />
opvragen op basis <strong>van</strong> specifieke<br />
vragen. De database levert niet<br />
all<strong>een</strong> operationele informatie op<br />
<strong>een</strong> plaats delict, maar ontsluit ook<br />
informatie voor bewijsvoering of<br />
verder onderzoek.<br />
(uit nieuwsbrief NFI)<br />
| 23
meer capaciteit dna en vingersporen<br />
Er komt dit jaar meer NFIonderzoekscapaciteit<br />
voor<br />
DNA-onderzoek, pediatrie<br />
en vingersporenonderzoek.<br />
Dat hebben Politie, OM en NFI<br />
afgesproken in de Service Level<br />
Agreement (SLA) voor 2011. De<br />
capaciteit op enkele andere gebieden<br />
wordt verkleind. Aan de beschikbare<br />
capaciteit zijn afspraken<br />
over levertijden gekoppeld. De<br />
behoeften <strong>van</strong> politie en OM zijn<br />
leidend bij het opstellen <strong>van</strong> de<br />
SLA. De ondertekening gebeurde<br />
reCHt sPreKeN<br />
‘Al vinden dertien miljoen Nederlanders,<br />
honderd kranten en tientallen<br />
televisiezenders dat <strong>een</strong> verdachte <strong>van</strong><br />
pedoseksueel handelen <strong>een</strong> heel zware straf<br />
verdient, als jij als rechter vindt dat er niet<br />
voldoende bewijs is, moet je hem<br />
vrijspreken.’<br />
Geert Corstens, president <strong>van</strong> de Hoge Raad,<br />
Vrij Nederland 5 februari 2011<br />
KOPerdIeFstaL<br />
‘Laatst kwam <strong>een</strong> man drie keer achterelkaar<br />
met gloednieuwe (koper, red.) leidingen<br />
aanzetten. G<strong>een</strong> zuivere koffie, dus die heb<br />
ik weggestuurd. Ook weiger ik regenpijpen<br />
die <strong>van</strong> kerken kunnen komen of partijen<br />
bliksemafleiders. Ongewild ben je dan nog<br />
heler ook.’<br />
G.J. de Borst, Borst Metaalrecycling<br />
Haarlem, Algem<strong>een</strong> Dagblad 17 januari 2011<br />
24 | Omgeslagen - Opportuun 3 - maart 2011<br />
door Hans Vissers (Raad <strong>van</strong><br />
Korpschefs), Han Moraal (College<br />
<strong>van</strong> procureurs-generaal) en Kees<br />
Möhring (NFI). Ook snelheid is <strong>een</strong><br />
speerpunt voor het NFI. Zo zijn er<br />
diverse nieuwe “sprintproducten”<br />
in de SLA opgenomen, waaronder<br />
DNA-6 uur. Een <strong>van</strong> de nieuwe<br />
NFI-diensten is “Intelligente<br />
data-analyse in zaakonderzoek”<br />
<strong>van</strong> de productgroep Kecida. In<br />
onderzoeken met veel digitale<br />
gegevens kan het NFI helpen bij<br />
het vinden <strong>van</strong> verbanden, patronen,<br />
afwijkingen, netwerken,<br />
OmgesLageN<br />
PeuKeN<br />
‘De gemiddelde Nederlander rookt<br />
niet meer, maar de gemiddelde verdachte<br />
nog <strong>wel</strong>.’<br />
Bert Corbijn, hoofd forensische opsporing in<br />
Brabant-Zuid-Oost, Blauw 5 februari 2011<br />
taaKstraF<br />
entiteiten en structuur in deze<br />
gegevens.<br />
Doel <strong>van</strong> het werken met <strong>een</strong> SLA<br />
is het bevorderen <strong>van</strong> de klanttevredenheid.<br />
Door vraag en aanbod<br />
goed op elkaar af te stemmen<br />
wordt de efficiëntie en effectiviteit<br />
in de strafrechtsketen vergroot,<br />
waardoor de rechtspleging beter<br />
en sneller verloopt.<br />
Alle producten en diensten <strong>van</strong> het<br />
NFI voor 2011 worden gedetailleerd<br />
beschreven in “Het forensisch<br />
boek”, de producten- en dienstencatalogus<br />
<strong>van</strong> het NFI.<br />
‘In de ge<strong>van</strong>genis doe je minder frisse contacten<br />
op. Eenmaal daar, valt voor de delinquent<br />
iedere vorm <strong>van</strong> sociale cohesie weg.<br />
Wie daarentegen <strong>een</strong> taakstraf heeft, blijft<br />
onderdeel <strong>van</strong> de samenleving.’<br />
Jasper <strong>van</strong> der Beld, strafrechter <strong>van</strong> het<br />
Landelijk Overleg Voorzitters Strafsectoren<br />
(LOVS), Trouw 11 februari 2011<br />
Gefeliciteerd<br />
OM’ers, <strong>van</strong> harte gefeliciteerd met onze 200ste verjaardag. In 1811 waren<br />
we <strong>een</strong> treurig, onderdrukt landje. Zonder al te veel moeite waren de<br />
Fransen rovend en verkrachtend binnengemarcheerd en in 1806 had<br />
Napoleon zijn manke broer aangesteld als koning <strong>van</strong> de Nederlanden. Het<br />
land verarmde maar de Fransen drukten ook hun vernieuwend stempel op<br />
onderwijs, bestuur, en niet te vergeten de rechterlijke organisatie.<br />
Pluriformiteit en willekeur maakten plaats voor <strong>een</strong>heid en professionalisering<br />
en na hun vertrek bleef de rechterlijke organisatie in opzet be<strong>hou</strong>den.<br />
Natuurlijk is er in 200 jaar veel veranderd. Waren we oorspronkelijk door de<br />
regering op pad gestuurd om te controleren of rechters zich <strong>wel</strong> aan de wet<br />
zouden <strong>hou</strong>den, door de eeuwen h<strong>een</strong> hebben we ons kunnen ontwikkelen<br />
tot <strong>een</strong> onafhankelijk functionerende hoeder <strong>van</strong> de rechtsstaat. Door de<br />
Verlichting is ons mensbeeld dusdanig veranderd dat de schavot- en lijfstraffen,<br />
de doodstraf, het gaarkoken <strong>van</strong> valsemunters, het ‘skuppen’ <strong>van</strong><br />
onzedelijke vrouwen, het zwaaien met <strong>een</strong> zwaard boven het hoofd, het<br />
jarenlang tewerkstellen <strong>van</strong> kinderen en het bij elkaar opsluiten <strong>van</strong> grote<br />
groepen veroordeelden tot het verleden zijn gaan behoren. Het gebruik <strong>van</strong><br />
de pijnbank was trouwens al in 1798 afgeschaft.<br />
Aan de andere kant zijn er misschien <strong>wel</strong> mensen die naar vroeger kunnen<br />
verlangen. Sinds 1838 mogen burgemeesters bijvoorbeeld g<strong>een</strong> recht meer<br />
spreken; misschien zijn er <strong>wel</strong> burgemeesters die dat nog best graag zouden<br />
willen. In de 16de en 17de eeuw waren er buurtgerechten en er zijn nu vast<br />
<strong>wel</strong> wijken waar men trek heeft in <strong>een</strong> eigen gerecht. Lees de reacties op<br />
G<strong>een</strong> Stijl en de ‘verworging’ aan de paal kan zo weer worden ingevoerd. En<br />
gem<strong>een</strong>ten, die geconfronteerd worden met pedoseksuelen die hun straf<br />
hebben uitgezeten, zouden misschien niet negatief staan tegenover de<br />
verbanning die voor de 19de eeuw veelvuldig werd opgelegd. Celstraf is duur<br />
redeneerde men voor 1800, en weg is weg. Allemaal verleden tijd.<br />
Anders is dat bij ons streven om <strong>een</strong> groot deel <strong>van</strong> onze strafzaken sneller<br />
af te doen. Vandaag aange<strong>hou</strong>den, morgen <strong>een</strong> beslissing of overmorgen<br />
voor de rechter. Maar dan <strong>wel</strong> – anders dan vroeger - met alle procedurele<br />
rechtstatelijke waarborgen voor de verdachte en juiste aandacht voor het<br />
slachtoffer. Als we daar <strong>een</strong>s in zouden slagen dit jaar. Dan ben je niet all<strong>een</strong><br />
200 jaar oud, maar sta je ook aan het begin <strong>van</strong> de toekomst.<br />
Mary Hallebeek, persvoorlichter parket Utrecht<br />
UT Recht<br />
Opportuun 3 - maart 2011 - ut recht | 25
NOODWEER BOVEN<br />
Recente jurisprudentie over noodweer en noodweerexces<br />
JURIDISCH NEDERLAND<br />
Het kan stom toeval zijn, maar als de Hoge Raad in <strong>een</strong> aantal arresten over hetzelfde<br />
onderwerp casseert, is dat meestal <strong>een</strong> teken dat het recht in beweging is. Rond de<br />
jaarwisseling gaf de Raad in vijf arresten gelijk aan veroordeelde verdachten die vonden<br />
dat het gerechtshof hun beroep op noodweer(exces) te makkelijk had verworpen.<br />
De eerste <strong>van</strong> hen was de geplaagde visboer (LJN BN7732). Op marktdag is hij bezig met<br />
fileren. Twee jongens lopen langs zijn kraam en één <strong>van</strong> hen pakt <strong>een</strong> vis uit <strong>een</strong> krat. De<br />
visman ziet dit en loopt met zijn fileermes in de richting <strong>van</strong> de vrienden en roept dat ze<br />
de vis terug moeten leggen. De jongens leggen deze terug, en roepen ‘dat durf je nu <strong>wel</strong><br />
met dat mes’. De visboer gooit daarop zijn mes op de fileertafel en loopt achter de<br />
vrienden aan. Hij duwt <strong>een</strong> <strong>van</strong> hen met kracht omver. De jongen komt overeind en loopt<br />
met de borst vooruit op de visboer af. deze geeft hem <strong>een</strong> forse vuistslag in het gezicht.<br />
Volgens het Hof Den Bosch heeft de visman niet geslagen uit noodweer. De Hoge Raad<br />
denkt daar anders over. Het ‘met de borst vooruit’ op de visboer toelopen kan, gezien de<br />
omstandigheden waarin deze verkeerde, <strong>wel</strong> degelijk <strong>een</strong> onmiddellijk dreigend gevaar<br />
voor <strong>een</strong> wederrechtelijke aanranding oproepen.<br />
Het zelf de confrontatie opzoeken kan in de weg staan aan <strong>een</strong> geslaagd beroep op<br />
noodweer(exces). Is het bij de nieuwe vriendin <strong>van</strong> je ex-vriend gaan staan, en haar<br />
vervolgens ‘vuil’ aankijken zó provocerend dat <strong>een</strong> tegenreactie <strong>van</strong> het latere slachtoffer<br />
te verwachten is? Het hof Den Haag oordeelde dat de verdachte de confrontatie die<br />
ontstond aan haar eigen gedrag had te danken. De Hoge Raad vindt dat te streng (LJN<br />
BO1267).<br />
Een ingewikkelder feitencomplex speelt in HR 4 januari 2011 (LJN BO4475). Hier is het<br />
slachtoffer begonnen met het veroorzaken <strong>van</strong> problemen. Hij heeft de vriendin <strong>van</strong> de<br />
verdachte onder de rok betast, en <strong>een</strong> duw gegeven. De verdachte nam het voor zijn<br />
vriendin op, pakte het slachtoffer bij de keel, en riep dat hij moest op<strong>hou</strong>den. Het<br />
slachtoffer balde zijn vuisten waarop verdachte hem <strong>een</strong> kopstoot gaf. De verdachte<br />
beroept zich op noodweer, wat door het hof wordt afgewezen. Het hof oordeelt dat het<br />
ballen <strong>van</strong> de vuisten door het slachtoffer niet kan worden aangemerkt als wederrechtelijk<br />
omdat het slachtoffer op dat moment zélf in <strong>een</strong> noodweersituatie verkeerde. De<br />
Hoge Raad vindt dit oordeel niet begrijpelijk. Het hof had ook moeten kijken naar wat er<br />
was voorgevallen vóórdat verdachte het slachtoffer bij de keel greep.<br />
In <strong>een</strong> ander arrest <strong>van</strong> dezelfde dag brengt de Hoge Raad nog <strong>een</strong>s onder de aandacht<br />
wanneer sprake kan zijn <strong>van</strong> <strong>een</strong> geslaagd beroep op noodweerexces (LJN BN9301). Dat<br />
is allereerst wanneer <strong>een</strong> aangevallene als gevolg <strong>van</strong> <strong>een</strong> hevige gemoedsbeweging te<br />
hard <strong>van</strong> stapel loopt en zijn verdediging verder gaat dan geboden is. Maar noodweerexces<br />
wordt ook aangenomen als de aangevallene zich aan<strong>van</strong>kelijk adequaat verdedigt,<br />
maar als gevolg <strong>van</strong> <strong>een</strong> hevige gemoedsbeweging doorgaat terwijl de noodweersituatie<br />
al beëindigd is. Aanleiding voor deze les is het oordeel <strong>van</strong> het hof Den Haag dat het feit<br />
dat slachtoffer al was overmeesterd en geboeid op de grond lag aan <strong>een</strong> beroep op noodweerexces<br />
in de weg staat. Of de dodelijke ge<strong>wel</strong>dplegingen <strong>een</strong> verontschuldigbare<br />
overschrijding <strong>van</strong> de grenzen <strong>van</strong> noodzakelijke verdediging zijn, moet opnieuw worden<br />
beoordeeld. Maar dan <strong>wel</strong> volgens de regels <strong>van</strong> de Hoge Raad.<br />
Tekst: Miranda <strong>van</strong> Turennout en Juriaan Simonis, Wetenschappelijk Bureau OM<br />
26 | jurisprudentie - Opportuun 3 - maart 2010<br />
DE STELLING<br />
‘130 op de snelweg is <strong>een</strong> goed plan’<br />
Koos Spee,<br />
Landelijk verkeersofficier<br />
<strong>van</strong> justitie<br />
De maximumsnelheid verhogen naar 130 km per uur<br />
vind ik g<strong>een</strong> goed plan. Deze verhoging leidt tot meer<br />
verkeersslachtoffers, is slecht voor het milieu, zo<strong>wel</strong><br />
voor de uitstoot als voor het verkeerslawaai en<br />
bevordert de doorstroming bepaald niet. De praktijk zal<br />
zijn dat er tegen de 140 km per uur wordt gereden,<br />
omdat de politie gezien de verplichte marges pas bij<br />
138 km/h zal gaan bekeuren. Het snelheidsverschil<br />
tussen de diverse categorieën voertuigen wordt dus<br />
groter, dat leidt op zich al tot gevaarlijke situaties en<br />
als er <strong>een</strong> crash gebeurt zal de botssnelheid hoger zijn<br />
waardoor de kans op ernstig letsel toeneemt.<br />
Als je het onderste uit de kan wil halen en dus tegen<br />
de bekeuringgrens aan rijdt is de remweg inclusief de<br />
reactieseconde bij 127 km/h 113 meter en bij 137 km/h<br />
129 meter. Dat scheelt 16 meter en dat zijn drie à vier<br />
auto’s als je <strong>een</strong> stilstaande file even te laat in de<br />
gaten hebt.<br />
Foto: NFP Photography/Pieter Magielsen<br />
Ton Roks,<br />
Freelance autojournalist<br />
Het lijkt me <strong>wel</strong> <strong>een</strong> goed plan, 130 km/h op de juiste<br />
tijd en de juiste plaats. Het scheelt misschien niet veel<br />
in tijd, maar het geeft <strong>wel</strong> het goede gevoel dat je lekker<br />
opschiet. Ophogen naar 130 is ook <strong>een</strong> goed medicijn<br />
tegen het barre en boze imago <strong>van</strong> de snelheidshandhavers<br />
en justitie, die de naam hebben limieten te<br />
gebruiken om de kas te spekken, met milieuhoeders als<br />
gretige handlangers. Als de in deze te repressieve<br />
overheid de teugels af en toe zou laten vieren, zouden<br />
de regels waarschijnlijk serieuzer genomen worden.<br />
Gaan mensen nog sneller rijden als ze 130 mogen?<br />
Dat zal meevallen, de meeste die nu menen 120 te gaan,<br />
rijden slechts 115 door de tellerafwijking. Wie straks<br />
stout denkt te zijn met 135 op de klok, gaat nog lang<br />
g<strong>een</strong> 130. Heb ook vertrouwen in technologie. Spoedig<br />
zullen veel auto’s ‘borden-lezers’ achter de voorruit<br />
hebben, die de limiet permanent in je dashboard laten<br />
zien en signaaltjes geven als je te hard rijdt.<br />
Opportuun 3 - maart 2011 - de stelling | 27
STER-FEITEN<br />
Uitbreiding centrale verwerking<br />
NAAR CVOM<br />
Vanaf 1 maart worden zaken waarvoor <strong>een</strong> strafbeschikking kan<br />
worden uitgevaardigd uitgebreid met “ster-feiten”, zaken waarin<br />
het OM de hoogte <strong>van</strong> de strafbeschikking bepaalt. ‘Nieuwe taken<br />
voor de CVOM,’ aldus de directeur bedrijfsvoering.<br />
De wet OM-afdoening betekent dat het <strong>Openbaar</strong><br />
<strong>Ministerie</strong> zelf lichte straffen kan opleggen. Vroeger<br />
was het voor <strong>een</strong> overtreder mogelijk om na <strong>een</strong><br />
transactie-aanbod achterover te leunen en te<br />
wachten tot er <strong>een</strong> dagvaarding op de mat viel.<br />
‘Het was rekken en nog <strong>een</strong>s rekken: <strong>een</strong> gebed<br />
zonder eind. Vanuit rechtshandhaving bepaald niet<br />
gewenst’, geeft Ruud Bloembergen, directeur<br />
bedrijfsvoering <strong>van</strong> CVOM, de oude situatie weer. ‘Nu<br />
moet de bestrafte de strafbeschikking betalen of zélf<br />
baldadigheid als ster-feit<br />
“Op openbare weg dan <strong>wel</strong> op voor publiek toegankelijke<br />
plaatsen tegen personen of goederen baldadigheid<br />
plegen (straatschenderij)”, art 424 WvSr 180 is<br />
<strong>een</strong> voorbeeld <strong>van</strong> <strong>een</strong> “ster-feit”.<br />
Sterfeiten zijn OM-feiten: voor deze feiten kan door de<br />
politie g<strong>een</strong> sanctie worden opgelegd.<br />
Verder zijn er M-feiten en P-feiten:<br />
• M-feiten (“Mulderfeiten”) zijn feiten die over<strong>een</strong>komstig<br />
de Wet administratiefrechtelijke handhaving<br />
verkeersvoorschriften (Wet Mulder) worden afgehandeld.<br />
• P-feiten zijn politiestrafbeschikkingsfeiten/politietransigabele<br />
feiten. Deze feiten worden over<strong>een</strong>komstig<br />
het Besluit OM-afdoening/Transactiebesluit<br />
1994 afgehandeld.<br />
Meer informatie is te vinden in de “Tekstenbundel voor<br />
misdrijven, overtredingen en Muldergedragingen”,<br />
www.om.nl/mulderbundel2011<br />
28 | Organisatie - Opportuun 3 - maart 2011<br />
bezwaar maken door binnen 14 dagen verzet in te<br />
stellen bij het OM. Het initiatief ligt bij de verdachte<br />
en niet meer bij het OM.’<br />
Centraal afwikkelen<br />
Bij de strafbeschikkingen die tot nu toe zijn ingevoerd<br />
(de OM-strafbeschikking voor rijden onder invloed,<br />
de politiestrafbeschikking en de bestuurlijke strafbeschikking)<br />
sturen verbalisanten het proces-verbaal<br />
naar het CJIB. Het CJIB stuurt de bestraften <strong>een</strong><br />
strafbeschikking met acceptgirokaart die ze binnen<br />
zes weken moeten betalen. Of de bestrafte kan<br />
binnen 14 dagen in verzet gaan. ‘Die verzetten worden<br />
tegenwoordig centraal door de CVOM afgewikkeld.<br />
Beoordelaars bekijken de beroepsschriften en<br />
beslissen of de strafbeschikking vernietigd (geseponeerd)<br />
of aangepast moet worden. Als zij <strong>van</strong> mening<br />
zijn dat de strafbeschikking terecht is opgelegd<br />
dan gaat de zaak naar de kantonrechter’, legt<br />
Bloembergen uit.<br />
‘Met de uitbreiding <strong>van</strong> de sterfeiten is het gecompliceerder.<br />
Het proces-verbaal gaat eerst naar de CVOM<br />
waar onze beoordelaars de hoogte <strong>van</strong> de strafbeschikking<br />
vaststellen.’ Daarna verstuurt het CJIB de<br />
bestrafte de strafbeschikking met acceptgiro en zijn<br />
er weer zes weken om te betalen of binnen twee<br />
weken in verzet te gaan bij de CVOM.<br />
Functievolgers<br />
Met de invoering <strong>van</strong> de OM-afdoening en de nieuwe<br />
centrale werkwijze vervalt <strong>een</strong> forse zaaksstroom bij<br />
geeN sPIjt vaN OverstaP<br />
Functievolger Arjenne Hogesteeger (links<br />
op foto) werkte op parket Rotterdam als<br />
zittingsvoorbereider. ‘Mijn baan hield op te<br />
bestaan. De onzekerheid bij het parket over<br />
wat er ging gebeuren heeft achteraf te lang<br />
gesleept. Uiteindelijk was ik blij dat er plek<br />
was bij de CVOM. Het werk is niet heel<br />
anders. Ik werkte in Rotterdam al in GPS.<br />
Twee Rotterdamse collega’s werken nu bij<br />
de CVOM als beoordelaars en twee als<br />
zittingsvoorbereiders.’ Ook in Arnhem hield<br />
het werk <strong>van</strong> Trudy Pou<strong>wel</strong>sen op. ‘Ik heb<br />
zelf de stap genomen om bij de CVOM te<br />
gaan kijken. Ik werd er hartstikke leuk<br />
ont<strong>van</strong>gen. Ik heb 32 jaar in Arnhem gewerkt,<br />
om daar afscheid <strong>van</strong> te nemen was<br />
<strong>wel</strong> moeilijk. Maar ik heb g<strong>een</strong> spijt. Het is<br />
hier rustiger, overzichtelijker en g<strong>een</strong><br />
stapels dossiers meer op mijn bureau.’ Het<br />
grote verschil? ‘Bij <strong>een</strong> parket is de administratie<br />
<strong>een</strong> ondergeschoven kindje. Alles<br />
draait om de officier <strong>van</strong> justitie. Bij de<br />
CVOM als administratieve organisatie is dat<br />
anders. Professioneler’, beamen beiden.<br />
de parketten. Circa 95 procent <strong>van</strong> de kantonzaken<br />
zal eind dit jaar door de CVOM worden behandeld,<br />
voorspelt CVOM-er Bloembergen. ‘Natuurlijk blijven<br />
de zaken die <strong>een</strong> persoonsgerichte aanpak vergen<br />
gewoon bij de parketten.’ Maar om het werk bij de<br />
CVOM aan te kunnen zijn zo’n vijftien functievolgers<br />
uit de zes omliggende regioparketten overgekomen.<br />
‘We hebben mensen met de juiste kennis en kunde<br />
nodig om binnen de CVOM de taken goed uit te voeren.<br />
Het proces <strong>van</strong> plaatsing, begeleiding en opleidingen<br />
vereist veel aandacht. Afhankelijk <strong>van</strong> het toekomstige<br />
verzetspercentage, want we hebben nog g<strong>een</strong> idee<br />
hoe dat gaat lopen, is er <strong>wel</strong>licht uitbreiding nodig.’<br />
‘We zijn voorbereid op de nieuwe landelijk taak. Daar<br />
is immers het hele OM bij gebaat. Inmiddels hebben<br />
we ervaring met het proces opgedaan. De prestaties<br />
<strong>van</strong> de CVOM verbeteren. We hechten aan <strong>een</strong> goede<br />
samenwerking en verbinding met de parketten.<br />
We moeten het immers samen doen.’<br />
Tekst: Thea <strong>van</strong> der Geest. Foto (r): Stephan <strong>van</strong> Leiden<br />
Opportuun 2 - februari 2011 - Organisatie | 29
'Cold case officieren aanstellen en tactisch en forensisch<br />
rechercheurs samenbrengen in <strong>een</strong> team', dat is de boodschap die<br />
Theo Vermeulen meegeeft aan de forensische experts die<br />
deelnemen aan het jaarcongres <strong>van</strong> studiecentrum Kerckebosch.<br />
'Zonder elkaar kan er veel misgaan.' Een kijkje in de keuken <strong>van</strong><br />
het Amsterdamse Team Review en Cold Cases.<br />
COLd Case team LOst<br />
De Amsterdamse praktijk als voorbeeld<br />
ZeLF geeN ZaKeN OP<br />
Het Amsterdamse Team Review en Cold Cases is vijf<br />
jaar geleden gestart met <strong>een</strong> voorraad <strong>van</strong> 266 oude<br />
onopgeloste moordzaken. 'Die moordzaken zijn<br />
teruggevonden in de archieven of zaten nog in het<br />
geheugen <strong>van</strong> rechercheurs', legt teamleider Theo<br />
Vermeulen uit. All<strong>een</strong> de onopgeloste zaken waarbij<br />
lijken zijn aangetroffen werden geteld. De bekendste<br />
daaronder zijn <strong>een</strong> aantal zaken die nu in het Passageonderzoek<br />
behandeld worden. Zaken die pas aan het<br />
rollen kwamen toen kroongetuige La S. zich meldde<br />
bij de rechercheurs <strong>van</strong> de Amsterdamse Criminele<br />
Inlichtingen Dienst. Het betrof moordzaken die waren<br />
vastgelopen en weer zijn vlotgetrokken door de<br />
verklaringen <strong>van</strong> deze verdachte.<br />
twee officieren<br />
Het cold case team in Amsterdam bestaat uit vijftien<br />
ervaren forensisch en tactisch rechercheurs, administratief<br />
personeel en twee vaste officieren <strong>van</strong> justitie.<br />
Een <strong>van</strong> de twee officieren is full-time met het<br />
Passage-onderzoek belast. 'Door twee officieren bij<br />
<strong>een</strong> cold case team te betrekken is de achter<strong>van</strong>g<br />
gegarandeerd,' aldus teamleider Vermeulen.<br />
Verder werken er collega’s uit samenwerkende regio’s<br />
en is er <strong>een</strong> gedragskundige aan het team verbonden.<br />
Ook kunnen externe experts worden ingeschakeld.<br />
Omdat naast de onopgeloste zaken zich elke maand<br />
<strong>wel</strong> weer nieuwe zaken aandienen die <strong>een</strong> cold case<br />
zouden kunnen worden, <strong>hou</strong>dt het team ook die tegen<br />
het licht. Dit zijn doorgaans moordonderzoeken. Er<br />
wordt dan <strong>een</strong> "review" uitgevoerd.<br />
Vanzelfsprekend is <strong>een</strong> permanent cold case team niet<br />
voor elk regiokorps <strong>een</strong> haalbare kaart en dit geldt<br />
30 | expertise - Opportuun 3 - maart 2011<br />
zeker voor de kleinere politieregio’s. Het Team Review<br />
en Cold Cases waarin naast de politieregio Amsterdam-<br />
Amstelland ook de kleinere regio’s Gooi en Vechtstreek<br />
en Zaanstreek-Waterland participeren, maakt het<br />
mogelijk dat ook cold cases en reviews uit kleinere<br />
regio’s met enige regelmaat de aandacht krijgen. Met<br />
de komende wijziging <strong>van</strong> de indeling <strong>van</strong> de politieregio’s<br />
zal de samenwerking tussen de bestaande cold<br />
case teams sterk verbeteren.<br />
Cold case<br />
In principe worden oude moordzaken pas na vier jaar<br />
weer heropend. Na vier jaar is er meer kans op nieuwe<br />
technische ontwikkelingen die eerder gevonden sporen<br />
beter kunnen duiden. En uit ervaring blijkt dat getuigen<br />
niet eerder bereid zijn om uitgebreidere verklaringen af<br />
te leggen. De verschillende politiedistricten beslissen<br />
zelf <strong>wel</strong>ke drie cold case zaken ze <strong>van</strong> de voorraadlijst<br />
willen aanleveren. Deze zaken, alle met ernstige<br />
maatschappelijke impact, worden door de leiding <strong>van</strong><br />
het cold case team geprioriteerd.<br />
Theo Vermeulen onderstreept de noodzaak om naast<br />
forensisch ook tactisch onderzoek te betrekken. 'Je kan<br />
nog zo'n mooi spoor hebben, maar zonder tactisch<br />
onderzoek kan je het vergeten! Ook het OM heeft <strong>een</strong><br />
belangrijke partnerrol. We kunnen bijvoorbeeld nieuwe<br />
inzichten ontwikkelen en resultaten in het dossier<br />
willen opslaan, of juist uit oude dossier willen ophalen.<br />
Daarmee lopen we tegenwoordig <strong>wel</strong> tegen de Wet<br />
Politiegegevens (WPG-wetgeving) aan. De officier kan<br />
aangeven hoever we daarin kunnen gaan.'<br />
Het cold case team lost nooit <strong>een</strong> zaak zelf op.<br />
Ze werken als <strong>een</strong> bureau Projectvoorbereiding.<br />
Alle informatie wordt teruggegeven aan de eigenaar,<br />
aan het politiedistrict waar het feit destijds werd<br />
gepleegd. Het Team Review en Cold Cases gaat niet<br />
met <strong>een</strong> zaak aan de haal, zegt niet of iets goed of<br />
slecht is onderzocht. Uiteindelijk volgen “slechts”<br />
rapportages met aanbevelingen.<br />
review en tegenspraak<br />
Alle grootschalige opsporingsonderzoeken zijn<br />
geschikt voor <strong>een</strong> review, dit is doorgaans na <strong>een</strong><br />
tiental weken. Gegevens uit de dossiers, administraties,<br />
digitale bestanden, video’s, GSM-gegevens en<br />
buurtonderzoeken worden in alle rust door het Team<br />
Review en Cold Cases opnieuw uitgeplozen. Niet<br />
gestoord door de dagelijkse hectiek kan het team in<br />
1 op de 3<br />
Gemiddeld wordt <strong>een</strong> op de drie onopgeloste<br />
moordzaken door <strong>een</strong> cold case team<br />
alsnog opgelost. De aanpak en samenstelling<br />
<strong>van</strong> deze cold case teams verschillen<br />
per politieregio. Theo Vermeulen, teamleider<br />
<strong>van</strong> het cold case team in Amsterdam,<br />
pleit voor <strong>een</strong>duidige uitgangspunten.<br />
alle vrijheid en ruimte de gegevens herzien. Na drie<br />
weken levert het review team <strong>een</strong> rapportage af waarin<br />
aanbevelingen worden gegeven aan de teamleiding <strong>van</strong><br />
dat grootschalig onderzoek. De objectieve informatie<br />
wordt als aanbevelingen meegegeven.<br />
Het Team Review en Cold Cases borgt daarmee<br />
tegelijkertijd tegenspraak. Om de onafhankelijkheid<br />
<strong>van</strong> het team te garanderen valt het team direct onder<br />
de regionale stuurploeg.<br />
NN'ers<br />
Naast de werkzaamheden <strong>van</strong> het Team Review en Cold<br />
Cases is er nog het probleem <strong>van</strong> de ongeïdentificeerde<br />
lijken. Het team brengt onder andere deze ongeïdentificeerde<br />
lijken in kaart. Stuk voor stuk kunnen dit<br />
vermiste personen zijn die waarschijnlijk als zodanig<br />
gemeld zijn bij de politie in binnen- en buitenland. Het<br />
betreft vaak mensen uit het buitenland. Doorgaans<br />
vervalt het grafrecht na 10 jaar. De politie wordt tot op<br />
heden niet automatisch in kennis gesteld <strong>van</strong> de<br />
ruiming <strong>van</strong> graven <strong>van</strong> onbekende personen. Theo<br />
Vermeulen pleit voor <strong>een</strong> <strong>een</strong>duidige landelijk procedure<br />
voor de registratie <strong>van</strong> ongeïdentificeerde lijken.<br />
Waarbij uiteindelijk ook cold cases <strong>een</strong> belangrijkere<br />
rol moeten gaan spelen.<br />
Tekst: Thea <strong>van</strong> der Geest, Foto: Judith Dekker<br />
| 31
Hoe <strong>een</strong> ZilverOM’er <strong>een</strong> nieuw bestaan opbouwde<br />
Groene golf<br />
in Griekenland<br />
GESPOT:<br />
5alonia appartementen in<br />
Piambela, Griekenland<br />
NAAM:<br />
Ronne <strong>van</strong> Zuidam<br />
FUNCTIE:<br />
appartement<strong>hou</strong>dster en<br />
ZilverOM’er (Ronne was tot<br />
medio 2005 secretaresse<br />
<strong>van</strong> het College <strong>van</strong><br />
procureurs-generaal)<br />
INTERNET<br />
Meer info op<br />
www.5alonia.nl<br />
Warm was het, die zomerdag in 1980 waarop Ronne <strong>van</strong> Zuidam en haar man hun<br />
camper langs de Griekse kust stuurden. De kinderen wilden <strong>een</strong> ijsje en dus trapten<br />
ze bij <strong>een</strong> terras op de rem. Daar hoorden ze over <strong>een</strong> strand in <strong>een</strong> baai aan de Golf<br />
<strong>van</strong> Amvrakikos.<br />
Ronne: ‘De Golf was zo puur en groen, en dat midden in de zomer. Dolfijnen lieten zich<br />
zien en kwamen tot vlak aan het strand. Liefde op het eerste gezicht!’<br />
Jaar na jaar kwam Ronne er terug en in 1989 kocht ze <strong>een</strong> stuk land. Ze bouwde haar<br />
tweede huis. De liefde groeide all<strong>een</strong> maar. Als ze zagen hoe zeilbootjes langs<br />
eilandjes gleden, hoe <strong>een</strong> herder zijn Hell<strong>een</strong>se schapen hoedde, hoe de<br />
zonsondergang de heuvels donker kleurde - ja, dan droomden Ronne en<br />
haar man Frans hardop. Zou het mogelijk zijn, om het héle jaar in<br />
Griekenland te wonen? Ze puzzelden en planden, en zetten weer de<br />
stap naar <strong>een</strong> architect.<br />
Zomer <strong>van</strong> 2010. Na <strong>een</strong> jaar hard werken en bouwen zijn Ronne<br />
en Frans eigenaar <strong>van</strong> drie appartementen, plus zwembad, terras,<br />
bar en barbecue. Gasten kunnen er zwemmen en jeu de boulen,<br />
met Ronne en Frans nooit ver weg. ‘Juist omdat wij zo kleinschalig<br />
zijn, kunnen we veel aandacht aan onze gasten besteden.’<br />
‘Ik barst <strong>van</strong> de energie en ga lekker <strong>van</strong> het leven genieten’, voorspelde<br />
Ronne in Opportuun <strong>van</strong> juni 2005, toen ze via de <strong>een</strong>malige FPU-regeling<br />
vervroegd het OM kon verlaten. Ze hield woord.
Change language