Kerkinformatie nr. 171, juni 2009 - Kerk in Actie

Kerkinformatie
Nummer 171
Juni 2009
Peter Verhoeff synodepreses
Katern over Startzondag
Protestants in Doetinchem

Inhoud
3 Oicocredit Een bank die goed loopt…
4 Generale Synode Nieuwe synodepreses is predikant met hartstocht
6 Kroniek
7 Berichten
8 Generale Synode Verslagen 23-25 april
11 Berichten
12 Vijf jaar Protestantse Kerk Doetinchem: een plek voor de lutherse eigenheid
14 JOP Protestantse Kerk medeorganisator Xnoizz Flevo Festival
15 Standplaats te… Friesland: Louis Bakker
16 Interreligieuze dialoog Made in Zuidlaren: een seizoen ontmoetingen
18 Palestijnse christenen in Israël Jezus huilde om Jeruzalem
19 Berichten
20 Afscheid Ilona Fritz ’Ik zou vandaag opnieuw voor de kerkfusie stemmen’
22 Berichten
24 Bijzondere zorg hervormde gemeenten Commissie bijzondere zorg gaat door
26 Predikantswisselingen
27 Bijbelteksten
28 Advertenties
Dit nummer bevat een uitneembaar katern over de Startzondag 2009, tussen pagina
18 en 19.
Bij de voorplaat:
Eind april vergaderde de generale synode in Lunteren. Op de foto een deel van de zaal met
Bij vergaderende de voorplaat: synodeleden. De IKON zond de vergaderingen rechtstreeks uit.
Via www.ikon.nl/synodearchief zijn ze nog steeds te bekijken. Zie ook p. 4-5 en 8-10.
(foto: fotobureau-exorientelux/Jan Klein)
Colofon
Nummer 171 juni 2009
Kerkinformatie verschijnt elf keer per jaar
als officieel orgaan van de Protestantse
Kerk in Nederland.
Algemeen adres
Dienstenorganisatie Protestantse Kerk in
Nederland, Joseph Haydnlaan 2a,
3533 AE Utrecht,
Postbus 8504, 3503 RM Utrecht,
telefoon (030) 880 18 80,
fax (030) 880 13 00.
Abonnementenadministratie
Abonnementsprijs € 17,50 per jaar; buitenland
€ 24,-. Vanaf 35 ex.: € 15,- per jaar.
U kunt zich als abonnee opgeven en afmelden
bij de Abonnementen-administratie
Kerkinformatie, Postbus 8504,
3503 RM Utrecht, telefoon (030) 880 17 25,
abonnementen@pkn.nl.
Dit blad is voor visueel gehandicapten in
aangepaste leesvorm verkrijgbaar. Voor
nadere informatie CBB, Postbus 131,
3850 AC Ermelo, telefoon (0341) 56 54 99.
Redactie-adres
Kerkinformatie, Postbus 8504, 3503 RM
Utrecht, telefoon (030) 880 14 17.
Fax (030) 880 14 45.
E-mail: f.rozemond@pkn.nl
Advertenties:
kerkinformatie.advertenties@pkn.nl
tel. (030) 880 14 17.
Redactie
Janet van Dijk, Evert-Jan Hazeleger,
Jan-Gerd Heetderks (hoofdredacteur),
Michiel Nap, Marieke Raatgever en Frans
Rozemond (eindredactie).
Basisvormgeving
Total Identity, Amsterdam
Opmaak
Interface Communicatie, Ede
Druk
Koninklijke BDU, Barneveld
Kerkinformatie op internet
www.pkn.nl>Tijdschriften/Nieuwsbrieven
Overname van artikelen wordt op prijs
gesteld, mits met bronvermelding.
Overname van foto’s in overleg.
ISSN 1380-460X

Kerkinformatie
Anders dan in de aandeelhouders-vergaderingen
van veel andere banken treffen
we hier geen boze gezichten, verontwaardigde
aandeelhouders of verhitte discussies
over hoge bonussen en verdampte
vermogens. Integendeel, hier berichten
over groei, toename van de kredietverlening
aan de armen en het laagste risico
van de portefeuille ooit. Goed nieuws voor
de honderden gemeenten en diaconieën
die in Oikocredit beleggen.
En nog beter nieuws voor de miljoenen in
ontwikkeling die dankzij het leenmodel
hun toekomst kunnen verbeteren.
Goede resultaten 2008
In het afgelopen jaar werd voor € 182 miljoen
aan nieuwe leningen goedgekeurd.
Dat is een groei van zo’n 13%. En het aantal
daadwerkelijk uitgekeerde leningen
nam zelfs met 32% toe.
Tegelijk daalde het risico in de portefeuille
opnieuw tot 4,3%. Dat betekent dat niet
meer dan 4 van de 100 projecten die een
lening van Oikocredit hebben een betalingsachterstand
vertonen.
Puntje van zorg is dat de groei van het aantal
leningen niet wordt bijgebeend door de
nieuwe inleg van aandeelhouders / de
beleggers in Oikocredit.
Waarom is Oikocredit immuun voor de
crisis?
Wat is het geheim achter de goede resultaten,
die haaks lijken te staan op de
malaise in de financiële en bankenwereld?
Het bestuur van de oecumenische ontwikkelingsbank
noemt zelf drie redenen.
In de eerste plaats de hechte relatie die zij
met de projectpartners heeft. Het fijnmazige
kantorennet, dicht bij de projecten
in Midden- en Oost-Europa en in de ontwikkelingslanden,
staat borg voor het
goed kunnen volgen van alles wat voor het
welslagen van gefinancierde projecten
nodig is. Ten tweede een zorgvuldig cash
management. Door niet voor een procentje
meer in spaarproducten van een
zwakke debiteur te gaan zitten. En tot slot,
maar zeker niet in de laatste plaats, door
een effectief risicobeheersysteem.
OIcOKrEDIt
Huub Lems
Het risicomanagement waar de kranten nu
vol van staan, is gaandeweg en tijdig in
alle geledingen van de organisatie ingebed.
En juist dat heeft zijn waarde in deze
donkere tijden meer dan bewezen. Het is
de verdienste van de audit commissie hier
tijdig aan de bel te hebben getrokken.
Extra geld
Om aan extra gelden voor de grote
behoefte aan krediet voor ontwikkeling
van grote groepen aan de rand van de
samenleving te komen, is er naast de inleg
van de aandeelhouders ook van andere
financieringsinstrumenten gebruik
gemaakt. Zo besloot het Pensioenfonds
Predikanten € 10 miljoen op deze manier
in het werk van Oikocredit te steken.
Aandeelhouders vergaderen in Nederland
De jaarlijkse algemene vergadering vindt
dit jaar in Nederland plaats. Op Kontakt
der Kontinenten in Soesterberg, niet ver
van het hoofdkantoor van Oikocredit dat in
Amersfoort staat. Gezien de prima resultaten
worden tevreden gezichten verwacht,
maar zeker geen vergenoegzaamheid.
Want als geen ander kent de
organisatie de miljoenen verdrukten die in
haar werk centraal staan. Mensen die bij
gewone banken niet als kredietwaardig te
boek staan. Kleine boeren, arme gezinnen
3
MEEr wEtEN?
Juni 2009
Een kalme aandeelhoudersvergadering
na een goed jaar!
Begin juni vindt de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van Oikocredit plaats. Dit keer is
Soesterberg vlakbij Amersfoort de plaats van handeling. Hier geen gemopper over bonussen of
verdampte vermogens, maar goed nieuws over het succes van kredietverlening aan de armen.
Vrouwengroep in Indiaas dorp die samen instaat voor krediet voor weefgetouwen. (foto: Oicokredit)
met een klein winkeltje aan huis voor aanvulling
van het gezinsinkomen. Coöperatieve
verbouwers van groenten, vruchten
of specerijen. En noem maar op. Vaak zijn
het de vrouwen die niet alleen de armoede
moeten ondergaan maar ook vanwege de
cultuur, het geloof of de adat met meer
dan een dubbele handicap in het leven
staan. Hierover wordt op 11 juni een seminar
gehouden. Diakenen en ouderlingkerkrentmeesters
zijn hartelijk welkom.
Meer beleggingen nodig!
De boodschap is duidelijk! Beleggen in
Oikocredit is veilig voor gemeenten, diaconieën
en voor gemeenteleden. En het
betekent een forse steun in de rug voor
mensen die geholpen met krediet zich zelf
willen ontwikkelen.
Huub Lems is treasury-medewerker van de
Protestantse Kerk.
Gemeenten en Diaconieën investeren in Oikocredit
via de Protestantse Kerk: Mevrouw Voorbij (030)
880 16 07.
Gemeenteleden/particulieren: Oikocredit
Nederland Fonds (ONF) - Oikocredit Nederland
(030) 234 10 69. Zie ook: www.oikocreditnederlandfonds.nl

Kerkinformatie GENEraLE SyNODE
Juni 2009
Frans rozemond
Nieuwe synodepreses is predikant met
hartstocht
Eind april koos de generale synode uit haar midden ds. Peter Verhoeff uit Alkmaar tot voorzitter.
Een dominee uit het midden van de kerk. Hij waagt zich niet aan grote uitspraken, maar wil best
iets vertellen over zichzelf. ‘Ik wil preses zijn voor de volle breedte van de kerk.’
De nieuwe synodepreses is naar eigen
zeggen ‘met veel hartstocht’ predikant.
Verhoeff: ‘Mijn eerste gemeente was
Halle, in de Achterhoek. Het was prachtig,
ik heb daar veel geleerd en ben ontzettend
blij dat ik mocht beginnen in een
gemeente die mij daarvoor ruimte en tijd
wilde geven. De overgang naar Alkmaar in
2000 was groot. Onze wijkgemeente
Noord was druk met overleven, ze was
duidelijk toe aan een nieuwe impuls. Gaandeweg
begon er in mij ook iets te veranderen.
Ik merkte dat ik op zoek wilde naar
mensen buiten de kerk. Ik ben er van overtuigd
dat de kerk veel voor mensen kan
betekenen. Op een gegeven moment las ik
in Kerkinformatie een artikel over kerkgroei
in Engeland. Daarin werd ook de vraag
gesteld: hoeveel tijd besteed jij als ambtsdrager
aan mensen buiten de kerk?
Die vraag liet me niet los. Ik wijdde mijn
studieverlof aan ‘missionair gemeentezijn’
en trok twee conclusies. In de eerste
plaats: missionair werk moet je niet uitbesteden
aan een werkgroep of commissie,
maar moet kerkenraadsbeleid worden. En
twee: je hoeft als gemeente niet van identiteit
te veranderen om toch missionair
bezig te kunnen zijn. Een grote gemeente
in de Randstad zit anders in elkaar dan een
dorpsgemeente elders. Vrijzinnigen hoe-
Ds. P. Verhoeff. (Foto: Protestanste Kerk)
DS. PEtEr VErHOEFF
Ds. Peter Verhoeff (1962) studeerde theologie in
Leiden en was predikant in Halle en is vanaf 2000
predikant van de Protestantse Gemeente te Alkmaar.
Hij is lid van de generale synode vanaf 2006 en lid van
de kleine synode vanaf 2008. Peter Verhoeff is lid van
het breed moderamen van de classis Alkmaar en lid
van het Regionaal College voor het Opzicht
Noord-Holland. In het verleden vervulde hij
verschillende bestuurlijke functies in de kerk en was
hij voorzitter van de predikantenbeweging ‘Op Goed
Gerucht’.
ven geen heus geen evangelicale omslag
te maken, andersom ook niet. Maar elke
gemeente kan laten zien waar zij voor
staat.
Met deze noties zijn we in 2008 in
Alkmaar-Noord aan de slag gegaan. We
communiceren bewuster naar buiten toe.
We hebben laagdrempelige diensten
gehouden en in december hebben we een
flyer rondgedeeld op scholen en een fantastisch
Kerstfeest gevierd met 150 kinderen
en hun ouders, merendeels mensen
die we nooit in de kerk zien. In maart van
dit jaar zijn we gestart met Kerkplein 60:
tijdens de warenmarkt op het plein voor
onze kerk gaan de kerkdeuren open. Iedereen
kan binnenlopen voor een kop koffie,
een bezoek aan het stiltecentrum of
zomaar een praatje of toiletbezoek. Er is
een speelhoek voor de kinderen. Gastvrije
gemeente, als kérk open naar de samenleving.
Het leuke is dat er spontaan mensen
komen en zich erbij betrokken voelen. En
ik zie onze eigen gemeenteleden enthousiast
worden.’
Groei
Of dat tot gemeentegroei leidt? Ik las eens:
overschat niet wat je in één jaar kunt doen,
maar onderschat ook niet wat je in tien
jaar kunt doen. Begrijp me goed, ik vind
groei geen vies woord. Maar het is niet het
enige doel van missionair werk. Het kan
ook roeping zijn om iets van het Koninkrijk
van God te laten zien in deze samenleving.
4
Laat dat een geruststelling zijn voor iedereen
die de kriebels krijgt van het woord
missionair. Ik heb in Alkmaar gemerkt dat
het woord soms meer opriep dan ik
bedoelde. Mensen waren bang dat we het
orgel uit de kerk zouden slopen. Daar is
geen sprake van, maar we introduceren
daarnaast ook andere vormen van muziek.
We zijn missionair, maar mogen onszelf
blijven. Als kerkleden zien dat het werkt
ontstaat er vertrouwen. Dat is eigenlijk het
sleutelwoord’
Man van het midden
De vorige synodepreses was lid van de
Gereformeerde Bond. Peter Verhoeff situeert
zichzelf meer ‘in het midden’ van de
kerk. Van 2001 tot 2005 was hij voorzitter
van de predikantenbeweging Op Goed
Gerucht. ‘Vogels van zeer diverse pluimage’,
legt hij uit. ‘Ze zijn modalitair niet
op een noemer te brengen, maar willen
het midden van de kerk een stem geven.
Mijn generatie werd predikant in een stroperige
tijd, de laatste loodjes van het
Samen op Weg-proces. Elk onderwerp
kreeg in die jaren direct een kerkpolitieke
lading en dat werkte verlammend.
Namens Op Goed Gerucht heb ik daar wel
eens pittig commentaar op gegeven. In de
beeldvorming is dat blijven hangen. Dagblad
Trouw schreef na mijn verkiezing dat
ik progressief ben. Het zegt me weinig, ik
houd niet van hokjesdenken. Maar ik ben
mij sterk bewust dat onze kerk heel breed
is. Ik wil preses zijn voor de hele kerk, met
haar vrijzinnige en behoudende vleugels.
Daarin zal ik mezelf ook meebrengen, dat
is waar. Ik geloof niet dat ik hoef te verstoppen
waar ik vandaan kom. Vanuit het
midden sta ik open voor alle richtingen.’
Bestuurlijke ervaring
Ds. Verhoeff is al drie jaar lid van de generale
synode. Hij was enige tijd voorzitter
van de commissie van rapport voor algemene
zaken, kwam vorig jaar in de Kleine
Synode en is lid van de commissie die de
kerkorde gaat evalueren. Die laatste functie
laat hij los nu hij preses is geworden. ‘Ik

Kerkinformatie Juni 2009
‘Na de verkiezing moet je direct de vergaderingen voorzitten.’ Moderamen generale synode 23 april 2009.
heb net nogal uitgeweid over missionair
werk, maar het bestuurlijke werk boeit mij
ook zeer. Bezig zijn met de kerkorde is
hartstikke leuk! We zijn met 2,3 miljoen
leden samen kerk: gemeenten, classes,
synoden, dienstenorganisatie, allerlei
andere verbanden. Dat moet goed geregeld
worden en dat probeer je in de kerkorde.
De kerkorde is in de jaren negentig
opgesteld, toen de kerk veel groter was. Ik
ben erg blij dat er momenteel vanuit de
gemeenten via de evaluatie-enquête allerlei
verbeterpunten worden aangedragen.
Ik denk bijvoorbeeld aan bepalingen over
de verkiezing van ambtsdragers en de
samenstelling van kerkenraden. Zo’n evaluatie
leidt er toe dat zaken straks soepeler
zullen lopen. Het is mooi om daaraan een
bijdrage te kunnen leveren.’
Presesverkiezing
Verhoeff sluit niet uit dat ook de verkiezing
van de synodepreses ietsje anders geregeld
zal worden. Die vindt nu plaats in een
besloten zitting, waarna de naam van de
verkozene wordt bekendgemaakt. Verhoeff:
‘Vaak wordt de preses gekozen uit
het zittende moderamen, maar verplicht is
dat niet. Zelf ben ik bijvoorbeeld als kandidaat
voorgedragen door een aantal synodeleden.
Toen ze mij kwamen polsen heb
ik gezegd: akkoord, maar hou het netjes
en zoek geen publiciteit. Die vertrouwelijkheid
is immers ingesteld ter bescherming
van de betrokken personen. Zij hielden
zich aan de afspraak, maar toch stond mijn
kandidaatstelling al vóór de besloten verkiezing
in alle kranten, evenals de naam
die het moderamen aanbeval. Waterdicht
is het systeem dus niet en dat roept soms
de vraag op of het allemaal zo geheim
moet blijven. We zouden eens na kunnen
denken of het ook anders kan.
Een ander punt: ik werd op donderdagmorgen
gekozen, het eerste agendapunt
van een driedaagse synode. Dat grijpt in,
je aanvaardt voor een paar jaar een andere
fulltime functie. Je gemeente wordt er
door overvallen, je gezin, maar evengoed
het moderamen en het synodesecretariaat.
Tijd om iets te regelen of door te spreken
is er niet, want je moet direct na je verkiezing
de vergaderingen voorzitten.
Gelukkig heeft vice-preses ds. Arenda
Haasnoot de behandeling van het Veerman-rapport
geleid, zodat ik mij op de
andere agendapunten kon voorbereiden.
Maar ik zou me kunnen voorstellen dat de
synode in april een preses kiest, die pas in
juli als zodanig aan de slag gaat. De zittende
preses blijft dan iets langer in functie,
het thuisfront krijgt even ruimte om
5
zaken op orde te brengen en de overdracht
kan in alle rust plaatsvinden. Ik zou een
nieuwe preses graag de hectische weken
besparen die ik heb ondervonden. Maar
nogmaals, we moeten maar eens bekijken
of zoiets mogelijk is.’
Verrijken
In het Utrechtse dienstencentrum heeft
Verhoeff zijn eigen kamer. ‘Ik kijk nog wat
onwennig om me heen en weet nog niet
precies wat hier allemaal wordt gedaan. Ik
kan wel zeggen: als gemeentepredikant
ben ik er altijd van overtuigd geweest dat
de dienstenorganisatie bestaat uit mensen
die met hart en ziel de plaatselijke
gemeenten willen dienen. Als er gemeenten
zijn die een kloof ervaren, dan zullen
we als synode en dienstenorganisatie al
het mogelijke doen om die afstand kleiner
te maken. Wat dat betreft geeft de goede
sfeer tijdens de synodevergaderingen in
de afgelopen jaren me het volste vertrouwen.
Dat verlammende van vroeger is
weg. Men luistert met respect naar elkaar
en is bereid zich door de mening van een
ander te laten verrijken.’
Frans rozemond is eindredacteur van
Kerkinformatie.

Kerkinformatie
Als afsluiting van de grote christelijke feesten staat
op de kerkelijke agenda ‘zondag trinitatis’ - zondag
van de drie-eenheid, dit jaar op 7 juni. Na de feesten
die over Christus gaan (Kerst, Pasen en Hemelvaart)
en na het feest van de Geest (Pinksteren) is er een
zondag die in het teken staat van God die we kennen
als Vader, Zoon en heilige Geest.
Niet iedereen zal daar met overgave aan meedoen.
Alleen al het woord ‘drie-eenheid’, wat moet je daar
mee? Wat voor onbegrijpelijke algebra is daar mee
gemoeid? Bovendien: word je er een beter christen
van? Wordt de wereld er beter van?
Ik wil niemand oproepen tot theologische haarkloverij.
Evenmin wil ik de term ‘drie-eenheid’ heilig
verklaren. Toch ben ik blij dat we als Protestantse
Kerk een belijdende kerk zijn, en dat we God belijden
als Vader, Zoon en heilige Geest. Er zit zoveel
meer muziek in dan alleen maar in ‘God’. We zouden
maar een armetierig liedboek overhouden, als
onze liederen alleen maar over God zouden gaan.
De Engelse schrijver Chesterton noemde de drieenige
God zo open als een Engels haardvuur. God
staat als een Engelse haard open naar drie kanten
en geeft zo warmte aan mensen in een koude
wereld.
Open
God staat open naar drie zijden. Hij is de Vader uit
wie een schepping is voortgegaan. Dat is een mysterie
waar we nooit met het verstand bij zullen kunnen
komen. Waarom is God zo opengegaan? Hoe?
We weten dat deze wereld uit God is en dat Hij deze
wereld draagt en koestert als zijn eigen kind. Maar
Hij knuffelt dit kind niet dood. De schepping is wat
anders dan de Schepper.
God zit als Vader in de schepping, maar Hij valt er
niet mee samen. Het mysterie wordt groter wanneer
we het Johannes nazeggen: ‘Het Woord is
vlees geworden’, of, zoals het is vertaald: God is
mens geworden. God kan ook ín de huid van deze
wereld kruipen. Hij doet dat, omdat Hij zich wil
géven. ‘Dat zou Hij niet moeten doen’, zeggen mensen
die de grens tussen God en de wereld willen
KrONIEK
arjan Plaisier
Waarom zondag drie-eenheid?
bewaken. Maar God heeft hier geen overleg over
gevoerd. Hij is alleen te rade gegaan bij zijn eigen
hart. ‘Dat zou Hij niet moeten doen’, zeggen mensen
die denken: waar is dat nu goed voor? Maar
mensen die halfdood langs de weg liggen en niet bij
God kunnen komen, hoe hard ze ook hun best doen,
zeggen: ‘geprezen zij de Heer’. Zij vieren met
vreugde Kerstfeest en Paasfeest.
Tenslotte is het Pinksteren. God heeft een gat geslagen,
maar het is een gat ergens in Palestina, in één
mens, Jezus Christus. Het is een gat, zo breed als
een kruis. Nu moet het uitgebreid worden over de
hele wereld. Overal moet het deksel van het leven,
overal moet het leven van God binnenstromen. Daar
is de Geest voor nodig. De Geest is de goddelijke
macht die zich vermengt met mensen en culturen.
Het is niet nodig naar Jeruzalem te gaan op bedevaart,
of een sprong te maken naar de eerste eeuw.
De Geest brengt Jezus naar ons toe. De Geest plant
ons in het lichaam van Christus en impregneert ons
met de liefde van Jezus.
Zinvol
De kerk viert van harte de feesten, van Kerst tot
Pinksteren. Het is zinvol dat deze reeks afgesloten
wordt met zondag trinitatis. Niet om ineens moeilijk
te gaan doen. Wel om te vieren dat God een overvloeiende
fontein van goedheid is. Het is te vergelijken
met de kerkdienst. Nadat alles is gezegd en
gedaan, volgt de zegen, die in zijn nieuwtestamentische
vorm spreekt over ‘de genade van onze Heer,
Jezus Christus, de liefde van God en de gemeenschap
van de heilige Geest’.
Met deze belijdenis van God als Vader, Zoon en heilige
Geest weten we ons als Protestantse Kerk verbonden
met de kerken van alle tijden en plaatsen.
Het is deze belijdenis, die een ruimte schept waarin
plaats is voor broeders en zusters van zeer verschillende
pluimage. Deze zondag zal bij ons nooit de
status krijgen die de grote feesten hebben. Dat
hoeft ook niet. Maar wat mij betreft mag dit slotakkoord
niet ontbreken. Ik wens ieder dan ook een
gezegende zondag trinitatis toe.
arjan Plaisier is scriba van de generale synode.
6
Juni 2009

Kerkinformatie BErIcHtEN Juni 2009
Officiële mededeling: wijzigingen kerkordelijke regelingen
De generale synode heeft in de vergadering
van 11 april 2008 de volgende wijzigingen
van de kerkordelijke regelingen
vastgesteld:
Nr. 1/2008 wijziging met betrekking
tot het colloquium.
Nr. 2/2008 wijziging van de verkiezingsregeling.
De kleine synode heeft, daartoe gemandateerd
door de generale synode, in de vergadering
van 27 juni 2008 de volgende
wijzigingen van de kerkordelijke regelingen
vastgesteld:
Nr. 3a/2008 wijziging van de generale
regeling predikantstraktementen
in verband met het
rapport Meetellen.
Nr. 3b/2008 wijziging van de generale
regeling kerkelijke rechtspraak
in verband met het
rapport Meetellen.
Nr. 4/2008 wijziging van de generale
regeling predikantstraktementen.
Nr. 5/2008 wijziging van de generale
regeling predikantspensioenen.
De generale synode heeft in de vergadering
van 7 november 2008 de volgende
wijzigingen van de kerkordelijke regelingen
vastgesteld:
Nr. 6/2008 wijziging in verband met
de wijziging van de samenstelling
van de evangelischlutherse
synode
De generale synode heeft in de vergadering
van 24 april 2009 de volgende wijzigingen
van de kerkordelijke regelingen
vastgesteld:
Nr. 1/2009 wijziging met betrekking
tot de regeling voor het verrichten
van hulpdiensten
door predikanten: ‘detachering’
mèt of zonder tijdelijke
uitbreiding van de
werktijd (ordinantie 3-24,
3-27 en artikel 37 van de
generale regeling predikantstraktementen)
Nr. 2/2009 wijziging van de instellingsperiode
van de commissies
van bijzondere zorg
(overgangsbepaling 28)
Nr. 3/2009 wijziging van de aanstellingsperiode
van de regionaal
adviseur classicale
vergaderingen (overgangsbepaling
199)
Nr. 4/2009 wijziging van de periode
van uitbreiding van het
moderamen generale
synode (overgangsbepaling
202)
Nr. 5/2009 wijziging van art. 9 van de
generale regeling predikantstraktementen(verrekening
van de wettelijke
uitkering in verband met
zwangerschap en bevalling)
De tekst van deze wijzigingen zijn gepubliceerd
op de website van de Protestantse
Kerk: www.pkn.nl en zijn te vinden door
Conferentie tegen racisme van 14-17 juni in Doorn
In conferentiecentrum Kaap Doorn vindt
van 14-17 juni 2009 een internationale
conferentie plaats ter gelegenheid van het
40-jarig bestaan van het Programm Combatting
Racism (PCR) van de Wereldraad
van Kerken. Geen jubileumviering, maar
een conferentie om te bedenken welk antwoord
de Wereldraad en de Raden van
Kerken in de gehele wereld hebben op
hedendaagse vormen van racisme. Het
Programm Combatting Racism kan daarbij
inspiratiebron zijn. Dit programma werd
het meest zichtbaar in de strijd tegen de
apartheid in Zuid-Afrika. Ook in Nederland
kwam een brede beweging op gang onder
de vlag van de oecumene. In 1994 kwam
er een eind aan de apartheid in Zuid-Afrika:
een radicale sociale verandering. Alle
reden om hiervoor dank te zeggen tijdens
de viering die aan de conferentie vooraf
gaat. De viering wordt bijgewoond door
Sam Kobia, secretaris-generaal van de
Wereldraad.
Met het afschaffen van de apartheid in
Zuid-Afrika is echter geen einde gekomen
aan racisme en discriminatie. In Nederland
kwamen in 2007 bij de anti-discriminatiebureaus
4.247 klachten binnen, waarvan
de helft gingen over discriminatie op
grond van huidskleur, ras of afkomst.
Mensen die er ‘anders’ uitzien worden binnen
Europa veel vaker gecontroleerd op
hun identiteit. In de wereld is verontwaardigd
gereageerd op de Europese wetgeving
rondom ongedocumenteerden, waarvan
de vreemdelingendetentie een
onderdeel is. Overal lijden groepen mensen
onder discriminatie en uitsluiting:
7
achtereenvolgens te klikken op: ‘Bestuur
en Organisatie’, ‘Kerkorde en regelingen’,
‘Kerkorde’, ‘Kerkordewijzigingen’.
De vastgestelde wijzigingen nr. 1/2008 en
2/2008 zijn beide in werking getreden met
ingang van 1 juli 2008.
De vastgestelde wijzigingen nr. 3a/2008,
3b/2008 en 5/2008 zijn alle in werking
getreden met ingang van 1 januari 2009.
De vastgestelde wijziging nr. 4/2008 is in
werking getreden met ingang van 27 juni
2008.
De vastgestelde wijziging nr. 6/2008 is in
werking getreden met ingang van 7
november 2008.
De vastgestelde wijzigingen nr. 1/2009,
2/2009, 3/2009, 4/2009 en 5/2009 zijn in
werking getreden met ingang van 1 mei
2009.
Roma’s in Europa, Dalits in India, Afro’s in
Latijns-Amerika, Aboriginals in Australië,
en ook etnische Afrikanen die zich vestigen
in Zuid-Afrika. Dit kan gepaard gaan
met lijfelijk geweld en is al dan niet vastgelegd
in structuren en wetgeving.
De kerk heeft een andere positie dan veertig
jaar geleden. Mensen verbinden zich
ook niet meer zo gemakkelijk met brede
bewegingen. Toch wordt tijdens conferentie
van 14-17 juni gezocht naar antwoorden
die de oecumenische beweging (in
een slotverklaring) kan geven. De openingsdienst
is voor ieder toegankelijk en
vindt plaats op zondag 14 juni in de Maartenskerk
te Doorn om 16.00 uur. Meer
informatie: Landelijk Dienstencentrum,
Geesje Werkman, tel. (030) 880 17 56,
g.werkman@kerkinactie.nl.

Kerkinformatie
GENEraLE SyNODE 23-25 aPrIL 2009
Michiel Nap
8
Juni 2009
Besluiten Generale Synode
Op donderdag 23, vrijdag 24 en zaterdag 25 april 2009 vergaderde de generale synode van de
Protestantse Kerk in Lunteren. Op de volgende drie pagina’s is te lezen wat er werd behandeld en
besloten.
Generale synode kiest nieuw moderamen
Dominee Peter Verhoeff is de komende
vier jaar de nieuwe preses van de generale
synode. Hij volgt ds. Gerrit de Fijter
op die, na ruim negen jaar synodewerk,
afscheid heeft genomen. Verder verkoos
de synode als nieuw moderamenlid
ouderling-kerkrentmeester Bert van
Bokhoven. Hij neemt de plek in van de
vertrekkende diaken Hanny ter Keurs,
die zich niet herkiesbaar stelde voor nog
een extra termijn.
Tijdens de eerste zitting van de synode
werden drie moderamenleden herkozen
voor de termijn van één jaar: ds. Susanne
Freytag, diaken mr. Ria de Jong en
diaken drs. Hans Kapteyn. De andere
moderamenleden, ds. Arenda Haasnoot
en dr. Arjan Plaisier (scriba) waren al
eerder verkozen, tot respectievelijk 2011
en 2012.
Dominee Peter Verhoeff
Ds. Peter Verhoeff is sinds 2006 lid van
de generale synode en vanaf 2008 van
de kleine synode. Meer over hem is te
Het nieuwe moderamen van de generale synode. Staand, van links naar
rechts: Bert van Bokhoven, dr. arjan Plaisier, ds. Susanne Freytag, ds. Peter
Verhoeff, Hans Kapteyn, arenda Haasnoot en zittend ria de Jong.
(foto’s: Protestantse Kerk)
vinden in een interview in dit nummer van
Kerkinformatie, op p. 4-5. Tijdens zijn
eerste toespraak als synodevoorzitter
citeerde hij de woorden van zendingstheoloog
Hendrik Kraemer: ‘De kerk doet
niet aan zending, de kerk is zending.’
Verhoeff wilde geen grote woorden spreken,
maar: ‘Als ik toch één ding van de
agenda van de synode eruit mag lichten,
dan is dat het missionaire werk van de
kerk… daar klopt mijn hart voor.’ Verder
zei ds. Verhoeff dat het een uitdaging voor
de kerk is nieuwe wegen te vinden om gul
uit te dragen dat er een God is die de
wereld draagt.
De volledige toespraak van de nieuwe
preses staat op www.pkn.nl (zoekterm:
toespraak Verhoeff).
Ook nieuw: ouderling-kerkrentmeester
Bert van Bokhoven
Bert van Bokhoven (1945) is sinds 1980
secretaris Financiën, Personeel en
Organisatie van de Gereformeerde
Zendingsbond. Hij vervulde allerlei func-
ties in de kerk op plaatselijk en bovenplaatselijk
niveau. Zijn huidige functies
als lid van het bestuur van de
Solidariteitskas en van de Commissie
Bijzondere Zorg (hervormde gemeenten),
legt hij binnenkort neer om zich te
richten op het moderamenwerk. Dit jaar
werd hij door zijn classis (Woerden)
afgevaardigd naar de generale synode,
waar hij nu dus deel uitmaakt van het
moderamen.
De generale synode van de Protestantse
Kerk in Nederland heeft tot taak leiding te
geven aan het leven en werken van de
kerk. De leden van de synode zijn gekozen
uit de gemeenten van de
Protestantse Kerk en afgevaardigd door
de 75 classicale vergaderingen en de
evangelisch-lutherse synode.
Het moderamen van de synode heeft de
leiding over de dagelijkse gang van zaken
van de synode en bereidt de synodevergaderingen
voor. In totaal bestaat het
moderamen uit zeven leden.
Ds. Peter Verhoeff tijdens zijn eerste persconferentie. Op de achtergrond vicepreses
ds. arenda Haasnoot en Bert van Bokhoven.

Kerkinformatie
Beleidsplan dienstenorganisatie aanvaard
Het beleidsplan 2009-2012 voor de
dienstenorganisatie is unaniem aanvaard.
In dit beleidsplan staan de hoofdlijnen
van het werk dat de dienstenorganisatie
in de komende beleidsperiode wil
verrichten voor de landelijke kerk en de
gemeenten. Bij het opstellen ervan is het
visiedocument ‘Leren leven van de
Verwondering’ leidend geweest. Het
moderamen van de synode en het
bestuur van de dienstenorganisatie
rapporteren jaarlijks over de voortgang
van de uitvoering van het beleidsplan.
De grootste veranderingen gaan plaatsvinden
op het gebied van missionair
werk, jeugd en jongeren, vrijwilligersbeleid
en in de situatie van Kerk in Actie.
Amendement commissie van rapport
Tijdens de behandeling van het plan
werden veel vragen gesteld en werden
ook enkele moties en amendementen
ingediend. Alleen het amendement van
de commissie van rapport werd door de
synode aangenomen. Dat ging om een
toevoeging bij een paragraaf over missionair
werk. In het beleidsplan stond dat
het bij missionair werk gaat het om de
woorden ‘gunnen’, ‘uitnodigen’ en
‘betrekken’. Daar is nu het woord ‘dialoog’
aan toegevoegd. Missionair werk
veronderstelt namelijk een dialogische
houding met andere godsdienstige of
levensbeschouwelijke tradities in
Nederland.
GENEraLE SyNODE 23-25 aPrIL 2009
Veranderingen
Veel gemeenten willen investeren in het
vergroten van hun missionaire wervingskracht.
In de dienstverlening aan gemeenten
worden de komende jaren extra menskracht
en middelen beschikbaar gesteld.
Bovendien gaat de dienstenorganisatie
gemeenten actief benaderen met nieuwe
missionaire concepten.
Wat betreft jeugd en jongen willen veel
gemeenten (opnieuw) investeren in het
betrekken van deze doelgroep bij de
gemeente. Het jeugdwerk van de
Protestantse Kerk levert hiervoor een
aanbod. Het aanbod wordt in de komende
jaren uitgebreid. Dit gebeurt onder meer
door het toe te spitsen op de persoonlijke
leefwereld van jongeren en hun persoonlijke
behoeften om als christen mede vorm
te geven aan de samenleving.
Doordat het aantal beroepskrachten in de
gemeenten afneemt, moeten steeds meer
taken door vrijwilligers worden gedaan. In
de dienstverlening wordt daarom het
accent meer gelegd op het werven en
toerusten van vrijwilligers. Daarvoor wordt
onder meer een coördinator vrijwilligersbeleid
ingezet.
Kerk in Actie zet de komende jaren in op
versterking van de kerkelijke profilering,
van het partnerschap met de partnerkerken
en -organisaties en van de ondersteuning
van gemeenten. Opvallend is dat Kerk
in Actie in het programma Zending het
aantal uitgezonden medewerkers wil
Nota over categoriaal pastoraat aangenomen
De nota ‘Categoriaal pastoraat’ is met
enkele wijzigingen aangenomen. Het was
de tweede keer dat de synode over dit
onderwerp een notitie besprak. In de
notitie worden onder andere voorstellen
tot verandering in het studentenpastoraat
gedaan. De studentenpastores worden
verbonden aan de landelijke kerk en er
gaat gewerkt worden met financiering
van projecten die zich op het pastoraat
onder studenten richten. Verder wordt de
financiering van het koopvaardij- en
luchthavenpastoraat in de loop van een
aantal jaren gefaseerd ondergebracht bij
de Solidariteitskas.
Flexibele inzet studentenpastores
Tot nu toe waren de studentenpastores
verbonden aan de plaatselijke gemeente.
Hoewel de binding aan de plaatselijke
gemeente belangrijk is en ook gehand-
haafd blijft, worden de pastores door de
aanvaarding van de nota in de toekomst
verbonden aan de dienstenorganisatie, om
zo ook een flexibelere inzet mogelijk te
maken.
IFES en Navigators
Bij de uitvoering van het studentenpastoraat
wordt aandacht geschonken aan
overleg met betrokken instanties op plaatselijk
en landelijk niveau. De synode besloot
door het aannemen van een amendement
van ds. C. van den Broeke (classis Goes)
maximaal 10 procent van het beschikbare
budget (100.000 euro) beschikbaar te
stellen voor andere vormen van studentenpastoraat.
Hieronder valt de samenwerking
met christelijke studentenverenigingen die
deel uitmaken van IFES en Navigators,
maar ook samenwerking met Youth for
Christ, JOP en het IZB. In het oorspronke-
9
Juni 2009
De generale synode tijdens de bespreking van
het beleidsplan. (foto: Protestantse Kerk)
verhogen met 25 procent.
Verder start de dienstenorganisatie dit
jaar met de uitvoering van de communicatiestrategie
‘Geloof, Hoop, Liefde’.
Deze heeft als doelstelling de zichtbaarheid
van de kerk in de samenleving te
vergroten en de relatie met de gemeenten
te verbeteren.
Nieuw visiedocument
De synode besloot ook dat er een nieuw
visiedocument voor de Protestantse Kerk
moet komen, als vervolg op het in 2006
vastgestelde ‘Leren Leven van de
Verwondering’. Zo mogelijk wordt een
nieuw visiedocument eind 2011 aan de
synode ter behandeling voorgelegd.
lijke voorstel zou hiervoor een aanzienlijk
hoger percentage (over vier jaar minimaal
25 procent) beschikbaar komen, maar dat
zag de synode niet zitten. Wel werd
besloten tot samenstelling van een landelijke
werkgroep studentenpastoraat die
representatief is voor de doelgroepen.
Categoriaal pastoraat is aan de orde daar
waar mensen zich, min of meer gedwongen,
minder binnen het bereik van de
plaatselijke gemeente bevinden.
Bijvoorbeeld in een zorginstelling, in het
leger of in de gevangenis, onderweg
(beroepsmatig in de koopvaardij of binnenvaart
of als reiziger op Schiphol) of
vanwege een opleiding wonend buiten de
woonplaats van het gezin van herkomst.

Kerkinformatie
GENEraLE SyNODE 23-25 aPrIL 2009
‘Hand aan de ploeg’ niet op alle hoofdlijnen aanvaard
De bespreking van het rapport ‘De hand
aan de ploeg’ van de stuurgroep ‘Werk in
de Wijngaard’ onder leiding van oudminister
Cees Veerman nam de hele
vrijdag in beslag, alleen onderbroken door
het afscheid van ds. Gerrit de Fijter. Na
een lange dag met veel amendementen,
moties en discussie stemde de synode
uiteindelijk in met een aantal hoofdlijnen
van het rapport. Over sommige hoofdlijnen
wilde de synode nog geen besluit
nemen en werd er besloten tot verder
onderzoek.
In het rapport werden voorstellen gedaan
met het oog op volgens de stuurgroep
noodzakelijke veranderingsprocessen in
de kerk. De voorstellen gaan over de
onderlinge steun aan gemeenten, de
loopbaanontwikkeling van de predikant,
de samenwerkingsverbanden van predikanten
en kerkelijk werkers, de begeleiding
van de samenwerkingsverbanden en
de positie van kerkelijk werkers.
Bijdrage Solidariteitskas verhoogd
De synode besloot de bijdrage voor de
Solidariteitskas te verhogen naar € 7,50
per belijdend lid. Daardoor wordt het
mogelijk extra gelden beschikbaar te
stellen voor steun aan gemeenten.
Hiervan wordt 375 duizend euro besteed
aan gemeenten die actief de lutherse
traditie willen bewaren.
Positie kerkelijk werkers
Met betrekking tot de positie van kerkelijk
werkers is het noodzakelijk deze positie
duidelijker af te bakenen. Op dit punt
moet nog nader onderzoek volgen. In
principe is besloten dat in bijzondere
omstandigheden een kerkelijk werker met
een afgeronde HBO-opleiding theologie
kan worden toegelaten in het ambt van
predikant, na geschiktheidsbeoordeling
en aanvullende opleiding.
Werkgemeenschappen
Met het oog op de samenwerking van
predikanten en kerkelijk werkers wordt
teruggegrepen op de kerkordelijk verplichte
werkgemeenschappen. Daarbij
werd door de synode vastgesteld dat elke
predikant en kerkelijk werker gehouden is
een deel van de werktijd buiten de eigen
gemeente ten dienste van de kerk in haar
geheel te besteden.
Nader onderzoek
Over het voorstel van de commissie
Veerman om in de toekomst drie trakte-
Prof. dr. Veerman tijdens de beantwoording van
de vragen van het definitieve rapport van de
stuurgroep ‘werk in de wijngaard’
(foto: Protestantse Kerk/Michiel Nap)
mentschalen voor predikanten in te
voeren wilde de synode nog geen besluit
nemen. De commissie van rapport had
erop aangedrongen de besluitvorming op
dit punt uit te stellen, omdat men van
mening was dat het geheel van de loopbaanontwikkeling
en permanente educatie
van de predikant nog nadere bespreking
vereist. Dit amendement van de
commissie werd door de synode aangenomen.
Ook over een aantal andere hoofdlijnen
wilde de synode nu geen besluit nemen,
maar werd besloten tot nader onderzoek.
Zo is voor de professionalisering van de
begeleiding en kwaliteitsbewaking van
predikanten en kerkelijk werkers besloten
verder te onderzoeken hoe op het niveau
van de Algemene Classicale Vergadering
een ‘pastor pastorum’ aangesteld zou
kunnen worden. Deze persoon is vooral
ook een vertrouwensfiguur voor de
predikanten in zijn of haar regio. In het
oorspronkelijke voorstel zou de pastor
pastorum vertrouwensfiguur van de
kerkenraden worden, maar de synode
nam een amendement van ds. J. Bos
(classis Haarlem) aan dat hier verandering
in bracht. Ds. Bos: ‘Natuurlijk moet de
pastor pastorum het vertrouwen genieten
van de kerkenraad, maar laat het
vooral de pastor zijn van de predikanten,
en dat hij hen begeleidt.’
Het moderamen zal nu plannen ontwikkelen
voor een vervolg van ‘De hand aan
de ploeg’.
10
Juni 2009
Pasjessysteem noviteit
tijdens synode
Alle drie de synodedagen was het goed
te horen: het piepje dat klonk als de
synodeleden hun pasje langs het pasjessysteem
haalden bij het in- en uitgaan
van de vergaderzaal. Door dit
nieuwe systeem kon het synodesecretariaat
steeds exact zien hoeveel stemgerechtigden
aanwezig waren in de
zaal. Bij de ingang stond een tafel met
daarop een scanner. Elk synodelid
haalde daar een persoonlijke pas langs
en een piepgeluid gaf aan dat iemand
aanwezig was, of de zaal juist verliet.
Als er tijdens de vergaderingen
gestemd moet worden is het belangrijk
te weten hoeveel synodeleden er aanwezig
zijn. Nu hoeft dat niet meer
handmatig geteld te worden.
Ouderling w. Bergsma van de Evangelisch
altreformierte Kirche haalt zijn pasje langs de
scanner. (foto: Protestantse Kerk)
SyNODE OP wEBSItE
Meer informatie over de synode is te vinden op
www.pkn.nl (onder Bestuur en Organisatie,
Generale Synode).

Kerkinformatie BErIcHtEN Juni 2009
Gedicht bij Koninginnedag
Het drama op Koninginnedag in Apeldoorn
heeft velen diep geraakt. Het moderamen
van de synode riep daags na de aanslag
alle gemeenten op tot voorbede. Ds. Paul
Blom maakte een gedicht, dat op deze
pagina wordt afgedrukt, en deed er iets
mee in de kerkdienst na Koninginnedag.
Hij vertelt daarover het volgende.
‘Op de stralende koninginnedag hadden bij
ons in Hulshorst de gebruikelijke feestelijkheden
plaatsgevonden. Met onze kinderen
waren we naar de basisschool in ons dorp
geweest. Daar was een prachtige optocht
met versierde fietsen. Ze hebben gezongen
en ballonnen opgelaten. Daarna
hebben we traditiegetrouw gekeken naar
de Koninginnedaguitzending. Het was een
prachtig feest om te zien, totdat er tegen
twaalf uur grote verwarring was. De
omvang van het drama begon door te
dringen. Ik heb er met verbijstering naar
gekeken, zoals iedereen.
De gebeurtenissen maalden door mijn
hoofd, misschien nog versterkt door de
voortdurende herhaling van de beelden.
’s Nachts kon ik er ook slecht van slapen.
Expositie CNV-kunstenbond
Tijdens Pinksteren exposeren drieëntwintig
kunstenaars hun werk rond het thema
SPIRIT. Met het Pinksterfeest wordt
gevierd dat Gods Geest de mens bezielt en
nabij is. Deze gedachte is het hart van de
expositie.
De expositie toont een grote verscheidenheid
aan bijdragen: overdonderend, vol
energie of juist ragfijn in een ontzagvolle
verstilling. Er is nieuwe beeldtaal en vertrouwde
symboliek.
De gebruikte materialen en stijlen zijn
eveneens divers: glas, banieren, schilderijen,
objecten, digitale kunst en textiel,
figuratief, abstract, conceptueel. De
historische ambiance van de Grote
Laurenskerk in Weesp vormt een span-
PThU benoemt twee universitair docenten
De Protestantse Theologische Universiteit
heeft twee nieuwe universitair docenten
benoemd. Het gaat om een docent
Nieuwe Testament (vestiging Kampen) en
een docent Pastoraat (vestigingen Utrecht
en Leiden).
Per 1 juni 2009 start mw. dr. E.A. de Boer
(1959) als universitair docent Nieuwe
Testament in Kampen. Dr. de Boer heeft
expertise op het vakgebied van het
Nieuwe Testament en heeft in het bijzon-
Op een gegeven moment zoemden er
woorden in mijn gedachten. Om ze niet
kwijt te raken moest ik ze opschrijven en
het werd als vanzelf een gedicht.
Ik heb al wel eens vaker gedichten
geschreven, hoewel ik me juist de laatste
jaren verdiep in proza schrijven. Tijdens
een kerkdienst de zondag daarop ging ik
voor in Schelluinen, een gemeente waar ik
ooit consulent geweest was. Er stond een
viering van het Heilig Avondmaal op het
rooster, maar omdat de hoofden van de
mensen zo vol zaten met de gebeurtenissen
ben ik begonnen met het lezen van dit
gedicht. Daarna hebben we gebeden voor
de nabestaanden, gewonden en hulpverleners,
die bij het drama betrokken waren.
Na de kerkdienst reageerden mensen dat
het hen aangesproken had. Ze wilden het
gedicht graag hebben. Later die dag zijn er
wat kopietjes uitgedeeld.
Het drama heeft de ziel van ons volk
verwond. Laten we God bidden om ontferming
en genezing.’
nend contrast met de hedendaagse beelden.
De tentoongestelde kunstwerken zijn
te koop of te huur. Een fullcolor catalogus
zal in de kerk te koop zijn.
De tentoonstelling wordt georganiseerd
door de Laurenskerk te Weesp-Driemond
en de CNV-kunstenbond. Het doel van de
expositie is een brug te slaan tussen kunst
en kerk.
De tentoonstelling wordt gehouden van
zondag 17 mei t/m zondag 14 juni 2009 in
de Grote of Laurenskerk, Nieuwstraat 31
te Weesp. Openingstijden: vrijdagavond
19.00-21.00 uur, zaterdag en zondag van
11.00-16.00 uur.
Meer informatie: a.westra@kpnplanet.nl
der geschreven over Maria Magdalena,
waarvan tal van internationale publicaties.
Deze onderzoeksthematiek heeft zij breed
uitgewerkt: in relatie tot het Nieuwe
Testament, Gnostische en andere buiten-
Bijbelse geschriften en de antieke filosofie.
Zij weet Bijbelse thema’s te kiezen die in
de huidige cultuur ook belangrijk zijn.
Voor het vakgebied Pastoraat is dr. R.J. de
Vries (1954) per 1 september werkzaam
aan de vestigingen Utrecht en Leiden.
11
Koninginnedag 2009
Een inktzwarte schadeauto scheurt
door ons hoofd
harder en harder
telkens weer
hij sleurt versierde poppen mee
maar…
het zijn mensen
kinderen
verminkt vallen ze op het asfalt
of erger
Onze zonovergoten Oranjefamilie verbleekt
Knars tegen de Naald
jij krast diep door onze ziel
monument van een slagveld
onuitwisbare
bloeddoorlopen koninginnenacht
Wij staan aan de grond genageld
rouwen uiteengeslagen
en zwijgen:
Heer, ontferm U
Paul Blom
Dr. de Vries heeft veel kennis van pastoraat.
Momenteel werkzaam als predikant
in Maastricht, is hij goed op de hoogte van
de pastoraal-theologische literatuur en
vakdiscussies. Hij heeft een eigen visie op
het vakgebied pastoraat, verwant aan de
positie van de kerygmatische theologie.
Dr. de Vries richt zich op onderzoek op het
gebied van het zogenaamde lekenpastoraat.

Kerkinformatie VIJF Jaar PrOtEStaNtSE KErK
Berber Bijma
Juni 2009
Vijf jaar Protestantse Kerk
De Protestantse Kerk in Nederland bestond op 1 mei 2009 vijf jaar. De vereniging van de Nederlandse Hervormde
Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der
Nederlanden heeft op plaatselijk niveau vaak een ander tempo dan landelijk. In een korte serie vertellen verschillende
lokale ‘kerkenwerkers’ over hun inzet voor de kerk en hoe zij de plaatselijke en landelijke vereniging
hebben ervaren. Deze maand deel 2: de predikant.
Ds. Klaas Bakker over het samengaan van hervormd, gereformeerd en luthers in Doetinchem
Een plek voor de lutherse eigenheid
Lang niet alle evangelisch-lutherse gemeenten hebben het voorbeeld van hun landelijke kerk
gevolgd door plaatselijk samen te gaan met gereformeerden en hervormden. In Doetinchem
gebeurde dat wel, een half jaar geleden. ‘Het is nog steeds een beetje zoeken hoe we de lutherse
eigenheid het best een plaats kunnen geven’, zegt ds. Klaas Bakker.
Het had weinig gescheeld of de lutherse
gelovigen uit Doetinchem waren al begin
jaren negentig van de vorige eeuw verenigd
met hun hervormde plaatsgenoten.
Er waren intensieve gesprekken over vereniging
en alle lichten leken op groen te
staan. ‘Het proces ging vrij snel en dat was
misschien wel precies de voetangel: het
ging eigenlijk te snel’, zegt de protestantse
predikant ds. Klaas Bakker. ‘De hervormde
gemeente heeft toen op de rem getrapt en
dat was voor de lutheranen een pijnlijke
ervaring. Daar kwam nog een conflict van
persoonlijke aard overheen en het resultaat
was dat het contact begin 1992 werd
Lutheranen op weg naar de catharinakerk.
verbroken. De goede relatie was een verhouding
van water en vuur geworden; een
persoonlijk conflict was een gemeenteconflict
geworden.’
Ds. Bakker werd pas eind 1998, een aantal
jaren na de breuk, predikant in Doetinchem.
Op zijn initiatief kregen de lutheranen
in 2000 een brief van de wijkkerkenraad.
De protestantse gemeente - hervormden
en gereformeerden waren inmiddels
samengegaan - sprak haar excuses uit.
‘We hebben aangegeven wat er misgegaan
was’, vertelt Bakker. ‘De kerkenraad
had zich te veel verbonden met een persoonlijk
conflict, dat daardoor groter en
pijnlijker was geworden dan nodig. Die
brief heeft de deur weer open gezet. Er
ontstond voorzichtige toenadering, maar
het duurde natuurlijk wel even voor het
vertrouwen terugkwam.’
Noodgedwongen
Dat de vereniging met de lutheranen er
uiteindelijk in betrekkelijk korte tijd kwam,
was eigenlijk noodgedwongen. De
gemeente was dusdanig klein geworden
en vergrijsd, dat zelfstandig voortbestaan
geen optie meer was. ‘Ruim twee jaar
geleden gaven de lutheranen te kennen
dat ze met ons wilden samengaan. Hun
eigen predikant ging met de vut en financieel
zaten ze eigenlijk klem. Ze wilden wel
heel graag hun eigenheid behouden.’ De
vereniging werd een half jaar geleden, op
9 november vorig jaar, beklonken. In een
dienst waar de lutherse synodepreses
Ilona Fritz mee in voorging, vertelt ds. Bakker.
‘Zij gaf daarmee aan dat het een goed
12
en luthers-eigen besluit was om deze stap
te nemen. Haar rol in het hele proces is erg
belangrijk geweest. Ze heeft de lutherse
gemeente heel goed de Protestantse
Gemeente ingeleid.’
Op de dag van de vereniging ging de gezamenlijke
gemeente in optocht vanuit de
lutherse kapel naar de Catharinakerk,
beide in het centrum van Doetinchem.
Verschillende attributen uit de lutherse
kerk kwamen mee, zoals de kanselbijbel,
de paaskaars en de benodigdheden voor
het avondmaal. ‘Terwijl de gemeente zong
zijn die attributen in het liturgisch centrum
van de Catharinakerk neergezet’, vertelt
Bakker. ‘Dat was een waardevol ritueel om
de lutherse eigenheid letterlijk een plaats
te geven.’
Accentverschillen
De sfeer van de diensten in de lutherse
kerk en de protestantse gemeente lag op
het moment van de vereniging niet zo ver
uit elkaar. ‘Dat maakt het aan de ene kant
gemakkelijker, omdat je elkaar en elkaars
voorgangers dan al snel ziet als “een van
ons”. Aan de andere kant is het juist als je
op het oog zo weinig verschilt, moeilijk om
ruimte te blijven maken voor de eigenheid
van de ander. Want waar ligt die dan precies
in?’
Over die vraag gingen en gaan heel wat
gesprekken in de protestantse gemeente,
vertelt ds. Bakker. ‘Wij hadden als protestantse
gemeente bijvoorbeeld al een cantororganist
en veel aandacht voor liturgie.
Al twee jaar hadden we regelmatig gezamenlijke
vieringen met voorgangers van
beide kanten, dus we hadden elkaar goed

Kerkinformatie Juni 2009
leren kennen. Maar er zijn toch wel wat
accentverschillen. Bij de lutheranen opereert
de voorganger bijvoorbeeld zelfstandiger.
Hij of zij wordt niet bijgestaan door
een ouderling van dienst, zoals bij hervormden
en gereformeerden. Lutherse
voorgangers zingen zelf vaak in de dienst.
Bij ons werd dat ook wel gedaan, maar
minder vaak.’
‘De verschillen zijn eigenlijk marginaal en
hebben meer met sfeer en accenten te
maken, dan met principiële zaken. Je kunt
je op dezelfde manier afvragen: waarin
verschillen een hervormde en een gereformeerde
voorganger eigenlijk van elkaar?
Dat is lastig aan te geven, maar voor het
gevoel spreekt de eigen predikant toch
vaak een taal die door de eigen groep
beter wordt opgepakt.’
‘Die vraag naar de eigenheid hadden we
ons bij het samengaan van gereformeerden
en hervormden eigenlijk veel minder
gesteld dan toen de lutheranen erbij kwamen.
Dat kwam vooral omdat de lutheranen
met heel weinig waren. Als er nu op
zondag zo’n tweehonderd mensen in de
Catharinakerk zitten, dan zijn een stuk of
tien van hen lutheraan. Als je niet oppast,
is die groep zo ondergesneeuwd. Daar wilden
we respectvol mee omgaan. We zoeken
nog steeds naar manieren om de
lutherse eigenheid te blijven bewaren. We
willen dat doen door met enige regelmaat
lutherse voorgangers te hebben, door de
inbreng van een lutheraan in de kerkenraad
en met een gespreksgroep van oudlutheranen.’
Zou de gemeente als geheel er niet juist
naar moeten streven dat de samengegane
‘bloedgroepen’ zo snel mogelijk niet meer
terug te vinden zijn? Nee, zegt Bakker. ‘Wij
willen niet over de lutherse eigenheid heen
walsen. Net als in de liefde geldt ook hier:
je hebt respect voor de ander en verlangt
niet per se dat die op jou lijkt. Natuurlijk
verdwijnt de eigenheid op den duur als je
fuseert, maar het zou toch mooi zijn dat je
aan bepaalde elementen in ons kerk-zijn
kunt zien dat er een draadje luthers erfgoed
doorheen geweven zit? Het behoud
van de eigenheid moet je niet zien als iets
wat je intern blijft onderscheiden, maar als
iets wat de gemeente als geheel juist verrijkt.’
Knelpuntencommissie
Voor de hervormden en gereformeerden
van Doetinchem is het dit jaar al tien jaar
geleden dat ze samengingen. Het proces
van toenadering, dat in 1999 op een federatie
uitliep, was al in 1980 begonnen.
‘Soms ging het snel, soms werd er op de
rem getrapt’, zegt Bakker. ‘In 1983 werd er
bijvoorbeeld een “knelpuntencommissie”
opgericht. Die naam zegt genoeg: er
Ds. Klaas Bakker bedient de doop in de catharinakerk, juni 2007.
waren nogal wat moeilijke punten. Toch
kon eind 1984 voor het eerst samen
avondmaal gevierd worden.’
Het verschil in structuur van de gemeenten
was een van de zaken die samengaan
bemoeilijkte. De gereformeerden vormden
een streekgemeente - net als overigens de
lutheranen van Doetinchem. ‘De hervormde
gemeente had juist verschillende
wijkgemeenten in Doetinchem. De gereformeerden,
die een hechte groep vormden,
werden verdeeld over die wijkgemeenten
en enkele protestantse
gemeenten buiten de stad. Dat maakte het
voor hen lastiger om de stap naar vereniging
met de hervormden te zetten - begrijpelijk.
Als je kijkt naar wat het samengaan
met de gemeenschap heeft gedaan, kun je
in ons geval wel zeggen dat het prijskaartje
vooral aan de gereformeerde kant lag. We
hebben mensen altijd aangeraden om naar
de kerk in hun eigen wijk of dorp te gaan.
Na het samengaan van gereformeerden en
hervormden kreeg Doetinchem één centrale
Protestantse Gemeente met verschillende
kerkgebouwen: de monumentale
Catharinakerk (voormalig hervormd), de
Ontmoetingskerk (voormalig gereformeerd)
en in de nieuwbouwwijk kerkgebouw
De Wingerd, waar veel oecumenische
activiteiten plaatsvinden. Daarnaast
hoort de kerk van Slangenburg, het buitengebied
van Doetinchem, bij de
gemeente en huurt de gemeente om de
week de kerk van Gaanderen voor een
dienst.
‘Bij het samengaan hebben we de mensen
er vrij in gelaten waar ze wilden kerken.
13
Dat kan natuurlijk niet anders. Een grote
groep gereformeerden heeft zich verspreid
over de andere wijkkerken, maar er is ook
een groep die nog steeds in de Ontmoetingskerk
zit, net zo goed als er hervormden
zijn die nog steeds naar de Catharinakerk
gaan. Ik denk dat je daar niet te
moeilijk over moet doen. De Ontmoetingskerk
is in de jaren vijftig gebouwd. Sommige
mensen hebben eraan meebetaald,
zijn er getrouwd, hebben hun kinderen er
laten dopen. Dan is het niet zo vreemd dat
ze ’s zondags nog altijd liefst in datzelfde
gebouw zitten. Nu, tien jaar na de vereniging,
zie je trouwens wel beweging ontstaan
over en weer.’
Loyaal
Ds. Bakker typeert de gemeente waar hij
samen met vier collega’s in werkt als een
betrokken en loyale groep. ‘Mensen
komen hier niet heel snel in beweging,
maar als ze ergens aan beginnen zijn ze
loyaal en zetten ze de schouders er met
elkaar onder. En het is een behoorlijk
actieve gemeente waar van alles te doen
is: van gespreksgroepen tot diaconale
acties en activiteiten om de oude Catharinakerk
betaalbaar te houden. Je moet soms
wel even goed kijken voor je ziet wat hier
allemaal gebeurt, want het is een beetje
streekeigen om niet meteen “Kijk ons
eens!” te roepen.’
Berber Bijma is freelance journalist.
Kijk ook op
www.protestantsegemeentedoetinchem.nl

Kerkinformatie JOP
Friso Mout
Juni 2009
Protestantse Kerk medeorganisator
Xnoizz Flevo Festival
JOP, de jeugdorganisatie van de Protestantse Kerk, verzorgt dit jaar op het Xnoizz Flevo Festival
een deel van de inhoudelijke programma’s, zoals bijvoorbeeld workshops, sprekers en films. JOP
heeft daarom dit jaar een speciale kortingsactie: groepen uit gemeenten binnen de Protestantse
Kerk die zich aanmelden via flevofestival@jop.nl krijgen iedere vijfde toegangskaart gratis.
Het Xnoizz Flevo Festival is met meer dan
10.000 bezoekers het grootste christelijke
muziekfestival van Europa en wordt dit
jaar van 20-23 augustus georganiseerd in
Bussloo bij Apeldoorn. Er is een breed aanbod
van muziek, workshops, theater,
JOP zomercollecte:
5 juli 2009
De JOP zomercollecte staat in het
teken van de JOP KIDS Express. Met
de KIDS Express wil JOP, de jeugdorganisatie
van de Protestantse Kerk,
een project starten waarbij
‘Geloofsopvoeding van kinderen in de
leeftijd van 6-12 jaar’ centraal staat.
De KIDS Express is een rondtrekkende
tentoonstelling die kinderen een
totaalervaring wil bieden. In de KIDS
Express zullen kinderen op een aantrekkelijke
en educatieve wijze aan de
slag gaan met thema’s als: kerkgang,
thuis vieren, lijden en dood, bidden,
zingen, gepest worden, ziekte enzovoorts.
Eerdere voorbeelden van dit
soort tentoonstellingen zijn de JOP
Wereld Express en de Vredesfabriek.
De KIDS Express is er voor gemeentes
(of organisaties) die aan de slag willen
met thema’s die met geloofsopvoeding
samenhangen. De KIDS Express
kan besteld en gebruikt worden als
startmoment van bijvoorbeeld het
nieuwe (kerkenwerk)seizoen. De KIDS
Express gaat reizen langs jeugdclubs,
bibliotheken, kerken en scholen.
Zonder uw financiële steun kan JOP
de KIDS Express niet realiseren.
Meer informatie over de JOP zomercollecte
is te vinden in de
Collectekrant nr. 2, juli t/m september
2009 en via de website www.jop.nl/
collectes en www.pkn.nl/steunons.
cabaret, lezingen en nog veel meer. In
totaal zijn er meer dan 150 programma’s
en 50 concerten vanaf vier podia. Op zondagmorgen
is de afsluitende openluchtdienst
waar ongeveer 14.000 bezoekers bij
aanwezig zijn. De missie van het festival is:
jongeren de gelegenheid bieden om de
essentie van het christelijk geloof te ontdekken
in een ongedwongen en feestelijke
omgeving. Het Xnoizz Flevo Festival wordt
sinds dit jaar georganiseerd door Youth for
Christ, de Protestantse Kerk in Nederland,
The Quench en de EO.
Het Xnoizz Flevo Festival is de ideale gelegenheid
voor jongeren om op een ontspannen
manier met geloven bezig te zijn,
door anderen te ontmoeten, van de
muziek te genieten en zich te laten inspireren
door sprekers en workshops. Voor
begeleiders van jongeren is dit ook hét
moment om op een ontspannen manier
met jongeren uit de gemeente op te trekken.
14
Sprekers en artiesten
Enkele artiesten die zullen optreden: Salvador,
The spirit that guides us, Kim Janssen,
Anderson en Christafari. Naast
muziek is er veel ruimte voor lezingen,
workshops, theater en films. Het belooft
een zeer gevarieerd programma te worden.
Zo zijn er lezingen van Andries Knevel
over apologetiek (de waarheidsvraag), van
Diederik Samsom over klimaatverandering
en van Doekle Terpstra over ‘bouwen en
benoemen’ (het vraagstuk van de multiculturele
samenleving). Ook zijn er programma’s
over: zoekend geloven, christensoldaat
zijn in oorlogssituaties, de econo-

Kerkinformatie
mische crisis en thema’s als seksualiteit,
‘geloof en lijden’ en de toekomst van de
kerk. Ook een diepgaand gesprek over
‘wat is geloven in God nu eigenlijk’ staat
op het programma. Naast lezingen en
workshops zijn er ook nog vele theater- en
dansprogramma’s. Kortom: een boordevol
en afwisselend programma met voor elk
wat wils!
Thema
Het centrale thema van het festival is dit
jaar [RE]FILL. Dit thema wordt naar jongeren
toe door de organisatie als volgt uitgewerkt:
‘Soms lijkt je (geloofs)leven te kabbelen, als
een klein stroompje water dat voorbij trekt
als je aan de oever staat te kijken. Niks
bruisen en stromen maar gewoon; elke
keer weer datzelfde ritme. Hoe zit dat bij
jou? Is er niet vaak een gevoel van dorst
naar iets ‘meer dan het gewone’? Naar
zoiets als liefde; naar iets wat echt vult?
Laten we eerlijk zijn: we houden het zelf
wel een poosje uit. Je hebt genoeg om
jezelf een tijdje te vullen: eten, uitgaan of
kleding, waar jij ook zin in hebt, het is te
koop!
Allemaal prima op zichzelf. We redden onszelf
wel… toch? Maar hoe dan als het leven
je tegenzit, als je lijf niet functioneert zoals
jij het wilt, als je de weg even kwijt bent, als
je bang bent, te maken hebt met verlies en
angst? Dan lijkt het opeens zo leeg van binnen
te worden, zo stil. Zomaar ineens kan
dat gevoel je overvallen: waar gaat het nou
echt om? En: waar is God nu dan in mijn
bestaan?
Kun je dan terugvallen op al die leuke maar
vaak niet blijvende dingen? En hoe zit het
met het geloof? Die kick van dat optreden,
JOP
dat festival, die ene goede kerkdienst laatst
bij jou in de buurt… die oppepper lijkt wel
weer te verdwijnen. Terwijl je het graag
vast zou willen houden. In Johannes 4 zegt
Jezus: ‘Iedereen die dit water drinkt, zal
weer dorst krijgen, maar wie het water
drinkt dat Ik hem geef, zal nooit meer dorst
krijgen. Het water dat Ik geef, zal in hem
een bron worden waaruit water opwelt dat
eeuwig leven geeft.’
Dat is wat [RE]FILL wil zeggen. Als je bij
Jezus je water put, bij hem drinkt, je leegheid
laat vullen; dan gebeurt er echt iets!
Deze [RE]FILL herstelt je, het brengt je
terug bij je oorspronkelijke doel. Het is de
adem, de bevrijdende geestkracht van God
die je leven steeds opnieuw in beweging
brengt en houdt. Het gaat bij [RE]FILL dus
ook niet om een tijdelijke oppepper, een
korte kick, of een lekker gevoel van dicht bij
God zijn. Uiteindelijk wil Jezus met deze
[RE]FILL zeggen: ‘laat je aanraken en vullen
door mijn geestkracht. Vertrouw er op
dat Gods geest met je mee gaat, als een
dragende hand onder jouw bestaan, ook
als je het misschien even niet voelt.’
Daarom willen de organisatoren op het
Xnoizz Flevo Festival 2009 met jongeren
gaan zoeken naar hoe zij hun dorst kunnen
lessen.
Friso Mout is medewerker van JOP.
MEEr wEtEN?
Kijk voor meer informatie en het programma op
www.flevofestival.nl en voor de speciale JOP
kortingsactie (vijf halen, vier betalen) op www.jop.
nl/flevo.
Direct kaarten bestellen? Meld je nu aan via
flevofestival@jop.nl
15
Standplaats
te…
Friesland
In de zeven classes van Friesland en een
aantal classes in Groningen en Overijssel is
gemeenteadviseur Louis Bakker het gezicht
van Kerk in Actie Interactief. Zijn taak is het
onder de aandacht brengen van de projecten
van Kerk in Actie in de gemeenten.
‘Het werkt het beste als verschillende
gemeenten gezamenlijk voor een project
van Kerk in Actie kiezen. Dat schept een
band, dat verbindt gemeenten, maar ook
gemeenteleden aan elkaar. Daarom doe ik
mijn werk het liefste tijdens de vergaderingen
van de classes. Daar zijn alle
gemeenten vertegenwoordigd en daar
begint het enthousiasme. Het is mooi om
te zien hoe dat aan allerlei kanten positief
uitwerkt: gemeenten kloppen bij elkaar
aan voor het uitwisselen van liturgieën,
materialen en ideeën en bekijken elkaars
website om de projectinformatie aan te
vullen. Op die manier wordt er collectief
actie ondernomen, bijvoorbeeld doordat er
in de verschillende gemeenten op dezelfde
zondag gebeden wordt voor het project.’
Niet elke gemeente kiest voor aanhaken
bij een groter geheel. Een reden kan bijvoorbeeld
zijn dat een gemeentelid uitgezonden
wordt naar een ander land. Of er
bestaat al een band met een ander project
of thema. Je hoeft ook niet altijd als buurtgemeenten
samen te werken. Het bundelen
van krachten kan ook landelijk. Op de
website van Kerk in Actie Interactief staat
een overzicht van de projecten en de plaatselijke
contacten. Op die manier kan informatie
uitgewisseld worden, ongeacht de
afstand tussen de plaatsen. En natuurlijk
kan doneren ook zonder dat er verbinding
met anderen ontstaat. ‘Gemeenten bepalen
zelf hoe ver ze willen gaan in de relatie
met andere gemeenten en met het project.
In de ene gemeente blijft het bij informatie
in het kerkblad, de andere gemeente gaat
op bezoek bij het project van haar keuze.
Daartussen zijn tal van varianten denkbaar.’
Een mooi voorbeeld van hoe het kan werken
is de Protestantse Gemeente Winsum-
Obergum, waar de gemeente een stola
kreeg van CEDEPCA uit Guatamala, het
project dat zij had gekozen. Deze stola
wordt door de dienstdoende diaken gedragen
als er gecollecteerd wordt voor het
project.
Irene Versnel.
Juni 2009

Kerkinformatie INtErrELIGIEuZE DIaLOOG
Egbert van Veldhuizen
Juni 2009
Made in Zuidlaren: een seizoen
ontmoetingen
De synagoge van Zuidlaren werd gebouwd in 1884, maar heeft niet lang als zodanig
gefunctioneerd. Sinds begin 20 e eeuw diende ze als garage, kringloopwinkel, crèche en wat niet
al. Na een restauratie in 2007 werd het sjoeltje in gebruik genomen door de Progressief Joodse
Gemeente Noord Nederland. De voorzitter sprak toen de hoop uit ‘dat deze synagoge een plek
wordt waar joden, christenen en moslims in deze regio elkaar kunnen ontmoeten’.
Zelf was ik aanwezig bij die opening en de
oproep liet me niet meer los. Beroepsmatig
was ik sinds jaar en dag betrokken bij
vele vormen van de interreligieuze dialoog.
Ik zocht contact met de verschillende verantwoordelijke
besturen, schreef een
beleidsnotitie en kreeg weldra groen licht
om een ontmoeting op touw te zetten.
Doelstellingen
De doelstellingen: concreet in Noord-
Nederland een permanente ontmoeting
tussen joden, christenen en moslims organiseren.
En: geen vreemden blijven, maar
vrienden worden. Werkwijze? Op gespreksbijeenkomsten
elkaar beter leren
kennen. Daarbij spelregels hanteren. Met
een gespreksleider. Per bijeenkomst kiezen
voor een onderwerp en een handzaam
model. Bevorderen van sociale cohesie.
Informatieoverdracht. Concreet vorm
geven aan een gezamenlijk sociaal engagement.
Afspreken met de inleiders dat
we zélf de agenda bepalen. Dat de inleiders
actief meelevende leden van de drie
geloofsgroepen zijn. Dat er met hen een
voortraject is waarin we elkaar leren kennen
en bovenal: vertrouwen.
Vertrouwen wordt geboren in het luisteren
‘Elkaar leren kennen’ was de volgende
stap. Er kwam een aantal namen op tafel.
Met hen zijn we gaan kennismaken. Eén
Synagoge in Zuidlaren. (foto: Egbert van Veldhuizen)
op één. Uitleggen wat je voor ogen staat,
en vooral: oprechte interesse tonen voor
ieders leefomstandigheden. Feitelijk een
vorm van pastoraat/huisbezoek. Luisteren,
luisteren, luisteren. Geen vreemden blijven,
vrienden worden. Vertrouwen geven
en ontvangen.
Na soms herhaalde gesprekken, nachtjes
over slapen, met nieuwe vragen komen,
waren er toch in een mum van tijd negen
mensen bereid om mee te doen als inleiders.
Twee moslim echtparen, respectievelijk
met een Palestijnse en Syrische achtergrond,
twee leden van de Progressief
Joodse Gemeente Noord Nederland en
drie christenen, rooms-katholiek, van huis
uit gereformeerd, en een eigenzinnig gelovige.
Vier dames en vijf heren.
Ritssluiting
Zij lieten zich uitnodigen voor een eerste
avond, om met elkaar kennis te maken,
voorlopige afspraken te maken over een
serie data, over onderwerpen, en het hanteren
van spelregels. Het klikte als een ritssluiting.
Er ontwikkelde zich op die avond
zoveel chemie dat het ging bruisen van
enthousiasme. Hoewel we hadden afgesproken
dat op de eerste openbare bijeenkomst
slechts drie van ons het woord zouden
voeren, één van elke bloedgroep,
bleek die avond iedereen een eigen verhaal
klaar te hebben, dat iedereen ook
graag kwijt wilde. Van de weeromstuit wilden
ook de toehoorders hun verhaal kwijt.
Gelukkig waren het er die eerste keer maar
drie, zodat het nog redelijk overzichtelijk
bleef. Het onderwerp? ‘Wat betekent
Tenach, de Bijbel, Kor’an voor jou?’ Na
afloop zei één van ons: ‘We zijn zonder dat
we wisten of we zwemmen konden in het
diepe gesprongen, en er is niemand verdronken’.
Wie?
Wie kwamen er? De tweede avond zaten
16
er dertig mensen. Van overal en nergens.
Via korte berichtjes in de huis-aan-huis
bladen en de kerkbodes van de lidkerken
van de Zuidlarense Raad van Kerken. Mensen
vol met vragen. Ook een Boedhist, en
een overtuigd niet-gelovige, veel mensen
ook die uit het instituut zijn weggegroeid,
hun eigen wegen zoeken. Van te voren
hadden we de doelgroep niet omschreven.
‘We zien wel wie er komt’.
De locale radio zond twee keer een interview
uit, en er verscheen een inhoudelijk
artikel in een plaatselijke krant. Over PR
niet te klagen. Op een subsidieverzoek aan
de burgerlijke gemeente Vries werd positief
gereageerd met een bijdrage uit het
fonds WMO, onder de noemer ‘bevordering
sociale cohesie’. Ook de lidkerken van
de plaatselijke Raad van Kerken overwegen
een financiële bijdrage.
Dát ben ik!
De tweede bijeenkomst: ‘Waar gaat het
voor jou in je geloof om?’. We werden stil
van verbazing over de mate van openheid
en vertrouwelijkheid waarmee inleiders en
toehoorders met elkaar hun gevoelens
deelden. Die verbazing nam nog toe tijdens
een lunchbijeenkomst, aangeboden
door de gemeente Vries in het kader van
de Dag van de Dialoog. Een externe
gespreksleidster vroeg ons te reageren op
de vraag ‘Wie ben ik? Wat waren momenten
in je leven waarop je dacht ‘dát ben
ik!’. Wat er toen gezegd is, je zou het niet
geloven als er geen woordelijk verslag van
bestond. Deze verslaglegging is heel
arbeidsintensief vrijwilligerswerk! Deze
weergave wordt steeds toegestuurd aan
degenen die er bij waren. Inmiddels gaan
mensen ook reageren op die verslagen. Er
groeit een grote nieuwsgierigheid.
Geen knip voor de neus waard
De derde bijeenkomst: ‘Hoe breng ik mijn
geloof in m’n dagelijks leven in praktijk?’.

Kerkinformatie INtErrELIGIEuZE DIaLOOG
Juni 2009
Het was januari 2009, het conflict Gaza/
Israël laaide weer op. De gespreksleider
werd gebeld door het moslim-echtpaar
met de Palestijnse achtergrond. ‘We hebben
een dilemma. We kunnen onze familie
niet meer bereiken. We weten niet of ze
nog leven, of dat er doden zijn. Als we hier
niets over zeggen, dan zijn we als groep
geen knip voor de neus waard. Maar als
we wél wat zeggen en we krijgen ruzie,
dan zijn we óók geen knip voor de neus
waard. Wat moeten we doen?’
Via Jan Post Hospers, landelijk functionaris
voor de relatie met Moslims namens de
Protestantse Kerk, wisten we dat er zojuist
een brief over ‘Gaza’ was opgesteld vanuit
het Centraal Joods Overleg, de Raad van
Kerken in Nederland, en het Contactcorgaan
voor Moslims en Overheid. Het voorstel
werd geboren dat we aan het eind van
de avond uit die brief een aantal passages
zouden voorlezen. Iedereen ging akkoord,
en toen het zo ver was, kon je in de kleine
sjoel een speld horen vallen. Wat je daarnaast
kon horen was het kraken van hersens
en het kloppen van harten die we
vasthielden. Vraag niet hoeveel gesprekken
er tussen door nodig waren om over
en weer begrip te krijgen voor het
‘dilemma’. Maar zo was er winst. Of, zo als
iemand het uitdrukte: ‘Het is mooi om te
ervaren dat de aandacht en de energie die
geïnvesteerd is, verzilverd wordt in een
moment van gezamenlijk ervaren onmacht
én geborgenheid, waarbij je niet partij
wordt in een conflict dat zich elders
afspeelt’.
Wat hebben we geleerd?
Dat was het onderwerp van de laatste
avond. Iemand in het verslag: ‘Ik ben heel
blij. Ik heb veel geleerd’. ‘De spelregels zijn
een openbaring, ik ben er door veranderd,
ik ben veel meer gaan luisteren, het heeft
me toleranter gemaakt’. ‘Ik wil nog zo veel
méér zeggen, er is zo veel onwetendheid
over mijn geloof’. ‘Ik begrijp nu dat, wanneer
ik me verdedig, ik me voel aangevallen,
terwijl ik hier niet word aangevallen,
dus dat is niet nodig’. ‘Ik wil beter Nederlands
leren spreken, dan kan ik duidelijker
van mijn geloof vertellen’. Iemand stelt de
vraag: ‘Is er vertrouwen?’. Vrijwel unanieme
reactie: ‘Als er geen vertrouwen
was, dan zat ik hier niet’. Vertrouwen en
veiligheid zijn voorwaarden.
Hoe verder?
In mei was er een afsluitende avond. We
hadden Rachel Reedijk bereid gevonden
om methodisch te reflecteren op de
manier waarop we bij elkaar komen. Deze
zomer promoveert zij aan de Vrije Universiteit.
Ons bezig zijn zit in het hart van haar
onderzoek. Rachel stelt vragen als: leidt
deelname aan interreligieuze
gesprekken tot
geloofs- of identiteitsverlies?
En: wat gebeurt er
met je wanneer iemand je
vragen stelt bij iets wat
voor jou onopgeefbaar is?
Uit haar onderzoek blijkt
dat veel dialogen, vaak
zonder dat mensen zich
daarvan bewust zijn, een
polemisch karakter hebben.
Rachel vraagt hoe je
kunt toewerken naar een
duurzame vertrouwensrelatie.
Wat is daarvoor
nodig? Met instemming van
allen heeft zij inzage in de
letterlijke verslagen van
onze bijeenkomsten. Die vormen voor
haar het materiaal waarop zij reflecteert.
Barbeque: kosher, halal en vegetarisch
In juni gaan we samen ergens barbequen.
Dan hebben we ook de reactie van Rachel
Reedijk binnen. Intussen is er al heel wat
reflectie, en er is een niet-deelnemende
waarneemster. Zij zal na afloop iets vertellen
over het proces en het functioneren
van de gespreksleiding. In elk geval komt
het ‘werkmodel’ aan de orde. Er zijn nu
steeds negen korte inleidingen. Daardoor
wordt het wel heel breed. Maar de diepte
in is moeilijk.
Ook de onderwerpen zelf komen aan de
orde. We zitten nu nog erg in de fase van
wat Gé Speelman noemt ‘vertalen’. Een
noodzakelijke eerste stap. Elkaar precies
uitleggen wat in jouw cultuur en religie
met een begrip wordt bedoeld, zo precies
mogelijk vertalen (‘schepper’, ‘liefde en
vriendschap’, ‘man/vrouw verhoudingen’).
Maar ook de twee daarop volgende fasen
beleven we al, namelijk: elkaar (kritisch)
bevragen, en elkaar wederzijds beïnvloeden.
Doelstellingen gehaald?
Een permanente ontmoeting. Gelukt, tot
nu toe. Gaan we door? We zijn benieuwd.
Geen vreemden blijven, vrienden worden.
Dat is gelukt, dat gaat niet meer over.
Informatie overdracht? We hebben ontzettend
veel geleerd – ‘Voornamelijk hoe weinig
we weten’ zei iemand op de vierde
avond. Iets van sociale cohesie? Zeker,
onder de inleiders, en ook met de deelnemers.
Een concrete vorm van sociaal
engagement? Een actie? Deelname aan de
Dag van de Dialoog, valt dat daar onder?
Al met al zijn we erg in onze noppen met
ons zelf. In hoeverre noppen een basis zijn
voor een verdere samenwerking zal moeten
gaan blijken.
We zijn benieuwd.
17
Groep deelnemers, in de synagoge, voor de heilige ark.
(foto: Egbert van Veldhuizen)
Wat kan je hiermee in je eigen situatie?
Besluiten dat het kán, als je het samen
wilt.
Egbert van Veldhuizen is emerituspredikant in
tynaarlo. Meer informatie:
www.synagogezuidlaren.nl
Symposium en boek over
dialoogactiviteiten
Onder de titel ‘Verder dan dialoog’
heeft het Bezinningscentrum van de
Protestantse Kerk, met steun van de
stichting Kerk & Wereld, een boek
gemaakt over de ervaringen met
dialoogactiviteiten. Veel mensen
spannen zich in voor de interreligieuze
dialoog. Op basis van expertmeetings
en gesprekken met betrokkenen is
een beeld ontstaan van de mogelijkheden
en moeilijkheden, de kansen en
bedreigingen. Het boek biedt naast
beschouwingen praktische tips over
integratie, dialoog en interreligieuze
ontmoeting.
Op donderdag 25 juni wordt het boek
‘Verder dan dialoog’ aangeboden aan
minister E. van der Laan. Dit gebeurt
in het Protestants Landelijk
Dienstencentrum tijdens een symposium
van 10.00–13.00 uur, dat vrij
toegankelijk is. Sprekers: dr. Manuela
Kalsky en prof. dr. Henk Vroom.
Aanmelden en informatie bij Wim van
Dommelen:
w.van.dommelen@pkn.nl.

Kerkinformatie PaLEStIJNSE cHrIStENEN IN ISraEL
Meta Floor
Juni 2009
Jezus huilde om Jeruzalem
Met dikke verfklodders staat het op de negen meter hoge muur tussen Bethlehem en Jeruzalem:
Jesus wept for Jerusalem. Jezus huilde om Jeruzalem. Deze woorden hebben een bijzondere
betekenis voor me gekregen sinds ik in Jeruzalem woon en werk. Graag deel ik enkele van mijn
indrukken en ervaringen, verrijkend en verwarrend soms, met u.
In Israël (inclusief Jeruzalem en de Westbank)
woont een kleine groep Palestijnse
christenen, zo’n 160.000 gelovigen. De
meeste van hen zijn lid van de Grieks
Katholieke Kerk of de Grieks Orthodoxe
Kerk. Beide kerken hebben een vaste liturgie
en zijn sterk op het Nieuwe Testament
georiënteerd. Deze Christologische focus
zie ik terug in mijn werk bij Sabeel, een
klein Palestijns theologisch instituut in
Oost Jeruzalem. Steeds weer is de kernvraag:
wij hebben God leren kennen in
Jezus Christus. Wat betekent dit voor ons
geloof en voor ons dagelijks handelen?
Bijbellezen bij Sabeel
Twee keer in de week houden we als team
een bijbelstudie met elkaar. Steeds wordt
de verbinding gelegd tussen het bijbelgedeelte
en het leven van alledag. Regelmatig
komt dan ook aan de orde hoe ieder
reageert op onrecht, op afwijzing en vernedering.
Zo vertelt een jonge Palestijnse
vrijwilliger: ‘Ik word zo vaak door Israëlische
soldaten vernederd bij de checkpoints,
geslagen om niets. Het is dan zo
menselijk om boos te worden, want het is
zo onrechtvaardig wat er gebeurt. En dan
is het de kunst om lief te hebben, om geen
kwaad met kwaad te vergelden. Ik wil dan
reageren met liefde, met rust, met eerlijkheid.
Dat is de enige manier om de spiraal
van geweld te doorbreken.’
‘Wie is God?’
In Israël en de Palestijnse gebieden is religie
voor veel mensen van grote betekenis.
Het is dan ook een spannende vraag in
checkpoint bij de westbank. (foto: Meta Floor)
hoeverre religie een bijdrage zou kunnen
leveren aan ‘de oplossing van het conflict’.
Naim Ateek, de oprichter en directeur van
Sabeel, benadrukt dat het Jodendom, het
Christendom en de Islam tot nu toe hebben
gefaald. Ze lijken meer een onderdeel
van het probleem te zijn dan van de oplossing.
Hij roept dan ook op om met elkaar in
gesprek te gaan over de vragen als ‘Wat is
het hart van ons geloof’ en ‘Wat is ons
beeld van God?’. Is God niet een God van
vrede, gerechtigheid en verzoening? Betekent
dat niet dat God geweld afwijst? En
betekent dit ook niet dat we de ander, met
een andere cultuur en andere religie, kunnen
en moeten zien als medemens en
schepsel van God?
Jezus huilde om Jeruzalem
Van Jezus lezen we dat Hij met innerlijke
ontferming bewogen is om de stad Jeruzalem,
om de mensen die daar wonen. Van
Jezus leer ik dat wij geroepen zijn om vrede
te stichten. Ik leer ook van Hem dat Hij niemand
uitsluit. Dat we niet op deze wereld
zijn om onze rechten op te eisen, maar dat
18
we geroepen zijn om iets van de liefde van
God voor ieder mens uit te dragen.
Palestijnse christenen zien zich als ‘mensen
van de weg’ geconfronteerd met veel
vragen. Wat betekent het in deze context
dat Jezus ons leert om vredestichters te
zijn? Wat betekent het als de profeten het
volk oproepen om recht en gerechtigheid
na te streven? Wat betekent het om een
uitverkoren volk te zijn, voor Joden, voor
christenen?
Betrokkenheid
Palestijnse christenen vragen ons om hen
niet te vergeten. Zij doen een beroep op
ons om deze verbondenheid vorm te
geven. Zij vragen ons om te luisteren, om
ons in hun situatie te verdiepen. Zij vragen
ons om te werken aan recht en gerechtigheid,
opdat ieder mens tot zijn of haar
recht kan komen. Jood én Palestijn!
Meta Floor is uitgezonden medewerker
van Kerkinactie en werkzaam bij Sabeel,
een Palestijns christelijk instituut in Oost
Jeruzalem. Lees meer op: www.metafloor.nl

Werkwinkel
Dienstencentrum
Kerkinformatie BErIcHtEN Juni 2009
Onlangs is in de hal van het Landelijk
Dienstencentrum in Utrecht een nieuw
verkooppunt geopend. In dit ‘winkeltje’
zullen de meest actuele en best lopende
uitgaven en producten te koop zijn. Het
verkooppunt is dagelijks rond het middaguur
geopend, van half twaalf ‘s morgens
tot half drie ’s middags. Vijf vrijwilligers
zijn verantwoordelijk voor de verkoop.
Bij het verkooppunt kunnen gasten,
bezoekers en medewerkers boekjes, dvd’s
en ander materiaal van de dienstenorganisatie
inzien, kopen en meteen meenemen.
In elk geval zullen daar de meest succesvolle
producten te koop zijn, zoals bijvoorbeeld
het wandelboekje ‘Zij wandelen
maar worden niet moe! -, evenals de
seizoensartikelen. In deze tijd is dat bijvoorbeeld
het Pinksterboekje. Contant
betalen kan niet, men krijgt een rekening
mee en kan het bedrag thuis overmaken.
Producten die niet in de werkwinkel liggen,
kunnen via een formulier besteld
worden en worden per post thuisbezorgd.
Meer informatie: a.bouwman@pkn.nl
Boekje over geloofsvragen
Veel jongeren denken na over grote vragen
als: waar kom ik vandaan? Hoe weet
ik dat God echt bestaat? Waar is God
eigenlijk? Wat komt er na de dood? Op
deze en andere vragen
wordt door verschillende
deskundigen op een toegankelijke
en heldere manier antwoord
gegeven in het boekje
‘Bestaat God? en andere
geloofsvragen’. Elk hoofdstuk
eindigt met prikkelende
gespreksvragen om verder te
denken en te praten. In de
behandeling van de grote
vragen is veel aandacht voor
verscheidenheid binnen het
christendom en verscheidenheid
in religies.
Het boekje is te gebruiken
door en voor jongeren vanaf
ongeveer 12 jaar, thuis of in de
catechese. Het kan cadeau
gegeven worden als tieners
overstappen van de kindernevendienst
naar tienercatechese.
‘Bestaat God? en andere
geloofsvragen’ is uitgegeven
door uitgeverij Forte BV Baarn.
JOP, de jeugdorganisatie van de
Protestantse Kerk, maakte deel
Boekje over kerkvernieuwing
In het boekje ‘Gemeente in beweging, op
zoek naar een bijbelse visie’ gaat auteur
Aat Peters, gemeenteadviseur in
Gelderland, in op het veranderingsproces
dat veel kerken doormaken. Visies die lang
gemeengoed waren komen in een ander
daglicht te staan, bijvoorbeeld de waardering
van het ambt en de uitstraling van de
gemeente naar buiten. Centrale vragen
zijn nu: hoe kom je als kerk in contact met
de moderne mens die op zoek is naar
antwoorden op levens- en zingevingsvragen?
Hoe kun je als kerk groeien in geloof
en een levende geloofsgemeenschap zijn?
Open communicatie in de gemeente over
haar roeping acht Peters van groot belang.
Ook benadrukt hij dat een biddende
gemeente nodig is ‘om Gods weg met Zijn
kerk te ontdekken’. Het boekje kan
gebruikt worden voor persoonlijke bezinning
en bespreking in kerkenraad en
gesprekskring. Het boek zal landelijk
worden ingezet om de bezinning op
gemeenteontwikkeling en visievorming
over de toekomst van de gemeente te
stimuleren. In samenwerking met de
Gereformeerde Bond, de IZB en de HGJB
uit van de redactie. Het boek kost € 14,95
en is te koop in de boekhandel of te bestellen
via: www.kerkboek.nl.
19
zullen hiertoe enkele ‘pilots’ worden
opgezet in de Alblasserwaard en op de
Veluwe.
De Artiosreeks is een serie over gemeenteopbouw
en verschijnt onder verantwoordelijkheid
van de Gereformeerde Bond.
Het boek kost € 12,50 en is te bestellen bij
uitgeverij Jongbloed, www.jongbloed.nl.
Utrechtse Studiedagen
Op 19 juni 2009 houdt de Stichting
Utrechtse Studiedagen een studiedag over
het thema: Die alle verstand te boven gaat?
Verantwoord geloof tussen dogmatisme en
scepsis. Dr. Antoon Vos spreekt over Een
kleine christelijke kenleer; weten door
geloven. Prof. dr. Geurt Henk van Kooten
beantwoordt vanuit een exegese van de
Romeinenbrief de vraag: Gaat het in het
christendom om ‘geloof’?
Het Utrechts Cahier dat bij deze dag
verschijnt is geschreven voor gebruik in de
gemeente. Het wordt in het middagprogramma
in een aantal workshops behandeld.
Afsluitend een verrassende presentatie
van een historische conversatie over dit
onderwerp.
Plaats en tijd: Singelkerk, Wittevrouwensingel
28 te Utrecht om 9.30 uur.
Aanmelden: mail naar
info@utrechtsestudiedagen.nl en maak
€ 19,50 (= incl. lunch en cahier) over
gironummer 9511296 t.n.v. N.W. den Bok
te Utrecht o.v.v. ‘US5 2009’.

Kerkinformatie LutHErSE SyNODE
Dirk Visser
Juni 2009
Lutherse synode nam afscheid van presidente ds. Ilona Fritz
’Ik zou vandaag opnieuw voor de
kerkfusie stemmen’
De vereniging van de Evangelisch-Lutherse Kerk met de Nederlandse Hervormde Kerk en de
Gereformeerde Kerken in Nederland is een goede stap geweest, zegt ds. Ilona Fritz. ‘Ik zou
vandaag opnieuw ja stemmen’. De predikante uit Amsterdam-Zuidoost nam in mei afscheid als
presidente van de lutherse synode na deze functie zeven jaar te hebben vervuld.
Voor de lutherse synode was het fusiebesluit,
dat met dertig stemmen voor en
zes tegen werd genomen, een moeilijk
besluit. Fritz: ‘We zijn zo klein dat er niets
voor nodig is om ons weg te blazen. De
angst dat wij zullen bezwijken onder de
financiële last is er nog steeds.’ Daarmee
verwijst zij naar de afspraken over de predikantstraktementen
die tot een sterke stijging
van de financiële lasten van de
lutherse gemeenten hebben geleid. Aan
de vooravond van de aprilsynode van de
Protestantse Kerk in Nederland was er nog
geen definitieve oplossing. Verhoging van
de solidariteitsbijdrage van alle gemeenten
zou een fantastische oplossing zijn.
Anders wordt deze kwestie de doodsteek
voor de helft van de 55 lutherse gemeenten.’
Inmiddels besloot de synode daartoe.
Positief
Een van de positieve uitkomsten van de
fusie is volgens haar de komst van de Protestantse
Theologische Universiteit
(PThU). Fritz zegt ‘heel blij’ te zijn met de
wijze waarop de twee tradities vorm hebben
gekregen in de universiteit. ‘Daar
wordt zorg besteed aan het bewaren en
dienstbaar maken van de lutherse traditie.
Tijdens een werkbezoek van de lutherse
synode aan de PThU waren wij ervan
Ishmael Noko, secretaris-generaal LwF
(Foto: Hans van der Meer)
onder de indruk hoe de predikantsopleiding
is opgezet. Heel veel studenten worden
opgeleid in de breedte van de twee
tradities. Dat is rijkdom voor de hele kerk.’
Na de fusie is de lutherse synode begonnen
met het opstellen van beleid ten aanzien
van kleine gemeenten. Daarbij wordt
ook gekeken hoe het nog beschikbare
potentieel vruchtbaar kan worden
gemaakt. Er is één proefproject gestart. In
Oost-Nederland is er samenwerking tussen
de lutherse kerkenraden van Arnhem,
Apeldoorn en Zutphen gezocht, waarbij de
predikanten in meer gemeenten hun werk
zullen doen. De doelstelling is om elkaar te
versterken en zo aan uitstraling te winnen
SaMENStELLING LutHErSE SyNODE SINDS 16 MEI
20
en als gemeenten te groeien. Op dit
moment wordt ook in andere regio’s over
samenwerkingsverbanden nagedacht. De
lutherse synode hoopt dat hier levende
lutherse combinatiegemeenten ontstaan.
Verder willen deze lutherse gemeenten de
lutherse traditie inbrengen in de regio. Als
het om samenwerking gaat, wordt niet
alleen gekeken naar de protestantse
gemeenten, maar ook naar de oud-katholieke,
remonstrantse en doopsgezinde
gemeenten, kortom de oude oecumenische
contacten.
Plaatselijke fusiepartners
Zeven lutherse gemeenten zijn samen-
De Protestantse Kerk in Nederland kent naast de generale synode de evangelisch-lutherse synode. Deze synode is
onlangs gehalveerd 36 naar 18 leden. Volgens de kerkorde zijn haar belangrijkste taken: het bewaren en aan de
gehele kerk dienstbaar maken van de lutherse traditie, leidinggeven aan en ondersteunen van de evanglischlutherse
gemeenten en het onderhouden van de relatie van de Protestantse Kerk in Nederland met de Lutherse
Wereldfederatie.
Evangelisch-Lutherse Synode 2009-2013
predikanten niet-predikanten
mw. drs. P.K.A. Akerboom-Roelofs (Nijmegen)
drs. D. Bohlken (Tiel)
mw. drs. T.K. van Dam (Zwolle)
mw. drs. S. Freytag (Groningen)
drs. K. van der Horst (Amersfoort)
dr. A.H. Wöhle (Amsterdam)
Plaatsvervangers:
drs. E. de Fouw (Den Haag)
drs. S. van Kammen (Haarlem)
mw. drs. A.E. Reichman-Scheffer (Leeuwarden)
mw. E.E. Aarsen-Schiering (Amsterdam)
mw. B. de Boer (Lunteren)
H.J. Brussel RA (Apeldoorn)
mw. dr S. Hiebsch (Amsterdam)
mw. M.F. Lichtenbelt (Vaassen)
W.J. Littel (Woerden)
R.C. Loggen (Dalfsen)
ing. A.K. van der Meij (Leimuiden)
N.P. Pellenbarg (Harlingen)
mw. M.A.M. v. Schaik-van de Peppel (Haarlem)
drs. J.B. Val (Woudrichem)
mw. L.S. Wagenaar (Leeuwarden)
Plaatsvervangers:
G. Azink (Lochem)
C. van Boltaringen (Haarlem)
G. Crisson (Alphen ad Rijn)
E. Fledderus (Woerden)
mw. H.J.A. Kamp (Colijnsplaat)
A. Vermeer (Barneveld)

Kerkinformatie LutHErSE SyNODE
Juni 2009
Ilona Fritz, pas benoemd in het triomoderamen van de Samen op weg-kerken in 2001. Van links naar
rechts: Jan-Gerd Heetderks, aja yntema, Gerrit de Boer, arie van der Plas, Jaap van Heijst, Jan-willem
Doff, Elly de Haan-Verduin, Ilona Fritz, Hans van der Meer, Frits Pasveer, Margreet willemze, Klaas van
der Kamp en Bas Plaisier. (foto: Protestantse Kerk)
gegaan met protestantse gemeenten. In
sommige plaatsen, zoals Monnickendam,
bestond er al een heel goede samenwerking.
Andere plaatselijke fusies waren er in
Den Bosch, Deventer, Doetinchem, Purmerend,
Weesp en Edam. De lutheranen
hebben daar verschillende manieren
ILONa FrItZ
Ilona Fritz, geboren in 1962 in Stuttgart-Bad Canstatt,
studeerde theologie in Marburg en Amsterdam. Na
praktijkervaring te hebben opgedaan bij een
oecumenische gemeente in Amsterdam en als
coördinator in Nederland voor de Aktion
Sühnezeichen/Friedensdienste werkte ze vanaf 1992
als predikant in de Evangelisch-Lutherse Gemeente
te Weesp en vanaf 1999 in Amsterdam-Zuidoost. In
2002 werd zij, als eerste vrouw, gekozen tot
presidente van de synode der Evangelisch-Lutherse
Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden. In die
hoedanigheid was zij voor de kerkvereniging een van
de drie voorzitters van de triosynode van hervormden,
gereformeerden en lutheranen en was zij daarna lid
van de generale synode van de Protestantse Kerk.
Ilona Fritz is getrouwd en heeft twee zonen, van 14 en
15 jaar.
Ds. Ilona Fritz. (foto: Protestantse Kerk/Freek Visser)
gevonden waarop zij samen met de partners
de lutherse traditie zichtbaar in het
gemeenteleven kunnen maken. ‘Maar wij
als lutheranen moeten ons ook verdiepen
in de calvinistische traditie’, zegt Fritz.
’In Doetinchem zijn we na de fusie van de
ene naar de andere kerk gelopen. We hadden
de bijbel en het avondmaalsstel uit de
Lutherse Kerk in de hand. Dat was heel
indrukwekkend. Ik heb er groot vertrouwen
in dat het luthers erfgoed op een
goede wijze zijn plek krijgt. Het wordt
anders, maar dat is nog niet negatief.’
’Wat ik in theologisch opzicht het meeste
mis, is dat er op landelijk niveau weinig is
nagedacht over de vraag hoe beide tradities
met elkaar in gesprek kunnen geraken.
Daar is nog geen beleid voor ontwikkeld.
Wel is er op classicaal niveau aandacht
aan besteed. Of het gesprek daar een vervolg
krijgt, is nog de vraag.’
Lutherse synode
Een ander pijnpunt is dat het kennelijk heel
moeilijk is de lutherse synode als synode
te aanvaarden. Als de generale synode
iemand wil afvaardigen, wordt er vaak niet
aan een lutheraan gedacht. Onder de acht
gedelegeerden naar de assemblee van de
Conferentie van Europese Kerken in Sibiu
(Roemenië 2007) was geen enkele lutheraan.
In de synodestukken over oecumene
en over kerkgebouwen werden de lutheranen
aanvankelijk helemaal niet genoemd.
Dat is wel rechtgetrokken, maar het was
heel pijnlijk.
Bij het ene gezicht dat de Protestantse
Kerk naar buiten wil tonen, past kennelijk
niet dat we twee tradities hebben. De
vraag is of het verenigingsproces al is
afgesloten of dat er nog iets gezamenlijks
moet ontstaan. In de eerste vijf jaar moesten
we helder krijgen wat ‘verenigd’ betekent.
De vereniging is nog niet afgerond.
Het is een proces dat voortgaat. Er moet
respect voor de verscheidenheid komen.
21
Er kan een enorme kracht van uitgaan als
we meer met elkaar in gesprek zouden
gaan op zoek naar gezamenlijkheid. Als je
die niet zoekt, ontstaat het risico dat de
verschillen worden uitvergroot.’
Zij vindt het een verkeerde houding als
christenen worden afgerekend op het
getal. ‘Dat wij niet meer dan 15.000 leden
hebben, speelt kennelijk een rol. Oecumenisch
gezien is dat geen goede houding.
Dat belemmert eerder het gesprek tussen
calvinisten en lutheranen dan dat het
wordt gestimuleerd’, zegt Fritz.
Lutherse Wereldfederatie
Volgens de vertrekkende lutherse presidente
is er een groot verschil tussen beide
tradities. In tegenstelling tot de vroegere
Nederlandse Hervormde Kerk en de Gereformeerde
Kerken in Nederland was de
Evangelisch-Lutherse Kerk nooit nationaal
gebonden. Zij heeft zich altijd verbonden
geweten met Lutherse Kerken in andere
landen. Die verbondenheid uit zich ook in
de plaatselijke gemeenten.’
’Bij het afscheid vorig jaar van dr. Bas Plaisier
als scriba van de generale synode was
de secretaris-generaal van de Lutherse
Wereldfederatie (LWF), dr. Ismael Noko,
ook aanwezig. Fritz: ‘Tijdens een ontmoeting
met Nederlandse lutheranen wees hij
erop dat wij deel uitmaken van het grote
geheel. “Uw zorgen nemen wij mee naar
het geheel van de LWF”, zei Noko. De
(lutherse) wereld heeft volgens hem met
bewondering toegekeken dat wij, ondanks
de getalsverhoudingen, niet hebben opgegeven,
maar dat we met de hervormden
en gereformeerden samen kerk willen zijn.
Vanuit de lutherse wereld zijn wij altijd
aangemoedigd om door te gaan en elkaar
vast te houden. Die geluiden, hoe bijzonder
het namelijk was wat hier gebeurde,
hoorden we veel minder vanuit Nederland.
In die fase van de vereniging was de oecumene
heel belangrijk voor ons.’
’Jarenlang heb ik de Nederlandse lutheranen
vertegenwoordigd in de LWF. Ik zat
altijd in de commissie voor oecumenische
aangelegenheden. Daar heb ik geprobeerd
een link te leggen tussen vrouwenvraagstukken
en de oecumene. Hoogtepunt
was de unanieme uitspraak van de LWFassemblee
in 2006 in Lund (Zweden) dat
vrouwen, net zoals mannen, ook bisschop
kunnen zijn.’
Op het gebied van de oecumene lijkt het in
de Protestantse Kerk alsof wij meer in concurrentie
tegenover elkaar staan dan dat
we samen naar buiten treden. Ik hoop dat
dat spoedig zal veranderen’, zegt Fritz.
Dirk Visser is freelance journalist.

Kerkinformatie BErIcHtEN Juni 2009
Evangelische bezinning op liturgie
Onlangs verscheen het boek ‘Samen in de
naam van Jezus’. Het geeft een bezinning
op liturgie in de evangelische samenkomsten.
Anders dan critici vaak beweren
concludeert de schrijver Evert van de Poll
dat de evangelische beweging zeker
liturgische diepgang kan hebben. Hij
beschrijft de plaats die liturgie en muziek
in het Nieuwe Testament en in de Vroege
Kerk hadden. Aan de hand daarvan geeft
hij aan welke elementen centraal moeten
staan bij samenkomsten van vandaag.
Vervolgens behandelt Van de Poll de
tradities waaruit de evangelische samenkomsten
zijn voortgekomen en de verschillende
trends die de gemeenten
momenteel bezighouden. Daarbij krijgt
muziek bijzondere aandacht.
‘Samen in de naam van Jezus’ is daarnaast
ook een werkboek: het laat zien hoe aan
samenkomsten vormgegeven kan worden
en hoe ze geleid kunnen worden. Het boek
bevat enkele liturgische modellen voor
bijzondere situaties.
Het boek is uitgegeven bij Boekencentrum
en kost € 21,50. Meer informatie en
bestellen: www.boekencentrum.nl.
Nieuw deeltje Lectiones
In deel 8 van de reeks Lectiones staan
voordrachten die in de jaren 2006–2008
werden gehouden in de Liturgische Kring,
een sinds 1921 bestaande studiegroep van
theologen en kerkmusici. Dit nummer gaat
over de verhouding tussen cultus en
cultuur, over betekenis van Paus
Benedictus XVI voor de liturgie, over wat
Amsterdamse theologen in deze tijd te
zeggen hebben over de noodzaak van de
preek, en over het beeld dat bij kijkers en
luisteraars van films, oratoria en opera
wordt opgeroepen over Martin Luther.
Drie leden reageren op het recente synodale
rapport over de doopsvernieuwing of
doopgedachtenis.
Daarnaast een niet eerder gepubliceerde
lezing van dr. Hans Kronenburg over
‘Hervorming en Catholiciteit’, een beweging
die in de jaren vijftig ontstond vanuit
de Liturgische Kring. Het artikel is volgends
de redactie een bijdragen aan de
actuele discussie over katolociteit.
Bestellen: € 7, 50 overmaken op banknummer
724500 t.n.v. penningmeester
Liturgische Kring te Den Haag, o.v.v. het
volledige adres. Informatie:
www.liturgischekring.nl of:
info@liturgischekring.nl.
Kerk en Wereld-lezing
De Kerk en Wereldlezing op 12 juni in
Amsterdam zal gaan over religie en internetgemeenschappen,
met als thema
‘Kerk zijn op het web?!’ De afgelopen jaren
is het aantal sites dat zich richt op religie
en spiritualiteit sterk gegroeid. Bezoekers
ervan komen voor informatie over religieuze
zaken, om meningen met elkaar uit
te wisselen over geloof en spiritualiteit,
over geloof en maatschappij en/of om een
e-pastor te ontmoeten. Voorbeelden zijn:
www.rorate.nl, www.zinweb.nl en
www.ikonpastoraat.nl. Welke invloed
hebben religieuze websites op de christelijke
traditie? Wat zijn de gevolgen van
deze internetgemeenschappen op
gemeenschapsvorming? Kun je wel van
een ‘gemeenschap’ spreken als ieder thuis
achter het scherm zit? Tijdens de lezing
worden de uitdagingen en kansen van
deze ontwikkelingen voor het kerk-zijn in
deze tijd bekeken.
Sprekers: Leo Fijen, tv-presentator bij
KRO/RKK, en Inez van der Spek, theoloog
en cultuurwetenschapper. Na de voordrachten
filmpjes en kort debat.
Plaats: De Balie, Kleine Gartmanplantsoen
10 te Amsterdam. Deelname is gratis.
Aanmelden: j.koehler@kerkenwereld.nl,
met vermelding van naam en adresgegevens.
22
Training pastoraat voor
vrijwilligers
Op 11 september 2009 gaat de
Uitgebreide Training Pastoraat voor vrijwilligers
van start. Er zijn nog enkele plaatsen
beschikbaar. De training is bedoeld voor
gemeenteleden die naast het regelmatige
bezoek- en contactwerk actief willen zijn
in bijzondere pastorale situaties. Wie deze
training volgt zal in goed samenspel met
predikant en kerkenraad zelfstandig pastoraal
werk kunnen verrichten. Hij/zij kan het
pastorale werk van de predikant ondersteunen
en aanvullen en waar nodig
pastorale werkzaamheden overnemen.
De training wordt verzorgd door het
Centrum voor Klinisch Pastorale Vorming.
Aan het einde van de training ontvangen
de deelnemers een certificaat. De cursusdata
zijn: 11 en 18 september, 2, 16 en 30
oktober, 13 en 27 november, 11 december
2009, 15 januari en 5 februari 2010.
Locatie is KPV-centrum ‘Zon en Schild’ in
Amersfoort.
De kosten bedragen € 1100,-. Deelnemers
ontvangen van het Centrum voor
Toerusting en Educatie een subsidie van
€ 300,-. Plaatselijke gemeenten worden
gevraagd een deel van de kosten van de
deelnemers te vergoeden.
Meer informatie: e-mail: j.koerts@pkn.nl,
tel. (06) 1153 7677. Aanmelden:
www.toerustingeneducatie.pkn.nl.
Levensparels
Levensparels, een manier om te bidden en
mediteren, zijn vanaf heden ook verkrijgbaar
in de boekhandel. JOP, de jeugdorganisatie
van de Protestantse Kerk,
werkt samen met uitgeverij Boekencentrum
aan bredere verspreiding van de
armbanden en bijbehorend boekje.
Daarnaast ontwikkelen zij nieuwe materialen
zoals catechesemateriaal, kindermateriaal
en een luxere versie van de armband.
De Levensparels zijn ontwikkeld in
Zweden. Elke parel heeft een eigen betekenis,
maar de gebruiker kan er nieuwe
betekenissen aan toevoegen. De parels
kunnen helpen het gebed te verdiepen.
Het onlangs verschenen boekje
‘Levensparels, Inspiratiebron voor gelovig
leven’ gaat in op de achtergrond en de
mogelijkheden van de Levensparels. De
armband kost € 9,-, het boekje € 9,90.
Meer informatie:
www.jop.nl/levensparels.

Kerkinformatie BErIcHtEN Juni 2009
Theologencursus
Charismatische Vernieuwing
De theologencursus Charismatische
Vernieuwing is bestemd voor pastores,
theologen en theologiestudenten. Ook
partners zijn van harte welkom. In drie jaar
maken de deelnemers kennis met de
charismatische geloofsbeleving en leren
zij de waarde daarvan ontdekken voor hun
beroepsuitoefening. Er worden meerdere
werkvormen gebruikt: lezingen, reflectie in
kleine groepen, bidden voor elkaar, creatieve
verwerking na de lezing, samen
vieren. De opbouw is als volgt: de theologische
noties van de charismatische
geloofsbeleving (eerste jaar), de pastor
persoonlijk (tweede jaar) en de pastor in de
gemeente (derde jaar).
De cursus wordt gegeven op zes donderdagen
in Amersfoort van 9.30-15.30 uur,
met een retraite van 4 tot 7 januari 2010 in
Zenderen. Er is een kennismakingsdag op
1 september 2009. In september is er
gelegenheid in te stappen in het tweede
jaar van de cursus. De cursuskosten
bedragen € 350,-.
Informatie en aanmelding: ds. Pieter ter
Veen, Lukaserf 4, 4871 ZM Etten- Leur,
(076) 501 37 93, e-mail:
pieter.ter.veen@gmail.com.
Platformdag Kerktuinen
Op zaterdag 6 juni organiseert de projectgroep
Kerk & Milieu van de Raad van
Kerken de Inspiratie- en Informatiedag
Kerken in het groen in Pieterburen. Het is
tevens de Platformdag Kerktuinen. Op het
programma staan lezingen door Wim
Bastiaanse over de Petruskerk, Wiebe
Zorge over de Domies Toen en Tini
Brugge, onder andere over de smikkeltuin,
over Hildegard van Bingen en over het
maken van een gastvrije klimaattuin bij de
kerk. Er zijn ook rondleidingen over planten
in de bijbel, kruiden en koken met
bloemen en workshops Symbolisch
Bloemschikken en ‘Natuurlijke liturgie’
(met Marijke de Bruïne). Men kan ook een
huifkartocht maken naar de kwelder van
de Waddenzee.
De dag duurt van 10.00-16.30 uur en
wordt gehouden in en om de Petruskerk,
Hoofdstraat 76, Pieterburen. Aanmelden
is niet nodig, koffie/ thee en lunch zijn
tegen betaling beschikbaar.
Meer informatie: Tini Brugge, coördinator
project Kerktuinen, (0575) 43 11 33,
e-mail: tini@kerktuinen.nl
Tentoonstelling over oosterse christenen
In de Geerteskerk in
Kloetinge staat deze zomer
een unieke fototentoonstelling
opgesteld.
Fotograaf Geert Segers
(hoofd opleiding Fotografie
Hogeschool voor de
Kunsten in Antwerpen) en
journalist/historicus
August Thiry (De Morgen)
reisden naar het zuidoosten
van Turkije (Tur Abdin)
en naar Noord-Irak. Ze
bezochten er het thuisland
van de Syrisch-Orthodoxeen
Assyrische christenen.
Van hen emigreerden er
velen naar onder meer
Nederland en België. De tentoostelling
brengt hun land in beeld, maar ook het
spanningsveld tussen diaspora en geboortestreek,
tussen integratie en eigen cultuur.
Het luik ‘Thuisland’ geeft beelden
van Noord-Irak, het gebied bij Mosoel
(Ninive), waar de christelijke minderheid
van oudsher thuis is. De panelen tonen de
laatste christenen van Mesopotamië en
Dankwoord na paasgroeten
Ds. Jeanette van der Perk en ds. Marius
van der Sar, geestelijk verzorgers in
Forensisch Psychiatrisch Centrum De
Kijvelanden te Poortugaal, willen iedereen
bedanken die heeft meegedaan aan de
paasgroetenactie van Kerk in Actie. Zij
schrijven: ‘De weken voor Pasen mochten
wij uit het gehele land honderden
Paasgroeten ontvangen, bestemd voor de
TBS-gestelden in onze kliniek. Langs deze
weg willen we iedereen daarvoor bedanken
en ook laten weten wat er met de
kaarten gebeurt. In onze kliniek zijn 155
mannen opgenomen. Voor elk van hen
maken we een envelop met daarop hun
eigen naam en daarin 2 a 3 kaarten. Op
Eerste Paasdag gaan we na de kerkdienst
bij iedereen persoonlijk langs om de enveloppen
met Paasgroeten te overhandigen
en goede Paasdagen te wensen. Elk jaar
weer merken we dat het de mensen in
23
het landschap waarin ze overleven.
Plaats: Geerteskerk Kloetinge,
Geertesplein 24 Kloetinge (bij Goes),
tel. (0113) 21 26 02.
Openingstijden: 30 mei tot en met
12 september 2009, op dinsdag en vrijdag
van 13.30-16.00 uur, zaterdag van
10.00-16.00 uur. Rondleiding is mogelijk.
onze kliniek goed doet dat er door mensen
van buiten aan hen gedacht wordt.
Iemand zei: “Ze zouden ook kunnen denken:
jullie hoeven we niet meer”. ‘Wij
vinden het belangrijk om dit aan u door te
geven en zijn blij dat dat langs deze weg
kan’, aldus de Poortugaalse pastores.
Nacht der kerken Rotterdam
Op zaterdagavond 20 juni 2009 zetten
38 Rotterdamse kerken, kapellen en
gebedshuizen hun deuren open voor een
breed publiek. Er zijn programma’s met
bezinning, ontmoeting, debat, zang, dans,
spiritualiteit, interculturele en interreligieuze
manifestaties voor jong en oud. Het
speciale programma voor jongeren valt
samen met het evenement Rotterdam
Jongerenhoofdstad van Europa.
De ‘Nacht der kerken’ begint om 18.00 uur
en eindigt om 23.00 uur met een programma
in aanwezigheid van toonaangevende
gasten op het nieuwe stadspodium
aan het plein voor de Grote of
St. Laurenskerk. Omdat Rotterdam dit jaar
Jongerenhoofdstad is, gaat de nacht
verder met een ‘Afterparty’ in gebouw de
Heuvel. Meer informatie:
www.nachtderkerken.nl.

Kerkinformatie BIJZONDErE ZOrG HErVOrMDE GEMEENtEN
Gerrit Jan wisgerhof
Juni 2009
Commissie bijzondere zorg gaat door
De commissie voor de begeleiding van hervormde gemeenten die in 2004 door het ontstaan van
de Protestantse Kerk in de problemen zijn gekomen mag haar werk afmaken. Dat besloot de
generale synode eind april. In dit artikel volgt een stand van zaken.
De commissie van bijzondere zorg met
betrekking tot de hervormde gemeenten
had haar werkzaamheden eigenlijk per
1 mei jl. moeten afronden. Volgens overgangsbepaling
28 bij de kerkorde werd de
commissie ingesteld voor de periode van 1
februari 2004 tot 1 mei 2009. Ruim vijf jaar
leek meer dan voldoende. Aanvankelijk
dachten we ook als commissieleden: dat
moet kunnen. Maar gaandeweg werd duidelijk
dat we het niet zouden halen. Het
werk was te omvangrijk en de problematiek
te weerbarstig. Daarom heeft de commissie
aan de synode gevraagd of zij haar
werkzaamheden op een verantwoorde
manier mocht voortzetten en afronden. De
synode besloot op 24 april tot een wijziging
van de overgangsbepaling 28, waarbij
het mandaat van de commissie werd
verlengd. De gewijzigde tekst luidt nu (met
in cursief de nieuwe tekst):
‘De commissies worden ingesteld voor de
periode van 1 februari 2004 tot 1 mei 2009,
met dien verstande, dat zij onverminderd
hun bevoegdheden en taken behouden om
met inachtneming van de overgangsbepalingen
29 tot en met 34 de zaken
waarvan zij de behandeling vóór 1 mei
Hervormde Kerk Garderen (foto: J. Broekhuizen)
2009 hebben aangevangen, na 1 mei 2009
voort te zetten en af te ronden.
Ingeval van een vacature in de commissies
wordt gehandeld overeenkomstig het
bepaalde in ordinantie 4-28-6.
In de nieuwe tekst wordt geen einddatum
meer genoemd, maar is bepaald dat de
commissie alle lopende zaken kan afronden.
Daarbij gaat het niet om nieuwe
zaken, die zich onverhoopt na 1 mei 2009
zouden aandienen. Het betreft alle dossiers
van vóór genoemde datum, die nu
nog in behandeling zijn. Het gaat daarbij
niet alleen om het treffen van een voorziening.
We moeten ook denken aan begeleiding
bij de implementatie van de getroffen
voorzieningen en aan de behandeling van
eventuele ingebrachte bezwaren tegen
een getroffen voorziening door het generale
college voor de behandeling van
bezwaren en geschillen. Ook dat vergt
soms nog geruime tijd, hebben we
gemerkt.
Niemand hoeft bang te zijn dat de commissie
haar bestaan langer zal rekken dan
strikt noodzakelijk is. De leden zetten maar
al te graag een streep onder dit werk.
Voor de volledigheid zij nog opgemerkt,
dat de commissies van bijzondere zorg
met betrekking tot de gereformeerde
kerken en evangelisch-lutherse gemeenten
inmiddels geen lopende zaken meer
hebben.
Stand van zaken na vijf jaar
Wat is er in de afgelopen vijf jaar bereikt?
Hier volgen enkele cijfers en feiten. De
commissie had in de laatste vijf jaren meer
of minder intensieve contacten met ruim
honderd hervormde gemeenten.
In 44 gevallen stelde de commissie vast
dat daar geen sprake was van een ‘aanzienlijk
deel’ van de gemeente, dat weigerde
mee te gaan in de Protestantse Kerk
in Nederland. Daarom hoefde in die situaties
geen voorziening te worden getroffen.
De overgangsbepaling stelt immers als
voorwaarde voor een voorziening dat een
aanzienlijk deel van de gemeenteleden van
overtuiging moet zijn dat zij niet langer
deel kunnen uitmaken van de hervormde
gemeente.
24
Johanneskerk te Soest (foto: J. Broekhuizen)
Tot 1 mei 2009 zijn 48 voorzieningen
getroffen, terwijl er nog dertien in voorbereiding
zijn. Dat brengt het totaal op 61
voorzieningen voor evenzoveel hersteld
hervormde gemeenten (zie kader).
Twee voorzieningen zijn inmiddels een
tweede keer aan de orde geweest in de
kleine synode vanwege een aanvulling.
In de laatste vergadering van de kleine
synode werd één voorziening afgewezen
(Ouddorp). De commissie beraadt zich op
het vervolg in deze gemeente.
In 40 van de hervormde gemeenten waar
een voorziening is getroffen werd het hervormd
kerkelijk leven voortgezet, terwijl in
21 gemeenten helaas geen zelfstandig
hervormd kerkelijk leven meer mogelijk
was. Dat is dus in ca 20% van het totale
aantal gemeenten waarmee de commissie
van bijzondere zorg in contact kwam. In
die gevallen moest de hervormde
gemeente worden samengevoegd met
een andere gemeente of in een samenwerkingsverband
worden ondergebracht.
Tot deze 21 hervormde gemeenten behoren
zes buitengewone wijkgemeenten of
deelgemeenten, die uit een ‘evangelisatie’
zijn ontstaan. Deze zes gemeenten zullen
worden samengevoegd met de hervormde
gemeente ter plaatse. In twee gevallen
waarin voorzieningen zijn of worden
getroffen zijn dergelijke gemeenten wel
voortgezet: te weten de wijkgemeente van
bijzondere aard Johanneskerk te Soest
(voorheen Ichthuskerk) en de gemeente
van bijzondere aard De Bron te Urk.

Kerkinformatie BIJZONDErE ZOrG HErVOrMDE GEMEENtEN
Juni 2009
Tegen de 48 getroffen voorzieningen is in
twaalf gevallen (25%) bezwaar gemaakt bij
het generale college voor de behandeling
van bezwaren en geschillen; in het overgrote
deel door de hersteld hervormde
gemeente; in één geval door de hervormde
gemeente en in een ander geval
tevens door hervormde gemeenteleden.
Zes gevallen zijn nog in behandeling. In de
overige zes gevallen werden in vijf zaken
de bezwaren van de hersteld hervormde
gemeente ongegrond verklaard, terwijl in
één geval de bezwaren van de hervormde
gemeente (en classis) werden gehonoreerd.
Verder werden in één geval bezwaren
ingediend door een aantal hervormde
gemeenteleden tegen de door commissie
van bijzondere zorg voorgestelde samenvoeging
van die gemeente; deze bezwaren
werden door het generale college niet
gehonoreerd.
In negen gevallen moest in de periode
2004-2009 een beroep op de burgerlijke
voorzieningenrechter worden gedaan om
de rechten van een hervormde gemeente
veilig te stellen.
De commissie vergaderde tot 1 mei 2009
vijfenvijftig keer in het dienstencentrum in
Utrecht. De commissieleden legden vele
honderden bezoeken ter plaatse af en een
veelvoud aan kilometers.
Opleving van het gemeenteleven
In veel gemeenten werden commissieleden
geconfronteerd met een zwaar
gehavend gemeenteleven. De heftige
strijd, die in sommige plaatsen aan de
kerkvereniging vooraf ging, trok diepe
sporen. De opgelopen averij was groot.
Daarbij moeten we ons ook nog eens realiseren,
dat in veel gemeenten al grote aantallen
gemeenteleden via de perforatieregeling
waren vertrokken vanwege het al te
eenzijdige beleid van de kerkenraad.
Dat betekende een extra verlies aan vitaliteit.
Vaak vertoonde de samenstelling kerken-
Nieuwe Kerk in Putten (foto: J. Broekhuizen)
resultaat van een getroffen voorziening in
Doornspijk (foto: J. Broekhuizen)
raad van vóór 1 mei 2004 geen afspiegeling
van de gemeente. De invloed van de
gemeenteleden op de samenstelling van
de kerkenraad werd in die gevallen vaak
bewust geminimaliseerd door de kerkenraad.
Inmiddels zijn we vijf jaren verder. In vele
gevallen constateren we tot onze grote
dankbaarheid en verwondering een duidelijke
opleving van het gemeenteleven. Hier
en daar keren gemeenteleden weer terug.
Er groeit een nieuw beleid. Er is veel meer
openheid in de communicatie tussen ker-
a. GEtrOFFEN VOOrZIENINGEN
1. Vianen Eben Häezer
2. Numansdorp Elim
3. Lunteren
4. Achterberg
5. Abbenbroek
6. Harskamp
7. Elspeet
8. Zwartebroek- Terschuur
9. Garderen
10. Rijssen Rehoboth
11. Wijk bij Heusden
12. Leerbroek
13. Loon op Zand
14. Nederhemert
15. Opheusden
16. ‘s Grevelduin- Vrijhoeve- Capelle
17. Genemuiden
18. Doornspijk
19. IJsselmuiden- Grafhorst
20. Melissant
21. Spijk (Z.H.)
22. Schoonrewoerd
23. Montfoort
24. Sint Annaland
25. Sirjansland
26. Nieuwleusen- Rehoboth
27. Poederoijen- Loevestein
28. Goedereede
29. Boven- Hardinxveld
30. Waarder
31. Urk De Bron
25
kenraad en gemeente gekomen. Men
heeft heel duidelijk gezien hoe het in elk
geval niet moet. Gemeenteleden verstaan
meer dan voorheen hun verantwoordelijkheid
voor het geheel van de gemeente.
Niet dat alle geslagen wonden al weer
geheeld zijn. Dat vraagt nog meer tijd.
Maar er zit in veel plaatsen wel een duidelijk
opgaande lijn in het gemeenteleven. In
plaatsen waar wij als commissieleden er
niet meer op durfden hopen, zien wij weer
een levende gemeente ontstaan rondom
Woord en Sacrament. Sprekende voorbeelden
daarvan zijn bijvoorbeeld Garderen,
Kesteren en Gameren.
Nogmaals, dat stemt tot grote dankbaarheid.
Het geeft ons als commissieleden
ook de inspiratie om met ons werk verder
te gaan totdat we het hebben afgerond.
De bekende laatste loodjes wegen dan
weliswaar hier en daar zwaar, maar het is
de moeite zeker waard.
Ds. Gerrit Jan wisgerhof is voorzitter van de
commissie van Bijzondere Zorg met betrekking
tot de Hervormde gemeenten.
32. Oud-Beijerland
33. Nieuwe Tonge
34. Stellendam
35. Oosterwolde
36. Aalst (Gld.)
37. Andelst
38. Herkingen
39. Arnemuiden
40. Katwijk aan Zee
41. Woudenberg
42. Poortvliet
43. Gameren
44. Kesteren
45. Veenendaal
46. Staphorst
47. Heesbeen
48. Putten
B. NOG tE trEFFEN VOOrZIENINGEN
49. Ouddorp
50. Middelharnis
51. Sint- Maartensdijk
52. Wouterswoude
53. Houten
54. Zuilichem
55. Voorburg WBA
56. Ridderkerk
57. Soest WBA
58. Maartensdijk
59. Ouderkerk aan den IJssel
60. Vriezenveen WBA
61. Nieuwaal
BWA= Wijkgemeente van Bijzondere Aard.

Kerkinformatie PrEDIKaNtSwISSELINGEN
Predikantswisselingen
Beroepen
te Amstelveen-Buitenveldert (Nwe Kruiskerkgem.),
ds. S.H. Lanser te Voorburg
(geref.); te Baarn (Calvijnkerk), ds. H. Westerhout
te Harderwijk; te Beekbergen,
ds. A. Meiling te Akkerwoude-Murmerwoude;
te Bodegraven (hervormd wijkgemeente
2), ds. H. Westerhout te Harderwijk;
te Boskoop (wijk oost), proponent
G.J. Roest te Utrecht; te Bruchem/
Kerkwijk-Delwijnen (herv.), ds. P.J. Teeuw
te Papendrecht; te Den Bommel (herv.),
ds. K.E. Schonewille te ‘s-Gravenmoer;
te Hagestein, proponent H.J.T. Lubbers te
Wekerom; te Krimpen a/d IJssel (herv.
wijkg. van b.a.), ds. P.F. Bouter te Leerdam;
te Moerkapelle, proponent A.A.
Teeuw te Ridderkerk, die bedankte voor
Nijkerk; te Nederlangbroek (herv.),
ds. H. Westerhout te Harderwijk;
te Nieuwe Tonge i.c.m. Herkingen (herv.),
proponent H.J.T. Lubbers te Wekerom;
te Nijkerk (hervormd wijk 1), proponent
A.A. Teeuw te Ridderkerk; te Oude Tonge,
proponent P.M. van ‘t Hof te Sint-Annaland;
te Rouveen (herv. wijk 2), ds. W. van
Vreeswijk te Rijssen; te Sprang (herv.),
ds. A. Schroten te Gouderak; te Voorthuizen
(herv. wijk 1), ds. P.F. Bouter te Leerdam;
te Werkendam (hervormd wijk 2),
ds. A.L. van Zwet te Woudenberg (herv.);
te IJsselmuiden-Grafhorst (herv. wijk 2),
ds. W.H.T. Moehn te Oldebroek; te Zelhem,
ds. mw. N.M. Drop te Donkerbroek;
door de generale synode als predikant in
algemene dienst (werkbegeleiding predikanten),
ds. A.H. Drost te Houten; door de
generale synode als predikant in algemene
dienst (docent in Quito, Equador), ds. K.L.
Bom te Gouda; door de generale synode
als predikant in algemene dienst (docent te
Limuru, Kenia), ds. W.J.E. Jansen te Den
Haag; als predikant in algemene dienst
(docent te Limuru, Kenia), ds. L.J. Joziasse
Den Haag (maatsch. werker KASO).
Aangenomen
naar Bellingwolde, proponent H.C. Mulderij
te Groningen; naar Bierum-Holwierde-
Krewerd, ds. K. Hansen-Noort te Kropswolde;
naar Daarle (hervormd), proponent
A.W.J. Theunisse te Dordrecht; naar
Deventer (wijk 1; deeltijd), ds. E. Posthumus
Meyjes te Deventer; naar Enschede
(inloophuis Oecumenisch Citypastoraat),
proponent E. Sonneveld te Borne; naar
Groningen (prot. wijkgem. De Bron),
ds. A.J. van Ess te Leek-Oldebert; naar
Hattem (hervormd wijk 1), ds. M.L.W.
Karels te Rijswijk NB (herv.); naar Hem-
men, ds. A.E.I. Zaal te Wesepe; naar Kollumerzwaag
(herv.), ds. M. Mink te
Oudega c.a.; naar Leiden (herv. Marewijkgem.),
ds. T. Jacobs te Broek op Langedijk;
naar Maurik (herv.), ds. J Woltinge te
Ruinerwold; naar Mijdrecht, ds. L.I. Nagelkerke-van
Wieringen te Dirkshorn; naar
Montfoort, proponent P.C.H. Kleinbloesem
te Nieuw-Lekkerland; naar Nieuw-
Lekkerland, ds. E. Gouda te Oude Pekela;
naar Nuenen, ds. S.C. Crouwel te Braunschweig
(Duitsland); naar Nunspeet,
ds. P. Barmentlo te Alblasserdam; naar
Onstwedde (geref.), ds. R. Slaar te Workum;
naar Oude Tonge, proponent P.M.
van ‘t Hof te Sint-Annaland; naar Rotterdam-Delfshaven
(miss. opdracht), proponent
W.M. van Laar te Rotterdam; naar
Schoonoord (federatieve gem.), ds. J.A.
Schneider te De Lier; naar Schoonrewoerd
(herv.), proponent R.R. Eisinga te Moordrecht;
naar Sluipwijk (herv.), proponent
A. Robbertsen te Ede; naar Uithuizermeeden,
ds. D. de Boer te Middelstum-Toornwerd-Westerwijterd/Huizinge;
naar Wommels-Hidaard,
ds. A.E. Veerman-van Dijk
te Drogeham; naar Zoutelande, ds. G.J.
Ruitenburg te Vleuten-De Meern; naar
Zwolle wijkgemeente Stinskerkgemeente,
ds. E. van ‘t Slot te Opende.
Bedankt
voor Amersfoort (Adventkerk), ds. G. van
Meijeren te Dirksland; voor Apeldoorn
(herv. wijkgem. b.a. Eben-Haëzer),
26
Juni 2009
ds. W.H.T. Moehn te Oldebroek; voor Den
Bommel (herv.), ds. K.E. Schonewille te
’s-Gravenmoer; voor Genemuiden (hervormd
wijk 2), ds. P.J. Teeuw te Papendrecht;
voor Harderwijk (herv. wijk 2),
ds. P.F. Bouter te Leerdam; voor Rijssen
(hervormd wijk 5), ds. P. Molenaar te
Scherpenzeel (Gld); voor Siddeburen-
Steendam-Tjuchem (herv.), ds. E. van
‘t Slot te Opende.
Beroepbaar
proponent I. de Graaf, Bredestraat 82,
B-9600 Ronse (België);
proponent I.M. den Hartog, Königsgarten
22, 47 533 Kleve (Duitsland), tel. (0049)
2821-806120, e-mail:
mariekedenhartog57@gmail.com;
proponent R.R. Eisinga, Ooievaarsdreef
32, 2841 PC Moordrecht,
tel. (0182) 37 93 15;
proponent H.G.T. Kaai, Lange Poten 21 A,
2511 CM Den Haag, tel. (06) 42 13 07 47.
proponent H. Lubbers, Roekelseweg 33,
6733 BN Wekerom. Tel. (0318) 46 15 09;
proponent G. Loeve, Rupelmondelaan 12,
3555 XH Utrecht;
proponent J.T. de Koning, Van Asperenstraat
26, 3371 HR Hardinxveld-Giessendam,
tel. (0184) 63 07 40;
proponent J.W. Stam, De Savorin Lohmanlaan
27, 3362 CE Sliedrecht,
tel. (0184) 41 13 47.
proponent dr. L.J. Tiesinga, Sperwer 6,
9781 XR Bedum, tel. (050) 301 35 58,
e-mail: ljtiesinga@xs4all.nl.
Overleden
12 april ds. W.J. Koole overleden (geb.
29 november 1929); 20 april ds. T. Struys
(geb. 13 november 1923); 22 april
ds. J. van Tuinen (geb. 25 juli 1921);
26 april ds. F.J. Goethals (geb. 7 mei
1920);
Wilt u berichten over predikantswisselingen
en beroepbaarstellingen doorgeven aan het
Synodesecretariaat? Postbus 8399, 3503 RJ Utrecht,
e-mail: jaarboek@pkn.nl.
Daarnaast kunnen deze berichten doorgegeven
worden aan Persbureau Scheps, Postbus 103,
3770 AC Barneveld, e-mail: scheps@solcon.nl

Kerkinformatie Kerkinformatie BIJBELtEKStEN Juni 2009
Juni 2009
Deze teksten zijn gekozen uit de lezingen die in het gezamenlijk gebed in Taizé worden gebruikt. Taizé is een oecumenisch klooster in
Frankrijk. De teksten zijn kort genoeg om verschillende keren per dag herlezen te worden, voor een tijd van persoonlijk of gemeenschappelijk
gebed. Zo is men door het gebruik van dit rooster verbonden met de wereldoecumene.
ma 1 Wie zich met de Heer verenigt wordt
met hem één geest. (1 Korintiërs 6: 12-20)
di 2 De gelovigen werden door hevige vervolgingen
verspreid. Degenen die verdreven
waren, trokken rond en verkondigden
het woord van God.
(Handelingen 8: 1-8)
wo 3 Wees niet partijdig. Trek onaanzienlijken
niet voor en zie machthebbers niet
naar de ogen. Spreek rechtvaardig recht
over je naasten. Heb je naaste lief als
jezelf. (Leviticus 19: 15-19)
do 4 Paulus schreef: De liefde berokkent uw
naaste geen kwaad, dus de wet vindt
zijn vervulling in de liefde.
(Romeinen 13: 8-10)
vr 5 Waar de Geest van de Heer is, daar is
vrijheid. (2 Korintiërs 3: 16-18)
za 6 Een lichaam is een eenheid die uit vele
delen bestaat. Zo is het ook met het
lichaam van Christus. Wij zijn allen
gedoopt in één Geest en zijn daardoor
één lichaam geworden. U bent het
lichaam van Christus en ieder van u
maakt daar deel van uit.
(1 Korintiërs 12: 12-27)
zo 7 Jezus zei tot zijn leerlingen: Mij is alle
macht gegeven in de hemel en op de
aarde. Ga dus op weg en maak alle volken
tot mijn leerlingen, door hen te
dopen in de naam van de Vader en de
Zoon en de heilige Geest.
(Matteüs 28: 16-20)
ma 8 Jezus riep: Laat wie dorst heeft bij mij
komen en drinken wie in mij gelooft!
(Johannes 7: 37-44)
di 9 Mozes antwoordde de Heer: “Ik ben
geen goed spreker.” De Heer antwoordde
hem: “Ik zal bij je zijn als je
moet spreken en je de woorden in de
mond leggen.” (Exodus 4: 10-17)
wo 10 Ik sla mijn ogen op naar de bergen, van
waar komt mijn hulp? Mijn hulp komt
van de Heer die hemel en aarde
gemaakt heeft. (Psalm 121)
do 11 Maakt het brood dat wij breken ons niet
één met het lichaam van Christus?
Omdat het één brood is zijn wij, hoewel
met velen, één lichaam.
(1 Korintiërs 10: 16-17)
vr 12 U verhoort de wens van de nederigen,
Heer, u bemoedigt hen en luistert met
aandacht. (Psalm 10: 14-18)
za 13 Jezus zei tot zijn leerlingen: Jullie zullen
worden vervolgd omwille van mijn
naam. Bedenk wel dat jullie je verdediging
niet moeten voorbereiden. Want ik
zal jullie woorden van wijsheid schenken.
(Lucas 21: 5-19)
zo 14Terwijl Jezus en zijn leerlingen het pesachmaal
aten, nam Jezus een brood,
sprak het zegengebed uit, brak het
brood, deelde het uit en zei: Neem hiervan,
dit is mijn lichaam. (Marcus 14: 12-26)
ma 15Jezus zegt: Zoek eerst het koninkrijk
van God en zijn gerechtigheid. Maak je
geen zorgen voor de dag van morgen.
(Matteüs 6: 31-34)
di 16 Elia wachtte op de Heer op de berg van
God. Er stak een krachtige windvlaag
op, maar de Heer bevond zich niet in die
windvlaag. Toen kwam er een aardbeving,
maar de Heer bevond zich niet in
die aardbeving. Daarna was er vuur,
maar de Heer bevond zich niet in dat
vuur. Na het vuur klonk het gefluister
van een zachte bries. En toen sprak de
Heer tot Elia. (1 Koningen 19: 8-13)
wo 17Door de genade bent u gered, dankzij
uw geloof. Maar dat dankt u niet aan
uzelf; het is een geschenk van God.
(Efeziërs 2: 1-10)
do 18 Jezus zegt: Zoals de Vader doden
opwekt en levend maakt, zo maakt ook
de Zoon levend wie hij wil.
(Johannes 5: 19-24)
vr 19 De Heer zegt: Zoals regen of sneeuw
neerdaalt uit de hemel en daarheen niet
terugkeert zonder eerst de aarde te
doordrenken en haar te bevruchten - zo
geldt dit ook voor het woord dat voortkomt
uit mijn mond: het keert niet
vruchteloos naar mij terug.
(Jesaja 55: 10-11)
27
za 20 Laten we zonder te wankelen datgene
blijven belijden waarop we hopen.
Laten we opmerkzaam blijven en elkaar
ertoe aansporen lief te hebben en goed
te doen. (Hebreeën 10: 19-25)
zo 21Jezus bracht de hevige storm op het
meer tot rust. De leerlingen werden
bevangen door grote schrik en zeiden:
Wie is hij toch, dat zelfs de wind en het
meer hem gehoorzamen? (Marcus 4: 35-41)
ma 22Jezus zei tot zijn leerlingen: Jullie moeten
klaarstaan, want de Mensenzoon
komt op een tijdstip waarop je het niet
verwacht. (Matteüs 24: 42-44)
di 23 Paulus schreef: Ik verzeker u dat het
evangelie dat ik u verkondigd heb niet
door mensen is bedacht - ik heb het ook
niet van een mens ontvangen of geleerd
- maar dat Jezus Christus mij is geopenbaard.
(Galaten 1: 11-24)
wo 24Toen zijn levenswerk ten einde liep,
heeft Johannes gezegd: Wie jullie denken
dat ik ben, ben ik niet. Maar let op:
na mij komt iemand anders, en ik ben
het niet waard om zelfs maar zijn sandalen
los te maken. (Handelingen 13: 23-25)
do 25 De Heer zegt: Kan een vrouw haar zuigeling
vergeten of harteloos zijn tegen
het kind dat zij droeg? Zelfs al zou zij het
vergeten, ik vergeet jou nooit.
(Jesaja 49: 13-15)
vr 26 De Heer gaf mij ruimte, bevrijdde mij,
omdat hij mij liefhad. (Psalm 18)
za 27 U bent licht, door uw bestaan in de
Heer. Ga de weg van de kinderen van
het licht. Het licht brengt goedheid
voort en gerechtigheid en waarheid.
(Efeziërs 5: 8-14)
zo 28Toen men een man vertelde dat zijn
dochter gestorven was, zei Jezus: Wees
niet bang, maar blijf geloven. Later
pakte hij de hand van het kind vast en
zei tegen haar: “Talita koem!” Dat betekent:
“Meisje, ik zeg je, sta op!” Meteen
stond het meisje op en begon heen en
weer te lopen. (Marcus 5: 21-43)
ma 29Paulus schreef: Ik heb de goede strijd
gestreden, het geloof behouden. Nu

Kerkinformatie
Advertenties
Kerkinformatie kent twee soorten advertenties:
vacatureadvertenties van kerkelijke
gemeenten en andere advertenties.
Vacatureadvertenties van gemeenten kunnen
in vier verschillende formaten geplaatst
worden: Klein (tot 65 woorden), Normaal
(tot 130 woorden), Groot (tot 260 woorden)
en Zeer groot (tot 520 woorden/hele
pagina). Voor deze formaten gelden respectievelijk
de volgende tarieven: € 174,
€ 348, € 698 en € 1.394. Let op: het aantal
woorden wordt berekend met de functie
‘Woorden tellen’ onder Extra in tekstverwerkingsprogramma
Word.
Andere advertenties bestaan in de formaten:
1/8, 1/4, 1/2 en 1/1. De prijzen zijn respectievelijk:
€ 348, € 698, € 1.394,
€ 2.788.
KZG verzorgt uitzendingen via Radio Bloemendaal, gericht op
mensen binnen en buiten de kerk. Daarnaast zijn er diverse
activiteiten om christelijk geloof en spiritualiteit op een open
wijze ter sprake te brengen. Zie www.kerkzondergrenzen.nl
De stichting wil, daartoe in staat gesteld door derden, enkele
nieuwe projecten starten. Om deze te realiseren is versterking
van werkkracht nodig. Daarom zoekt de stichting iemand die
z.s.m. kan beginnen als
Projectenmedewerker
voor 15 uur per week gedurende een periode van 18 maanden,
met mogelijkheid van verlenging.
Taken:
• Uitwerken en mede-uitvoeren van projecten.
• Bewaken van de voortgang en kwaliteit.
• Samen met de predikant ontwikkelen van nieuwe ideeën en
activiteiten om de doelstellingen van de stichting te realiseren.
• Opzetten en onderhouden van een netwerk dat bijdraagt aan
de verdere ontwikkeling van de projecten.
• Begeleiden van vrijwilligers die bij projecten betrokken zijn.
Wij zoeken iemand met een HBO-opleiding die affiniteit heeft
met doel en werk van de stichting KZG.
Arbeidsvoorwaarden overeenkomstig de regeling voor kerkelijke
medewerkers van de Protestantse Kerk in Nederland.
Nadere informatie bij ds. Aart Mak (06/477.610.30)
Sollicitaties uiterlijk 2 weken na verschijnen van dit blad sturen
aan KZG, Vijverweg 14, 2061 GX Bloemendaal o.v.v. sollicitatie
of info@kerkzondergrenzen.nl.
aDVErtENtIES
Aanlevering
Per e-mail aan:
kerkinformatie.advertenties@pkn.nl (de
kale tekst in een Word-bestand en logo’s
uitsluitend apart in een jpg-bestand), per
fax aan (030) 880 14 45, of in papieren
vorm per post aan: Kerkinformatie Advertenties
(F. Rozemond), Postbus 8504,
3503 RM Utrecht.
Naam en logo’s
De afkorting PKN wordt zoveel mogelijk
vermeden. Wanneer het logo van de Protestantse
Kerk wordt gebruikt dient dat
volledig (met vaste verticale tekst) te worden
afgedrukt. Dit in verband met de optimale
en eenduidige werking ervan. Eigen
varianten op dit logo kunnen in Kerkinformatie
worden geweigerd. Andere eigen
28
Juni 2009
logo’s, beeldmerken, vignetten of foto’s
zijn uiteraard hartelijk welkom.
Uiterste aanleverdata:
(zie ook www.pkn.nl homepage, linksboven
onder tijdschriften/nieuwsbrieven):
Juli-augustusnummer: 2 juni
Septembernummer: 4 augustus
Oktobernummer: 1 september
De advertentiepagina’s in Kerkinformatie
worden vanaf de dag van verschijnen
tevens geplaatst op www.pkn.nl > klik
linksboven op: Vacatures.
De redactie van Kerkinformatie is niet verantwoordelijk
voor de inhoud van advertenties.
Bij de opmaak zal zoveel mogelijk
rekening worden gehouden met de wensen
van de adverteerder.
De missie van de Protestantse Gemeente i.w. te
Heerhugowaard-Veenhuizen is:
“Geïnspireerd en verbonden door Gods woord, stellen wij de
ander centraal”.
Wilt u deze missie inhoud geven, kijk dan eens op:
www.pkn-heerhugowaard.nl.
Wellicht ontdekt u of u de
fulltime predikant m/v
wilt zijn die wij als protestantse gemeente i.w. zoeken.
U bent een predikant(e) die ervaring heeft in een gemeente die
behoort tot de Protestantse Kerk. We zoeken iemand die
samen met de aanwezige predikant initiatieven neemt en het
beleid helpt vertalen naar de praktijk van alledag.
Meer informatie
Als de profielschets en de overige informatie (te vinden op
bovenstaande website) u aanspreekt, dan ontvangen wij graag
vóór 1 juli 2009 uw reactie. Deze kunt u sturen naar het secretariaat
van de beroepingscommissie:
de heer S. Pols, Reuzenpandasingel 82, 1704 VP Heerhugowaard.

Kerkinformatie aDVErtENtIES
De Gereformeerde Kerk van Damwâld
zoekt een inspirerende en ervaren
kerkelijk werker m/v (20 uur per week)
Wij denken aan iemand die:
1.van harte actief is in het pastoraat
2.creatief en innovatief is in het ontplooien van een nieuwe
pastorale structuur
3.organisatorische talenten heeft om vrijwilligers te vinden en
te inspireren die zich willen inzetten voor het werk in de wijk
4.meedenkt in liturgische vernieuwing
5.flexibel is in het invullen van de uren
6.bereid is om begrafenissen te leiden
7.goed kan samenwerken met de fulltime predikant en betrokken
gemeenteleden.
Wij bieden:
• een prettige werkplek in een actieve gemeente
• een goede samenwerking met de Hervormde Gemeente
Ga jij met ons de uitdaging aan…
Protestantse Gemeente te colmschate/Schalkhaar
zoekt een
Jeugd-Jongerenwerker (ca. 0,33 Fte.)
De Protestantse Gemeente te Colmschate/ Schalkhaar (PGCS)
is een veelkleurige gemeente met circa 2900 gemeenteleden.
Ongeveer 30 % behoort tot de leeftijdscategorie 0 - 20 jaar.
Het jeugdwerk leeft enorm binnen onze gemeente. Voor verdere
versterking van ons jeugdwerkteam zoeken we een
jeugd-jongerenwerker met:
• een theologische HBO-opleiding
• minimaal 5 jaar ervaring in het jeugd- en jongerenwerk
Stuur je brief aan:
Protestantse Gemeente te Colmschate/ Schalkhaar
t.a.v. Ingeborg Griffioen, vice-voorzitter kerkenraad
Holterweg 108
7429 AH Colmschate
E-mail: jeugd.vacatures@pgcs.nl
Voor de volledige vacaturetekst en voor meer informatie:
www.pgcs.nl. of stuur een email. Reageren kan tot 14 juni
2009. Gesprekken vinden op uitnodiging plaats op 16, 23 of 24
juni ‘s avonds.
29
Juni 2009
• een aanstelling voor een jaar, met de optie op verlenging
• een salaris conform de regels van de Protestantse Kerk in
Nederland.
In de Gereformeerde Kerk van Damwâld staat ontmoeten centraal.
Omzien naar elkaar is de basis voor alles wat met elkaar
besproken en georganiseerd wordt. Het is een actieve
gemeente met tal van diaconale activiteiten en een bloeiend
jeugdwerk. De gemeente bestaat uit plus minus 1500 leden
waarvan een groot aantal zich bezighoudt met de diverse
werkzaamheden binnen de kerk.
Voor meer informatie kunt u terecht bij mevrouw C. van Loo-
Zijlstra, tel. (0511) 42 28 14.
Geïnteresseerden worden van harte uitgenodigd om binnen 3
weken na publicatie te reageren.
Uw sollicitatie, voorzien van een c.v., kunt u per brief sturen
aan: de heer K.H. Kooistra,
Mr. P.A. Bergsmastraat 19, 9104 HA Damwâld of per e-mail
aan vacature@gereformeerdekerkdamwoude.nl.
De gemeente antwerpen-Noord (VPKB) zoekt een
predikant (m/v)
en een
jongerenpastor (m/v)
Van de predikant(e) verwachten wij dat deze
onze multiculturele herberg inspirerend wil dienen
en zich openstelt naar de stad toe.
Van de jeugdpastor verwachten wij dat deze
met (vluchtelingen)jongeren op stap wil gaan.
Van beiden verwachten wij
hartelijke betrokkenheid, oecumenische ingesteldheid en
goede samenwerking.
Beide functies worden door de overheid vergoed volgens de
loonschalen voor (hulp)predikant. Een onkostenvergoeding is
voorzien. Eén pastorie is beschikbaar.
Nadere informatie: www.protestantsekerkantwerpennoord.be
of dhr. S.Bimmel (vz beroepingscie): bimmel@telenet.be, tel.
0032 - 3 663 89 35 of de consulent ds. J. v.d. Berg,
dsjanvdb@hotmail.com, tel. 0032 - 477 40 9112
Een infomap is beschikbaar en op te vragen bij: mevr. T. Claes,
Lange Winkelstraat 5, 2000 Antwerpen
(teresaclaes@tele2allin.be). Uw brief met CV ontvangen wij
graag voor 1 juli 2009 op bovenstaand adres.

Kerkinformatie
De Protestantse Gemeente Blokzijl
heeft zich ten doel gesteld Gods woord
te vertolken in en naar het leven van
alledag. Zij wil een gastvrije gemeente
zijn waarvan de deur uitnodigend open
staat voor iedereen, gelovig of niet, om
zo bij te dragen aan de persoonlijke relatie
met God in het dagelijks leven, het
vormen van gemeenschap en de inzet
voor de samenleving.
Onze gemeente kenmerkt zich daarbij
door
- een open oecumenische houding
- ruimte en aandacht voor iedereen
- mondigheid en openheid
- het op elkaar afstemmen van geloven
en handelen
- betrokkenheid en medewerking van
gemeenteleden bij alle onderdelen
van het gemeente-zijn.
De tweelingdorpen Oppenhuizen & Uitwellingerga,
of beter gezegd “Top en
Twel”, liggen in het Friese Merengebied
dichtbij Sneek. Gezamenlijk wonen er
ongeveer 1500 inwoners. Top en Twel
houdt er een bloeiend verenigingsleven
op na.
De Protestantse Gemeente Oppenhuizen
& Uitwellingerga telt 825 leden.
Een kerkelijk werker is momenteel in
deeltijd actief in het jeugd- en jongerenwerk.
Kernwoorden:
• omzien naar elkaar
• kerk in beweging
• luisterend oor
• samenwerken
• meelevend
• enthousiasme
aDVErtENtIES
30
Juni 2009
BLOKZIJL: EEN UITDAGENDE GEMEENTE!
De jongeren en ouderen van deze gemeente zoeken daarvoor een full-time.
predikant(e)
die
• invulling kan geven aan deze visie
• stuurt en nieuwe richtingen geeft en daarnaast ook zelf actief meewerkt aan het
realiseren van de doelen
• een luisterend oor wil zijn voor ieder in de gemeente
• enige ervaring heeft
• bereid is om in Blokzijl te gaan wonen, waarvoor wij een prachtige, aan het water
gelegen woning aanbieden
Durft u de uitdaging aan?
Voor informatie kunt u contact opnemen met:
Mevrouw C. Schuurman-Otto, Zuiderwalstraat 2, 8356 EC Blokzijl.
Tel. (0527) 24 34 40
e-mail: crista.schuurman@live.nl
website: www.kerkblokzijl.nl
Graag zien wij uw reactie met curriculum vitae tegemoet voor 19 juni 2009.
De Protestantse Gemeente Oppenhuizen & uitwellingerga zoekt een fulltime
predikant (m/v)
Wij vragen een spontane en enthousiaste predikant die:
• in de prediking jong en oud weet te inspireren en te boeien
• vooral jeugd en jonge gezinnen (indicatie 25 - 45 jaar) stimuleert, maar ook ouderen
aanspreekt
• het pastoraat een warm hart toedraagt
• in de diensten de bijbel vertaalt naar het dagelijks leven
• open staat voor veranderingsprocessen en daarin met de gemeente een actieve en
creatieve rol wil vervullen
• ervaring heeft in tenminste één gemeente
• zich betrokken voelt bij de dorpsactiviteiten
• de Friese taal actief beheerst of in ieder geval bereid is om deze taal te leren verstaan.
Graag sturen wij u onze profielschets en andere informatie over de kerkelijke en burgerlijke
gemeente toe. U kunt hiervoor contact opnemen met mevr. S. Nauta, Tsjerkebuorren
25/27, 8625 HA, Oppenhuizen, tel. (0515) 55 87 66, e-mail:
sreitsma11@hetnet.nl.
Wij zien uw schriftelijke reactie graag voor 13 juni 2009 tegemoet op bovenstaand
adres.

Kerkinformatie
De Protestantse Gemeente Bredevoort, in 2007 ontstaan uit
de fusie van de plaatselijke Hervormde Gemeente en de Gereformeerde
Kerk van Bredevoort, heeft - door de aanvaarding
van beroepen elders - totaal 1.2 formatieplaats voor professionele
ondersteuning beschikbaar.
De gemeente bestaat uit ca. 1250 leden (ca. 590 pastorale eenheden)
uit Bredevoort en de omliggende buurtschappen.
De invulling van de vacature is flexibel. De gemeente is op zoek
naar:
ofwel een
predikant (m/v), (voor ca. 0.8 - 1 fte),
in een later stadium aan te vullen met een andere beroepskracht,
ofwel een
predikantenpaar (voor samen 1.2 fte)
Die predikant of dat predikantenpaar
• heeft ervaring in minimaal één eigen gemeente;
• zoekt naar verdere versterking van de eenheid binnen de
gemeente;
• weet de gemeente in al haar geledingen bij haar zoektocht
WEEKENDS
die je bijblijven
12-14 12-14 juni juni Leven in balans
Hoe Hoe Hoe Hoe voorkom voorkom voorkom voorkom je je je je dat dat dat dat je je je je geleefd geleefd geleefd geleefd
wordt? wordt?
3-5 3-5 3-5 3-5 juli juli juli juli Mediteren kun je leren
Train Train Train Train jezelf jezelf jezelf jezelf o.l.v. o.l.v. o.l.v. o.l.v. een een een een professional
professional
professional
professional
WWW.HEZENBERG.NL 038 - 444 52 51
WE027
aDVErtENtIES
31
Juni 2009
naar een eigentijdse spiritualiteit te begeleiden en te inspireren;
• gaat op eigentijdse en inspirerende wijze voor in de kerkelijke
vieringen;
• weet ambtsdragers en gemeenteleden toe te rusten en te
ondersteunen in het gemeentezijn;
• toont betrokkenheid in het pastoraat;
• heeft een open houding naar mensen binnen de eigen
gemeente, maar ook daarbuiten;
• heeft een open oog voor de nood in de wereld;
• en is bereid tot samenwerking.
Er is een vrijstaande pastorie beschikbaar.
De salariëring en de overige arbeidsvoorwaarden zijn overeenkomstig
de voorwaarden van de Protestantse Kerk in Nederland.
Indien u geïnteresseerd bent kunt u de volledige profielschets
en een informatiemap aanvragen bij de secretaris van de beroepingscommissie,
mevr. N. Dansen, Hollenberg 13, 7121 MC
Aalten, tel. (0543) 45 19 36, of per email:
nelleke.dansen@scrinium.nl
Uw schriftelijke sollicitatie met daarin een omschrijving van uw
motivatie en uw CV kunt u, graag uiterlijk 3 weken na verschijning
van dit blad, eveneens naar bovengenoemd adres sturen.
De Bethlehemkerk te Brussel zoekt
predikant
Wij zijn een kleine Nederlandstalige protestantse kerkgemeente
in het grote bruisende Brussel (Anderlecht), behorend
tot de Verenigde Protestantse Kerk in België.
wij zoeken een predikant die zich herkent in:
• Oecumenisch, pastoraal en sociaal bewogen
• Vertolking van de Bijbel naar actualiteit en dagelijks leven
• Teamwerk, zowel plaatselijk als in nationaal kerkverband
• Franssprekend met noties van het Duits.
wij bieden de predikant:
• Een door de Belgische overheid gegarandeerd salaris op het
niveau van een eerste predikantsplaats.
• Een tegemoetkoming in de woonkosten door de burgerlijke
gemeente.
• Vergoeding voor o.a. administratieve, telefoon- en verplaatsingskosten.
Inlichtingen en sollicitaties:
ds. E. Veen, Leopold Beosierlaan 89, 3010 Leuven
0032 ( 0) 16-22 98 83
e-mail : ernst.veen@telenet.be of :
secretariaat.bethlehemkerk@gmail.com

Kerkinformatie aDVErtENtIES
De Protestantse Gemeente
Warnsveld/Leesten is een veel-
kleurige gemeente met ongeveer
2.500 leden.
Onze gemeenteleden wonen in
het dorp Warnsveld gelegen bij
Zutphen, en in Leesten, een grote
nieuwbouwwijk van Zutphen die
haar voltooiing nadert.
32
Juni 2009
De Protestantse Gemeente warnsveld/Leesten zoekt
een predikant(e) in deeltijd (50%)
• die verantwoordelijk is voor het pastoraat in een deel van onze gemeente;
• die mee wil denken over de vormgeving van het diaconaat;
• die op eigen wijze een bijdrage levert aan de verscheidenheid van de zondagse vierin-
gen;
• die tenminste 1x per maand voorgaat in een kerkdienst van de gemeente
• die in staat is actuele theologische thema’s aan de orde te stellen;
• die affiniteit heeft met het werken met nieuwe media;
• die het leuk vindt om in een team te werken;
• die ook in avonduren beschikbaar is;
• bij gelijke geschiktheid gaat onze voorkeur uit naar een jongere predikante, van gere-
formeerde origine;
Er is geen pastorie beschikbaar, maar de kerkenraad zal van harte medewerking verle-
nen om een geschikte woning te vinden.
Voor mondelinge informatie kunt u zich richten tot de voorzitter van de beroepingscommissie, de heer H. Regelink, telefoon:
(0575) 55 13 80.
Nadere schriftelijke informatie is verkrijgbaar bij het secretariaat en/of de website: www.pknwarnsveld.nl
Geïnteresseerden worden verzocht hun sollicitatie vóór 1 juli 2009 te sturen aan de secretaris van de beroepingscommissie de
heer K. Brouwer, Rijksstraatweg 32, 7231 AG Warnsveld, telefoon (0575) 52 65 18.

Kerkinformatie aDVErtENtIES
De Protestantse Gemeente Emmen
wijkgemeente “de Leeuwerik”
Samen op weg met de wijkgemeente Bargeres- Delftlanden
naar één nieuwe wijkgemeente Emmen-Zuid
is op zoek naar een:
predikant(e) of
predikantenechtpaar
voor een fulltime functie ( 1fte )
wie zijn wij:
Emmen staat bekend om het vele natuurschoon en is een
‘open en groene stad’.
Onze wijkgemeente is veelkleurig en bestaat uit relatief veel
jonge gezinnen. Wij zijn een meelevende pluriforme geloofsgemeenschap,
bestaande uit bijna 1700 leden.
wij zoeken iemand die:
• ervaring heeft in een eerdere gemeente
• samen met de kerkenraad de motor wil zijn van de gemeente
• een bindende rol wil vervullen in de gemeente en het samengaan
met de wijkgemeente Bargeres- Delftlanden kan
ondersteunen
• speciale aandacht wil geven aan de groep “jonge gezinnen”
met opgroeiende kinderen en het bestaande bloeiende
jeugdwerk
• moderne liturgie een belangrijk onderdeel vindt van de zondagse
eredienst en een eigentijdse uitleg in hedendaagse
taal, helder, blijmoedig en begrijpelijk kan verwoorden
• naast naar “jongeren” ook naar de “ouderen” wil omzien
• mee wil werken aan de oecumenische samenwerking met
een tehuis voor verstandelijk en lichamelijk gehandicapten in
de wijkgemeente
• wil samenwerken met de collega’s van de overige wijkgemeenten
in Protestants Emmen
Voor nadere informatie, inclusief een informatiepakket, kunt u
telefonisch of per e-mail contact opnemen met de voorzitter
van de beroepingscommissie, de heer H.R. Bakker (tel: 0591
676564), Smaragddreef 4, 7828 BD EMMEN of via e-mail:
rb@bakerware.nl
Uw reactie , inclusief CV, ontvangen wij graag voor 21 juni as
op één van bovengenoemde adressen.
Info: www.sowdeleeuwerik.nl / www.de-opgang.eu.
33
Juni 2009
amaris Zuiderheide te Hilversum zoekt een
Geestelijk verzorger (16 uur per week)
De geestelijke verzorging
• is een onderdeel van de totale zorg binnen ons zorgcentrum
• richt zich op cliënten en medewerkers
• is een aanvulling op het pastoraat vanuit lokale gemeenten/
parochies
• draagt bij aan beleidsontwikkeling op ethisch en levensbeschouwelijk
gebied.
uw profiel
• afgeronde opleiding Theologie (bij voorkeur universiteit)
• bevoegdheid voor kerkelijke benoeming
• lid van een protestants-christelijke kerk
• brede oecumenische instelling
• goede sociale vaardigheden
• open en neutrale houding naar alle cliënten en medewerkers
• inspirerende persoonlijkheid, in staat om nieuw beleid mee
uit te dragen en te ontwikkelen
• integer
• vermogen medewerkers te betrekken bij de Christelijke
Identiteit
• affiniteit met de ouderenzorg.
Informatie en sollicitatie
U kunt vóór 12 juni aanstaande schrijven of mailen naar:
AMARIS ZUIDERHEIDE
t.a.v. het directiesecretariaat
Diependaalselaan 337
1215 KG HILVERSUM
Mailadres: Zuiderheide@amaris.nl
Inlichtingen zijn te verkrijgen bij de heer Jaco van Dasler,
directeur, tel. 035 - 624 04 58.
De eerste gespreksronde vindt plaats op donderdag 18
juni a.s. De tweede gespreksronde is gepland op donderdag
25 juni a.s.

Kerkinformatie aDVErtENtIES
De Protestantse Gemeente i.w. roden-roderwolde heeft
een uitdagende en interessante vacature voor een oecumenisch
ingestelde, open en betrokken
parttime emerituspredikant
of
kerkelijk werker met HBO-opleiding (m/v)
Wij nodigen u uit om binnen één maand te solliciteren naar
deze functie voor 16,7 uur, (5/12 werkweek).
Kerkelijk Roderwolde maakt deel uit van de huidige federatie
Protestantse Gemeente in wording Roden-Roderwolde. Verwacht
wordt dat de beoogde fusie medio 2009 tot stand komt.
De predikant of kerkelijk werker gaat eens per twee weken voor
in de zondagse eredienst en vervult een belangrijke functie binnen
de kleine, betrokken dorpsgemeenschap van Roderwolde.
Een mooie vrijstaande pastorie met fraaie tuin rondom is
beschikbaar. Van de predikant / kerkelijk werker wordt verwacht
dat hij zich vestigt in de pastorie.
Reacties op deze oproep kunt u richten aan de voorzitter van
het wijkteam, dhr H. Boerema, Sandebuur 20, 9315 TG Roderwolde,
tel. (050) 503 31 07, e-mail: hboerema@hetnet.nl.
Uitgebreide informatie over de Protestantse Gemeente in wording
Roden-Roderwolde en een profielschets kan worden verkregen
op www.pkn-roden.nl
34
Juni 2009
De Protestantse Gemeente Eelde-Paterswolde zoekt een
predikant(e) voor 50%
die samen met de aanwezige fulltime predikant onze
gemeente van ruim 1.200 leden kan verbinden en inspireren.
Eelde-Paterswolde is een prachtig Noord-Drents dorp onder
de rook van Groningen met ca.13.000 inwoners.
Wij zijn een veelkleurige gemeente waarin een grote groep
enthousiaste vrijwilligers zich actief inzet. Werken in onze
mooie gemeente biedt een boeiend perspectief.
Wij verwachten van de nieuwe predikant dat hij/zij:
• De viering rond het Woord van God als een wezenlijke taak
beschouwt.
• Gevoel en betrokkenheid heeft bij het diaconale werk.
• Met hart en handen open staat voor mens en maatschappij.
• Op een heldere, toegankelijke wijze de Bijbelse boodschap
voor jong en oud naar de actualiteit weet te vertalen.
• Uit de voeten kan met het pastoraat aan verschillende doelgroepen.
• Een inspirerende en initiatiefrijke rol speelt binnen de
geloofs- en dorpsgemeente.
Wanneer u zich aangesproken voelt door deze advertentie en
beschikt over een volledige predikantsopleiding, nodigen wij u
uit om voor 18 juni 2009 te solliciteren.
Uw schriftelijke reactie kunt u richten aan de secretaris van de
beroepingscommissie, Janny Koops, Veenweg 1, 9761 TH
Eelde. Of per email: jannykoops@planet.nl
Voor informatie kunt u bellen met Geertje Koops, voorzitter
van de beroepingscommissie, telefoon (050) 309 49 08.
Volledigheidshalve vermelden wij dat een predikantswoning
niet beschikbaar is.
Verder verwijzen wij u graag naar de website: www.pkn-eelde.nl.

Kerkinformatie
De Protestantse Gemeente te warmond
gelegen in de Duin- en Bollenstreek, zoekt een
predikant(e)
in fulltime dienstverband.
De Protestantse Gemeente te Warmond wil een gemeente zijn
waarin zoveel mogelijk mensen zich thuis voelen. Hoewel deze
gemeente zich vooral manifesteert tijdens de zondagse ere-
diensten wil zij midden in de wereld staan en ook op andere
tijden en plaatsen gastvrijheid bieden aan eenieder die daarom
vraagt
In ons beleidsplan 2009-2012 hebben we ons profiel en onze
visie onder woorden gebracht. Van daaruit hebben we speer-
punten aangegeven t.a.v. eredienst, pastoraat, jeugdwerk, dia-
conaat en beheer.
We zijn trots op onze historische kerk, die gezichtsbepalend is
voor de dorpskern en voorzien van een moderne aanbouw met
nevenruimten.
We beschikken over een ruime en goed onderhouden monumentale
pastorie.
Veel informatie is te vinden op onze website: www.pgwarmond.nl.
Voelt u zich aangesproken door ons profiel & visie en wilt u
ons daarin voorgaan, reageer dan.
Wij zenden u graag een uitgebreid informatiepakket met
daarin o.a. de profielschets, informatie over onze gemeente en
het beleidsplan toe.
U kunt hiervoor contact opnemen met de heer A. Boer, tel.
(071) 301 24 17 of de heer J. Hoekstra, tel. (071) 301 00 54,
e-mail: beroepingscommissie@pgwarmond.nl.
Uw schriftelijke reactie ontvangen wij graag voor 21 juni.
U kunt die richten aan de secretaris van de beroepingscom-
missie: de heer J. Hoekstra, van Wassenaarstraat 18, 2361
KJ Warmond.
aDVErtENtIES
35
Juni 2009
De Protestantse Gemeente i.w. te ter apel zoekt een
predikant (m/v) 0,6 fte
wij zijn een gemeente die …..
• ligt in Westerwolde, het meest bosrijke gebied van Groningen;
• beschikt over een pastorie;
• plusminus 490 leden telt;
• pluriform is, met verschillende wijzen van geloofsbeleving.
wij zoeken een ervaren predikant die …..
• vanuit een overtuigd, persoonlijk geloof Gods’ boodschap
op hedendaagse en inspirerende wijze kan overbrengen;
• saamhorigheid kan stimuleren om te komen tot een eenheid
van gemeente-zijn;
• gericht is op mensen, zowel jong als oud;
• beschikt over liturgische kwaliteiten en bereid is te zoeken
naar een levende vormgeving van de erediensten.
Informatie
Een informatieset kunt u aanvragen bij mevr. W. Gerrits,
e-mail: Willy@dehoeksteenterapel.nl
Uw brief met CV ontvangen wij graag op onderstaand adres:
mevr. W. Gerrits-Meijer, R. Kochstraat 41, 9561 RB Ter Apel.
De Protestantse (wijk)gemeente rotterdam - Kralingen in
wording (federatie van de Gereformeerde Kerk van Rotterdam
- Kralingen en de Hervormde wijkgemeente Kralingen - Oost)
zoekt een
predikant(e) voor een 80% dienstverband,
die
• met name jeugd en jongeren aanspreekt;
• passie heeft voor preken;
• energiek en warm is in het pastoraat;
• een uitgesproken teamspeler is;
• invulling geeft aan de missionaire taak.
Wij zijn een vitale geloofsgemeenschap betrokken op God,
elkaar en de wereld.
U vormt samen met een reeds aanwezige fulltime predikant en
talrijke vrijwilligers een team.
Voor inlichtingen en/of het opvragen van een informatiepakket
met profielschets kunt u contact opnemen met mw. E. Valkenburg-Koopman,
Mecklenburgplein 2, 3062 BL Rotterdam, tel.
(010) 452 22 82, e-mail: valkenburg@mail.com
Uw reactie zien wij graag vóór 13 juni 2009 tegemoet.