Volkstelling serie B deel 1A: Plaatselijke indeling bevolking

tussenkomst van anderen - bestuur of administratie van de af-
zonderliike inrichtinpen - kan worden benaderd. Hierbij is
vragenlijst F voor de telling van personen voor wie
de inrichting is bestemd of van leden van het personeel voor zover
zij geen zelfstandige huishouding voerden; vragenlijst G voor de
telling van de inrichtingen zelf. Leden van het personeel van de
inrichting, c.q. het tehuis of personen voor wie de inrichting
is bestemd - alleen of met echtgeno(o)t(e) enlof kinderen - die
een zelfstandige huishouding voerden, zijn echter geteld met be-
hulp van de vragenlijsten A t lm D.
c. De telling van de varende en rijdende bevolking. Hieronder viel
uitsluitend de telling van de bevolking op varende schepen zonder
vast waladres en in rijdende wagens. Voor de telling van deze
bevolkingsgroep was vragenlijst E bestemd. De telling van de
bevolking op varende schepen met een vast waladres, op woon-
schepen cn in wagens met een vaste standplaats viel bijgevolg
onder de telling van dc bevolking in woningen en bewoonde
andore ruimten, en is bijgevolg geschied met behulp van de
vragenlijsten A t lm D.
De genoemde vragenlijsten A tlm F waren op ponskaarten gedrukt
en tot boekjes gebundeld, zodat de middels deze vragenlijsten ver-
kregen informatie voor een groot deel rechtstreeks machinanl kon
worden verwerkt. De modellen van deze vragenlijsten zijn bij Be-
schikking ter uitvoering van artikelen 3, eerste lid, en 8, eerste lid,
van het Besluit algemene vollrs- en woningtelling 1971 (Stbl. 446)
d.d. 13 november 1970 (Staatscourant nr. 226) door de Minister van
Economische Zaken vastgesteld.
De eigenlijke tclwerkzaamheden zijn uitgevoerd door ruim zestig-
duizend hiertoe door de gemeenten aangetrokken en geinstrueerde
tellers. Zij droegen voornamelijk zorg voor het verzamelen van de
gegevens over de woonverblijven én het uitreiken en ophalen van de
diverse vragenlijsten, die - met uitzondering van de hierop voor- 1
komende vragen met betrekking tot het woonverblijf - door de be-
volking zelf dienden te worden ingevuld.
Personen, die bij herhaald bezoek niet thuis zijn getroffen dan wel
expliciet hebben geweigerd aan de telling mee te werken, zijn admi-
1
nistratief geteld naar de toestand op de teldatum. Deze telling heeft
plaats gehad op basis van de bij de gemoente bekende woning- en
bevolkingsgegevens. Enerzijds omvat te zij de beantwoording van
practisch alle vragen ten aanzien van het woonverblijf; anderzijds
de beantwoording van de vragen met betrekking tot minstens de
I
I
I
volgende persoonsgegevens : het geslacht, de lceftijd, dc burgerlijke
staat, de geboortegemeente, de periode van vestiging in de huidige
woongemeente, de nationaliteit, de kerkelijke gezindte, de plaats in l
het huishouden, de (huwelijks-) vruchtbaarheid, hct al of niet uit-
oefcncn van een beroep, de aard van het beroep en - waar mogelijk
- de wijze waarop het beroep wordt uitgeoefend, nl. als zelfstandige,
als loon- of salaristrckker dan wel als medewerkend in het gezins- I
bedrijf.
Het totaal aantal administratief gctelde personen bedraagt ca. 296 000
oftewel 2,3% van de totale bevolking. Hieronder bevinden zich iets
meer dan 23 000 personen - oftewel 0,2% van de totale bevolking -,
die expliciet geweigerd hebben aan de telling mee te werken. Ondanks
dit gering aantal administratief getelde personen dient te
worden opgemerkt dat bij enltele bevolkingsgroepen sprake is van
een vrij grote oververtegenwoordiging dienaangaande. Het betreft
hier met name de varende en rijdende bevolking, personen met een
niet-nederlandse nationaliteit, alleenstaanden. gescheidenen van echt
en eehuwden die niet met hun echtaeno(o)t(e) samenwonen. Bedoelde
6evolkingsgroepen blijken echter ten tijde van de volkstelling
1971 een vrij kleine minderheid onder de totale bevolking te vormen.
l
l
i
I
l
I
I
!
2. Indeling van gemeenten in onderdelen
Evenals dit bij vorige volkstellingen het geval is geweest, zijn ook
bij gelegenheid van de 14e volks- annex woningtelling van 28 februari
1971 de ten tijde van deze telling bestaande 873 gemeenten (incl.
het Openbaar Lichaam "Zuidelijke IJsselmeerpolders") gesplitst in
onderdelen. Bij deze indeling stond voorop de gebieden binnen de
gemeenten zodanig te onderscheiden dat de voor deze gebieden ter
beschikking komende gegevens met name nuttig zijn voor het verkrijgen
van inzicht in regionale en locale spreidingspatronen van de
bevolking naar een aantal kenmerken.
Als kleinste eenheid van de indeling van de gemeenten in onderdelen
wordt de buurt aangemerkt. Het gaat hierbij om een ruimtelijke eenheid
die v a rnoxfologisch of sociaal-economisch oogpunt als BOn
geheel is te beschouwen waardoor dit gebied zich vnn andere ruimtelijke
eenheden onderscheidt. Voorbeelden van dergelijke buurten zijn:
dorpskernen, landelijk gebied, tuindorp, villa-buurt , industriegebied.
In het algemeen is een wijk op te vatten als een conglomeraat van
een aantal buurten welke als zodanig een functionele eenheid vormen.
Het betreft hier gebieden waarop de bevolking in sociaal-economisch
of sociaal-cultureel opzicht is georiënteerd. Men kan hierbij. denken
aan school- en kerkgang, koopavonden, deelneiiiing aan het verenigingsleven,
sportactiviteiten e. d.
-------
-- --
- - ij wiJk~n- e: -
---
2.1 Opzet van de -deling van-gemeenten-
buurten
Ilet in 1947 ingevoerde indelingssysteem is - evenals in 1960 - ook in
hoofdlijnen aangehouden bij de laatste algemene volkstelling van 1971,
Deze wijk- en buurtindeling is in onderling overleg met de gemeentebesturen
tot stand gekomen. De provinciale planologische diensten
zijn hierbij wederom als intermediair opgetreden. Bij dit overleg is
mede gebruik gemaakt van de adviezen van andere proviciale en
gemeentelijke onder zoeksorganen , zoals economisch-technologische
instituten, provinciale opbouworganen alsmede gemeentelijke en gewestelijke
bureau's voor statistiek. Door de inschakeling van genoemde
diensten en instellingen kon worden gebruik gemaakt van de
streekkennis waarover deze beschikken en welke onmisbaar is voor
de opzet van een goede indeling. Teneinde hierbij de gewenste coördinatie
te bereiken, is door het Centraal Bureau voor de Statistiek
een aantal algemene richtlijnen opgesteld.
Als uitgangspunten voor de indeling van gemeenten in wijken en
buurten golden hierbij met name een zo groot mogelijke uniformiteit
in de indeling teneinde de voor de onderscheiden gebieden ter beschikking
komende gegevens regionaal en landelijk vergelijkbaar te
maken, alsmede een zo groot mogelijke continuiteit met het oog op
de vergelijkbaarheid met de uitkomsten van voorafgaande tellingen.
In een aantal gevallen waren wijzigingen in de bestaande wijk- en
buurtindelingen echter onvermijdelijk. Het betrof hier achtereenvolgens
:
a. Veranderingen die samenhangen met sedert de voorafgaande vollrstelling
plaats gehad hebbende gemeentegrenswijzigingen. Een herziening
van de wijk- enlof buurtindeling was hierdoor noodzakelijk
voor de gebiedsdelen welke daarbij van de ene gemeente naar de
andere gemeente zijn overgegaan. Met name bij opheffing en
samenvoeging van gemeenten alsmede bij belangrijke grenswijzigingen
tussen gemeenten werd aanbevolen de vroegere gemeentegrens
aan te houden als wijkgrens. Hierdoor is een reconstructie
van de vroegere gemeentelijke indeling mogelijk, hetgeen van belang
is voor historische vergelijkingen van tellingsuitkomsten.
b. Noodzakelijke correcties in de indeling voor die gevallen waarin
de bebouwde oppervlakte van een woonkern de in 1960 aangehouden
wijk- of buurtgrens had overschreden. Indien het oin een
betrekkelijk geringe uitbreiding ging, kon voor de nanpassing
aan de nieuwe bebouwingsgrens als regel worden volstaan met een
opschuiving van de in 1960 aangehouden wijk- of buurtgrens.
Wanneer evenwel van een omvangrijke uitbreiding sprake was, kon
worden overwogen hiervan een apart onderdeel te vormen.