Nulmeting peuterspeelzaalwerk - Informatie- en Kennispunt Fryslân

Nulmeting peuterspeelzaalwerk
onderzoek naar de stand van zaken
in het peuterspeelzaalwerk in Fryslân en
de gemeentelijke betrokkenheid bij het peuterspeelzaalwerk

Inhoudsopgave
Samenvatting................................................................................................ 3
Inleiding
1. Algemeen................................................................................................... 7
2. Definities ................................................................................................... 8
Methode
1. Doel .......................................................................................................... 9
2. Centrale vraagstelling .................................................................................. 9
3. Deelvragen................................................................................................. 9
4. Werkwijze .................................................................................................. 9
5. Respons .....................................................................................................10
Resultaten Algemeen deel
1. Spreiding peuterspeelzalen in Friesland ..........................................................13
2. Mate van samenwerking...............................................................................13
3. Positionering: Richting Welzijn, Kinderopvang, Basisschool of andere
peuterspeelzaal...........................................................................................14
Resultaten Gemeenten
1. Deelname aan een peuterspeelzaal ................................................................15
2. Spreiding peuterspeelzalen in gemeente .........................................................17
3. Aanwezigheid koepelorganisaties ...................................................................17
4. Intensiteit gebruik locatie .............................................................................17
5. Aantal peutergroepen per gemeente ..............................................................17
6. Bezetting per groep .....................................................................................17
7. De gemeente als subsidiegever .....................................................................19
8. Ambitieniveau.............................................................................................19
9. Wijze van financieren...................................................................................20
10. Hoogte van subsidies ...................................................................................21
11. Knelpunten.................................................................................................23
Resultaten Peuterspeelzalen
1. Organisatievorm .........................................................................................25
2. Bereik peuters ............................................................................................25
3. Wachtlijsten ...............................................................................................26
4. Groepsgrootte.............................................................................................26
5. Aantal groepen per week per locatie ..............................................................27
6. Aantal dagdelen gebruik locatie .....................................................................27
7. Beleid t.a.v. aantal dagdelen.........................................................................27
8. Ouderbijdrage.............................................................................................27
9. Ambitieniveau.............................................................................................28
10. Inhoud van het werk....................................................................................29
11. Personeelsbeleid .........................................................................................31
12. Accommodatiebeleid ....................................................................................34
13. Financieel beleid .........................................................................................34
14. Knelpunten.................................................................................................36
Conclusies .....................................................................................................39
Aanbevelingen ..............................................................................................41
Referenties ...................................................................................................41
1

Bijlagen
1. Vragenlijst peiling peuterspeelzalen
2. Vragenlijst peiling peuterspeelzalen gemeenten 2004
3. De ambitieniveaus
4. Spreiding peuterspeelzalen in Fryslân
2

Samenvatting
Bereik
In Fryslân zijn 31 gemeenten waaronder 415 steden en dorpen vallen. In 261 daarvan is
een peuterspeelzaal. De spreiding van de peuterspeelzalen over Fryslân is fijnmazig en
beslaat de gehele provincie.
Gemiddeld gaat 74% van de kinderen in een gemeente in de leeftijd van 2 en 3 jaar naar
een peuterspeelzaal. Landelijk ligt het bereik lager. In het rapport Kinderen in Nederland
van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP, april 2005) wordt een percentage van 55%
genoemd. Het LPP (Landelijk Platform Peuterspeelzaalwerk) noemt in haar nieuwsbrief
een percentage van 60%. Het peuterspeelzaalwerk is hiermee een belangrijke vindplaats
van kinderen in de leeftijdsgroep 2 - 3 jaar, zeker in Fryslân, waar het bereik groot is.
Met een gemiddelde deelname per gemeente van 74% gingen er in 2004 12.265 Friese
kinderen naar een peuterspeelzaal. Het is opvallend dat in grotere gemeenten het
percentage kinderen dat een peuterspeelzaal bezoekt lager is dan in kleinere gemeenten.
Er staan 2106 kinderen die de leeftijd voor deelname aan een peuterspeelzaal al bereikt
hebben - minimaal twee jaar - op een wachtlijst. Dat is 12,7% van de 2- en 3-jarigen.
Er is geen verband tussen de grootte van een gemeente en het aantal kinderen dat in die
gemeente op een wachtlijst staat.
Bestuurlijke situatie: samenwerking en schaalvergroting
Om voorwaarden te scheppen voor verdere professionalisering zijn veel peuterspeelzalen
de afgelopen jaren samenwerking gaan zoeken. Zij gaven op verschillende wijze vorm
aan de samenwerking: van losse samenwerkingsverbanden tot geformaliseerde vormen.
Peuterspeelzalen verschillen ook in de richting van samenwerking die men zoekt. De
partners waarmee men een formeel samenwerkingsverband aangaat verschillen. De
samenwerking gaat richting basisschool, kinderopvangorganisatie, welzijnsinstelling of
andere peuterspeelzalen.
De meeste peuterspeelzalen werken op een of andere wijze geformaliseerd samen met
welzijnsinstellingen of met andere peuterspeelzalen. Met kinderopvang wordt veel minder
en - volgens opgave van gemeenten - met scholen helemaal niet samengewerkt.
In Littenseradiel, Wûnseradiel, Nijefurd en Gaasterlân-Sleat werken de peuterspeelzalen
niet of op ad hoc basis samen. In 5 andere gemeenten bestaan nog locaties
peuterspeelzaalwerk die geen formeel samenwerkingsverband hebben.
De verenigingsvorm komt bij de locaties nog regelmatig voor. Bij schaalvergroting en
samenwerking gaat men over het algemeen over tot de stichtingsvorm.
Gebruik
In Fryslân is in het algemeen sprake van een lage tot middelmatige intensiteit in het
gebruik van locaties. De spreiding over de provincie is groot en dit heeft consequenties
voor de mogelijkheid om de locaties intensief te gebruiken. Uit het oogpunt van
efficiëntie is dit een manco. Een verspreid aanbod heeft een kostenverhogend effect.
Gemiddeld zijn er 20,7 peutergroepen - twee dagdelen per week gedurende 40 weken -
per gemeente. De gemiddelde bezetting is 14,6 kinderen per groep.
In de praktijk geeft de huisvesting randvoorwaarden aan voor het maximum aantal
kinderen. Het aantal groepen per week per locatie loopt van 1 tot 16 groepen. Het
gemiddelde is 3,4 groepen per locatie.
Over het algemeen gaan kinderen twee dagdelen per week naar de peuterspeelzaal.
Het aantal dagdelen wordt door een flink deel van de peuterspeelzalen aangepast aan de
behoefte van ouders en kinderen of de praktische mogelijkheden van de eigen speelzaal.
3

Gemeentelijk subsidiebeleid
In alle gemeenten worden peuterspeelzalen op enigerlei wijze gesubsidieerd. In de
gemeenten Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel krijgt een aantal locaties geen
subsidie. Ondanks een door de VNG aangereikte modelverordening hebben niet alle
gemeenten een verordening. Ook hebben niet alle gemeenten een door de raad
vastgesteld beleid. Zes gemeenten hebben noch beleid noch een verordening.
De verhouding tussen gemeenten en de peuterspeelzaalorganisaties is weinig
geprofessionaliseerd. Weinig gemeenten werken met afspraken over kostprijzen of
beleidsgestuurde contractfinanciering voor de gesubsidieerde peuterspeelzalen.
Opvallend is dat de gemeenten voor het merendeel aanzienlijk lager subsidiëren dan de
expertmodellen van de brancheorganisatie normatief aangeven ongeacht het
ambitieniveau (voor een inleiding op de ambitieniveaus: zie bijlage 3).
Gemeenten die ambitieniveau 2 aangeven geven merendeels minder subsidie dan het
richtbedrag voor ambitieniveau 2. Eveneens geven gemeenten die ambitieniveau 0
aangeven ook minder subsidie dan het richtbedrag voor ambitieniveau 0.
De feitelijke subsidiëring sluit niet aan bij de wensen die gemeenten hebben ten aanzien
van de sector, zelfs niet bij het laagste ambitieniveau 0.
De VNG geeft duidelijk aan dat indien gemeenten een sluitende aanpak 0-6 jaar willen
realiseren minimaal ambitieniveau 1 (zie blz. 25 - Handreiking peuterspeelzaalwerk)
geëigend is. En verder krijgt de peuterspeelzaal alleen bij ambitieniveau 2 uitdrukkelijk
een rol toebedeeld in de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) of de voorschool.
Van de locaties geeft 29% en van de koepels van peuterspeelzalen geeft 20% aan, qua
praktijk nog op ambitieniveau 0 te zitten. 37,5% van de locaties, respectievelijk 53% van
de koepels werkt op niveau 1 en 31,9% van de locaties en 26,7% van de koepels werkt
op ambitieniveau 2 (zie ook paragraaf 2.10 - Deelonderzoek peuterspeelzalen).
De gemeenten Kollumerland, Littenseradiel, Nijefurd, Vlieland en Wymbritseradiel geven
aan dat hun huidige praktijk op ambitieniveau 0 zit. Van de overige gemeenten zitten 9
gemeenten op niveau 1 en 8 gemeenten op niveau 2.
Inhoud van het werk
Alle peuterspeelzalen zouden aan de eerste vier inhoudelijke kwaliteitseisen moeten
voldoen (norm uit VNG Handreiking Peuterspeelzaalbeleid t.a.v. ambitieniveau 0):
• Het hebben en uitvoeren van een pedagogisch beleidsplan.
• Contract met de ouders/intake.
• Klachtenprotocol hebben en toepassen.
• Periodiek overleg met vertegenwoordiging ouders.
Hiervan is in de praktijk geen sprake. Met name bij de locaties blijven de peuterspeelzalen
achter wat betreft de inhoudelijke kwaliteitseisen.
Op grond van de opgegeven ambitieniveaus zou ongeveer 70% van de locaties en
koepels aan de kwaliteitseisen voor niveau 1 moeten voldoen. Hiervan is geen sprake bij
de locaties, bij de koepels wel. Van de koepels geeft meer dan 70% aan ingebed te zijn
in lokaal beleid. Bijna 70% geeft aan een jaarlijkse observatie van het kind uit te voeren
en minimaal één kindbespreking met de ouders te houden. Het hanteren van een
overdrachtsformulier en deelname aan een lokaal netwerk 0-6 jarigen blijft ook bij de
koepels achter.
Op grond van het opgegeven ambitieniveau 2 zou ongeveer 30% van de koepels aan de
kwaliteitseisen - hanteren peutervolgsysteem en deskundigheidsbevordering VVE van de
leidsters - moeten voldoen. Hier zien we dat meer dan 30% opgeeft aan deze criteria te
voldoen. Met name bij de koepels speelt dit. Bij 73,3% is er sprake van een specifiek op
de VVE gerichte bevordering van de deskundigheid van leidsters en bij 53,3% wordt een
4

peutervolgsysteem gebruikt. Bij de locaties is er bij beide kwaliteitseisen voor ambitieniveau
2 een lager maar toch nog aanzienlijk percentage. Dit gegeven - deskundigheidsbevordering
VVE en het hanteren van een peutervolgsysteem - past niet bij de
ambitieniveaus financiering en randvoorwaarden. Het lijkt alsof het peuterspeelzaalwerk
een aantal elementen van ambitieniveau 2 heeft opgepakt - peutervolgsysteem en VVE
deskundigheidsbevordering - zonder dat randvoorwaarden hiertoe aanwezig zijn en
tevens zonder dat voldoende aan inhoudelijke kwaliteitseisen van ambitieniveau 0 en 1 is
voldaan.
Het beeld komt naar voren van een onvoldoende gerichte strategie om de inhoudelijke
werkontwikkeling te bevorderen. De kwaliteitseisen van ambitieniveau 0 en 1 zijn
wezenlijk in een opbouw naar verhoging van ambitieniveaus en een professionelere
werkwijze richting ambitieniveau 2. De inzet en betrokkenheid van de peuterspeelzalen is
hoog. De inzet kan meer gericht worden op een opbouw om aan de kwaliteitseisen te
voldoen. Zorgwekkend is verder dat de opbouw van de inhoudelijke werkontwikkeling
gepaard gaat met sterk onvoldoende randvoorwaarden.
Personeelsbeleid
In 22,2% van de locaties wordt volledig gewerkt met vrijwilligers. Omdat het VNG
ambitieniveau 0 de aanwezigheid van een betaalde, gekwalificeerde kracht als coach
veronderstelt is hier geen sprake van ambitieniveau 0. In de praktijk werkt men dus
onder het minimum VNG ambitieniveau 0. Omdat geen enkele koepel werkt met alleen
vrijwilligers op de groep, is ambitieniveau 1 daar het minimumniveau.
De meeste peuterspeelzaalorganisaties hebben één betaalde kracht per groep. Bij de
locaties ruim 56% en bij de koepels 66%.
Het werken met twee betaalde, professionele leidsters op een groep komt het meest voor
bij de koepels: 26,7% en 19,4% bij de locaties.
Nog te weinig peuterspeelzalen voldoen aan minimale eisen op het gebied van bedrijfshulpverlening
en verzekeringen.
Accommodatiebeleid
Het beschikken over een eigen binnenruimte is belangrijk voor de mate waarin een
peuterspeelzaal verantwoord kan werken met de kinderen. Het niet beschikken over een
eigen ruimte beperkt leidsters en kinderen: elk dagdeel moet opgeruimd worden en
moeten de sporen van het spelen verdwijnen. De inrichting van de ruimte is pedagogisch
van groot belang. Ongeveer 65% van de peuterspeelzalen beschikt over een eigen
binnenruimte. Het lijkt dat hier nog verbeteringen nodig zijn.
Het beschikken over een buitenspeelruimte is van belang voor het op een verantwoorde
wijze kunnen uitoefenen van een peuterspeelzaal. Kinderen moeten kunnen bewegen.
Buiten spelen is hierbij essentieel. In Fryslân met veel platteland en "Buiten" zou een
percentage van 100% te verwachten zijn. Dit is niet het geval.
Het hebben van een gebruiksvergunning van de brandweer zou een 100% score moeten
geven. 34,7% van de locaties en 13,3% van de koepels geeft aan hierover niet te
beschikken. Dit is voor de besturen een groot risico.
Financieel beleid
De locaties werken merendeels met een vaste ouderbijdrage. Opvallend is dat de
meerderheid van de koepels met een inkomensafhankelijke bijdrage werkt. Koepels
hebben een gemiddelde vaste ouderbijdrage die vergelijkbaar is met die van locaties.
5

De verhouding tussen gemeentelijke subsidie, ouderbijdrage en overige inkomsten ligt
als volgt:
Bij de locaties peuterspeelzaalwerk dragen ouders meer bij aan de inkomsten dan de
gemeentelijke subsidie: respectievelijk 47% ouderbijdragen en 44% gemeentelijke
subsidie. Bij de koepels peuterspeelzaalwerk ligt de verhouding andersom: het aandeel
gemeentelijke subsidies is een hoger percentage (66%) dan het percentage
ouderbijdragen (32%). Opvallend is verder het behoorlijke aandeel overige inkomsten
(9%) dat de locaties weten binnen te halen. Bij de koepels is dit slechts een klein
aandeel van de inkomsten (2%).
De brancheorganisatie MO-groep hanteert als aandeel gemeentelijke subsidie in de
inkomsten een percentage van 65%.
Bij de locaties is het aandeel van de inkomsten vanuit gemeentelijke subsidie (44%) laag
vergeleken met landelijke benchmarkgegevens.
Het aandeel van de gemeentelijke subsidie bij de koepels zit ongeveer op het landelijke
gemiddelde.
Ervaren knelpunten
Zowel gemeenten als locaties ervaren fikse knelpunten en wel met name voor wat betreft
de randvoorwaarden van het werk. De gemeenten noemen met name de terreinen
huisvesting en financieel beleid.
De locaties en koepels peuterspeelzaalwerk geven met name knelpunten aan op de
terreinen: huisvesting, personeelsbeleid, financieel beleid en bestuurskracht en minder
op inhoudelijk terrein en deskundigheid personeel.
6

Inleiding
1. Algemeen
Binnen jeugdbeleid is het jonge kind van belang vanwege de invloed van vroege
ontwikkelingen op latere kansen. Het peuterspeelzaalwerk is een werksoort die wijd
verbreid is in Fryslân. Het bereik van het peuterspeelzaalwerk van kinderen in de leeftijd
2-4 jaar is groot. Uit dit onderzoek blijkt dat gemiddeld 74% van de kinderen van 2 en 3
jaar naar de peuterspeelzaal gaat.
De peuterspeelzaal krijgt een steeds groter belang toegekend zowel binnen het
jeugdbeleid als bij de signalering en/of ter voorkoming van ontwikkelingsachterstanden
en in het kader van de doorgaande ontwikkelingslijn. De peuterspeelzaal is echter ook
een essentiële schakel in de lokale sociale infrastructuur. De peuterspeelzaal wordt
professioneler en de roep om eenduidige kwaliteitseisen wordt groter.
Wettechnisch valt het peuterspeelzaalwerk onder de Welzijnswet 1994. Er is geen
wettelijke noodzaak om middels een verordening kwaliteitseisen te stellen aan het
peuterspeelzaalwerk. De Wet Kinderopvang 2005 sluit het peuterspeelzaalwerk expliciet
uit. Wat betreft de komende WMO: opvoedingsondersteuning is een belangrijk thema. In
de samenwerking tussen Provincie en gemeenten in Fryslân is signalering een
gemeentelijke, preventieve taak, voorafgaand aan de jeugdzorg.
(Zie hiervoor het convenant over de aansluiting van lokaal jeugdbeleid en provinciale
jeugdzorg en de notitie Jong in Fryslân).
Aan de ene kant heeft het peuterspeelzaalwerk een belangrijke rol in gewenste lokale
beleidsontwikkelingen en aan de andere kant is er het gebrek aan richtlijnen en
wetgeving. In alle ontwikkelingen en komende wetgeving is duidelijk dat gemeenten
vooralsnog lokaal aan de slag moeten met het peuterspeelzaalwerk en zelf met de
organisaties peuterspeelzaalwerk de positie dienen te bepalen. De ontwikkelingen
noodzaken gemeenten het beleid op het gebied van peuterspeelzaalwerk te vernieuwen.
Deze Nulmeting peuterspeelzaalwerk levert beleidsinformatie op over de werksoort en
biedt beleidsmakers - en besturen van peuterspeelzaalwerkorganisaties - aangrijpingspunten
voor beleid en verbeterprojecten. Dit is de eerste keer dat het peuterspeelzaalwerk
in Fryslân provinciebreed is geïnventariseerd. Monitoring - het herhaaldelijk op een
aantal zelfde indicatoren onderzoeken - geeft een beeld van ontwikkelingen en trends in
het peuterspeelzaalwerk in Fryslân. Deze nulmeting is mogelijk gemaakt door subsidie
van de provincie Fryslân.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft in september 2004 de
Handreiking Peuterspeelzaalwerk als Ledenbrief uitgegeven. Deze handreiking biedt een
beleidskader voor het peuterspeelzaalwerk, onderscheidt 3 ambitieniveaus voor
gemeenten en hanteert kengetallen en expertmodellen voor het peuterspeelzaalwerk.
Ook is een modelverordening toegevoegd. (Zie voor een inleiding op de ambitieniveaus:
bijlage 3).
De VNG onderscheidt de volgende niveaus:
• ambitieniveau 0: functies spelen en ontmoeten
• ambitieniveau 1: functies spelen, ontmoeten, ontwikkelen en signaleren
• ambitieniveau 2: functies spelen, ontmoeten, ontwikkelen, signaleren en
ondersteunen.
De VNG geeft duidelijk aan dat indien gemeenten een sluitende aanpak 0-6 jaar willen
realiseren de gemeente minimaal moet kiezen voor ambitieniveau 1 (blz. 25).
De Handreiking geeft per ambitieniveau kengetallen voor kostprijzen en daarmee voor
subsidiëring.
7

2. Definities
De kernopdracht van het peuterspeelzaalwerk is:
Het creëren van optimale ontwikkelingskansen voor alle kinderen in de leeftijd van 2-4
jaar door het aanbieden van veelzijdige en passende speelmogelijkheden.
Kerntaken hierbij zijn:
• Ontwikkelingsstimulering
• Volgen en signaleren
• Vormgeven doorgaande ontwikkelingslijn.
(Uit: Visiedocument Peuterspeelzaalwerk in de 21 e eeuw; uitgave MO-groep)
Peuterspeelzaalwerk
Is het bieden van speelgelegenheid aan kinderen van 2 (of 2,5) tot 4 jaar gedurende een
dagdeel van maximaal 3,5 uur, tijdens (meestal) twee dagdelen per week gedurende
ongeveer 40 weken per jaar met als doel om hun ontwikkeling te bevorderen en om
samen te spelen.
Een peuterspeelzaal
Is een geschikte ruimtelijke eenheid, waar het aanbod van peuterspeelzaalwerk wordt
geproduceerd. Een organisatie met meerdere locaties heeft dan ook meerdere
peuterspeelzalen.
(Bron: Kengetallen en expertmodellen-bedrijfsvoering 2003 voor het peuterspeelzaalwerk;
uitgave MO-groep).
8

Methode
1. Doel
De Nulmeting is bedoeld om de stand van zaken in het peuterspeelzaalwerk in Fryslân te
inventariseren. Daarmee krijgen Provincie, Gemeenten en overige organisaties de
beschikking over bedrijfsmatige gegevens van het peuterspeelzaalwerk en een beeld van
de werksoort. De bedrijfsmatige gegevens worden aangevuld met gegevens over de
kwaliteit van de uitvoering, zowel inhoudelijk als bedrijfsmatig/organisatorisch.
Door middel van zowel de meer cijfermatige gegevens als de informatie over de kwaliteit
van de voorziening peuterspeelzaalwerk krijgen beleidsmakers ook een goed beeld van
de stand van zaken van de professionalisering van het peuterspeelzaalwerk in Fryslân.
2. Centrale vraagstelling
Wat is de stand van zaken in het peuterspeelzaalwerk in Fryslân? Bij de stand van zaken
gaat het om het leveren van gegevens om inzicht in de werksoort voor Fryslân en per
gemeente te verwerven. Verder gaat het om de stand van zaken wat betreft de mate van
professionalisering in het peuterspeelzaalwerk.
3. Deelvragen
1. Wat is het aanbod op het gebied van het peuterspeelzaalwerk?
2. Hoe zijn de peuterspeelzalen verspreid over de provincie?
3. Wat is de bestuurlijke situatie van de peuterspeelzalen?
4. Wat is de mate van professionalisering in de peuterspeelzalen?
5. Wie zijn de gebruikers? Welke leeftijdsgroep neemt deel? In welke omvang als
percentage van de totaal aanwezige leeftijdsgroep?
6. Wat besteden de gemeenten aan het peuterspeelzaalwerk?
7. Welke inkomsten hebben gemeenten ten behoeve van het peuterspeelzaalwerk?
8. Welke knelpunten ervaren besturen?
9. Welke knelpunten ervaren gemeenten?
4. Werkwijze
Het onderzoek bestaat uit een Algemeen deel, een Deelonderzoek onder peuterspeelzalen
en een Deelonderzoek onder gemeenten. In het onderzoek zijn gegevens over het
jaar 2004 geïnventariseerd.
Voor het Algemene deel is gebruik gemaakt van het adressenbestand van Partoer, van
informatie van adviseurs van Partoer en telefonisch opgevraagde informatie bij peuterspeelzalen.
Met name is aandacht besteed aan het uitzoeken van welke locatie onder
welke koepel valt en welke locaties zelfstandig zijn. Vervolgens is een overzicht gemaakt
van de verspreiding van peuterspeelzaallocaties in Fryslân. (Zie hiervoor bijlage 4).
Tevens zijn twee kaarten van Fryslân samengesteld met informatie over:
- de mate van geformaliseerde samenwerking en
- de positionering of de richting van de samenwerking.
Voor het Deelonderzoek onder peuterspeelzalen is gebruik gemaakt van een door Partoer
ontwikkelde vragenlijst. De vragenlijst is voorafgaand aan definitieve toezending eerst
afgenomen in een proef. Er is voor gekozen om de vragenlijsten te versturen naar de
besturen peuterspeelzaalwerk, omdat het bestuur formeel verantwoordelijk is en het
overzicht heeft over de totale organisatie.
9

Alle peuterspeelzaalbesturen zijn aangeschreven en hebben een vragenlijst ontvangen.
Een herinneringsbrief is verstuurd. De gegevens zijn verwerkt met behulp van SPSS.
(Zie voor de vragenlijst peiling peuterspeelzalen: bijlage 1).
De vragenlijsten zijn uitgezet via het adressenbestand van Partoer. Bij het retourneren
van de ingevulde vragenlijsten bleek het onderscheid koepels en locaties essentieel om
de gegevens te kunnen ordenen. De adressering onderscheidde zich niet in koepels en
locaties. In eerste instantie heeft Partoer een nieuw overzicht gemaakt van koepels en
locaties en de betreffende locaties onder de koepels gezet. Op basis van dit nieuwe
overzicht zijn de kaarten in hoofdstuk 2 en 3 van het Algemene deel van dit onderzoek
vervaardigd. Om de onderzoeksvragen zinvol te kunnen beantwoorden zijn de ingevulde
vragenlijsten geordend in koepels en locaties. Bij het weergeven van de resultaten komt
dit onderscheid terug.
In de vragenlijsten zijn eerst gegevens gevraagd over een aantal kenmerken van
peuterspeelzalen. In het tweede deel zijn vragen opgenomen over de inhoud en
bedrijfsvoering van peuterspeelzalen.
De vragen geven met elkaar een beeld van de stand van zaken in het peuterspeelzaalwerk
in Fryslân en tevens van het kwaliteitsniveau van de speelzalen.
De vragen over inhoud en bedrijfsvoering zijn ontleend aan wettelijke vereisten of aan
minimumnormen die algemeen gehanteerd worden bij de beoordeling van de kwaliteit
van peuterspeelzalen.
Voor het Deelonderzoek onder gemeenten is een aparte vragenlijst ontwikkeld die ook
vooraf getest is. Alle gemeenten - de beleidsambtenaren met de portefeuille
peuterspeelzaalwerk - zijn aangeschreven per post en e-mail en gevraagd de vragenlijst
in te vullen. Een herinneringsbrief is verstuurd en daarna is ook nog een telefonische
ronde gehouden om terugzending te bevorderen. Ook deze gegevens zijn verwerkt met
behulp van SPSS.
De gegevens zijn gerubriceerd in enerzijds cijfers en feiten over locaties - zelfstandige
uitvoeringslocaties peuterspeelzaalwerk of de informatie van een locatie behorend bij een
koepelorganisatie, maar alleen die bepaalde locatie betreffende - en anderzijds in cijfers
en feiten van koepels van peuterspeelzalen. Er is dus onderscheid gemaakt tussen
locaties en koepels. Dit onderscheid komt op diverse plaatsen in de nulmeting terug.
(Zie voor de vragenlijst peiling gemeenten: bijlage 2).
Bij de ontwikkeling van de vragenlijsten voor peuterspeelzalen en gemeenten is gebruik
gemaakt van de Handreiking Peuterspeelzaalwerk VNG. Deze handreiking geeft een
overzicht van ambitieniveaus voor het peuterspeelzaalwerk. Per ambitieniveau worden
verder verschillende kwaliteitsprofielen aangegeven.
In de conclusies worden de gevonden resultaten bij gemeenten en peuterspeelzaalorganisaties
gespiegeld aan de ambitieniveaus en kwaliteitsprofielen, zoals vermeld in de
Handreiking Peuterspeelzaalwerk VNG.
Op grond van de resultaten en conclusies wil Partoer bijdragen aan verdere discussie in
Fryslan over het peuterspeelzaalwerk door het bieden van een aantal aanbevelingen aan
gemeenten en peuterspeelzaalorganisaties.
10

5. Respons
Alle gemeenten hebben een vragenlijst ontvangen met het verzoek deze lijst in te vullen
(zie voor de vragenlijst: bijlage 1). De gegevens die geleverd zijn betreffen het jaar
2004.
Van de 31 gemeenten hebben 23 gemeenten de vragenlijst ingevuld geretourneerd. Met
deze 74% is er sprake van een goede respons.
Volgens het adressenbestand van Partoer zijn in Fryslân 22 koepels aanwezig. Van deze
22 koepels hebben er 15 een vragenlijst geretourneerd. Dit is met 68% een goede
respons.
In Fryslân zijn 261 locaties peuterspeelzaalwerk. Er zijn van 72 locaties ingevulde
vragenlijsten retour gekomen. Dit is 28% van het totaal aantal locaties in Fryslân. Van
deze door 72 locaties peuterspeelzaalwerk ingevulde lijsten zijn 49 locaties zelfstandige
locaties, die geen onderdeel uitmaken van een koepelorganisatie.
Voor een deel hebben de koepelorganisaties ook ingevuld voor de locaties. Dit betekent
dat daadwerkelijk de respons hoger was dan het percentage van 28% aangeeft. Er is dan
ook over een redelijk deel van het bestand van peuterspeelzaalorganisaties informatie.
Vanuit de volgende gemeenten is geen respons van een peuterspeelzaalorganisatie
gekregen, dus zowel niet vanuit een koepelorganisatie als vanuit een locatie:
• Ameland
• Boarnsterhim
• Lemsterland
• Terschelling
• Vlieland
• Weststellingwerf
11

Resultaten Algemeen deel
1. Spreiding peuterspeelzalen in Fryslân
Er is een overzicht gemaakt van de peuterspeelzalen per gemeente en per dorp. In dit
schema wordt aangegeven in welke dorpen er wel of niet een peuterspeelzaal is: zie
hiervoor bijlage 4.
Er zijn 31 gemeenten in Fryslân, waaronder 415 steden en dorpen vallen. Van deze 415
steden en dorpen is er in 261 steden en dorpen een peuterspeelzaal.
Alle gemeenten hebben 1 of meerdere locaties. Bolsward, Schiermonnikoog en Vlieland
hebben ieder 1 locatie voor het peuterspeelzaalwerk (1 peuterspeelzaal) binnen de
gemeente.
De gemeenten met het grootste aantal peuterspeelzalen binnen de gemeentegrenzen
zijn: Leeuwarden met 30 locaties, Littenseradiel met 15 en Heerenveen met 14 locaties.
2. Mate van samenwerking
De afgelopen jaren zijn veel peuterspeelzalen samenwerking en schaalvergroting gaan
zoeken. Peuterspeelzalen geven op verschillende wijze vorm aan de samenwerking: van
losse samenwerkingsverbanden tot geformaliseerde vormen. Deze samenwerking is
ingegeven door verschillende motieven. In dit rapport wordt van samenwerking
gesproken wanneer de samenwerking op een of andere wijze geformaliseerd is. Dit kan
lopen van zelfstandige stichtingen met één uitvoeringslocatie die samen een vereniging
oprichten tot volledig gefuseerde stichtingen, waaronder uitvoeringslocaties
peuterspeelzaalwerk vallen.
Hieronder een overzicht voor Fryslân van de mate van samenwerking.
Figuur 1: Kaart Mate van samenwerking peuterspeelzaalwerk Fryslân
13

3. Positionering: Richting Welzijn, Kinderopvang, Basisschool of andere
peuterspeelzaal
Peuterspeelzalen zijn ook verschillend in de richting van samenwerking die men zoekt: de
partners waarmee men een formeel samenwerkingsverband aangaat verschilt. De
samenwerking kan gaan richting basisschool, kinderopvangorganisatie, welzijnsinstelling
of andere peuterspeelzalen.
Figuur 2: Kaart Positionering peuterspeelzaalwerk in Fryslân
In 4 gemeenten werken de peuterspeelzalen niet of op ad hoc basis samen:
Littenseradiel, Wûnseradiel, Nijefurd en Gaasterlân-Sleat.
Bolsward staat op de kaart ook in deze rij, maar dit komt doordat er in Bolsward voor de
gehele gemeente gecentraliseerd 1 peuterspeelzaal op 1 locatie is.
In 8 gemeenten hebben alle peuterspeelzalen gekozen voor samenwerking met andere
peuterspeelzalen.
Ook in 8 gemeenten hebben alle peuterspeelzalen gekozen voor samenwerking met een
welzijnsinstelling.
In 5 gemeenten hebben alle peuterspeelzalen gekozen voor samenwerking met een
kinderopvangorganisatie.
In 5 gemeenten komen er mengvormen voor en hebben peuterspeelzalen verschillend
gekozen: samenwerking met Welzijn, Kinderopvang, Stifting Frysktalige Berneopfang of
geen samenwerking.
In deze gemeenten komt nog een aantal losse locaties peuterspeelzaalwerk voor die
geen formeel samenwerkingsverband hebben.
Van deze 5 gemeenten zijn er 4 gemeenten waar peuterspeelzalen bestaan die niet
samenwerken.
Geen enkele peuterspeelzaal positioneert zich door formele samenwerking met de
basisschool.
14

Resultaten gemeenten
1. Deelname aan een peuterspeelzaal
Het aantal kinderen dat naar een peuterspeelzaal gaat varieert van 15
(Schiermonnikoog) tot 1000 (Leeuwarden). Het gemiddeld aantal kinderen dat een
peuterspeelzaal bezoekt in een gemeente is 308. Er zijn dus nogal wat verschillen in
aantallen per gemeente. Er is ook gevraagd naar het aantal kinderen in het GBA-bestand
van een gemeente in de leeftijd 2 en 3 jaar. Hiermee is het mogelijk per gemeente te
berekenen hoeveel van de aanwezige kinderen de peuterspeelzaal bezoeken. Dit is
weergegeven als een percentage.
Gemiddeld gaat 74% van de kinderen in een gemeente in de leeftijd van 2 en 3 jaar naar
een peuterspeelzaal. Per gemeente is de variatie groot: In Leeuwarden gaat 40% van de
kinderen in de leeftijdsgroep 2 en 3 jaar naar een peuterspeelzaal en in Vlieland 100%.
aantal kinderen naar aantal kinderen 2 en 3
percentage kinderen in de
gemeente dat naar een
gemeente
peuterspeelzaal
jaar in GBA
peuterspeelzaal gaat
Ameland 60 65 92%
Het Bildt 160 200 80%
Bolsward 150 249 60%
Boarnsterhim 340 543 63%
Dongeradeel 375 500 75%
Ferwerderadiel 259 273 95%
Franekeradeel 340 570 60%
Gaasterlân-Sleat 242 259 93%
Heerenveen 645 1000 65%
Kollumerland 166 333 50%
Leeuwarden 1000 2500 40%
Leeuwarderadeel 190 250 76%
Littenseradiel 270 334 81%
Menaldumadeel 242 270 90%
Nijefurd 250 265 94%
Ooststellingwerf 423 485 87%
Skarsterlân 460 742 62%
Schiermonnikoog 15 19 79%
Sneek 450 918 49%
Vlieland 24 24 100%
Weststellingwerf 418 634 66%
Wûnseradiel 287 316 91%
Wymbritseradiel 326 518 63%
Tabel 1: Aantal bezoekende kinderen, 2- en 3-jarigen in GBA en percentage bezoekende
kinderen van populatie 2-en 3-jarigen per gemeente
15

Value percentage kinderen in de gemeente dat
naar een psz gaat
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
Leeuwarderadeel
Leeuwarden
Kollumerland
Heerenveen
Gaasterlân-Sleat
Franekeradeel
Ferwerderadiel
Dongeradeel
Boarnsterhim
Bolsward
Het Bildt
Ameland
gemeente
16
Ooststellingwerf
Nijefurd
Menaldumadeel
Littenseradiel
Schiermonnikoog
Skarsterlân
Wymbritseradiel
Wunseradiel
Weststellingwerf
Vlieland
Sneek
Figuur 3: Percentage 2-en 3-jarige kinderen dat peuterspeelzaal bezoekt per gemeente
Opvallend is dat in de grotere gemeenten het percentage kinderen dat een peuterspeelzaal
bezoekt lager is dan in de kleinere gemeenten. Bijvoorbeeld Leeuwarden 40% en
Vlieland 100%.
Raming van het aantal kinderen dat in Fryslân een peuterspeelzaal bezoekt:
In 2004 waren er in Fryslân 8.191 2-jarigen en 8.384 3-jarigen (bron: Statline CBS).
Op basis van een gemiddelde deelname per gemeente van 74% betekent dit dat er in
2004 12.265 Friese kinderen naar een peuterspeelzaal gingen.

2. Spreiding peuterspeelzalen in gemeente
15 van de 23 gemeenten geven aan dat er kernen zijn zonder peuterspeelzaal.
Een aantal gemeenten geeft (ongevraagd) aan dat dat geen probleem is, omdat het vaak
gaat om kleine kernen en dat de ouders/kinderen wel bediend worden door een
peuterspeelzaal in kernen in de nabijheid. De spreiding van de peuterspeelzalen heeft
een hoge dichtheid: in veel kernen/ dorpen is een peuterspeelzaal aanwezig.
3. Aanwezigheid koepelorganisaties
17 van de 23 gemeenten geven aan dat er in de eigen gemeente een koepelorganisatie is
voor het peuterspeelzaalwerk, dat wil zeggen: een aantal peuterspeelzalen is verenigd in
een koepelorganisatie.
Van deze 17 gemeenten is in 3 gemeenten sprake van de aanwezigheid van twee koepelorganisaties.
6 gemeenten kennen geen koepelorganisatie. Hieronder vallen gemeenten waar sprake is
van afzonderlijke peuterspeelzalen, maar ook van gemeenten die 1 peuterspeelzaallocatie
hebben (zie ook Nulmeting Algemeen deel: hoofdstuk 2).
4. Intensiteit gebruik locatie
De intensiteit van het gebruik van een locatie loopt van twee dagdelen per locatie tot
acht dagdelen gemiddeld per gemeente. Gemiddeld voor alle gemeenten wordt een
locatie bijna vijf dagdelen (4,9) gebruikt.
5. Aantal peutergroepen per gemeente
Een peutergroep is een rekeneenheid, die overeenkomt met een groep peuters, die twee
dagdelen per week de peuterspeelzaal bezoekt. De som van het aantal dagdelen in een
gemeente gedeeld door twee = een peutergroep. Het aantal peutergroepen loopt uiteen
van 1 (Schiermonnikoog) tot 75,5 (Leeuwarden). Het gemiddelde is 20,7 peutergroep per
gemeente.
6. Bezetting per groep
De bezetting is het aantal kinderen gedeeld door het aantal peutergroepen. De
gemiddelde bezetting per gemeente loopt uiteen van 9,6 tot 37,5 (Bolsward). Bolsward is
hiermee sterk afwijkend en wordt daarom bij de berekening van het gemiddelde niet
meegenomen. Gemiddeld is in Fryslân de bezetting 14,6 kinderen per groep.
17

gemeente
aantal kinderen naar psz
aantal dagdelen per
gemeente
18
gemiddeld aantal
dagdelen per locatie
gemiddeld aantal
peutergroepen
gemiddelde bezetting per
groep
Ameland 60 10 3,33 5,00 12,00
Het Bildt 160 22 3,67 11,00 14,55
Bolsward 150 8 8,00 4,00 37,50
Boarnsterhim 340 ? . . .
Dongeradeel 375 58 4,83 29,00 12,93
Ferwerderadiel 259 ? . . .
Franekeradeel 340 46 5,75 23,00 14,78
Gaasterlân-Sleat 242 32 4,00 16,00 15,13
Heerenveen 645 86 . 43,00 15,00
Kollumerland 166 21 4,20 10,50 15,81
Leeuwarden 1000 151 6,86 75,50 13,25
Leeuwarderadeel 190 26 5,20 13,00 14,62
Littenseradiel 270 35 2,33 17,50 15,43
Menaldumadeel 242 34 5,67 17,00 14,24
Nijefurd 250 26 3,71 13,00 19,23
Ooststellingwerf 423 44 4,89 22,00 19,23
Skarsterlân 460 72 6,55 36,00 12,78
Schiermonnikoog 15 2 2,00 1,00 15,00
Sneek 450 63 7,88 31,50 14,29
Vlieland 24 5 5,00 2,50 9,60
Weststellingwerf 418 ? . . .
Wûnseradiel 287 ? . . .
Wymbritseradiel 326 45 4,09 22,50 14,49
Tabel 2: Aantal kinderen, dagdelen, gemiddeld aantal dagdelen per locatie, gemiddeld
aantal peutergroepen, gemiddelde bezetting per gemeente

7. De gemeente als subsidiegever
In alle gemeenten worden peuterspeelzalen op enigerlei wijze gesubsidieerd. In de
gemeenten Sneek, Wûnseradeel en Wymbritseradiel is een aantal locaties peuterspeelzaalwerk
aanwezig die geen subsidie krijgt.
De meeste gemeenten hebben een subsidieverordening en/of beleid geformuleerd, maar
van de 23 gemeenten hebben 9 geen subsidieverordening. Ook 9 gemeenten hebben
geen peuterspeelzaalbeleid. Dit zijn overigens niet altijd dezelfde gemeenten. Er zijn
gemeenten die geen verordening hebben maar wel beleid, en omgekeerd.
Ameland, Bolsward, Littenseradiel, Nijefurd, Skarsterlân en Schiermonnikoog hebben
noch geformaliseerd beleid t.a.v. peuterspeelzalen noch een verordening.
8. Ambitieniveau
Aan de gemeenten is gevraagd welk ambitieniveau het beste aansluit bij de huidige
praktijk.
De gemeenten Kollumerland, Littenseradiel, Nijefurd, Vlieland en Wymbritseradiel geven
aan dat hun huidige praktijk op ambitieniveau 0 zit. Van de overige gemeenten zitten 9
gemeenten op niveau 1 en 8 gemeenten op niveau 2. 1 gemeente geeft aan bewust geen
keuze gemaakt te hebben.
In totaal geven de 23 gemeenten € 4.074.542 uit aan peuterspeelzaalwerk (incl. VVEmiddelen).
Gemiddeld is dit € 177.154 per gemeente. Omgerekend naar Fryslân is dit:
31 gemeenten keer € 177.154 = € 5.491.774. Geraamd wordt dat de gemeenten in
Fryslân ongeveer 5,5 miljoen euro uitgeven aan het peuterspeelzaalwerk incl. VVEbeleid.
Per kind dat de peuterspeelzaal bezoekt, is het gemiddelde bedrag dat een
gemeente besteedt op jaarbasis: € 452. Hierbij is ervan uitgegaan dat een kind
gedurende 40 weken twee dagdelen naar een peuterspeelzaal gaat.
Figuur 4: Verdeling door gemeente opgegeven ambitieniveaus
ambitieniveau
19
spelen/ontmoeten
ontwikkelen/signal
eren
ondersteunen
bewust geen
keuze gemaakt

9. Wijze van financieren
Van de 23 gemeenten werken er 6 met beleidsgestuurde contractfinanciering en 3 van de 23 werken met afgesproken kostprijzen.
Met prestatie-indicatoren werken 3 gemeenten.
gemeente subsidie peuterspeelzaalbeleid subsidieverordening ambitieniveau ambitieniveau
20
beleidsgestuurde
contractfinanciering
Ameland ja, allemaal nee nee 2 ondersteunen nee nee
Het Bildt ja, allemaal ja nee 2 ondersteunen nee nee
Bolsward ja, allemaal nee nee 1 ontwikkelen/signaleren nee nee
Boarnsterhim ja, allemaal ja ja 2 ondersteunen nee nee
Dongeradeel ja, allemaal ja ja 1 ontwikkelen/signaleren nee nee
Ferwerderadiel ja, allemaal ja ja 2 ondersteunen nee nee
Franekeradeel ja, allemaal ja ja 3 bewust geen keuze gemaakt nee nee
Gaasterlân-Sleat ja, allemaal ja ja 2 ondersteunen nee nee
Heerenveen ? ja ja 1 ontwikkelen/signaleren nee nee
Kollumerland ja, allemaal ja nee 0 spelen/ontmoeten nee nee
Leeuwarden ja, allemaal ja nee 2 ondersteunen ja ja
Leeuwarderadeel ja, allemaal nee ja 2 ondersteunen ja ja
Littenseradiel ja, allemaal nee nee 0 spelen/ontmoeten nee nee
Menaldumadeel ja, allemaal ja ja 1 ontwikkelen/signaleren nee nee
Nijefurd ja, allemaal nee nee 0 spelen/ontmoeten nee ja
Ooststellingwerf ja, allemaal ja ja 2 ondersteunen ja nee
Skarsterlân ja, allemaal nee nee 1 ontwikkelen/signaleren ja nee
Schiermonnikoog ja, allemaal nee nee 1 ontwikkelen/signaleren nee nee
Sneek ja en nee ja ja 1 ontwikkelen/signaleren ja nee
Vlieland ja, allemaal nee ja 0 spelen/ontmoeten nee nee
Weststellingwerf ja, allemaal ja ja 1 ontwikkelen/signaleren ja nee
Wûnseradiel ja en nee ja ja 1 ontwikkelen/signaleren nee nee
Wymbritseradiel ja en nee nee ja 0 spelen/ontmoeten nee nee
Tabel 3: Subsidiebeleid algemeen per gemeente
afgesproken
kostprijzen

10. Hoogte van subsidies
Aan de gemeenten is gevraagd de uitgaven peuterspeelzaalwerk over het jaar 2004 aan
te geven.
gemeenten
structurele
uitgaven
overige
structurele
uitgaven VVE-middelen
21
overig
incidentele
uitgaven
totale uitgaven (zoals
aangegeven door
gemeente)
Ameland . € 2.500,00 € 17.500,00 € - € 20.000,00
Het Bildt € 69.768,00 € 6.855,00 € - € - € 76.623,00
Bolsward € 17.697,00 € 523,00 € - € 5.827,00 € 24.047,00
Boarnsterhim € 141.000,00 € 31.000,00 € 37.532,00 . € 209.532,00
Dongeradeel € 108.900,00 € 50.000,00 € 90.000,00 € 65.000,00 € 198.900,00 *)
Ferwerderadiel € 49.000,00 € - € - € - € 49.000,00
Franekeradeel € 119.782,00 € - € 56.000,00 € - € 175.782,00
Gaasterlân-Sleat € 120.390,00 € - € 20.000,00 € - € 140.390,00
Heerenveen € 161.000,00 € - € 44.500,00 € 30.000,00 € 235.500,00
Kollumerland € 18.000,00 € - € 20.000,00 € 18.500,00 € 56.500,00
Leeuwarden € 808.000,00 € - € 400.000,00 € - € 1.208.000,00
Leeuwarderadeel € 140.973,00 € - € - € - € 140.973,00
Littenseradiel € 30.539,00 € - € - € - € 30.539,00
Menaldumadeel € 69.526,00 € - € 60.000,00 € 2.750,00 € 132.276,00
Nijefurd € 40.170,00 € - € - € - € 40.170,00
Ooststellingwerf € 177.000,00 € 50.000,00 € 139.000,00 € - € 366.000,00
Skarsterlân € 246.676,00 € - € 47.190,00 € - € 293.866,00
Schiermonnikoog € 10.000,00 € - € - € - € 10.000,00
Sneek € 240.000,00 € - € - € - € 240.000,00
Vlieland € 26.350,00 € - € 6.160,00 € - € 32.510,00
Weststellingwerf € 169.090,00 € - € 19.200,00 € 15.000,00 € 203.290,00
Wûnseradiel € 37.385,00 € - € - € - € 37.385,00
Wymbritseradiel € 75.759,00 € - € - € - € 75.759,00
Tabel 4: Uitgaven per gemeente in 2004
*) Gemeenten hebben aangegeven welke bedragen waren begroot voor het
peuterspeelzaalwerk in 2004. De gemeente Dongeradeel heeft een ander totaalbedrag
opgegeven dan verwacht zou worden als de eerste vier kolommen worden opgeteld.
Een peuterplaats is een rekeneenheid die overeenkomt met twee dagdelen per week
bezoek aan de peuterspeelzaal gedurende max. 40 weken. Aangezien de meeste
kinderen twee dagdelen de peuterspeelzaal bezoeken komt het aantal deelnemende
kinderen ongeveer overeen met een peuterplaats.
In het volgende overzicht worden de middelen per kind aangegeven evenals de
ambitieniveaus in de praktijk van de gemeenten.
Aan gemeenten is gevraagd aan te geven welke structurele uitgaven in de begroting van
2004 waren opgenomen. Door dit te delen door het aantal kinderen dat een
peuterspeelzaal bezocht in 2004 zijn de structurele uitgaven per kind uitgerekend. Het
aangegeven ambitieniveau is ook vermeld.
NB: Franekeradeel heeft geen keuze gemaakt wat betreft het ambitieniveau.

gemeente
totaal structurele
uitgaven (structureel +
overig structureel)
22
aantal kinderen
in gemeente dat
een psz bezoekt
structurele
uitgaven per
kind
ambitieniveau
Ameland € 2.500,00 60 € 41,67 2
Het Bildt € 76.623,00 160 € 478,89 2
Bolsward € 18.220,00 150 € 121,47 1
Boarnsterhim € 172.000,00 340 € 505,88 2
Dongeradeel € 158.900,00 375 € 423,73 1
Ferwerderadiel € 49.000,00 259 € 189,19 2
Franekeradeel € 119.782,00 340 € 352,30
Gaasterlân-Sleat € 120.390,00 242 € 497,48 2
Heerenveen € 161.000,00 645 € 249,61 1
Kollumerland € 18.000,00 166 € 108,43 0
Leeuwarden € 808.000,00 1000 € 808,00 2
Leeuwarderadeel € 140.973,00 190 € 741,96 2
Littenseradiel € 30.539,00 270 € 113,11 0
Menaldumadeel € 69.526,00 242 € 287,30 1
Nijefurd € 40.170,00 250 € 160,68 0
Ooststellingwerf € 227.000,00 423 € 536,64 2
Skarsterlân € 246.676,00 460 € 536,25 1
Schiermonnikoog € 10.000,00 15 € 666,67 1
Sneek € 240.000,00 450 € 533,33 1
Vlieland € 26.350,00 24 € 1.097,92 0
Weststellingwerf € 169.090,00 418 € 404,52 1
Wûnseradiel € 37.385,00 287 € 130,26 1
Wymbritseradiel € 75.759,00 326 € 232,39 0
Tabel 5: Structurele middelen per kind gerelateerd aan ambitieniveau.
De expertmodellen van de MO-groep, waarop de VNG zich in de Handreiking
Peuterspeelzaalwerk baseert, geven het volgende aan:
Bij ambitieniveau 2 is volgens het expertmodel € 765 (stand 2003) per peuterplaats
nodig aan subsidie.
Bij ambitieniveau 1 is € 495 per peuterplaats nodig en bij ambitieniveau 0 is de
benodigde subsidie € 240 per peuterplaats.
17 gemeenten subsidiëren lager dan het richtbedrag voor het gekozen ambitieniveau,
5 gemeenten zitten hoger en van 2 gemeenten is het niet aan te geven.
Er kunnen hier slechts voorzichtig conclusies getrokken worden. Toch komt hier naar
voren dat gemeenten voor het merendeel lager subsidiëren dan de expertmodellen
aangeven. Hierbij maakt het ambitieniveau niet uit. Gemeenten die ambitieniveau 2
aangeven zitten merendeels lager dan het richtbedrag voor ambitieniveau 2, net zoals
gemeenten die ambitieniveau 0 aangeven ook lager zitten dan het richtbedrag voor
ambitieniveau 0.
Het effect zou nog groter zijn als we hier uitgegaan waren van geïndiceerde cijfers voor
2004. Bovendien hebben we in dit onderzoek een optelling gemaakt van alle subsidies,
inclusief de overige incidentele middelen.

11. Knelpunten
In 16 van de 23 gemeenten worden knelpunten ervaren.
Terrein Aantal malen genoemd
Huisvesting 8
Financieel beleid 8
Personeelsbeleid 4
Pedagogische deskundigheid personeel 4
Bestuurskracht 4
Inhoudelijk beleid 2
Betrokkenheid ouders 0
Materialen 0
Anders: *)
Tabel 6: Terreinen waarop gemeenten knelpunten ervaren
*) Opmerkingen bij beantwoording van "Anders":
• Relatie peuterspeelzaal-school
• Professionalisering (tweemaal genoemd)
• Te weinig politiek draagvlak
• Te weinig vrijwilligers
• Kinderen die extra aandacht behoeven in de groep
• Nog geen sprake van één organisatie in de gemeente
• Samenwerking en professionalisering
• Wettelijke eisen t.a.v. de inrichting
• Wachtlijsten
• Werkgeverschap
De meeste knelpunten worden ervaren in de randvoorwaardelijke sfeer. Met name de
terreinen huisvesting en financieel beleid springen er wat betreft het aantal genoemde
knelpunten uit.
23

Resultaten Peuterspeelzalen
1. Organisatievorm
Van de 72 locaties peuterspeelzaalwerk is de juridische rechtsvorm:
55 locaties zijn een stichting, 14 locaties zijn een vereniging, 1 geeft anders aan.
2 locaties hebben de vraag niet ingevuld.
Van de 15 koepels zijn er 14 een stichting en 1 een vereniging.
De verenigingsvorm komt bij de locaties nog regelmatig voor. Bij schaalvergroting en
samenwerking gaat men over het algemeen over tot de stichtingsvorm.
Aantal
Percentage
welzijnsinstelling 9 60,0
kinderopvang 1 6,7
zelfstandig 5 33,3
Totaal 15 100,0
Tabel 7: Organisatievorm peuterspeelzalen
Bij de koepels is de meest voorkomende organisatievorm: aansluiting bij het welzijnswerk
(negenmaal). Als tweede veel voorkomende vorm wordt aangegeven: zelfstandig
(vijfmaal). Het minst komt voor: aansluiting bij kinderopvang (eenmaal).
Bij locaties is de meest voorkomende organisatievorm die van een zelfstandige
peuterspeelzaallocatie (43 maal). Als tweede veel voorkomende organisatievorm wordt
de aansluiting bij het welzijnswerk genoemd (20 maal). Weinig voorkomend is het
onderdeel zijn van een kinderopvangorganisatie of van een school, respectievelijk twee-
en eenmaal.
De gegevens vanuit de peuterspeelzalen sluiten aan bij het kaartje in hoofdstuk 2.
Opvallend bij de locaties is dat er één peuterspeelzaallocatie (Elahuizen) aangeeft
onderdeel te zijn van een school.
In het kaartje in hoofdstuk 2 komt dit gegeven niet terug. Deze peuterspeelzaal heeft het
schoolbestuur als bestuur maar is op de adressenlijst een zelfstandige locatie. Vanuit
werkveldcontacten is bekend dat in Nijefurd en Gaasterlân-Sleat een bestuur voor
bijzonder onderwijs enkele peuterspeelzaallocaties in kleine kernen in stand houdt.
Voorzover bekend zijn dit de enige voorbeelden van peuterspeelzalen die onder een
schoolbestuur vallen in Fryslân.
2. Bereik peuters
De onderzochte koepels vangen met elkaar 4833 kinderen op. Vanuit de locaties worden
2752 peuters aangegeven. Deze gegevens kunnen niet geëxtrapoleerd worden voor
geheel Fryslân in verband met de betrouwbaarheid. De beantwoording in het Deelonderzoek
gemeenten was wel betrouwbaar. Daar kwam een raming op 12.265 2- en 3jarigen
als totaal aantal peuters dat in Fryslân gebruik maakt van een peuterspeelzaal
(zie hoofdstuk Resultaten Gemeenten).
25

Aantal peuters
per 1-1-2004
minimum maximum gemiddeld
locaties 5 155 38,2
koepels 12 900 371,7
Tabel 8: Aantal peuters dat peuterspeelzaal bezoekt
Gemiddeld gaan er 38,2 peuters naar een locatie. Per koepel bezoeken gemiddeld 371
kinderen een locatie van die koepel. Binnen koepels zitten dus relatief grote locaties qua
aantal peuters.
De Babbelaartjes in Kollumerland hebben het kleinste aantal bezoekende peuters per
locatie en De Opstap in Bolsward heeft het grootste aantal bezoekende peuters per
locatie.
De Timpaangroep in Sneek heeft met 900 peuters de grootste aantallen bezoekende
peuters. Vereniging Welzijnswerk Tytsjerksteradiel heeft met 12 kinderen het kleinste
aantal.
3. Wachtlijsten
Vanuit de koepels wordt aangegeven dat er 747 kinderen op de wachtlijst staan. Hiervan
zijn er 577 kinderen in de leeftijd 2 jaar of ouder. Ouders melden hun kinderen dus al
voor de tweede verjaardag aan.
Vanuit de locaties wordt aangegeven: 663 kinderen aangemeld voor de wachtlijst.
Hiervan zijn er 476 in ieder geval 2 jaar oud.
Hierbij kan aangegeven worden dat er peuterspeelzaallocaties zijn met 0 kinderen op de
wachtlijst. Het grootste aantal kinderen op de wachtlijst heeft Harlingen, waar beide
locaties 65 kinderen op de wachtlijst hebben staan.
Voor locaties is het gemiddelde aantal kinderen dat per locatie op de wachtlijst staat
11,05 en van tweejarige leeftijd 8,07.
Doorgetrokken voor Fryslân (261 locaties maal 8,07 kind) kan geraamd worden dat er
2106 kinderen op de wachtlijst staan. Dit betreft kinderen die de leeftijd voor deelname
aan een peuterspeelzaal al bereikt hebben (min. 2 jaar). Er zijn 8.191 2-jarigen en 8.384
3-jarigen (bron: Statline CBS). Dit betekent dat 12,7% van de 2- en 3-jarigen op een
wachtlijst staat.
Er is geen verband tussen de grootte van een gemeente en het aantal kinderen dat op
een wachtlijst staat in die gemeente.
4. Groepsgrootte
Gevraagd is naar het maximum aantal kinderen in de groep. Vanuit de locaties en
koepels wordt als variatie aangegeven: 5 tot 18 kinderen is het maximum aantal
kinderen op de groep. Gemiddeld zitten er maximaal 14,1 kinderen op een groep.
Ter vergelijking: de VNG geeft voor alle ambitieniveaus als groepsgrootte aan: maximaal
15 kinderen per groep.
26

5. Aantal groepen per week per locatie
Alleen in Harlingen (2 locaties), Bolsward (1 locatie) en Ooststellingwerf (1 locatie) zijn er
locaties met 10 of meer groepen. Opvallend is het grote aantal locaties met een klein
aantal groepen. Van de 72 locaties zijn er 18 die slechts 1 groep hebben.
Het aantal groepen per week per locatie loopt van 1 tot 16 groepen. Het gemiddelde is
3,4 groepen per locatie.
6. Intensiteit gebruik locatie
De intensiteit van het gebruik van een locatie zegt iets over de efficiëntie van het
huisvestingsgebruik. Door een locatie intensief te gebruiken kunnen de huisvestingskosten
relatief gezien laag gehouden worden. Maximaal kunnen er tien dagdelen (vijf
werkdagen) gebruikt worden.
Gebruik locatie in dagdelen Aantal locaties
Weinig intensief: 2 of 3 dagdelen 27
Midden intensief: 4 t/m 7 dagdelen 29
Intensief: 8 t/m 10 dagdelen 14
Onbekend 2
Totaal 72
Tabel 9: Mate van intensiteit gebruik locatie
Merendeels worden locaties weinig intensief en midden intensief gebruikt.
7. Beleid t.a.v. aantal dagdelen
Van de 72 locaties geven 45 aan dat het beleid erop is gericht dat kinderen twee dagdelen
per week komen. 24 locaties geven aan dat het geen beleid is dat kinderen twee
dagdelen per week komen. In de toelichting noemt men diverse andere varianten: van
één dagdeel tot meer dan twee dagdelen per week. Een flink deel van de peuterspeelzalen
past het aantal dagdelen aan aan de behoefte van ouders en kinderen of de
praktische mogelijkheden van de eigen speelzaal. Eén peuterspeelzaal geeft aan dat
kinderen op medische indicatie meer dagdelen per week komen.
8. Ouderbijdrage
Aantal Locaties Aantal Koepels
locaties in % koepels in %
Vaste ouderbijdrage
Inkomensafhankelijke
52 72,2 5 33,3
ouderbijdrage
19 26,4 8 53,4
Onbekend 1 1,4 2 13,3
Totaal 72 100,0 15 100,0
Tabel 10: Ouderbijdrage: vast of inkomensafhankelijk
Merendeels wordt er bij de locaties met een vaste ouderbijdrage gewerkt. Opvallend is
dat de meerderheid van de koepels met een inkomensafhankelijke bijdrage werkt.
27

De hoogte van de vaste ouderbijdrage loopt bij de locaties uiteen van € 11,50 tot
€ 35,00 per maand voor twee dagdelen per week. Bij de koepels loopt dit van € 18,69 tot
€ 27,50 per maand. De gemiddelde vaste ouderbijdrage is bij de locaties € 21,80 en bij
de koepels € 23,13 per maand.
9. Ambitieniveau
Aan de peuterspeelzalen is gevraagd welk ambitieniveau het beste aansluit bij de huidige
praktijk.
De VNG geeft het volgende onderscheid:
• ambitieniveau 0: functies spelen en ontmoeten
• ambitieniveau 1: functies spelen, ontmoeten, ontwikkelen en signaleren
• ambitieniveau 2: functies spelen, ontmoeten, ontwikkelen, signaleren en
ondersteunen.
Voor een uitgebreidere beschrijving van de ambitieniveaus in relatie tot de
expertmodellen (zie bijlage 1).
Ambitieniveau 0
aantal locaties aantal koepels
locaties in % koepels in %
21 29,2 3 20,0
Ambitieniveau 1 27 37,5 8 53,3
Ambitieniveau 2
Onbekend
23 31,9 4 26,7
1 1,4
Totaal 72 100,0 15 100,0
Tabel 11: Het ambitieniveau in de praktijk volgens peuterspeelzalen
Een percentage van 29 resp. 20% (locaties, koepels) van de peuterspeelzalen geeft aan
qua praktijk nog op ambitieniveau 0 te zitten. 37,5 resp. 53,3% geeft aan op niveau 1 te
zitten. 31,9% van de locaties en 26,7% van de koepels geeft aan op ambitieniveau 2 te
werken.
28

10. Inhoud van het werk
vraag ja
locaties
%
n=72
29
ja
koepels
%
n=15
nee
locaties
%
nee
koepels
%
Is er een pedagogisch beleidsplan? 72,2 80 26,4 20
Hanteert u een contract met de ouders/
houdt u een intake?
59,7 53,3 38,9 26,7
Beschikt u over een klachtenprotocol? 43,1 80 55,6 20
Is er periodiek overleg met een
vertegenwoordiging van de ouders?
69,4 86,7 29,2 13,3
Voert uw organisatie minimaal 1 jaarlijkse
observatie van het kind uit?
44,4 66,7 41,7 13,3
Houdt u minimaal 1 kindbespreking met de 59,7
ouders?
66,7 37,5 6,7
Hanteert u een overdrachtsformulier
peuterspeelzaal-basisschool?
41,7 53,3 47,2 20
Neemt u deel aan periodiek overleg
netwerk 0-6 jarigen?
33,3 46,7 54,2 46,7
Is er sprake van inbedding in lokaal beleid? 37,5 73,3 50 6,7
Gebruikt u een peutervolgsysteem? 29,2 53,3 59,7 26,7
Is er sprake van een specifiek op de VVE
gerichte bevordering van de deskundigheid
van leidsters?
45,8 73,3 52,8 26,7
Neemt de leidster deel aan een vorm van
leidstersoverleg?
84,7 93,3 15,3 6,7
Neemt elke leidster deel aan deskundigheidsbevordering?
79,2 93,3 19,4 6,7
Nemen er anderstalige peuters deel aan de
speelzaal?
55,6 73,3 44,4 26,7
Voert u een beleid t.a.v. anderstalige
peuters?
16,7 6,7 77,8 86,7
Voert u een beleid op het gebied van de
Friese taal?
43,1 53,3 56,9 33,3
Is de voertaal in uw peuterspeelzaal Fries? 47,2 13,3 37,5 60
Worden er door uw peuterspeelzaal
speciale projecten uitgevoerd?
(Achterstandenbeleid, taalontwikkeling
o.i.d.*)
52,8 73,3 36,1 20
Tabel 12: Inhoud van het werk
*) Door de locaties worden genoemd:
Voorleesproject (3), Tomke wordt tweemaal genoemd, evenals het Piramideproject.
Verder worden éénmaal genoemd: Friestaligheid, Kippie, Voorleesproject en
Sânglesrige.
Door de koepels worden genoemd:
Piramide (viermaal), Lgopedie (tweemaal), Peutervolgsysteem, Caleidoscoop, VVE,
Tomke, Taalproject (Frysktalig).

Is er een pedagogisch beleidsplan
Hanteert u een contract met ouders/houdt u een intake
Beschikt u over een klachtenprotocol
Is er periodiek overleg met vertegenwoordiging van ouders
Voert uw organisatie minimaal 1 jaarlijkse observatie van het kind uit
Houdt u minimaal 1 kindbespreking met de ouders
Hanteert u een overdrachtsformulier peuterspeelzaal-basisschool
Neemt u deel aan periodiek overleg netwerk 0-6 jarigen
Is er sprake van inbedding in lokaal beleid
Gebruikt u een peutervolgsysteem
Is er sprake van een specifiek op de VVE gerichte bevordering van
deskundigheid van leidsters
Neemt de leidster deel aan een vorm van leidsteroverleg
Neemt elke leidster deel aan een vorm van deskunidigheidsbevordering
Nemen er anderstalige peuters deel aan de peuterspeelzaal
Figuur 5: Inhoud van het werk
Voert u een beleid t.a.v. anderstalige peuters
Voert u een beleid op het gebied van de Friese taal
Is de voertaal in uw peuterspeelzaal Fries
Worden er door uw psz speciale projecten uitgevoerd.
Inhoud van het werk
0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0%
30
locatie %
koepel %

De VNG en de MO-groep onderscheiden de volgende minimale kwaliteitseisen per
ambitieniveau.
Kwaliteitseisen Ambitieniveau Ambitieniveau Ambitieniveau
0
1
2
Het hebben en uitvoeren van een
pedagogisch beleidsplan
X X X
Contract met de ouders/intake X X X
Klachtenprotocol hebben en
toepassen
X X X
Periodiek overleg met
vertegenwoordiging ouders
X X X
Minimaal 1 jaarlijkse observatie van
het kind
X X
Minimaal 1 kindbespreking met de
ouders
X X
Hanteren overdrachtsformulier
peuterspeelzaal-basisschool
X X
Periodiek netwerk 0-6 jarigen X X
Inbedding in lokaal beleid X X
Hebben en toepassen van
peutervolgsysteem
X
Een specifiek op de VVE gerichte
bevordering van de deskundigheid
van leidsters
X
Tabel 13: Minimale inhoudelijke kwaliteitseisen per ambitieniveau (VNG)
Alle peuterspeelzalen zouden aan de eerste vier kwaliteitseisen moeten voldoen. Hiervan
is geen sprake. Met name bij de locaties blijven de peuterspeelzalen achter wat betreft
de inhoudelijke kwaliteitseisen.
Op grond van de opgegeven ambitieniveaus zou ongeveer 70% van de locaties en
koepels aan de kwaliteitseisen voor niveau 1 moeten voldoen. Hiervan is geen sprake bij
de locaties. Van de koepels geeft meer dan 70% aan ingebed te zijn in lokaal beleid.
Bijna 70% geeft aan een jaarlijkse observatie van het kind uit te voeren en minimaal één
kindbespreking met de ouders te houden. Het hanteren van een overdrachtsformulier en
deelname aan een lokaal netwerk 0-6 jarigen blijft ook bij de koepels achter.
Op grond van opgegeven ambitieniveau zou ongeveer 30% van de koepels aan de
kwaliteitseisen 'hanteren peutervolgsysteem en deskundigheidsbevordering VVE van de
leidsters' moeten voldoen. Hier zien we dat meer dan 30% opgeeft aan deze criteria te
voldoen. Met name bij de koepels speelt dit. Bij 73,3% is er sprake van een specifiek op
de VVE gerichte bevordering van de deskundigheid van leidsters en bij 53,3% wordt een
peutervolgsysteem gebruikt. Bij de locaties is er bij beide een minder percentage maar
dit is toch nog aanzienlijk.
11. Personeelsbeleid
Gevraagd is naar het aantal betaalde, gekwalificeerde leidsters op een groep.
In de vraagstelling is ook gevraagd naar het aantal vrijwilligsters op een groep. In de
praktijk blijken diverse varianten aanwezig. Bij de beschrijving van de resultaten is deze
informatie weggelaten in verband met de overzichtelijkheid. Het gaat om het aantal
betaalde en gekwalificeerde leidsters. De betaling van gekwalificeerde leidsters is een
maat voor de mate van professionalisering en het ambitieniveau van een speelzaal in de
praktijk.
31

Ambitieniveau 0 (VNG) geeft aan dat er gewerkt wordt met vrijwilligers, met
ondersteuning van een betaalde kracht. Een professioneel leidster is voor 50% van de
tijd beschikbaar voor coaching, supervisie en externe contacten.
Ambitieniveau 1 geeft aan dat er gewerkt wordt met 1 betaalde, professionele kracht en
een begeleider (een vrijwilliger).
Ambitieniveau 2 geeft aan dat er gewerkt wordt met 2 betaalde en gekwalificeerde
leidsters op een groep.
locaties: locaties koepels: koepels:
aantallen : in % aantallen in %
Geen betaalde kracht 16 22,2 0 0
1 betaalde kracht 41 56,9 11 73,3
2 betaalde krachten 14 19,4 4 26,7
Onbekend 1 1,5
Totaal 72 100,0 15 100
Tabel 14: Aantal betaalde krachten op een groep
19%
1%
58%
locaties
22%
geen betaalde kracht
1 betaalde kracht
2 betaalde krachten
niet ingevuld
Figuur 6: Percentageverdeling aanwezigheid betaalde krachten bij de locaties
27%
7% 0%
koepels
66%
geen betaalde kracht
1 betaalde kracht
2 betaalde krachten
niet ingevuld
Figuur 7: Percentageverdeling aanwezigheid betaalde krachten bij de koepels
32

In 22,2% van de locaties wordt er volledig gewerkt met vrijwilligers. Hier is nog niet eens
sprake van ambitieniveau 0 van de VNG, omdat ambitieniveau 0 aangeeft dat er een
betaalde, gekwalificeerde kracht als coach aanwezig is.
Geen enkele koepel werkt met alleen vrijwilligers op de groep. Ambitieniveau 1 is daar
het minimumniveau.
Vraag ja
locaties
n=72
33
ja
koepels
n=15
nee
locaties
nee
koepels
Heeft u een coördinator in dienst? 37,5 80 62,5 13,3
Heeft u een Risico Inventarisatie en
Evaluatie (RI&E) en een bijbehorend Plan
van aanpak?
55,6 73,3 40,3 13,3
Heeft iemand van het personeel een cursus
Bedrijfshulpverlening gevolgd?
79,2 100 20,8 0
Bent u verzekerd tegen het risico van ziekte
en ongevallen van de leidsters?
77,8 86,7 19,4 13,3
Heeft uw organisatie zich verzekerd tegen
ongevallen en aansprakelijkheid, ook voor
vrijwilligers?
80,6 86,7 9,7 13,3
Tabel 15: Aantal aspecten van personeelsbeleid bij koepels en locaties
1 Heeft u een coördinator in dienst
2 Heeft u een RI&E en plan van aanpak
3 Heeft een personeelslid een cursus BHV gevolgd
4 Bent u verzekerd tegen het risico van ziekte en ongevallen
van leidsters
5 Is organisatie verzekerd tegen ongevallen en
aansprakelijkheid ook voor vrijwilligers
Locaties Ja Koepels Ja
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Figuur 8: Aantal aspecten van personeelsbeleid bij koepels en locaties
Met name de beantwoording van de laatste drie vragen inzake de verzekeringen en de
bedrijfshulpverlening zouden zowel bij koepels als bij locaties voor 100% met "Ja"
beantwoord dienen te worden. Dit is nog niet het geval.

12. Accommodatiebeleid
Vraag % ja
locaties
n=72
Beschikt uw speelzaal over een eigen
binnen (groeps)ruimte? D.w.z. de ruimte
hoeft niet gedeeld te worden met andere
gebruikers?
Beschikt uw speelzaal over een
buitenspeelruimte?
Beschikt uw speelzaal over een
gebruiksvergunning, afgegeven door de
brandweer?
Tabel 16: Accommodatiebeleid bij koepels en locaties
Beschikt uw psz over een eigen (groeps)ruimte
Beschikt uw psz over een buitenspeelruimte
Beschikt uw psz over een gebruiksvergunning
afgegeven door de brandweer
34
% ja
koepels
n=15
% nee
locaties
69,4 60 30,6 6,7
83,3 80 16,7 6,7
% nee
koepels
63,9 60 34,7 13,3
Accommodatiebeleid
locaties ja koepels ja
Figuur 9: Accommodatiebeleid bij koepels en locaties
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Het beschikken over een eigen binnenruimte is belangrijk voor de mate waarin een
speelzaal verantwoord kan werken met de kinderen. Het niet beschikken over een eigen
ruimte beperkt leidsters en kinderen: elk dagdeel moet opgeruimd worden en moeten de
sporen van het spelen verdwijnen. De inrichting van de ruimte is pedagogisch van groot
belang. Ongeveer 65% van de peuterspeelzalen heeft een eigen (groeps)ruimte. Van de
rest heeft een deel het niet en van een deel is het onduidelijk, omdat de vraag niet
beantwoord is.
Het beschikken over een buitenspeelruimte is van belang voor het op een verantwoorde
wijze kunnen uitoefenen van een peuterspeelzaal. Kinderen moeten kunnen bewegen.
Buiten spelen is hierbij essentieel. In Fryslân met veel platteland en "Buiten" zou een
percentage van 100% te verwachten zijn. Dit is niet het geval.

Het hebben van een gebruiksvergunning van de brandweer zou een 100% score moeten
geven. 34,7% van de locaties en 13,3% van de koepels geeft aan hierover niet te
beschikken. Dit is voor de besturen een groot risico.
Het is duidelijk dat de vragen op het gebied van accommodatiebeleid uitgaan van een
zeer minimaal standpunt. Er is bijvoorbeeld niet gevraagd naar de omvang van het
aantal m 2 .
De resultaten van dit onderdeel zijn zorgwekkend en komen overeen met de door
gemeenten en peuterspeelzaalorganisaties genoemde knelpunten. Huisvesting scoort
hoog bij de genoemde knelpunten.
13. Financieel beleid
Inkomsten en uitgaven
Gevraagd is de stand van zaken per 1-1-2004. De vragen over de financiële stand van
zaken zijn op één vraag na door iets meer dan de helft van de locaties en koepels
ingevuld. In de rubriek N staat het aantal locaties c.q. koepels dat de vraag invulde,
genoemd.
Locaties
N Minimum Maximum gemiddelde
totaal begrote kosten 38 € 1.416 € 131.000 € 19.322
gemeentelijke subsidie 41 € 650 € 92.500 € 8.565
ouderbijdrage 41 € 895 € 49.600 € 9.067
overige inkomsten 36 € 0 € 6.000 € 1.248
Tabel 17: Financiën locaties: kosten, subsidie, ouderbijdrage, overige inkomsten
Koepels
N Minimum Maximum Gemiddelde
totaal begrote kosten 9 € 6.843 € 1.287.450 € 352.142
gemeentelijke subsidie 10 € 2.955 € 895.000 € 234.866
ouderbijdrage 10 € 2.500 € 321.000 € 112.513
overige inkomsten 5 € 54 € 71.550 € 16.896
Tabel 18: Financiën koepels: kosten, subsidie, ouderbijdrage, overige inkomsten
De omvang van de begroting van de peuterspeelzalen als totaal van begrote kosten is
zeer divers. De peuterspeelzaal die het minst op jaarbasis uitgeeft, heeft als totale
kostenpost opgegeven € 1416. De grootste omvang van begrote kosten is € 131.000.
Gemiddeld zijn de kosten voor een peuterspeelzaal € 19.321,12.
Doorgerekend naar geheel Fryslân met 261 locaties betekent dit een raming van
€ 5.042.812,32 als kosten peuterspeelzaalwerk.
De gemeentelijke subsidie volgens opgave is ook zeer divers: van € 650 op jaarbasis
naar € 92.500. Gemiddeld is de gemeentelijke subsidie € 8564,59. Omgerekend voor
Fryslân (261 locaties) betekent dit dat gemeenten ongeveer € 2.235.357,99 uitgeven
aan het peuterspeelzaalwerk. Dit spoort niet met het bij het Deelonderzoek gemeenten
opgegeven bedrag door de gemeenten en de extrapolatie die daar gemaakt is (hoofdstuk
10). Het is onduidelijk wat de oorzaak van dit verschil is. Vooralsnog baseert dit
onderzoek zich op de opgave van de gemeenten omdat de gemeenten geacht worden
een beter overzicht van de totale subsidies te hebben als de locaties en koepels.
35

Ouderbijdragen
De inkomsten vanuit de ouderbijdragen zijn ook zeer divers. Dit heeft natuurlijk veel te
maken met de omvang van de peuterspeelzaal en daarnaast met de hoogte van de
ouderbijdrage. Gemiddeld zijn de inkomsten vanuit de ouderbijdragen € 9066,86 per
locatie. Omgerekend naar Fryslân als totaal met 261 locaties betekent dit dat de totale
inkomsten ouderbijdragen zijn: € 2.366.450,46.
De verhouding tussen kosten en inkomsten, uitgesplitst naar gemeentelijke subsidie,
ouderbijdrage en overige inkomsten is interessant:
Percentage locaties Percentage koepels
Totale kosten 100% 100%
Gemeentelijke subsidie 44% 66%
Inkomsten ouderbijdrage 47% 32%
Overige inkomsten 9% 2%
Tabel 19: Verhouding gemeentelijke subsidie en ouderbijdragen bij koepels en locaties:
procentueel
Dit betekent dat bij de locaties het grootste deel van de voorziening peuterspeelzaalwerk
gedragen wordt door de ouders. Opvallend is verder het behoorlijke aandeel overige
inkomsten dat de locaties weten binnen te halen.
Bij locaties is het aandeel van de inkomsten vanuit gemeentelijke subsidie laag
vergeleken met landelijke benchmarkgegevens. Ter vergelijking: de MO-groep hanteert
als aandeel subsidie-inkomsten een percentage van 65% (mediaan).
Het aandeel van de gemeentelijke subsidie bij de koepels zit ongeveer op het landelijke
gemiddelde.
14. Knelpunten
Hieronder volgt een weergave van het aantal keren dat aangegeven is dat er knelpunten
zijn op een bepaald terrein.
Terrein/aantal malen genoemd Koepels Locaties
Personeelsbeleid 3 14
Financieel beleid 3 27
Inhoudelijk beleid 1 7
Huisvesting 8 43
Betrokkenheid ouders 1 4
Pedagogische deskundigheid personeel 0 6
Bestuurskracht 2 16
Materialen 1 6
Anders*) 3 13
Tabel 20: terreinen waarop peuterspeelzalen knelpunten ervaren
*) Opmerkingen bij beantwoording van Anders:
• Bundeling krachten peuterspeelzalen in gemeenten
• Hoge eisen wetgeving (zesmaal genoemd)
• Meerdere zaken vandaar wens tot fusie
• Ondersteuning door koepelorganisatie
• Tekort aan peuters
36

• Ziektevervanging (tweemaal)
• Het werken met vrijwilligers (tweemaal)
• Financiering tweede kracht (= ID-baan)
• Aansluiten bij Welzijn/Kinderopvang/Onderwijs.
Knelpunten worden met name aangegeven op de terreinen: Huisvesting, personeelsbeleid
en financieel beleid en bestuurskracht.
De peuterspeelzalen ervaren met name knelpunten in de randvoorwaardelijke sfeer en
minder op inhoudelijk terrein en deskundigheid personeel.
37

Conclusies
Als gemeenten werk willen maken van jeugdbeleid kunnen zij het beste met de jongste
leeftijdsgroepen beginnen. Peuterspeelzaalwerk lijkt echter in gemeentelijk beleid achter
te blijven. Er is geen wettelijke taak en er zijn geen landelijk vastgestelde kwaliteitseisen.
In dit onderzoek wordt duidelijk dat het ambitieniveau voor de peuterspeelzalen in
een behoorlijk aantal gemeenten te laag is. Waarom wordt hier gesteld dat het
ambitieniveau te laag is?
De provincie Fryslân en de gemeenten willen werk maken van de aansluiting lokaal
jeugdbeleid en jeugdzorg. Gemeenten en Provincie hebben hiertoe een convenant
ondertekend. Signalering is hierbij een belangrijke functie. Om risicosituaties te kunnen
signaleren is minimaal VNG ambitieniveau 1 vereist. In dit onderzoek zijn alleen al zes
gemeenten die aangeven in de praktijk op ambitieniveau 0 te zitten. Het is hiermee de
vraag of de belangrijke vindplaats voor jonge kinderen - het peuterspeelzaalwerk - bij de
verbetering van de lokale gemeentelijke functies voldoende prioriteit krijgt.
De resultaten van dit onderzoek geven aan dat die prioriteit wel gewenst is. Gemiddeld
74% van de 2- en 3-jarigen gaat naar een peuterspeelzaal. Een groot aantal ouders is
vrijwilliger of bestuurslid. Het peuterspeelzaalwerk vervult al met al een belangrijke
maatschappelijke functie op het gebied van de ontwikkelingsstimulering van jonge
kinderen en opvoedingsondersteuning.
De VNG geeft duidelijk aan dat indien gemeenten een sluitende aanpak 0-6 jaar willen
realiseren ambitieniveau 1 (blz. 25 Handreiking peuterspeelzaalwerk) minimaal
noodzakelijk is. En alleen bij ambitieniveau 2 krijgt de peuterspeelzaal uitdrukkelijk een
rol toebedeeld in de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) of de voorschool. Het werken
aan ontwikkelingsachterstanden kan alleen goed bij een feitelijk ambitieniveau 2.
Omdat er in Fryslân sprake is van relatief grote onderwijsachterstanden bij autochtone
leerlingen is het vroegtijdig werken aan kansen van belang. (Zie onderzoek Fryske
Akademie: Effectiviteit van het Friese Basisonderwijs - Ruyven)
De feitelijke subsidiëring door gemeenten loopt achter wat betreft het aangegeven
ambitieniveau. Gerelateerd aan landelijke kengetallen en expertmodellen blijkt dat wat
betreft alle 3 ambitieniveaus de gemeentelijke subsidie achterblijft.
Achterblijvende subsidiëring veroorzaakt achterblijvende kwaliteit en randvoorwaarden
van het peuterspeelzaalwerk.
Uit deze inventarisatie ontstaat een beeld van een sector die met veel inzet en weinig
middelen goede dingen probeert te doen. De sector draait sterk op betrokkenheid en
inzet zonder voldoende randvoorwaarden. Besturen dragen in een aantal gevallen in de
sfeer van huisvestingsbeleid verantwoordelijkheid voor een risicovolle situatie.
Voor wat betreft de subsidierelatie valt op dat nog weinig gemeenten en organisaties
een professionele opdrachtgever - opdrachtnemer verhouding hebben. Er wordt weinig
gewerkt met afgesproken kostprijzen of vormen van beleidsgestuurde contractfinanciering.
Met name bij grotere organisaties is het goed mogelijk te werken met
beleidsgestuurde contractfinanciering, kostprijzen e.d. De landelijke kengetallen kunnen
richtinggevend voor organisaties en gemeenten zijn. Het werken met kostprijzen
vergroot de eigen verantwoordelijkheid van organisaties en geeft bij voldoende omvang
van de subsidiëring mogelijkheden tot het voeren van eigen beleid. Kunnen sturen in de
uitvoering, risico's kunnen afdekken, kwaliteitsverbetering en inhoudelijke vernieuwing
worden hiermee voor organisaties beter mogelijk.
Er is een verband tussen koepelvorming en een zekere mate van samenwerking en
schaalvergroting en een verbeterde situatie op een aantal kwaliteitsaspecten: zowel op
inhoudelijk terrein, personeelsbeleid en financiën doen koepels het beter. Op het terrein
van de huisvesting is er een klein positief verschil met zelfstandige locaties. Een
beperking van de mogelijkheid van samenwerking en schaalvergroting is de mate van
39

subsidiëring door een gemeente. Koepelvorming heeft alleen zin als er perspectief is op
verbetering in financieel opzicht en het kunnen bereiken van minimaal ambitieniveau 1.
Het bereik van het peuterspeelzaalwerk is groot: 74% van de kinderen in de
leeftijdsgroep 2 en 3 jaar. Er zijn echter grote verschillen in bereik per gemeente. Grote
gemeenten bereiken relatief minder kinderen dan kleine gemeenten.
De kwaliteit van het peuterspeelzaalwerk blijft achter en is onvoldoende. Er zijn te veel
peuterspeelzalen die nog niet op de minimale inhoudelijke kwaliteitseisen voor
ambitieniveau 0 zitten. Verder voldoen nog teveel peuterspeelzalen niet aan de
kwaliteitseisen niveau 1. Men heeft wel opgegeven in de praktijk een bepaald
ambitieniveau te hebben, maar doorvragen op inhoudelijke kwaliteitsaspecten levert een
ander beeld. Iedere peuterspeelzaal kan zichzelf beoordelen op de inhoudelijke
kwaliteitsaspecten zoals omschreven in de VNG Handreiking en de expertmodellen van
de MO-groep. Gemeenten kunnen deze instrumenten ook gebruiken. Op basis hiervan
kan een verbeterplan voor de inhoud van het werk gemaakt worden door de organisaties.
Een en ander is natuurlijk afhankelijk van voldoende subsidiëring.
In het personeelsbeleid valt veel te verbeteren. Essentieel voor de kwaliteit van het werk
is de aanwezigheid van betaalde, professionele leidsters. In nog veel te veel gevallen
wordt er gewerkt met alleen vrijwilligers. Meer betaalde en gekwalificeerde leidsters op
de groepen is nodig. Afhankelijk van het ambitieniveau zijn er één of twee betaalde
professionele krachten nodig. Ook bij ambitieniveau 0 is er een betaalde coach nodig om
de kwaliteit te kunnen waarborgen. In alle gevallen waar geen betaalde kracht aanwezig
is, is er geen sprake van een peuterspeelzaal maar van een speelgroep o.i.d.
De deskundigheidsbevordering van leidsters lijkt te weinig gericht te zijn op hetgeen
vervolgens daadwerkelijk in de praktijk mogelijk is. Wanneer de randvoorwaarden
ontbreken voor het werken op niveau 2 is deskundigheidsbevordering op niveau 2 dan
nuttig? Deskundigheidsbevordering moet passen bij het gekozen ambitieniveau. In het
beleid deskundigheidsbevordering zouden organisaties en organisaties die de scholing
leveren uit moeten gaan van een opbouw in kwaliteitseisen conform de Handreiking VNG.
Op het gebied van huisvesting en accommodatiebeleid is nog veel verbetering gewenst.
Alle peuterspeelzalen zouden over een eigen binnenruimte moeten beschikken. Ook
zouden alle peuterspeelzalen gebruik moeten kunnen maken van een buitenspeelruimte.
De gebruiksvergunning van de brandweer dient in 100% van de gevallen geregeld te
zijn.
Verhoging van de kwaliteit van de peuterspeelzalen vraagt om een goede afweging
tussen enerzijds het belang van spreiding van de speelzalen, voldoende bereikbaarheid
en toegankelijkheid en aan de andere kant voldoende kwaliteit en efficiënt omgaan met
randvoorwaarden, middelen en inzet van ouders en leidsters.
Dit dilemma speelt sterk in Fryslân omdat veel gemeenten dun bevolkt zijn met een
groot landelijk gebied. Het dilemma vergt in plattelandsgemeenten keuzes. Niet kiezen
kan in een aantal plattelandsgemeenten betekenen dat de peuterspeelzalen zich
onvoldoende kunnen ontwikkelen tot ambitieniveau 1 of 2.
Deze nulmeting is een eerste poging om een totaalbeeld van het peuterspeelzaalwerk in
Fryslân te schetsen. Het geeft een beeld van het gemeentebeleid, het aanbod van het
peuterspeelzaalwerk, het gebruik, de mate van professionalisering en het aanwezige
kwaliteitsniveau.
In feite zijn de kwaliteitseisen vanuit de Handreiking VNG en een aantal kengetallen van
de MO-groep goed hanteerbaar als indicatoren om te kunnen monitoren.
Monitoren is zinvol om trends en ontwikkelingen naar het gewenste kwaliteitsniveau in
het peuterspeelzaalwerk zichtbaar te maken.
40

Aanbevelingen
1. Hanteer als gemeente voor het peuterspeelzaalwerk het VNG ambitieniveau 1 of 2.
2. Streef in Fryslân als gemeente het VNG ambitieniveau 2 na.
3. Streef naar een reëel, politiek gedragen ambitieniveau in een gemeente. Subsidieer
vervolgens realistisch. Gebruik landelijk ontwikkelde kengetallen als richtlijn voor
subsidiëring.
4. Gemeenten met nog veel zelfstandige locaties van kleine omvang kunnen om verdere
professionalisering te bevorderen aansturen op samenwerking en schaalvergroting.
Hierbij is facilitering op ambitieniveau 1 een voorwaarde.
5. De relatie tussen gemeenten en organisaties kan professioneler en meer gebaseerd
op kengetallen vanuit de branche. Gemeenten en organisaties hebben hierbij ieder
eigen verantwoordelijkheden.
6. Hanteer als organisatie en gemeente de VNG kwaliteitseisen bij de ontwikkeling van
de inhoud van het werk en maak op grond hiervan een reëel verbeterplan.
7. De organisaties werken in meer gevallen met meer betaalde, professionele krachten,
afhankelijk van het gekozen ambitieniveau. Dit betekent uitbreiding van de
gemeentelijke subsidie aangezien de personeelskosten een groot deel van de
begroting beslaan.
8. Sluit met deskundigheidsbevordering aan bij de reële praktijk, een reëel streefbeeld
en mogelijke financiering van randvoorwaarden.
9. Gemeenten en organisaties van peuterspeelzaalwerk verbeteren de huisvestingssituatie
en maken een inhaalslag. Om op voldoende niveau te komen is een
meerjareninvestering nodig. Bekijk bij nieuwbouw van scholen, verzorgingshuizen of
andere publieke gebouwen of peuterspeelzalen hier een plek kunnen krijgen. Er
dienen onderhoudsplannen over meerdere jaren opgesteld te worden.
10. Maak als gemeente en organisaties een meerjarenprognose en bepaal op welke
locaties er een peuterspeelzaal moet zijn. Bepaal criteria op basis waarvan een keuze
gemaakt moet worden. Bijvoorbeeld: bereikbaarheid, de aanwezigheid van een
basisschool en of er voldoende randvoorwaarden mogelijk zijn in de huisvesting.
11. Herhaal de nulmeting om ontwikkelingen, trends en de voortgang in professionalisering
en kwaliteit in het peuterspeelzaalwerk en het gemeentelijk beleid te
monitoren.
Referenties
1. Handreiking peuterspeelzaalwerk (Ledenbrief september 2004 - uitgave VNG)
2. Kengetallen en expertmodellen bedrijfsvoering 2003 voor het peuterspeelzaalwerk
(Uitgave MO-groep)
3. Convenant Jong in Fryslân (Gemeenten en provincie Fryslân)
4. Visiedocument peuterspeelzaalwerk in de 21 e eeuw (Uitgave MO-groep)
5. Statline Centraal Bureau voor de Statistiek (Uitgave CBS)
41

Bijlage 1
Vragenlijst Peiling peuterspeelzalen
Graag invullen namens het bestuur. Wilt u zoveel mogelijk uw mening toelichten?
1. Algemene gegevens
Naam organisatie:……..………………………………………………………………………………………………………….
Juridische rechtsvorm: stichting/vereniging/anders:……..…………………………………………………
Bent u*):
0 onderdeel van een welzijnsinstelling
0 onderdeel van een kinderopvangorganisatie
0 onderdeel van een school
0 een zelfstandige organisatie
*) Graag aankruisen wat van toepassing is
Hoeveel locaties peuterspeelzaalwerk vallen onder uw organisatie?…………………………………..
In welke gemeente werkt uw organisatie?……………………………………………………………………………
Adres peuterspeelzaal:.………………………………………………………………………………………………………….
Postcode en Plaats:……….……………………………………………………………………………………………………….
Telefoon:……………………………………….
Contactpersoon:……………………………..……………… telefoon:.………………………….
Functie contactpersoon:…………………………………………………………………………………………………………
Adres contactpersoon:………..…………………………………………………………………………………….…………..
Postcode en plaats:………………………………………………………………………………………………………………..
E-mailadres contactpersoon:……..………………………………………………………………………………………..
2. Gegevens over de organisatie
2.1. Peuters
Vraag Antwoord
Hoeveel peuters bezochten per 1 januari 2004 de peuterspeelzaal?
Hoeveel peuters waren er op 1 januari 2004 aangemeld en nog niet geplaatst?
Hoeveel peuters stonden er per 1 januari 2004 op de wachtlijst die de minimumleeftijd (= 2 jaar)
hadden bereikt?
2.2. Capaciteit
Wat is het maximum aantal kinderen in een groep?
Hoeveel groepen zijn er per week?
Hoeveel dagdelen per week is de peuterspeelzaal geopend?
Is het beleid dat een kind 2 dagdelen per week komt?
Graag uw mening toelichten bij het antwoord “
2.3. Ouderbijdrage
Werkt uw peuterspeelzaal met een vaste of
inkomensafhankelijke bijdrage?
Graag aankruisen wat van toepassing is
0 vast 0 inkomensafhankelijk
Hoe hoog is de ouderbijdrage voor 2 dagdelen per week? Vaste bijdrage: €…………………..per maand
2.4 Ambitieniveau*)
1
Inkomensafhankelijk
Loopt van €………..….. tot
€………………..…per maand
In navolging van de Handreiking en modelverordening peuterspeelzaalwerk van de Vereniging Nederlandse
Gemeenten (ledenbrief VNG 6 september 2004) worden hier 3 ambitieniveaus aangegeven. Een ambitieniveau
zegt iets over de functies die het peuterspeelzaalwerk heeft voor de kinderen en omgeving.
Geef aan welk ambitieniveau het beste past bij uw peuterspeelzaal door het betreffende ambitieniveau aan te
kruisen.
Ambitieniveau Beschrijving
Ambitieniveau 0
Spelen en ontmoeten
Het peuterspeelzaalwerk is een plek waar kinderen onder begeleiding veilig
kunnen spelen met andere kinderen. Spelen is essentieel voor de ontwikkeling

Ambitieniveau Beschrijving
van het jonge kind. Kinderen die onvoldoende mogelijkheden hebben om te
spelen lopen het risico om een ontwikkelingsachterstand op te lopen. Op de
speelzaal worden peuters gestimuleerd om veelzijdige speelervaring op te
doen, zowel individueel als met elkaar. Op een peuterspeelzaal doen kinderen
vaak voor het eerst ervaring op in het spelen met leeftijdgenootjes en het
ontmoeten van andere volwassenen. Hier leren ze in een veilige omgeving
onder deskundige begeleiding geleidelijk aan te spelen met andere kinderen,
zich aan de regels te houden en rekening te houden met elkaar.
Ambitieniveau Beschrijving
Ambitieniveau 1
Spelen, ontmoeten,
ontwikkelen en signaleren
Ambitieniveau 2
Spelen, ontmoeten,
ontwikkelen, signaleren en
ondersteunen
3. Inhoud en bedrijfsvoering
3.1. Inhoud
Naast het spelen en ontmoeten wordt expliciet aandacht besteed aan de
ontwikkeling van de peuters en het signaleren van eventuele
ontwikkelingsachterstanden. De peuterspeelzaal heeft een duidelijke rol in de
sluitende aanpak 0-6 jarigen en de doorgaande ontwikkelingslijn van het kind.
Er wordt aandacht besteed aan de sociaal-emotionele, de taal-, de
creativiteits-, de zintuiglijke-, motorische en cognitieve ontwikkeling van het
kind. Binnen dit ambitieniveau wordt naast ontwikkeling de nadruk gelegd op
het signaleren van taal- en ontwikkelingsachterstanden. Dit ambitieniveau
stelt hogere eisen aan de kwaliteit van de begeleiding van de peuters, de
organisatiegraad en de samenwerking met andere instanties. Er is sprake van
een werkgeverschaprelatie met een beroepskracht.
Dit niveau gaat een stap verder en sluit meer aan bij het onderwijs door naast
de reeds genoemde functies de peuters ook te ondersteunen bij eventuele
ontwikkelingsachterstanden. De peuterspeelzaal krijgt hier nadrukkelijk een
rol toebedeeld in de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) door niet alleen
achterstanden te signaleren, maar ook daadwerkelijk begeleiding te bieden om
deze achterstanden te bestrijden. Bij ontwikkelingsondersteuning moet
gedacht worden aan het ondersteunen en stimuleren van de sociaalemotionele,
de taal- en cognitieve ontwikkeling. Door invoering van de VVE
heeft de samenwerking van het peuterspeelzaalwerk met de basisschool meer
vorm gekregen, omdat specifieke VVE-programma’s zowel in de
peuterspeelzaal als in groep 1 en 2 van de basisschool worden uitgevoerd. Het
werk wordt op dit niveau gedaan door 2 beroepskrachten per groep. Er mag
verwacht worden dat er "ondersteund" wordt, dat ouders adequate
antwoorden krijgen op opvoedingsvragen en dat peuters met dreigende
achterstand extra en effectieve aandacht krijgen.
Wilt u bij onderstaande checklist aankruisen wat van toepassing is?
Vraag Ja Nee Opmerkingen
Is er een pedagogisch beleidsplan?
Hanteert u een contract met de ouders/ houdt u
een intake?
Beschikt u over een klachtenprotocol?
Is er periodiek overleg met een
vertegenwoordiging van de ouders?
Voert uw organisatie minimaal 1 jaarlijkse
observatie van het kind uit?
Houdt u minimaal 1 kindbespreking met de
ouders?
Hanteert u een overdrachtsformulier
peuterspeelzaal-basisschool?
Neemt u deel aan periodiek overleg netwerk 0-6
jarigen?
Is er sprake van inbedding in lokaal beleid?
Gebruikt u een peutervolgsysteem?
Is er sprake van een specifiek op de VVE gerichte
bevordering van de deskundigheid van leidsters?
Neemt de leidster deel aan een vorm van
leidstersoverleg?
Neemt elke leidster deel aan
deskundigheidsbevordering?
Nemen er anderstalige peuters deel aan de
speelzaal?
Voert u een beleid ten aanzien van anderstalige
peuters?
2

Vraag Ja Nee Opmerkingen
Voert u een beleid op het gebied van de Friese
taal?
Is de voertaal in uw peuterspeelzaal Fries?
Worden er door uw peuterspeelzaal speciale
projecten uitgevoerd? (Achterstandenbeleid,
taalontwikkeling o.i.d.) Graag toelichten
3.2. Personeel
Vraag Ja Nee Opmerkingen
Werkt uw organisatie met 2 vrijwilligsters op een
groep?
Werkt uw organisatie met 1 betaalde,
gekwalificeerde leidster op de groep samen met
een vaste vrijwilligster?
Vraag Ja Nee Opmerkingen
Werkt uw organisatie met 2 betaalde en
gekwalificeerde leidsters op een groep?
Heeft u een coördinator in dienst?
Heeft u een Risico Inventarisatie en Evaluatie
(RI&E) en een bijbehorend Plan van aanpak?
Heeft iemand van het personeel een cursus
Bedrijfshulpverlening gevolgd?
Bent u verzekerd tegen het risico van ziekte en
ongevallen van de leidsters?
Heeft uw organisatie zich verzekerd tegen
ongevallen en aansprakelijkheid, ook voor
vrijwilligers?
3.3. Accommodatie
Vraag Ja Nee Opmerkingen
Beschikt uw speelzaal over een eigen
binnen(groeps)ruimte? D.w.z. de ruimte hoeft niet
gedeeld te worden met andere gebruikers ?
Beschikt uw speelzaal over een buitenspeelruimte?
Beschikt uw speelzaal over een
gebruiksvergunning afgegeven door de
brandweer?
3.4. Financieel beleid
Graag invullen per 1-1-2004
Vraag Antwoord
Totaal begrote kosten €
Begrote inkomsten gemeentelijke subsidie €
Begrote inkomsten ouderbijdrage €
Overige inkomsten €
3.5. Zijn er knelpunten waar u tegenaan loopt als bestuur van een peuterspeelzaal.
Kruis aan op welk terrein u eventuele knelpunten ervaart. Meerdere antwoorden zijn
mogelijk.
0 personeelsbeleid
0 financieel beleid
0 inhoudelijk beleid
0 huisvesting
0 betrokkenheid ouders
0 pedagogische deskundigheid personeel
0 bestuurskracht
0 materialen
0 anders,nl.:………………………………………..
Eventuele opmerkingen naar aanleiding van deze vragenlijst:
Hartelijk bedankt voor het invullen van deze vragenlijst!
3

Bijlage 2
Vragenlijst Peiling peuterspeelzalen gemeenten 2004
Graag invullen namens gemeente.
1. Algemene gegevens
Gemeente:
Lijst ingevuld door:
Functie invuller:
Telefoonnummer invuller:
e-mailadres invuller:
Naam/adresgegevens contactpersoon van de gemeente m.b.t. peuterspeelzaalwerk (indien anders dan
invuller):
2. Kinderen in peuterspeelzalen/spreiding
a Hoeveel kinderen gaan naar een peuterspeelzaal in uw gemeente? onbekend
b Hoeveel kinderen van 2 en 3 jaar staan ingeschreven in de GBA? peildatum
vraag a en b zo mogelijk gelijk.
onbekend
c Zijn er kernen waar geen peuterspeelzalen zijn?
Zo ja, welke?
ja nee onbekend
3. Overzicht van de organisatie van het peuterspeelzaalwerk
a Is een aantal peuterspeelzalen verenigd binnen een overkoepelende
organisatie (omcirkelen)
b Zo ja, is/zijn deze overkoepelende organisatie(s) een (aankruisen,
meerdere antwoorden mogelijk)
1
ja nee onbekend
Ο welzijnsinstelling
Ο kinderopvangorganisatie
Ο school
Ο anders, namelijk
Wilt u onderstaande tabel invullen?
Doel is per gemeente een overzicht te krijgen van overkoepelende organisaties en de locaties. Indien er
geen sprake is van een overkoepelende organisatie kunt u alleen de locaties noteren.
peuterspeelzaalorganisaties/
overkoepelende organisaties in uw
gemeente
4. Gemeentelijk beleid
locaties per organisatie
(naam & plaats)
subsidie
ja/nee
Totaal aantal dagdelen in gemeente
a Heeft de gemeente een door de raad vastgesteld peuterspeelzaalbeleid?
(omcirkelen)
b Hanteert de gemeente een verordening bij het toekennen van subsidie aan
peuterspeelzalen? (omcirkelen)
5. Ambitieniveau
aantal
dagdelen per
locatie
Ja Nee onbekend
ja Nee Onbekend
In navolging van de Handreiking en modelverordening peuterspeelzaalwerk van de Vereniging Nederlandse
Gemeenten (ledenbrief VNG 6 september 2004) worden hier 3 ambitieniveaus aangegeven. Een ambitieniveau
zegt iets over de functies die het peuterspeelzaalwerk heeft voor de kinderen en omgeving.
Welk ambitieniveau sluit het beste aan bij het huidige beleid van de gemeente?
Ambitieniveau Beschrijving
niveau 0
• spelen
• ontmoeten
Het peuterspeelzaalwerk is een plek waar kinderen onder begeleiding veilig kunnen
spelen met andere kinderen. Spelen is essentieel voor de ontwikkeling van het jonge
kind. Kinderen die onvoldoende mogelijkheden hebben om te spelen lopen het risico om
een ontwikkelingsachterstand op te lopen. Op de speelzaal worden peuters gestimuleerd
om veelzijdige speelervaring op te doen, zowel individueel als met elkaar. Op een
peuterspeelzaal doen kinderen vaak voor het eerst ervaring op in het spelen met

niveau 1
• spelen
• ontmoeten
• ontwikkelen
• signaleren
niveau 2
• spelen
• ontmoeten
• ontwikkelen
• signaleren
• ondersteunen
6. Uitgaven
leeftijdgenootjes en het ontmoeten van andere volwassenen. Hier leren ze in een veilige
omgeving onder deskundige begeleiding geleidelijk aan te spelen met andere kinderen,
zich aan de regels te houden en rekening te houden met elkaar.
Naast het spelen en ontmoeten wordt expliciet aandacht besteed aan de ontwikkeling
van de peuters en het signaleren van eventuele ontwikkelingsachterstanden. De
peuterspeelzaal heeft een duidelijke rol in de sluitende aanpak 0-6 jarigen en de
doorgaande ontwikkelingslijn van het kind. Er wordt aandacht besteed aan de sociaalemotionele,
de taal-, de creativiteits-, de zintuiglijke-, motorische en cognitieve
ontwikkeling van het kind. Binnen dit ambitieniveau wordt naast ontwikkeling de nadruk
gelegd op het signaleren van taal- en ontwikkelingsachterstanden. Dit ambitieniveau
stelt hogere eisen aan de kwaliteit van de begeleiding van de peuters, de
organisatiegraad en de samenwerking met andere instanties. Er is sprake van een
werkgeverschaprelatie met een beroepskracht.
Dit niveau gaat een stap verder en sluit meer aan bij het onderwijs door naast de reeds
genoemde functies de peuters ook te ondersteunen bij eventuele
ontwikkelingsachterstanden. De peuterspeelzaal krijgt hier nadrukkelijk een rol
toebedeeld in de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) door niet alleen achterstanden
te signaleren, maar ook daadwerkelijk begeleiding te bieden om deze achterstanden te
bestrijden. Bij ontwikkelingsondersteuning moet gedacht worden aan het ondersteunen
en stimuleren van de sociaal- emotionele, de taal- en cognitieve ontwikkeling. Door
invoering van de VVE heeft de samenwerking van het peuterspeelzaalwerk met de
basisschool meer vorm gekregen, omdat specifieke VVE-programma’s zowel in de
peuterspeelzaal als in groep 1 en 2 van de basisschool worden uitgevoerd. Het werk
wordt op dit niveau gedaan door 2 beroepskrachten per groep. Er mag verwacht worden
dat er ondersteund wordt, dat ouders adequate antwoorden krijgen op
opvoedingsvragen en dat peuters met dreigende achterstand extra en effectieve
aandacht krijgen.
Welke uitgaven voor het peuterspeelzaalwerk zijn er in de begroting 2004 van uw gemeente
opgenomen?
Structureel €
VVE middelen €
Overige structurele middelen €
Overige incidentele middelen €
Totaal: €
Toelichting m.b.t. uitgaven………….
Wijze van subsidieverlening
a Werkt uw gemeente met beleidsgestuurde contractfinanciering bij het
subsidiëren van peuterspeelzalen?
ja nee onbekend
b Werkt uw gemeente met afgesproken kostprijzen? ja nee onbekend
c Zo ja, werkt u met
Ο kostprijs per kindplaats
(aankruisen en bedrag invullen)
€……………………..
Ο kostprijs per kind
€………………………..
Ο anders, namelijk
d Werkt uw gemeente met prestatie-indicatoren?
Toelichting m.b.t. wijze van subsidieverlening
ja nee onbekend
7. Knelpunten
Ervaart de gemeente knelpunten op het terrein van het
peuterspeelzaalwerk?
Zo ja, welke? (graag noemen)
Hartelijk bedankt voor het invullen van deze vragenlijst!
2
ja nee Onbekend

Bijlage 3
De ambitieniveaus
De expertmodellen, die in dit hoofdstuk worden uitgewerkt, hebben tot doel om een helder
oriënterend beeld te geven van de bedrijfsvoering. Ze zijn afgestemd op de 3 ambitieniveaus uit de
Handreiking Peuterspeelzaalbeleid van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten).
Ter informatie volgt hieronder een weergave van relevante paragrafen uit deze Handreiking:
Uit: paragraaf 5.2. van de Handreiking: De verschillende ambitieniveaus
Uit de definitie van het peuterspeelzaalwerk in de Handreiking Peuterspeelzaalbeleid blijkt dat
peuterspeelzaalwerk een breed begrip is. Het gaat om:
• het onder deskundige begeleiding op gestructureerde basis samenbrengen van kinderen
van 2 of 2,5 tot 4 jaar;
• opvang gedurende een dagdeel van maximaal 3½ uur, tijdens (meestal> twee dagdelen
per week, gedurende ongeveer 40 weken per jaar);
• zo optimaal mogelijk ontwikkelingskansen creëren door het aanbieden van gevarieerde,
uitdagende en bij de ontwikkelingsbehoeften aansluitende speelmogelijkheden;
• het ervoor zorgdragen dat de peuterspeelzaal een vindplaats is waar eventueel
achterstanden en/of ontwikkelingsproblemen op een vroegtijdig moment worden
gesignaleerd en gevolgd.
De doelstellingen en het ambitieniveau van het peuterspeelzaalwerk worden door de verschillende
instellingen en gemeenten anders ingevuld. Het ambitieniveau varieert van alleen spelen en
ontmoeten tot stimulering van de ontwikkeling, en van het signaleren van achterstanden tot het
ondersteunen bij het wegwerken van die achterstanden.
In de handreiking onderscheiden we drie ambitieniveaus voor doelstellingen van het
peuterspeelzaalwerk:
0. spelen, ontmoeten;
1. spelen, ontmoeten, ontwikkelen en signaleren;
2. spelen, ontmoeten, ontwikkelen, signaleren en ondersteunen.
Deze ambitieniveaus kunnen voor één of enkele peuterspeelzalen in de gemeente gelden, maar
ook voor alle instellingen voor peuterspeelzaalwerk. Het verschil tussen de ambitieniveaus ligt in
de uitvoering van de activiteiten en in de uitvoering van de groepsleiding, de beroepskracht versus
de begeleider op de groep.
Het gaat hier nadrukkelijk om peuterspeelzaalwerk. Er wordt niet ingegaan op initiatieven voor
structurele opvang of begeleiding van kinderen in de peuterleeftijd (bijvoorbeeld speelgroepjes op
initiatief van kerkelijke instellingen of vrijwilligers) die als lager dan ambitieniveau 0 beschouwd
kunnen worden.
Ambitieniveau 0: spelen en ontmoeten
(Uit paragraaf 5.2.1 van de Handreiking VNG)
Het eerste ambitieniveau heeft betrekking op de basis van het peuterspeelzaalwerk:
het spelen en ontmoeten. Op dit niveau is het peuterspeelzaalwerk een plek waar kinderen onder
begeleiding veilig kunnen spelen met andere kinderen.
Spelen is essentieel voor de ontwikkeling van het jonge kind. Kinderen die onvoldoende
mogelijkheden hebben om te spelen lopen het risico om een ontwikkelingsachterstand op te lopen.
Op de peuterspeelzaal worden peuters gestimuleerd om veelzijdige speelervaring op te doen, zowel
individueel als met elkaar. Op een peuterspeelzaal doen kinderen vaak voor het eerst ervaring op
in het spelen met leeftijdgenootjes en het ontmoeten van andere volwassenen. Hier leren ze in een
veilige omgeving onder deskundige begeleiding geleidelijk aan te spelen met andere kinderen, zich
aan regels te houden en rekening te houden met elkaar.
Het uitvoerende werk op de groep wordt op dit ambitieniveau hoofdzakelijk gedaan door
begeleiders 1) . Het gebeurt echter onder supervisie van een beroepskracht 2) die de kwaliteit van het
peuterspeelzaalwerk - de relatie met ouders, gemeente en aanpalende instellingen - bewaakt.
Gemeente en ouders mogen op dit niveau niet meer verwachten dan dat het kind kan spelen en
ontmoeten.
Voor dit niveau is een minimum aan kwaliteitseisen noodzakelijk op het gebied van de fysieke
omgeving, het pedagogisch klimaat en het management van het peuterspeel-zaalwerk. Het gaat
bijvoorbeeld om het aantal leidsters per groep of een minimum oppervlakte per peuter. Deze
kwaliteitseisen komen verderop in deze handreiking uitgebreider aan bod.
1

Ambitieniveau 1: spelen, ontmoeten, ontwikkelen en signaleren
(Uit paragraaf 5.2.2)
Bij ambitieniveau 1 wordt naast het spelen en ontmoeten expliciet aandacht besteed aan de
ontwikkeling van de peuters en het signaleren van eventuele ontwikkelingsachterstanden. De
peuterspeelzaal heeft een duidelijke rol in de sluitende aanpak 0-6 jarigen en de doorgaande
ontwikkelingslijn van het kind.
Op de peuterleeftijd maken kinderen een stormachtige ontwikkeling door. Binnen dit ambitieniveau
wordt aandacht besteed aan de sociaal-emotionele ontwikkeling, de taalontwikkeling, de
ontwikkeling van de creativiteit, de zintuigen en de motoriek en de cognitieve ontwikkeling. Dit kan
een belangrijke aanvulling zijn op de stimulering van de ontwikkeling thuis. Kinderen moeten
kunnen opgroeien tot zelfstandige en zelfredzame volwassenen. Gebleken is dat daarvoor in de
leeftijd van 0 tot 4 jaar de basis wordt gelegd. De in deze fase opgelopen achterstand in de
ontwikkeling van het kind is naarmate de tijd vordert, steeds moeilijker en tegen steeds hogere
inspanningen en kosten, in te lopen. Binnen dit ambitieniveau wordt naast ontwikkeling de nadruk
gelegd op het signaleren van taal- en ontwikkelingsachterstanden.
Het uitvoerende werk op de groep wordt op dit ambitieniveau gedaan door een beroepskracht,
bijgestaan door een begeleider. Verwacht mag worden dat in deze situatie een systeem van
signaleren bestaat dat ouders, de basisschool en aanpalende instellingen betrouwbare informatie
geeft over de behoefte aan voorzieningen en de ontwikkeling van het kind.
Dit ambitieniveau stelt hogere eisen aan de kwaliteit van de begeleiding van de peuters, de
organisatiegraad en de samenwerking met andere instanties. Er is sprake van een
werkgeverschaprelatie, in elk geval met de beroepskracht.
Ambitieniveau 2: spelen, ontmoeten, ontwikkelen, signaleren en ondersteunen
(Uit paragraaf 5.2.3.)
Het laatste ambitieniveau gaat nog een stap verder en sluit meer aan bij het onderwijs door naast
spelen, ontmoeten, ontwikkelen en signaleren, de peuters ook te ondersteunen bij eventuele
ontwikkelingsachterstanden. De peuterspeelzaal krijgt hier nadrukkelijk een rol toebedeeld in de
voor- en vroegschoolse educatie (VVE) of de voorschool door niet alleen
ontwikkelingsachterstanden te signaleren, maar ook daadwerkelijk begeleiding te bieden om deze
achterstanden te bestrijden.
Bij ontwikkelingsondersteuning moet gedacht worden aan het ondersteunen en stimuleren van de
sociaal-emotionele en de taal- en cognitieve ontwikkeling van kinderen. Door de invoering van VVE
heeft de samenwerking van het peuterspeel-zaalwerk met het basisonderwijs meer gestalte
gekregen, omdat specifieke VVE-programma's zowel in de peuterspeelzaal als in groep 1 en 2 van
de basisschool worden uitgevoerd.
Het uitvoerend werk wordt op dit ambitieniveau gedaan door twee beroepskrachten. Daarbij mag
verwacht worden dat er 'ondersteund' wordt, dat ouders adequate antwoorden krijgen op
opvoedingsvragen en dat peuters met een (dreigende) ontwikkelingsachterstand extra en
effectieve aandacht krijgen.
Ambitieniveau 2 stelt weer hogere eisen aan de professionele begeleiding en scholing van de
peuters zelf, maar ook aan de organisatiegraad van het peuterspeelzaalwerk. Overigens hoeft het
niet zo te zijn dat alleen in VVE-groepen achterstandskinderen zitten. Achterstandskinderen kunnen
ook binnen de 'reguliere' peutergroepen extra aandacht krijgen door bijvoorbeeld te werken met
kleinere groepen of door extra activiteiten.
Uit: kengetallen en expertmodellen: Bedrijfsvoering 2003 voor het peuterspeelzaalwerk.
1) Begeleider: degene die anders dan als beroepskracht of beroepskracht in opleiding belast is met
de begeleiding van kinderen bij een peuterspeelzaal.
2) Beroepskracht degene die werkzaam is bij een peuterspeelzaal, die werkzaamheden verricht die
zijn opgenomen in de voor het peuterspeelzaalwerk geldende CAO en beschikt over een voor
deze werkzaamheden passende beroepskwalificatie, zoals momenteel is beschreven in het
functie/loongebouw.
2

Bijlage 4 Spreiding Peuterspeelzalen in Fryslân
Per gemeente: overzicht Peuterspeelzalen per dorp
Gemeente Aantal dorpen per
gemeente
Aantal PSZ Dorpen waarin een PSZ gevestigd is Dorpen waarin geen PSZ is gevestigd
Achtkarspelen 12 10 Augustinusga; Boelenslaan; Buitenpost;
Drogeham; Gerkesklooster; Harkema;
Kootstertille; Surhuisterveen; Twijzel;
Twijzelerheide
Stroobos; Surhuizum
Ameland 3 3 Hollum; Nes; Buren Ballum
Het Bildt 6 8 St. Annaparochie(2x); St. Jacobiparochie;
Oudebildtzijl; Vrouwenparochie; Minnertsga; Nij
Altoenae; (Stiens)
Westhoek
Boarnsterhim 18 8 Akkrum; Aldeboarn; Grou; Jirnsum; Raerd; Dearsum; Eagum; Friens; Idaerd; Nes; Poppenwier;
Reduzum; Terherne; Wergea
Sibrandabuorren; Tersoal; Warstiens; Warten
Bolsward 1 1 Bolsward
Dantumadeel 10 7 Broeksterwoude; Damwoude(2x);
Rinsumageest; Veenwouden; Wouterswoude;
Zwaagwesteinde
Driesum; Roodkerk; Sijbrandahuis; De Valom
Dongeradeel 28 12 Anjum; Brantgum; Dokkum(3x); Ee;
Aalsum; Bornwird; Foundgum; Hantum;
Engwierum; Holwerd; Metslawier;
Hantumeruitburen; Hantumerhuizen; Hiaure; Jouswier;
Oosternijkerk; Ternaard; Wierum;
Lioessens; Moddergat; Morra; Nes; Niawier; Oostrum;
Paesens; Raard; Waaxens; Wetzens
Ferwerderadeel 12 5 Birdaard; Blija; Ferwert; Hallum; Marrum Ginnum; Hogebeintum; Jannum; Jislum; Lichtaard;
Reitsum; Wânswert
Franekeradeel 17 7 Achlum; Dongjum; Franeker; Ried; Sexbierum; Boer; Firdgum; Herbaijum; Hitzum; Klooster-Lidlum;
Tzum; Tzummarum
Oosterbierum; Peins; Pietersbierum; Schalsem; Zweins
Gaasterlân-Sleat 14 8 Bakhuizen; Balk; Elahuizen; Nijemirdum;
Oudega; Oudemirdum; Sloten; Sondel
Harich; Kolderwolde; Mirns; Ruigahuizen; Rijs; Wijckel
Harlingen 3 3 Harlingen(3x) Midlum; Wijnaldum
Heerenveen 16 14 Heerenveen(8x); De Knipe; Jubbega(2x); Bontebok; Gersloot; Hoornsterzwaag; Katlijk;
Oudeschoot; Nieuwehorne; Tjalleberd
Luinjeberd; Mildam; Nieuweschoot; Oranjewoud;
Oudehorne; Oudeschoot; Terband
Kollumerland 12 7 Burum; Kollum; Kollumerzwaag; Oudwoude; Augsbuurt; Triemen; Veenklooster; Warfstermolen;
Westergeest; Kollumerpomp; Munnekezijl Zwagerbosch
Leeuwarden 10 30 Goutum; Leeuwarden(26x); Lekkum; Swichum;
Wirdum
Hempens; Miedum; Snakkerburen; Teerns; Wytgaard
Leeuwarderadeel 7 5 Britsum; Cornjum; Hijum; Stiens(2x) Finkum; Jelsum; Oude Leije
Lemsterland 8 4 Bantega; Echtenerbrug; Lemmer(2x) Delfstrahuizen; Echten; Eesterga; Follega; Oosterzee
Littenseradeel 29 15 Boazum; Britswert; Easterein; Easterlittens; Baaium; Baard; Bears; Hidaard; Hinnaard; Húns; Itens;
Easterwierum; Hilaard; Jorwert; Kubaard;
Mantgum; Reahûs; Spannum; Weidum;
Winsum; Wjelsryp; Wommels
Jellum; Leons; Lytsewierrum; Rien; Waakens; Wiuwert
Menaldumadeel 13 6 Beetgumermolen; Berlikum; Deinum; Dronrijp; Beetgum; Blessum; Boksum; Engelum; Schingen;
Marssum; Menaldum
Slappeterp; Wier
1

Gemeente Aantal dorpen per
gemeente
Aantal PSZ Dorpen waarin een PSZ gevestigd is Dorpen waarin geen PSZ is gevestigd
Nijefurd 9 7 Hemelum; Hindeloopen; Koudum; Molkwerum;
Stavoren; Warns; Workum
It Heidenskip; Nijhuizum
Ooststellingwerf 13 9 Appelscha; Donkerbroek; Elsloo; Fochteloo;
Haulerwijk; Makkinga; Oldeberkoop;
Oosterwolde; Waskemeer
Haule; Langedijke; Nijeberkoop; Ravenswoud
Opsterland 16 13 Bakkeveen; Beetsterzwaag; Frieschepalen;
Gorredijk(2x); Langezwaag; Lippenhuizen;
Nij Beets; Siegerswoude; Terwispel; Tijnje;
Ureterp; Wijnjewoude;
Hemrik; Jonkerslân; Luxwoude; Olterterp
Schiermonnikoog 1 1 Schiermonnikoog
Skarsterlân 29 9 Haskerdijken; Rotsterhaule; Oudehaske;
Vegelinsoord; Joure; Ouwsterhaule;
St. Nicolaasga; Scharsterbrug; Terkaple
Smallingerland 14 13 Boornbergum; Drachtstercompagnie;
Drachten(7x); Houtigehage; Opeinde; Oudega;
Rottevalle
2
Akmarijp; Boornzwaag; Broek; Doniaga; Dijken;
Goïngarijp; Haskerhorne; Idskenhuizen; Langweer;
Legemeer; Nieuwebrug; Nijehaske; Oldeouwer;
Ouwster Nijega; Rohel; Rotstergaast; Rottum;
Snikzwaag; Teroele; Tjerkgaast;
Goëngahuizen; Kortehemmen; Nijega; Smalle Ee; De
Tike; De Veenhoop; De Wilgen
Sneek 4 9 Sneek(8x); Ysbrechtum Loënga; Offingawier
Terschelling 13 2 Midsland; Terschelling-West Baaiduinen; Formerum; Hee; Hoorn; Horp; Kaart;
Kinnum; Landerum; Lies; Oosterend; Seerijp
Tytjerksteradiel 16 13 Hurdegaryp; Burgum; Noardburgum; Sumar;
Eastermar; Earnewâld; Jistrum; Oentsjerk;
Garyp; Gytsjerk; Ryptsjerk; Tytsjerk; Wyns
Aldtsjerk; Mûnein: Suwâld
Vlieland 1 1 Vlieland
Weststellingwerf 25 8 De Blesse; Boijl; Munnikeburen; Noordwolde;
Oldeholtpade; Steggerda; Oosterstreek;
Wolvega
Wûnseradiel 27 12 Arum; Burgwerd; Exmorra; Ferwoude;
Kimswerd; Lollum; Makkum; Pingjum;
Schraard; Tjerkwerd; Witmarsum; Wons
Wymbritseradeel 28 11 Gauw; Oosthem; Oudega; Heeg; Oppenhuizen;
Blauwhuis; Hommerts; Nijland;
Scharnegoutum; Woudsend; IJlst
Blesdijke; De Hoeve; Ter Idzard; Langelille;
Nijeholtpade; Nijelamer; Nijetrijne; Oldeholtwolde;
Oldelamer; Oldetrijne; Peperga; Scherpenzeel;
Slijkenbrug; Sonnega; Spanga; Vinkega; Zandhuizen
Allingawier; Breezanddijk; Cornwerd; Dedgum; Gaast;
Hartwerd; Hichtum; Hieslum; Idsegahuizum;
Kornwerderzand; Longerhouw; Parrega; Piaam;
Schettens; Zurich
Abbega; Folsgare; Gaastmeer; Goënga; Greonterp;
Idzega; Indijk; Jutrijp; Koufuderrige; Sandfjirden;
Smallebrugge; Tirns; Tjalhuizum; Uitwellingerga;
Westhem;
Wolsum; Ypecolsga
rapporten2006/1858a/IBl/is/2005.115