Om de Race de Voltooien_

Om groter mag aan hulle te verleen, is daar ‘n bul uitgevaardig wat die Inkwisisie
weer opgerig het. (Sien Aanhangsel.) Nieteenstaande die algemene afsku waarmee dit
bejeën is, selfs in Katolieke lande, is hierdie skrikwekkende hof weer opgerig deur die
pouslike regeerders, en gruweldade te vreeslik vir die daglig, is in die geheime kerkers
gepleeg. In baie lande is duisende en duisende van die fleur van die volk, waaronder die
reinstes en edelstes, die geleerdstes, die voorste en toegewydste leraars, die vlytigste
burgers, talentvolste kunstenaars, bekwaamste handwerkers, om die lewe gebring, of
gedwing om na ander lande te vlug. {GS 268.1}
Dit was die middels wat Rome gebruik het om die lig van die Hervorming uit te doof,
die Bybel aan die volk te ontneem. en om die onkunde en bygeloof van die Donker Eeue
weer te herstel. Maar met die seën van God en die arbeid van daardie edele manne wat hy
geroep het om Luther op te volg, is Protes-tantisme nie omver gewerp nie. Die krag
daarvan sou nie afhanklik wees van die guns en wapens van prinse nie. Die kleinste
lande, die nederigste en swakste volke, het sterk vestings daarvan geword. Dit was klein
Geneve, omring van magtige vyande wat saamgesweer het tot sy vernietiging; dit was
Holland langs sy sandstrande van die noordelike see, worstelende teen die tirannie van
Spanje, destyds die sterkste en die rykste van alle koninkryke; dit was die dorre,
onvrugbare Swede, wat die oorwinnings vir die Hervorming behaal het. {GS 268.2}
Vir byna dertig jaar het Calvyn in Geneve gearbei; eers vir die stigting van ‘n
gemeente wat vasgehou het aan die sedeleer van die Bybel, en toe vir die uitbreiding van
die Hervorming oor Europa. As openbare leier was hy nie sonder foute nie, en sy leer was
nie vry van dwaling nie. Maar deur sy medewerking is waarhede verkondig wat van
spesiale belang vir sy tyd was in die handhawing van die beginsels van Protestantisme
teen die vinnig terugkerende vloedgolf van die pousdom, en om die eenvoud en reinheid
in die hervormde kerke te bevorder in die plek van die hoogmoed en bederf wat onder die
Roomse leer aangekweek is. {GS 269.1}
Van Geneve het daar leraars uitgegaan en is daar leesstof uitgestuur om die hervormde
leerstellings te versprei. Dit is na Geneve wat die vervolgdes van alle lande opgesien het
vir onderrig, raadgewing, en bemoediging. Die stad van Calvyn het die toevlugsoord
geword vir die verjaagde Hervormers van die hele westelike Europa. Vlugtende van die
vreeslike storms wat vir eeue gewoed het, het die vlugtelinge na die poorte van Geneve
gekom. Byna dood van honger, verwond, ontroof van huis en bloedverwante, is hulle
hartlik verwelkom en teer versorg; daar het hulle ‘n tuiste gevind, en hulle het die stad
van hulle aanneming geseën deur hulle bekwaamheid, geleerdheid, en hulle vroomheid.
Baie wat hier skuiling kom soek het, is later na hulle eie land terug om die tirannie van
Rome te bestry. John Knox, die dappere Skotse Hervormer, ‘n aantal van die Engelse
Puriteine, die Protestante van Holland en Spanje en die Hugenote van Frankryk, het van