Tanzania Special

HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 9e jaargang l special 2020 l prijs e3,50 l www.oogvoorafrika.nl
TANZANIA SPECIAL
DE SAFARI SCHATKAMER VAN AFRIKA ˙ ZANZIBAR ˙ EILAND VAN
TIJDLOZE SCHOONHEID ˙ 24 UUR IN STONE TOWN EN DAR ES SALAAM
˙ NAAR DE TOP VAN DE KILIMANJARO ˙ DE MOOISTE WILDLIFE FOTO’S
˙ TARZAN EN JANE IN TANZANIA

Karibu!
De beste
vakantiebestemming
voor iedereen
De nationale wildparken van Tanzania worden
gezien als de beste op het gebied van safari’s.
Maar liefst een kwart van de totale oppervlakte
van Tanzania bestaat uit wildparken, met het
wereldberoemde Serengeti National Park –
bekend van de grote migratie − en het Selous
Game Reserve, waar ongeveer 20 procent van
alle zoogdieren te vinden is.
Maar er is meer: wat te denken van de
beklimming van de Kilimanjaro en Mount Meru
of een bezoek aan de drie grote meren: Lake
Victoria, Tanganyika en Nyasa. Of een vakantie
op de witte stranden van het tropische eiland
Zanzibar.
De beste plekken in de wereld om chimpansees
te zien, vind je ook in Tanzania: in het Gombe
Stream National Park, bekend van Jane Goodall,
en het Mahale Mountains National Park.
En dan zijn er de 120 verschillende stammen,
waarvan de iconische Masaï het meest tot de
fotografische verbeelding spreken.
(ADVERTENTIE)
Welkom in Tanzania!
Al meer dan twintig jaar staat Tanzania
op de eerste plaats van Afrikaanse
vakantiebestemmingen. Inspirerend, warm en
gemakkelijk.
Kijk voor alle reisinformatie, accommodaties en het downloaden van de informatieve Tanzania National Parks brochure op
www.tanzaniaparks.com, de officiële website van Tanzania National Parks

3
TANZANIA
SPECIAL
Van de redactie
Lock Down & Open Up
Half mei kondigde de premier van Tanzania aan dat zijn land
als eerste in Afrika weer opengaat voor toeristen. Om hen te
laten genieten (met inachtneming van alle Covid-19 richtlijnen)
van de weidse vergezichten, de natuur die nu een aantal
maanden niet door mensenvoeten is betreden.
Tanzania wordt gezien als het safariland par excellence, met de
great migration, de Kilimanjaro, de Ngorongoro Crater die ook
gezien wordt als de Hof van Eden.
Voor veel mensen is Tanzania de gedroomde vakantiebestemming.
Droom niet langer, maar onderzoek de opties
om op reis te gaan. En dat is wat een safari eigenlijk is: een reis
door een wereld die je niet kende en die voor altijd bij je zal
blijven.
Ons advies voor een zo zorgeloos mogelijke reis is: boek in
deze omstandigheden alleen via een touroperator.
Het Covid-19 virus is (nog) onvoorspelbaar.
Geniet van deze OOG VOOR AFRIKA TANZANIA special, blijf
gezond, reis veilig.
Marjolein Westerterp
Peter Boshuijzen

4
80
Rik Felderhof -
Schrijvers liegen allemaal de waarheid
6
Tanzania 10 tips
108 72
Tarzan in Tanzania
24 uur in
Dar es Salaam
Bestemming Tanzania
Tanzania 10 tips 6
De schatkamer van Tanzania 8
Special Place Ngorongoro Crater –
de levende ark van Noah 16
Zanzibar – eiland van tijdloos geluk 22
24 uur in Stone Town – een wandeling door
heden en verleden 48
Expeditie Kilimanjaro 57
In de voetsporen van de Lion King 66
24 uur in Dar es Salaam 72
Fotoparadijs Tanzania 90
Africa Inside Out – het authentieke Tanzania 100
Columns
Rik Felderhof – Alles goed, sir? 20
Rik Felderhof – Patrick One & Two 42
Rik Felderhof – Mama Daktari 85
Ontmoetingen
Jane Goodall – Geloof, hoop & liefde 32
Portfolio Todd Gustafson –
menselijke emoties in het dierenrijk 36
Rik Felderhof -
Schrijvers liegen allemaal de waarheid 80
Thuis in Afrika – Marion en Ben Sumari 86
Tarzan in Tanzania 108
En ook
Van de redactie 2
Webshop OOG VOOR AFRIKA 42
Stichting Twiga 64
Neem een abonnement 99
Colofon 106
OOGVOORAFRIKA

22
Zanzibar – eiland van tijdloos
geluk
5
Expeditie Kilimanjaro
57 66
In de voetsporen
van de Lion King

Tanzania
Voor sommigen het meest fotogenieke safariland ter wereld.
In ieder geval het land van de spectaculaire dierenmigraties,
van de Ngorongoro krater, die wel het achtste wereldwonder
wordt genoemd en de imposante Mount Kilimanjaro.
Tien tips
1. Jaarlijkse migratie van
gnoes en zebra’s door de
Serengeti.
Tips: BMS-Travellers
2. In de Ngorongoro krater
leven geen giraffen. Dit
heeft niet te maken met
het feit dat de dieren
de steile hellingen niet
af kunnen (zoals vaak
wordt beweerd) maar
doordat er te weinig
voedselrijke bomen in
de krater zijn.
3. In het zuiden van
Tanzania liggen twee
indrukwekkende, ruige
wildparken: Selous
Game Reserve (het
grootste wildreservaat
van Afrika) en Ruaha
Game Reserve (het
meest ruige park van
Tanzania).
4. Chimpansees in de
nationale parken Mahale
en Gombe.
5. Beklimming van
Mount Kilimanjaro,
de hoogste berg
van Afrika.

6. Aan Lake Eyasi wonen
bijzondere stammen als
de Datoq en Hadzabe,
die communiceren
middels een kliktaal,
vergelijkbaar met de
Bosjesmannen uit
zuidelijk Afrika.
7. Mkomazi National Park,
waar Tony Fitzjohn
(bekend van het boek
Born Wild) zich inzet
voor de bescherming
van o.a. zwarte
neushoorns.
8. Op Mafia Island vind je
de sfeer van Zanzibar
van 35 jaar geleden,
voordat de grote hotels
en de grote stroom
van toeristen daar hun
intrede deden. Geschikt
voor liefhebbers van
zon, zee, rust en
(onder-) watersport.
9. Rock Island Restaurant
op Zanzibar is een
restaurant vlak voor de
kust op een rots in de
zee. Bij eb kun je hier
naartoe lopen, bij vloed
word je met een bootje
gebracht.
10. Voodoo vindt haar
wortels op het eiland
Pemba.

Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s Grigvovan, Hector Contesa, LizaFoto, Pal Teravagimov, Sergey Uryadni @Shutterstock

DE SCHATKAMER
VAN TANZANIA
Verse sporen in de rode aarde, het gebrul van leeuwen.
En ’s nachts bij het kampvuur de duisternis in je rug.
Hou je adem in en beleef het: op safari in Tanzania.

De Masaï hoeden hun tradities.
Delen in hun wijsheid maakt
je een rijker mens

De hobbelige zandweg met diepe kuilen die ons zelfs af en
toe door riviertjes leidt, vormt de opmars tot een paar van
de mooiste wildparken van Tanzania. We gaan op safari, wat
letterlijk betekent dat we op een verre reis gaan. En dat klopt: we
rijden binnen in de wereld van de Masaï, het veehoedende volk
in de rode en blauwe kleden, waar de man die het hoogst springt
als eerste een vrouw mag kiezen; het volk dat leeft op melk,
vlees en bloed. We komen ook in de wereld van de wilde dieren
en bereiken uiteindelijk het natuurpark dat ook wel het achtste
wereldwonder wordt genoemd: de Ngorongoro-krater. We
gaan op zoek naar het mooiste uit de schatkamer van Tanzania
en leven het ritme van de natuur. Het concert van de vogels
die ontwaken en de dieren van de nacht die op hun moment
aandacht vragen. De natuur heeft het hier nog niet verloren. Ik
ben altijd geïmponeerd door mensen die het vermogen hebben
om anderen te inspireren en aan het denken te zetten. Maar er
zijn ook plekken in Afrika die dat vermogen hebben.
Tarangire Nationaal Park
We rijden door eindeloze vlakten met golvend goud gras. Af
en toe onderbroken door een glanzende baobab, de boom die
eruitziet alsof hij ondersteboven in de aarde is gezet en die nu
als straf van God zijn hulpeloze wortels naar de hemel uitstrekt.
De machtige bomen vormen een ware attractie voor de talloze
olifanten op zoek naar water in de dikke stam. Flarden bast
krullen naar beneden, daar waar de grijze reuzen zijn langs
geweest. Bavianen versperren ons pad, een zebraveulen springt
met grote bange sprongen naast haar moeder, op de vlucht »

Alleen een tentdoek scheidt je ’s nachts van dwalende olifanten

voor het grijze monster dat wij een safaribusje noemen, maar
dat voor de dieren hoog in de rangorde staat – behalve voor de
olifanten. We treffen een mopperig mannetje dat alleen boos
staat te wezen. Hij voert meteen een schijnaanval op ons uit.
Als we onze positie bewaren en niet vluchten zodat hij ons kan
opjagen, denkt hij even morrend na. Dan wandelt hij naar een
onschuldige boom, die hij met veel kabaal en vertoon van kracht
omduwt. Om vervolgens nog een keer de aanval op dat stomme
grijze ding in te zetten. Pas als hij weg sjokt, durven we verder te
rijden. In de droge periode zuigt de zinderende blauwe lucht de
laatste druppels vocht uit de aarde en laat blond, knisperend gras
achter. De enige bron van water is dan de zilte Tarangire-rivier,
de levensader van het park. Kuddes olifanten, wildebeesten,
zebra’s, buffels en antilopen verdringen zich rond de krimpende
waterbronnen, leeuwen verbergen zich in de schaduw van de
acacia’s. Brutale baviaantroepen schreeuwen en vechten, de
baby’s klampen zich vast aan de vacht van hun moeders, de
ogen groot van verwondering, het lijfje nog kaal. In de regentijd
verandert het park in een oase van groen, waarin grote groepen
dieren weer uitwaaieren.
13
Wilde verhalen in Swala
Verscholen tussen sierlijke bomen en gouden vlakten staat Swala
Tented Camp. In de open safaritent staat de lunch klaar: zilveren
bestek, fonkelende glazen en witte servetten wachten op ons.
Net als drie olifanten, die op een paar meter afstand hun dorst
lessen bij de waterput. In de schaduw voelen zebra’s en impala’s
zich veilig, net als de bushbucks, met hun elegant gedraaide
horens en grote, vochtige ogen boven hun glimmende zwarte
neus. Onze verblijven voor de nacht zijn luxe safaritenten, met
een eigen veranda, douche en een heerlijk bed. Als de zon is
ondergegaan en de muzikanten voor het nachtconcert hebben
ingezet, zitten we bij het vuur. In Afrika noemen ze het de
‘bushtelevisie’, omdat je eindeloos kunt mijmeren terwijl je in de
vlammen staart, de duisternis in je rug. Het is ook de plaats waar
avonturen gedeeld moeten worden: ‘Ik werd wakker en hoorde
het snuiven van een leeuw. Ik lag versteend in m’n tent’, of ‘Toen
kwam die neushoorn in volle vaart op ons af. De gids riep: Klim
in die boom!’. Op dat moment roept iemand, uit de duisternis
maakt zich de koning van de jungle los. Een mannetjesleeuw
wandelt zelfverzekerd naar de drinkplaats, lest rustig zijn dorst
en wandelt dan tussen de safaritenten door naar de andere
kant van het kamp om vervolgens te worden opgeslokt door de
duisternis.
Boven ons, aan de inktzwarte hemel, gloeit een sterrenhemel
als een deken van flonkerende diamanten. Natuur zoals God het
bedoeld heeft. Tot de horizon en verder: alleen maar natuur.
De Ngorongoro-krater: levende ark van Noah
Ze zeggen altijd: als je omkijkt, kom je terug. Dus ik kijk vol
weemoed om naar de tenten die in de verte verdwijnen: ik kom
heel graag nog een keer terug. Maar nu rijden we langs het
vruchtbare Lake Manyara dat van tijd tot tijd bevolkt wordt door
duizenden flamingo’s, naar boven, naar de honderden meters
hoge kraterrand. Over een pad van rode aarde rijden we de
poorten van de beroemde Ngorongoro Crater Lodge binnen en
stappen in een fantasiewereld met grazende buffels, walmende »

Mooie herinneringen en heimwee: Afrika raakt je. Maar wie omkijkt, komt terug

vuren en bizarre bouwwerken, met binnen de grandeur van
Engelse landhuizen. We zijn beland in de wereld van Gaudí in
Afrika: bizar gevormde huisjes met metershoge schoorstenen en
gebouwd op palen, geïnspireerd op de West-Afrikaanse huizen,
vormen het decor van een ongebreidelde droomwereld. De
kamers zijn kleine amfitheaters, met wisselende lichtinval en
uitzichten. Aan de houten balken deinen kroonluchters; aan een
nog levende boom hangt een Arabische schommelbank.
We bevinden ons op een hoogte van tweeduizend meter.
Zevenhonderd meter lager ligt de verborgen wereld van de
Ngorongoro Crater, met bossen waarin olifanten reiken naar
verse blaadjes, bomen ruisen en grote groepen leeuwen jagen
op schrikachtige zebra’s en wildebeesten. Waar nijlpaarden zich
wentelen in de meertjes en hyena’s de vlakten afschuimen op
zoek naar etensresten, achtergelaten door de andere roofdieren.
De magie van Afrika op een oppervlakte van ongeveer
honderdvijftig vierkante kilometer. Het achtste wereldwonder,
en een levende ark van Noah.
Laat die middag zoek ik weer de lounge op. Het is stil, het hout
in de open haard knispert, langzaam verstomt de symfonie van
vogelgeluiden. Ik schommel heen en terug op de schommelbank
net als de tijd, net als de natuur die hier al zoveel miljoen jaar
vecht met de elementen, verbrand wordt of zich juist koestert in
de stralen van de zon. Even sluit ik de wereld buiten en gaat het
alleen om mij en de pure schoonheid van de krater. Het is heel
stil. ˙

16
Special
PLACES
Ngorongoro Crater - De levende ark van Noah
Over een pad van rode aarde rijden we de poorten van de beroemde Ngorongoro Crater Lodge binnen en stappen
in een fantasiewereld met grazende buffels, walmende vuren en bizarre bouwwerken met de grandeur van
Engelse landhuizen. Het idee erachter is dat de eerste kolonisten in Tanzania weliswaar leefden in simpele huisjes,
maar hun interieur verfraaiden zoals ze dat in Europa gewend waren..
Voor de receptie grazen vijf buffels, oude mannen die de
bescherming van de lodge opzoeken. Zonder hek? ‘Dit is de
wildernis, mama,’ vertelt de askari, de wachter en bewaker van
mijn leven me.
We slapen in het romantische Treecamp. Maar zes huisjes en de
lounge met het balkon boven de krater met permanent uitzicht op
de wolken die elkaar achterna jagen.
We zijn beland in de wereld van Gaudí in Afrika of het Masaï
Versailles. Bizar gevormde huisjes, met metershoge schoorstenen
en gebouwd op palen, geïnspireerd door de Westafrikaanse huizen
met hoge schoorstenen, vormen het decor van een ongebreidelde
droomwereld. De kamers zijn kleine amfitheaters met wisselende
lichtval en uitzichten. Aan de houten balken deinen kroonluchters
en een Arabische schommelbank aan een nog levende boom.
De lodges zijn een hommage aan de stijl van de Parijse opera,
zware, breed uitwaaierende gordijnen, spiegels die fluwelen
spreien weerkaatsen in glanzende karaffen. Het is de tot
werkelijkheid gebrachte droom van de Zuidafrikaanse architecten
Silvio en Lesley Rech en interieurontwerper Chris Browne.
Silvio omschrijft het als een ‘Masaï-dorp met een oosterse,
sprookjesachtige touch’.
Drama is het sleutelwoord, kijkend naar de met grote vuren
verlichte eetzalen en de art deco sculpturen. De inrichting is net zo
extravagant als de krater waarmee hij verbonden is.
We bevinden ons op een hoogte van tweeduizend meter, op
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: &Beyond.com

‘Ik schommel heen en terug op de
schommelbank net als de tijd’
17
de rand van de krater. Vanuit de luxe en overdadig ingerichte
lounge in Treecamp kijken we naar de wilde wereld beneden
ons. Fijn wit stof dwarrelt op boven het meer, minikraters als
puistjes in een eenzaam landschap. Zeven honderd meter lager
een verborgen wereld met bossen waarin olifanten reiken naar
verse blaadjes, bomen ruisen en grote groepen leeuwen jagen
op schrikachtige zebra’s en wildebeesten. Waar nijlpaarden zich
wentelen in de meertjes en hyena’s de vlakten afschuimen op zoek
naar etensresten, achtergelaten door de andere roofdieren. De
magie van Afrika op een oppervlakte van ongeveer honderdvijftig
vierkante kilometer. Het achtste wereldwonder en een levende ark
van Noah.
Laat die middag zoek ik weer de lounge op, het is stil. Het hout
in de openhaard knispert, langzaam verstomt de symfonie van
vogelgeluiden. Ik schommel heen en terug op de schommelbank
net als de tijd, net als de natuur die hier al zoveel miljoen jaar vecht
met de elementen, verbrand wordt of zich juist koestert in de
stralen van de zon. Het is heel stil. Even sluit ik de wereld buiten
en gaat het alleen om mij en de pure schoonheid van de Crater.
Het is de grootste perfect geïmplodeerde vulkaanschoorsteen in
de wereld. De volgende ochtend ligt er een tafelkleed van wolken
gedrapeerd over de kraterrand. ˙
www.ngorongorocrater.com

Magisch
TANZANIA

20
COLUMN
Rik Felderhof
In 1998 werd Rik Felderhof verliefd op een stukje land, vlakbij Arusha in Tanzania. Hij bouwde er zijn huis en leeft er als
‘Bwana Yamaha’ tussen de Afrikanen. Een groot verschil met het leven in Nederland. Het huis op de heuvels vormde het
decor voor zijn televisieserie Schrijvers op de Veranda. Vanaf diezelfde plek onder de bananenbomen, blikt Rik Felderhof in
elk nummer terug op een bijzonder avontuur in Afrika.
Alles goed, sir?
Ooit weleens onder een paraplu op de wc gezeten? Nou, ik wel. En dat is een
bijzondere ervaring kan ik u verzekeren. Het gebeurde me op Zanzibar, waar
ik logeerde in een baobabhuisje op het strand. De badkamer bevond zich
in de openlucht, idyllisch geconstrueerd tegen de metersdikke stam van de
baobabboom, en was voorzien van een brede badkuip, een vierpersoonsdouche
met een kolossale sproeier, die met touw was vastgeknoopt aan een tak van
de boom en een ovaal toilet omringd met paarse bougainville. Verse rollen
toiletpapier versierd met rode bloemen uit de tuin. Okergele handdoeken met
reepjes blad bijeengebonden tot zachte rollades. Een adembenemend uitzicht
op een wit strand en een kabbelende diepblauwe oceaan. En dan ook nog
zingende vogels in het gebladerte boven de wastafel. Ik heb me zelden zo alleen
gevoeld. Elke centimeter van dit paradijs schreeuwde om een Eva.
De volgende ochtend werd ik gewekt door een tropische regenbui die met
kletterend geweld het bananenbladdak van de slaapkamer geselde, buiten kolkte
het water over het terras, de badkuip vulde zich, de douche zag er troosteloos uit
en de wc … God ja, de wc was ook buiten. En plotseling krijg je dan ook aandrang.
Met opgestoken paraplu waadde ik naar het toilet. De sympathieke piramide van
rolletjes toiletpapier was ingezakt en verpulverd. De bloemetjes dreven zielig
rond de toiletpot. En daar zit je dan. Eenzaam en verregend. Ik besloot mezelf te
troosten met een uitgebreid ontbijt. Ik bestelde verse vruchten en drie gebakken
eieren die een kwartier later hard gekookt werden opgediend.
Dit had ik eerder meegemaakt. Kennelijk een Afrikaanse gewoonte.
Het was op een mooie ochtend in oktober 1982 dat ik nietsvermoedend de lange
oprijlaan opreed van een klein wit guesthouse in het binnenland van Kenia.
In het grasveld was een bord geplaatst met daarop de tekst: The best service
in town. Dat had mijn argwaan moeten wekken, want in een straal van vijftig
kilometer was geen huis, laat staan een dorp te bekennen. Maar fluitend
vervolgde ik mijn weg, ik had trek in een lekkere lunch.
In de hal van het hotel kwam een vrolijke receptionist uitbundig en langdurig
mijn hand schudden. ‘Karibu Sana, Karibu Sana,’ bleef hij herhalen. ‘Hartelijk
welkom.’ Wat was de man blij dat iemand zijn hotelletje kwam bezoeken,
alsof ik de eerste gast sinds maanden was. Misschien klopte dat ook wel. In
het eenvoudige restaurant zaten drie gasten, waarvan er twee ober bleken te
zijn. De derde gast, een oudere man, stond haastig op en begon het gras aan te
harken. De twee obers trokken nerveus een wit jasje aan en wachtten af wat er
ging komen. De tuinman kwam nog even terug om z’n halfvolle flesje cola op te
halen. Er waaide een lichte bries door het restaurant, dat aan de tuinzijde geheel
open was.
Aan een van de witte muren hing een ingelijste zwart-wit foto van een man met
een geweer en een vrouw in een pofbroek. Aan hun voeten lag een dode leeuw.
Ze keken beiden arrogant in de lens. De man had een dun snorretje en een pijp in
zijn mond, de vrouw droeg een verwaaid kapsel en een sjaaltje om haar hals. In
de rechter benedenhoek stond in sierlijke vulpenletters: John en Claire, Amboseli
1953. De ober vertelde dat het echtpaar altijd in dit huis had gewoond.
‘Ze liggen hier ook begraven, onder de jacarandaboom. Hij vertrok als eerste
en zij volgde hem een jaar later. Memsaab, zij hield van tuinieren. Ze was dol
op bloemen. Ze heeft in haar testament bepaald dat de tuin altijd intact moet
blijven. De tuinjongen, die voor haar werkte is nog steeds in de tuin. Hij is nu
ongeveer vijfenzestig. U heeft hem net ontmoet. Na hun dood werd dit huis een
guesthouse. Dat is het nu nog steeds, geloof ik.’
Een licht ironisch lachje krulde om zijn mond. ‘Er komen heel weinig gasten. We
liggen niet op de route. Bij toeval komt men hier of als men autopech heeft. Het
is nooit een keuze.’
Ik koos voor een tafeltje met uitzicht op de tuin. De tuinman was de bloemen aan
het besproeien. De ober kwam met de menukaart. Hij vertelde dat zijn voornaam
Raphael luidde, maar dat vond hij niet zo’n geschikte naam voor een ober. ‘Zegt
u maar Ralph, dat roept wat makkelijker. “Ralph, the best service in town”,’
lachte hij. De andere ober was verdwenen. Hij had een vrije middag.
Op de kaart stonden enkele simpele gerechten, die creatief door elkaar waren
gehusseld waardoor het toch nog iets voorstelde.
Kip met rijst.
Rijst met kip.
Kip met bonen.
Bonen met kip.

21
Ik bestelde twee gebakken eieren met toast. Ober Ralph leek blij met mijn
bestelling. ‘Two fried eggs, Bwana, safi.’
Na tien minuten kwam hij terug en zette een bord neer met twee gekookte,
gepelde eieren.
Ik keek naar mijn bord en vervolgens naar hem. ‘Als ik het goed zie, zijn dit
twee gekookte eieren en ik heb toch duidelijk twee gebakken eieren besteld.
Gebakken.’
‘Yes sir, I know, but no fried eggs today, the cook said.’ Hij keek er ernstig bij,
alsof het de normaalste zaak was: vandaag geen gebakken eieren. Wel gekookt.
‘Het is helemaal duidelijk, dank u wel.’
De ober was opgelucht. ‘Nice boiled eggs. I like boiled eggs. My family likes
boiled eggs too. I have three children, they also like boiled eggs.’
‘Geeft u de complimenten aan de keuken,’ zei ik.
‘Zal ik zeker doen, de kok zal blij zijn. De kok zal heel blij zijn.’
‘Ik heb een beter idee. Wilt u vragen of de kok hier naartoe wil komen, dan kan ik
kennis met hem maken. Ik wil hem graag ontmoeten, hij is verrassend creatief.’
De ober liep weg, kwam even later weer terug, keek triomfantelijk en zei: ‘I am
the cook.’
Ik voelde me figurant in de Afrikaanse variant van Fawlty Towers, de Engelse
televisieserie met John Cleese als de wanhopige eigenaar van een gedateerd
hotelletje, waar alles mis gaat. Nou, ook hier was de voorstelling nog niet voorbij.
Deze ober was, wellicht zonder dat hij het zelf in de gaten had, een groot acteur.
Triomfantelijk somde hij op: ‘Ik ben de kok, de ober en de manager. En de
tuinman,’ voegde hij eraan toe, ‘is de tuinman.’
Hij bleek ook nog een zuster te hebben, die hij graag wilde voorstellen. Even
later kwam hij hand in hand met een jonge vrouw uit de keuken naar mijn tafeltje
gelopen. Ik was sprakeloos. Nog nooit had een vrouw me zo aangekeken. ‘Ze is
blind,’ zei Ralph, ‘maar ze kan heel mooi zingen.’
De tuinman die weer binnen was gekomen, beaamde het heftig knikkend, en
bestelde nog een cola op mijn rekening, maar daar kwam ik pas later achter.
‘Ze gaat nu voor u zingen,’ besloot Ralph en gaf zijn zus een duwtje.
Op het moment dat ze begon te zingen, hielden de vogels hun adem in. De
wereld stond stil. Een hoog snerpend geluid doorkliefde de ruimte. Met haar
hoofd iets gekanteld zong ze vanuit het diepst van haar ... ja, vanuit wat? Ik
wist even niet hoe te reageren. Haar stem sneed als een scheermes door m’n
trommelvlies. Ralph hield zijn hoofd een beetje schuin en keek me aan met een
neutrale blik. ‘Als u wilt dat ze stopt met zingen, kunt haar 500 shilling in de hand
duwen.’ De prijs stond kennelijk al vast. De tuinman trommelde onbewogen met
zijn vingers op het tafelblad. Na een oorverdovend lange minuut ging ik door de
knieën. Er klonk applaus. Iedereen lachte en kreeg ongetwijfeld zijn deel.
De volgende ochtend werd ik gewekt door een hevige onweersbui.
Niet de donder en de bliksem maakten me wakker, nee, het was de regen die
met bakken door het dak kletterde. Op de vloer, op mijn bed, op mijn gezicht.
Overal. De dekens waren binnen een halve minuut doorweekt. Toen werd er op
de deur geklopt.
‘Your tea, sir.’ Het was Ralph die de ochtendthee serveerde, zoals dat elke
morgen gebeurde, onder alle omstandigheden. De Engelse traditie was diep
geworteld in de Keniaanse samenleving.
‘Verder alles goed, sir?’
‘Nee, het regent in mijn kamer.’
‘Yes sir, het regent overal.’
Ik schoof de gordijnen opzij. Bij het houten tafeltje op het grasveld vlakbij
mijn raam stond Ralph onder een versleten Burberry-paraplu en schonk
onverstoorbaar uit een zilveren kannetje een kop thee in.
‘Any milk, sir?’
Met verbijstering gaapte ik hem vanachter het venster aan.
Hij reageerde met een stoïcijns knikje, draaide zich om en verdween op blote
voeten in de stromende regen. Dikke druppels plensden in de thee.
Toen ik later die ochtend vertrok en de oprijlaan afreed, op weg naar Nairobi,
zag ik de blinde zuster van Ralph in de tuin werken. Ze droeg een rieten mandje
waarin ze rozen verzamelde, die ze zorgvuldig had afgeknipt. Ze zwaaide naar
me. Ik stak mijn duim op, zij ook, daarna zwaaide ik zacht vloekend terug.
In mijn achteruitkijkspiegel zag ik het bord met de tekst: The best service in town.
www.rikfelderhof.nl

Zanzibar
Eiland van tijdloos geluk
Een eiland als een ketting van aarde, water, lucht en vuur. Het magische Zanzibar is volgens de Arabieren
het ‘eiland van de zwarte mensen’. Een kruispunt van de Afrikaanse, Europese, Arabische en Aziatische cultuur.
‘Zanzibar, bestaat dat echt?’
Ja, Zanzibar is het eiland van geuren en kleuren, waar Sultan
Saïd prachtige baden liet bouwen voor zijn Perzische vrouw
Sheherazade en handelaren in diamanten, goud, zilver, ivoor de
voedingsbodem legden voor de sprookjes van Sinbad de Zeeman.
De hoofdstad Stone Town is een stad die vergeten is door de tijd,
waarover Livingstone met gevoel voor understanding zei: ‘Niets
is wat het lijkt. Zet je zintuigen op scherp, dwaal en verdwaal door
het historische labyrinth en laat je fantasieën over de Arabische
1001 nachten de vrije loop.’
Stad van wonderen
Ooit was Stone Town een wereldstad met de allure van grote
handelssteden als New York en Bombay, waar het beste van het
beste en het mooiste van het mooiste gekocht kon worden. Hier
werd het eerste huis op het Afrikaanse continent gebouwd met
elektrische verlichting en een lift. De bewoners noemden het
daarom vol trots ‘het huis van de wonderen’. In die dagen liepen
ezeltjes beladen met waterkruiken door de smalle straatjes van de
binnenstad. Achter luiken en balkons leefden Arabische, Europese,
Aziatische en Afrikaanse families in weelde. Hun verhalen werden
zichtbaar in de rijk versierde houten deuren, die de toegang
vormden tot de binnenwereld.
Portier Yussuf, met als bijnaam Big Joe, van de koloniale Serena Inn
leidt ons met een minzaam gebaar naar Chande die in een tuktuk
op ons wacht. Chande heeft polio en loopt moeilijk. Maar zijn
bedrijfje waarbij hij als enige met zijn tuktuk de nauwe straatjes
van Stone Town mag berijden, maakt furore.
In de binnenstad hangen elektriciteitsdraden als spaghettislierten
langs de zwart uitgeslagen muren. Antennes dansen als
voelsprieten op de daken in het ritme van de wind. Op de markt
doe ik m’n ogen dicht en luister naar de stemmen, ronkende »
Tekst en foto’s: Marjolein Westerterp

104 24
‘Dit is Zanzibar zoals ik het droomde,
zoals het bestond in sprookjes en dat waar wordt in het heden’
brommers, het ritselen van papier, sloffende slippers en krijsende
transistorradio’s.
Schilder van het eiland
‘Kom binnen, ik heb helaas vandaag niet zo’n goede dag.’ In een
leunstoel zit een fragiele man, John DaSilva, kunsthistoricus en
kunstenaar. Galant biedt hij een glas water aan dat gebracht wordt
door een verlegen meisje. De vader van DaSilva was de kleermaker
van de laatste drie vrouwen van de sultan. De familie komt
oorspronkelijk uit het Indiase Goa, maar zocht werk en rijkdom op
Zanzibar. Zijn ogen houden de mijne vast als hij vraagt waarom ik
bij hem kom. Wat wordt mijn verhaal? Het zijne is zijn fascinatie
voor de kunst, geschiedenis en architectuur van het eiland. ‘Dit
kleine stadje was ooit een wereldstad met consulaten van alle
landen. Mijn doel is de historie van Stone Town vast te leggen, ik
maak met mijn tekeningen een document van de stad. Ik verkoop
mijn schilderijen liever niet. De gebouwen zijn inmiddels veelal
weg en dan heb ik nog de herinnering en een erfenis om door te
geven. Kijk naar de deuren. Na de fundering werd eerst de deur
geplaatst en pas daarna de rest van het huis. De deur was als een
wens en vertelt het verhaal of de droom van de eigenaar. Hij kan
door patronen in de deur vragen om vruchtbaarheid of rijkdom en
status. Ik zie de deur als een symbool, de toegang tot een leven.’
Moeizaam komt hij overeind uit zijn stoel om zijn collectie ansicht-
en prentbriefkaarten van Zanzibar te laten zien. ‘Het is de grootste
van Oost-Afrika. Kom gauw een keer terug en dan wandelen we
samen door de stad. Ik wil je de geschiedenis laten voelen, zoals de
oude slavenmarkt en het Emerson & Green Hotel.’
Helaas is John DaSilva op 20 maart 2013 overleden en zal ik de
beloofde wandeling niet meer met hem kunnen maken.
De droom van Emerson en Green
In de oude stad hebben we niet veel moeite om 236 Hurumzi
(het voormalige legendarische Emerson & Green) te vinden,
dé plaats om op het dakterras de zon te zien ondergaan achter
het woud van minaretten. We lezen, weggezakt in de kleurige
kussens, de recensie van Time Magazine: ‘heaven is a hotel’. Het
hotel was vroeger het paleis van een van de rijkste mannen van
het Swahilische rijk en die grandeur voel je nu nog in het ‘huis op
Hurumzi’. In 1883 werd de slavernij afgeschaft, maar het had nog
heel wat voeten in de aarde voor de eigenaren hun slaaf wilden
laten gaan. Ze hadden er toch immers voor betaald? Alleen door
ze een premie te bieden, konden de slaven worden bevrijd. Het
kantoor waarin de transacties werden afgerond is het huidige
126 Hurumzi. Destijds heette het pand Uhuru-Mzee, ‘bevrijd de
mensen’. »

‘De deur is als een wens
en vertelt het verhaal
van de eigenaar’

106 26
‘Antennes dansen als voelsprieten op de daken
in het ritme van de wind’
Bij de plaats waar de laatste slavenmarkt van Zanzibar werd
gehouden, vinden we het slavenmonument in de tuin van de
Anglicaanse kerk. In een betonnen bak staan slaven van steen,
geketend door de originele kettingen. Op de plaats van de
‘whipping tree’, de plek waar de ‘verse’ slaven geslagen werden om
hun uithoudingsvermogen te testen, is nu een kerk gebouwd met
een altaar van rood marmer dat het vergoten bloed symboliseert.
Mannen met een missie
Het Victoriaanse tijdperk van optimisme, avontuur en overtuiging
van de superioriteit van het westen ten opzichte van de Arabische
landen en het Afrikaanse continent, leverde een aantal kleurrijke
ontdekkingsreizigers op. Zanzibar was het centrum van een
wereldwijde handel in slaven en de thuisbasis van de beroemde
ontdekkingsreizigers Livingstone, Stanley, Burton en Speke die van
hieruit het ‘donkere continent’ introkken om de bron van de Nijl te
ontdekken en geloof en beschaving te verspreiden.
David Livingstone verliet in januari 1866 het eiland voor zijn
laatste expeditie naar de binnenlanden van Afrika, op zoek naar de
bronnen van de Nijl. Hij dwaalde ver van gebaande paden en was
jaren ‘kwijt’, waarna er drie expedities werden uitgerust om hem te
vinden. Een daarvan werd uitgevoerd door de jonge verslaggever
Henry Morton Stanley. Zijn opdracht in 1869: vind Livingstone.
Twee jaar later ontmoette hij in Ujiji in het westen van Tanzania
een opvallende verschijning, een oudere blanke man gekleed in
rode flanellen blouse, grijze broek en blauwe hoed met gouden
bies. Stanley: ‘Ik liep op hem af, nam mijn helm af, boog en vroeg:
Dokter Livingstone, neem ik aan?’ ‘Ja,’ antwoordde de man met
een gulle lach.
Livingstone is uiteindelijk bezweken aan dysenterie in het
Zambiaanse dorp Chitambo. Zijn hart werd daar onder een boom
begraven door zijn twee bediendes, omdat men vond dat dat
toebehoorde aan Afrika. Zijn lichaam brachten ze terug naar
Zanzibar en uiteindelijk naar Londen, omdat het opgevoed was in
Europa.
Gemakkelijk geluk
Na de hectiek van Stone Town rijden we naar de noordelijkste
punt van het eiland, naar Nungwi, waar nog steeds de traditionele
Arabische zeilschepen, de dhows, worden gemaakt. Onderweg
ossenkarren, af en toe een ezel, een brommer die bijna bezwijkt
onder balen stof en langs de kant van de weg houten tribunes, de
praatplek voor mannen. Als de school eind van de dag uitgaat,
dwarrelen de kinderen als witblauwe vlinders de straat op.
Halve autobanden beschermen de huisjes tegen een mogelijke
onverlaat die met zijn auto binnen zou willen parkeren. In de verte
ontwaren we wandelende takkenbosjes; het blijken meisjes die
hout naar hun school dragen. De haan kraait ondanks het late »

28
uur en eenden drinken uit een plas op straat, gevormd door een
eerdere onverwachte regenbui. Op de plaats waar de vissers zijn
samengekomen om hun vangst van de dag te verkopen, bespreken
de oudere mannen het leven. Elke dag opnieuw. Kinderen
voetballen met een bal die gemaakt is van elastiekjes, naast de
doelpaal grazen koeien. Hier geen televisie, iPads, geen luxe, maar
aandacht en tijd voor elkaar. Kan geluk zo gemakkelijk zijn?
Onder de yuccaboom
De bladeren van de statige koningspalmen klikken tegen elkaar
alsof je naar de stenen in een sjoelbak luistert. Tussen de dhows
in aanbouw knoopt een man felblauwe netten. De zeilboten
met de typerende driehoekige zeilen brachten vanaf de achtste
eeuw Arabieren, Indiërs, Perzen en Afrikanen van het vasteland
naar Zanzibar. Opzichter Haji Omar Haji kijkt me peinzend aan.
‘Het duurt twee maanden voor de boot af is. Er werken wel acht
mensen aan. Voor de eilanders kost hij dan 3000 dollar. Soms
kopen buitenlanders een dhow om er toeristen mee te laten varen.
Dan moet-ie met mooie symbolen worden versierd en kost hij
5000 dollar.’ Naast ons bedient een jongen met een strijkstok een
boor. Hij doet het met verve als was hij de eerste violist van het
Concertgebouworkest. ‘Geen elektriciteit?’
‘Nee, we zouden het gebruiken als het er was, maar het zou alles
veranderen. We hebben het niet nodig. Ons leven is goed.’
Bi, de koningin van Zanzibar
Ze is de koningin van het eiland, de eminence grise van de
taraabmuziek. Het gezicht van chauffeur Yusto splijt open in
een brede lach als ik de bestemming van vandaag noem. Ik ga
op bezoek bij Bi Kidude, wat letterlijk ‘kleintje’ betekent. Bij de
uitlopers van Stone Town, rijdt Yusto een stoffige wijk in met
betonnen huizen en golfplaten daken.
‘Yusto, we gaan naar Bi Kidude,’ zeg ik voor de zekerheid.
Hij knikt: ‘Yes mama, Bi verwacht je.’
Op de stoep voor het huis van Bi, dat net als de traditionele
huizen in Stone Town verstopt zit achter een grote deur met veel
houtsnijwerk en zich daarna verdeelt in verschillende ruimtes
rond een binnenplaats, zitten twee jongens. Neefjes van Bi. Ze
nemen ons mee naar een vierkante kamer waar een van de kleinste
vrouwen die ik ooit heb ontmoet, opstaat en me omhelst.
Haar gezicht is een landkaart van rimpels, haar ogen fel en
vurig. In haar mondhoek een sigaret, binnen handbereik een
thermoskan koffie, aangelengd met sterke drank. Haar mond een
grote glimlach. Ik heb mijn vragen goed voorbereid, maar er niet
op gerekend dat deze kleine vrouw die met haar enorme stem
de wereld heeft veroverd, geen Engels spreekt, alleen swahili.
Yusto zal moeten helpen. Hij kijkt er serieus bij, vertaalt mijn
vraag, waarna er een gezellig gesprek ontstaat en komt terug met
eenlettergrepige antwoorden. ‘Ja mama, Bi houdt van muziek.’
Het duurt even voor ik hem heb ingewijd in de wereld van de
journalistiek en hij begrijpt dat ik hier niet alleen ben om naar Bi te
kijken.
Via Yusto vertelt Bi me dat ze is begonnen met muziek maken toen
ze 10 jaar oud was, dat ze de koran heeft geleerd en later als »

Quick fact
Zanzibar is het grootste van de drie hoofdeilanden uit
de archipel voor de kust van het Afrikaanse Tanzania,
met een heel afwisselende tropische vegetatie. Stone
Town in het westen kijkt uit op het vasteland van
Tanzania, slechts 35 km weg. Het merendeel van de
bevolking woont in en rond de hoofdstad, de rest van
het eiland bestaat uit kruidenplantages, tropisch woud
en uitgestrekte stranden. De infrastructuur is redelijk
ontwikkeld.

110 30
een van de eersten haar sluier heeft afgeworpen. Ze is twee keer
getrouwd, heeft uit allebei de huwelijken geen kinderen gekregen.
‘Vindt ze dat erg?’ ‘Nee,’ weet Yusto. ‘Wil ze niet nog eens
trouwen?’ ‘Nee,’ weet Yusto weer, ‘ze is single en leeft van dansen,
zingen en drummen en zo is het goed.’
In 2005 heeft Bi de Lifetime Achievement Award gekregen voor
haar bijdragen aan de vrouwenemancipatie en de WOMEX Award
voor haar bijdrage aan de muziek en cultuur van Zanzibar. Hoe oud
Bi is? Yusto zegt dat haar precieze geboortedatum niet bekend is,
maar dat ze rond 1910 is geboren en zelf al jaren vertelt dat ze 113
jaar is.
De diepe, donkere en tegelijkertijd schelle stem van Bi klinkt naar
tragiek, naar lachen zonder blij te zijn.
Ik kijk naar de vrouw op haar bloemensprei die rond 1920 begonnen
is met optreden en de wereld bereisde om de kracht van de taraab,
een mix van Arabische, Afrikaanse en Indiase muziek, uit te dragen.
Van oudsher werd deze muziek gezongen op bruiloften, en de
liederen gingen voornamelijk over relaties, jaloezie en ontrouw.
Bi is op het eiland vooral beroemd als unyago-lerares. Unyago
is de ceremonie waarbij de moeder, grootmoeder en tantes een
pubermeisje inwijden in het leven van volwassen vrouw door
in hurkzit alle mogelijke seksuele houdingen te laten zien. Bi is
volgens de eilanders de beste. Maar Bi blijft zingen … altijd.
‘En hoe oud bent u nou echt?’
‘Zo oud als haar tong …’ lacht Yusto.
Bi, de koningin én leukste oma van het eiland, is op 17 april van 2013 dit
jaar gestorven. gestorven.
Met het recente overlijden van de twee iconen van Zanzibar,
moeten we afscheid nemen van een zichtbaar verleden. Voile
gordijnen wapperen in de tropische bries. Bolletjes licht rollen de
kamer binnen en vallen uit elkaar op het Perzische tapijt. De zon
spettert op het turkooizen water dat in minuscule golfjes landt
op het spierwitte strand. In de verte de typisch gevormde houten
dhows waarmee de vissers uitvaren. Dit is Zanzibar zoals ik het
droomde, zoals het bestond in sprookjes en dat waar wordt in het
heden. ˙
6 tips om te overnachten
* Serena Inn, www.serenahotels.com/serenazanzibar: koloniaal
ingericht hotel in Stone Town.
* 236 Hurumzi (voormalig Emerson & Green), een bijzonder hotel
met een prachtig dakterras. Je kunt daar ook als je geen gast
bent, genieten van de zonsondergang.
* Matemwe Beach Guesthouse, www.matemwebeach.com,
heerlijke lodge aan het strand, in het noorden van het eiland.
* Fumba Lodge, www.fumbabeachlodge.com, op een van de
mooiste plekken in het zuidwesten van het eiland.
* Africa House Hotel, www.africahousehotel.com, dé plek om de
zonsondergang te beleven.
* Zanzibar Essque Zalu Hotel, www.essquehotels.com in het
noordoosten van Zanzibar, bij Nungwi en het Mnarani Natural
Aquarium. Direct aan het strand en met een prachtige poolbar.
OOGVOORAFRIKA

Matej Kastelic / Shutterstock.co

33
Jane Goodall Geloof, hoop & liefde
Op 3 april is ze 86 jaar geworden en nog steeds reist Jane Goodall onvermoeibaar de wereld rond met haar pleidooi voor een betere
plek voor mens, dier en natuur. Op de spirituele wereldkaart trekt zij van het continent Hoop naar het werelddeel Liefde in haar
odyssee gebaseerd op een geloof in een betere toekomst voor iedereen.
De Engelse Jane Goodall werd wereldberoemd met haar
onderzoek bij de chimpansees in het Gombe Stream Reserve
bij Lake Tanganyika in Tanzania. Met haar studie vanaf de jaren
’60 in de vorige eeuw naar het gedrag van de primaten, heeft ze
wereldwijd de aandacht gevestigd op deze bijzondere dieren.
Onbestaanbaar voor die tijd gaf Jane de chimpansees die ze
bestudeerde namen en maakte daarmee haar waarnemingen
zeer persoonlijk. Zij opende de deur naar de fascinerende wereld
van deze dieren. Voor het eerst werd duidelijk dat het wezens
zijn met emoties en intelligentie, dat apen kunnen leren, dat ze
gereedschap gebruiken – iets wat daarvoor alleen aan mensen
werd toegeschreven.
Tarzan en Jane
Haar liefde en belangstelling voor dieren zat er al vroeg in. Toen
Jane anderhalf was, kreeg ze een speelgoedaap. Het pluchen dier
was een hommage aan Jubilee, de eerste chimpansee die in een
Engelse dierentuin werd geboren. Jane: ‘Ik was dol op Jubilee, ik
sleepte hem overal mee naar toe. Hij zit nu in een stoeltje in mijn
ouderlijk huis in Bournemouth.’
Dieren fascineerden haar, ze kon uren voor het kippenhok zitten
kijken om te zien hoe de kippen een ei legden. Dr. Doolittle en
Tarzan waren haar lievelingsboeken. Ze droomde van een leven in
de jungle, was verliefd op Tarzan en jaloers op die andere Jane.
In 1957 werd ze door een vriendin uitgenodigd om naar Kenia te
komen. Ze was eindelijk in Afrika. De bekende antropoloog Louis
Leakey die in Tanzania werkzaam was, nam haar in dienst als zijn
secretaresse en vroeg haar uiteindelijk om de chimpansees van
Gombe te bestuderen. Destijds het paradijs in de ogen van de
avontuurlijke Jane.
Ze kreeg er na een moeizame start utiendelijk contact met een
mannetjeschimpansee die ze David Greybeard noemde. In haar
boek Hoop voor de Toekomst beschrijft ze het eerste, voorzichtige
contact. ‘Terwijl David en ik daar zaten, zag ik een rijpe, rode
olienoot op de grond liggen. Ik bood hem de noot aan op mijn
geopende hand. David keek me vluchtig aan en stak zijn hand uit
om hem te pakken. Hij liet de noot vallen, maar hield mijn hand
voorzichtig vast … Tot op de dag van vandaag herinner ik me de
zachte druk van zijn vingers. We communiceerden in een taal die
veel ouder was dan woorden, een taal die onze twee werelden
overbrugde. Ik was diep ontroerd.’
Roots&Shoots
Lang dacht Jane dat dieren beter waren dan mensen en ze was
diep teleurgesteld toen ze ontdekte dat chimpansees ook wreed
konden zijn. Ze ging ervan uit dat oorlog iets typisch menselijks
was, tot ze in Gombe werd geconfronteerd met een aanval van een
aantal mannetjes op een vrouwtjeschimpansee die zij en haar baby
niet overleefden.
Ze zag vrouwtjes die andere vrouwtjes aanvielen, hun baby’s
roofden en die opaten. Chimpansees die oorlog voerden met
naburige stammen. Net als in de wereld van de mensen.
‘Als ze het intellect hadden, zouden ze misschien net zo
destructief zijn als wij.’ »
Tekst: Marjolein Westerterp Foto’s: Jane Goodall Instituut, Attila Jandi, Stuart Clark, Andy Nelson

34
Doordat ze in Gombe ook te maken kreeg met de invloed van de
mens op de fragiele natuur en het dierenleven in Tanzania, richtte
Jane in 1991 de stichting Roots&Shoots op. ‘De macht van de
jeugd reikt wereldwijd’ is het motto ervan. Het begon in Tanzania
met een bescheiden actie voor een betere behandeling van
kippen. Bedacht en uitgevoerd door een groepje tieners. Nu zijn
er tienduizenden leden in meer dan honderd landen die – meestal
kleinschalige – projecten uitvoeren waarbij het gaat om respect en
compassie voor al wat leeft, waardoor de wereld een betere plek
wordt voor mens en dier. ‘Roots, wortels, kruipen overal onder de
grond en zorgen voor een stevige basis. Shoots, scheuten, zijn op
zich zwak, maar om het licht te bereiken, kunnen ze door stenen
muren heen breken. Er is uitgerekend dat als iedereen op deze
planeet dezelfde levensstandaard zou hebben als wij, we vier extra
planeten nodig hebben. En we hebben er niet eens één extra. Het
lijkt erop alsof we de wijsheid van de oorspronkelijke volkeren die
in harmonie leefden met hun omgeving, zijn kwijtgeraakt. Soms
lijkt het er zelfs op alsof het ons niet eens kan schelen wat er in
de toekomst met de kinderen van onze kinderen zal gebeuren.
Mensen leven in een zeepbel. Het gaat mij erom dat je denkt aan
het effect van keuzes die je maakt. Wat betekent mijn keuze voor
het milieu, voor mensen, voor dieren. Daarover nadenken is al
een stapje voorwaarts. Als je kijkt naar de mensheid op haar best
… het is zo ongelooflijk wat we kunnen bereiken, intellectueel,
spiritueel en moreel. We hebben een immens potentieel om er
een prachtige wereld van te maken. De zaden die ik daarvoor heb
geplant, hoop ik tot wasdom te laten komen middels de kinderen
van de Roots&Shoots groepen. Zij onderwijzen hun ouders. Uit
Roots&Shoots komen nieuwe Janes tevoorschijn, met dezelfde
passie die ik uitdraag.’
Verjaardagscadeau voor Jane Goodall
Als internationaal verjaardagscadeau aan Jane Goodall wordt geld
ingezameld voor een opvang van de chimpansees die momenteel
nog verblijven in Tchimpounga. Er worden drie eilanden in de
Kouilou River gereedgemaakt om 100 chimpansees op te vangen.
Voor de 60 andere dieren uit Tchimpounga wacht een leven in
vrijheid in het nabijgelegen Conkouati National Park. Op de
website www.janegoodall.nl kun je dit cadeau of de adoptie van
een chimpansee financieel ondersteunen. ˙
www.janegoodall.org
www.janegoodall.nl
www.rootsandshoots.org

Spatuletail / Shutterstock.com
35

Portfolio Portfolio » Portfolio » Portfolio » Portfol
OOG in OOG
Menselijke emoties in het dierenrijk
Wildlife fotograaf Todd Gustafson groeide op in Tanzania waar zijn vader in de jaren ’60 een school
bouwde om kinderen de kans op onderwijs te geven. Inmiddels woont hij in de Verenigde Staten,
maar zijn passie gaat nog altijd uit naar de natuur en dieren van Oost-Afrika.
Onlangs verscheen zijn magistrale boek: The Safari Experience, a Photographers Guide.
Met trots presenteert OOG VOOR AFRIKA een paar van zijn mooiste, recente beelden.
Tekst: Marjolein Westerterp

io » Portfolio » Portfolio » Portfolio » Portfolio »

In de afgelopen twintig jaar heeft hij menig prijs gewonnen voor zijn
bijzondere foto’s. Een permanente tentoonstelling van zijn werk is te
vinden in de Smithsonian, Chicago’s Lincoln Park Zoo en in het Londense
House of Parliament. National Geographic gebruikt zijn foto’s in hun
kalenders en hij is op Nat Geo Television geweest over de grote migratie
in Oost-Afrika.
Wij werden verliefd op zijn foto van de cheeta-moeder met haar jong dat
vol vertrouwen naar haar opkijkt. Een beeld waar je stil van wordt, dat je
zelf wilt ervaren.
‘Ik probeer in mijn wildlife foto’s altijd iets weer te geven wat appeleert
aan menselijke emoties,’ zegt Todd. ‘Of het nu humor, agressie of
liefde is. Ik hou van beelden warin ik een emotie kan weergeven die wij
herkennen.’ »

Met zijn bedrijf Gustafson Photo Safari neemt Todd fotografen mee naar de
mooiste plekken in Tanzania, Costa Rica, Brazilië , India, Rwanda, Madagascar
en Namibië. Meer informatie vind je op gustafsonphotosafari.net. ˙

42
COLUMN
Rik Felderhof
In 1998 werd Rik Felderhof verliefd op een stukje land, vlakbij Arusha in Tanzania. Hij bouwde er zijn huis en leeft er als
‘Bwana Yamaha’ tussen de Afrikanen. Een groot verschil met het leven in Nederland. Het huis op de heuvels vormde het
decor voor zijn televisieserie Schrijvers op de Veranda. Vanaf diezelfde plek onder de bananenbomen, blikt Rik Felderhof in
elk nummer terug op een bijzonder avontuur in Afrika.
Patrick One & Two
‘Waar je ook woont, God is overal. En voor God zijn alle mensen gelijk,’
preekt de dominee in zijn witte toga. Het kleine kerkje zit bomvol.
Prachtig uitgedoste vrouwen met kleurige sjaals, mannen met extra
gestreken overhemden en glanzend gepoetste schoenen. Meisjes in
witte jurken met bloemen in het haar. Jongens in bloesjes met een
stropdasje voor. Sommige hebben een colbertje aan van een oudere
broer. Veel te ruim, maar dat deert niet. Ze groeien vanzelf naar de
juiste maat toe.
‘God kijkt niet naar je kleding,’ galmt de dominee. ‘God kijkt niet naar
je schoenen. God kijkt niet naar de kleur van je huid. Nee, God kijkt
naar de kleur van je hart. Het gaat erom hoe je er van binnen uitziet.’
‘Halleluja,’ klinkt het blij uit honderd kelen.
De bedoeling was de kerkdienst buiten te houden – op het veldje
naast de kerk – maar die ochtend had een grote zwerm bijen haar
intrek genomen in de grote boom midden op het veld. Om het risico te
vermijden dat de zwerm zich massaal zou storten op de kerkgangers –
vooral op dames met parfum – had de kerkenraad besloten de dienst
toch maar binnen te houden.
Op een gegeven moment is de kerk vol. Echt vol. De mensen zitten
op elkaar gepakt, maar elke keer wordt er toch weer een gelovige bij
gepropt. Degenen die echt te laat zijn, moeten buiten zitten, op plastic
stoeltjes of in het gras. Gezellig bij elkaar. Zo nu en dan loopt er eens
iemand de kerk binnen of komt er iemand naar buiten. Men wandelt in
en uit, heel ontspannen, alsof er binnen een receptie gaande is in plaats
van een kerkdienst.
Na weer enkele hartverwarmende liederen, besluit ik om de benen te
gaan strekken en verlaat de kerk. Het is elf uur, de ochtendzon is al op
volle sterkte, de temperatuur stijgt boven de dertig graden. Overal
zitten groepjes mensen in de schaduw van struiken en frêle boompjes.
Moeders met kinderen, giechelende meisjes, mannen met een bijbel.
Samen naar de kerk gaan, houdt hier veel meer in dan Gods woord
aanhoren. Het is een sociale gebeurtenis. Kleding wordt geshowd,
nieuwtjes worden uitgewisseld, vreugde en leed worden gedeeld. De
kerk is een ontmoetingsplaats. Ik zoek een plekje iets verder weg en ga
in het gras zitten met mijn rug tegen de stam van een flinke boom.
‘Good morning.’ Een jongetje van een jaar of tien in een blauw
overhemdje komt van achter de boom tevoorschijn. Hij strekt zijn
armen voor zich uit zodat zijn zilverkleurige manchetknopen mij niet
zullen ontgaan. Het zijn grote plastic knoppen met een draak als
decoratie. Made in China.
‘Beautiful, very nice,’ zeg ik.
Hij knikt trots en herhaalt vervolgens zijn begroeting. Hij gaat er serieus
voor in de houding staan en schraapt zijn keel.
‘Good morning, Sir. It is a nice day.’ Hij spreekt de woorden uit alsof het
snoepjes zijn, waarvan je zo lang mogelijk moet genieten.
‘Yes, it’s a very nice day. I like to celebrate the Sunday with all this
people.’ Ik maak een armbeweging naar de gelovigen − zittend op
het grasveld voor de kerk − die met hun uitbundige kleren het gazon
hebben veranderd in een bloementuin. Alleen al de hoedjes van de
dames trekken tientallen vlinders aan. Maar ook de felgekleurde
stropdassen van de heren doen het goed bij de insecten. De bijen
houden zich overigens, tegen de verwachting in, gedeisd.
‘My name is Patrick. I live in Chekereni. What is your name?’ Hij houdt
zijn hoofd een beetje schuin en kijkt me afwachtend aan.
‘My name is Rick.’
‘Just Rick?’ vraagt hij ongelovig. ‘Nothing more?’
Ik schud verontschuldigend mijn hoofd. Meer is er niet.
‘I can call you Patrick too,’ stelt hij voor. ‘That is nicer.’
‘Okee, noem me dan maar Patrick. Patrick Two. You are Patrick One.
I am Patrick Two.’ We schudden elkaar de hand en hij komt naast me
zitten in het gras.
‘Weet je al wat je later wilt worden?’ vraag ik hem. Hij knikt.
‘Ik wil later dokter worden. A medical doctor.’
‘Dat is een goede keuze,’ zeg ik, ‘een mooi beroep, mensen verzorgen.’
Hij knikt enthousiast. ‘Als u later oud bent en ziek, kan ik u beter
maken.’
‘Dank je, Patrick. Dat is dan afgesproken. We wonen tenslotte in
hetzelfde dorp. Heb je broertjes en zusjes?’
‘Wel zeven. Ik zal ze even halen.’ En weg is-ie. Even later komt hij
terug met vier meisjes en drie jongens, variërend in leeftijd van drie tot

achttien jaar. Iedereen stelt zich keurig voor aan de mzungu, de blanke
kennis van hun broertje. Patrick staat erbij als een ceremoniemeester,
hij heeft de situatie in de hand. Hij roept op volgorde van leeftijd zijn
broers en zussen naar voren. Mooie meisjes, met brutale ogen, maar
verlegen lachend. Stoere jongens en toch onzeker. Ze geven een
hand met afgewend gezicht. De kleine Patrick straalt van trots. Dat
heeft hij toch maar even snel voor elkaar gekregen. Zomaar iedereen
opgetrommeld. Hij heeft er zelfs vier uit de kerk gehaald.
‘U kent nu mijn familie,’ stelt hij lachend vast, ‘nu wil ik graag uw familie
leren kennen.’
‘Nou, dat is lastig, mijn familie woont in Holland.’
‘Which continent?’
‘Europa.’
‘Daar kan ik niet naartoe. Dat zult u begrijpen.’ Hij kijkt me afwachtend
aan of ik het daarmee eens ben. Ik knik dat ik het begrijp. Nu er geen
haalbare mogelijkheid blijkt om mijn familie de hand te schudden, is
zijn interesse in mijn aanverwanten als sneeuw voor de zon verdwenen
en hij concentreert zich weer op zijn eigen familie. Hij wil het nog even
over zijn vader en moeder hebben. ‘Mijn moeder heet Maria. Ze is ook
de moeder van Jezus. U weet wel uit de bijbel.’
Ik knik bevestigend naar het jongetje met de grote manchetknopen en
de wijze oogopslag, die zomaar een praatje komt maken in zijn mooie
Engels.
‘Maria is the mother of Jesus and myself. We are brothers, so told my
mother.’
‘Your mother is a wise woman.’
‘Yes, she is,’ reageert hij kortaf. Het is wel de bedoeling dat Patrick even
zijn verhaal kan afmaken, graag zonder interrupties.
‘My mother is Maria,’ herhaalt hij nog eens om eventuele misverstanden,
ontstaan door mijn onderbreking uit te sluiten. ‘It is the same name.
You understand?’
Ik begrijp het. Daarna volgen er nog meer bekentenissen.
‘Mijn moeder gaat elke zondag naar de kerk om te zingen en te bidden.
Ik bid ook,’ knikt Patrick enthousiast. ‘Elke dag – samen met mijn vader.
Soms alleen. Ik bid voor mijn leven. Ik bid om te groeien. Ik bid voor
mijn moeder en vader. Ik bid voor mijn broertjes en zusjes. En vanavond
bid ik voor u, mister Patrick Two.’
Ik bedank hem en zeg dat ik het bijzonder waardeer dat hij mij in zijn
gebeden wil gedenken. We nemen afscheid met een stevige handdruk.
Hij vraagt nog waar precies mijn huis woont en verdwijnt weer achter
de boom. Even later zie ik de toekomstige dokter lopen over het
slingerpad naar het dorp. Om de drie stappen maakt hij een sprongetje,
Eén, twee, drie − hup. Een blij sprongetje. Ik vermoed dat hij erbij
neuriet of zingt.
Een paar weken later komt Patrick One met zijn rapport de heuvel
opgelopen. ‘Kijk eens, mister Patrick Two…’ Trots laat hij zijn rapport
zien. De resultaten hebben een niveau, waarvan ik als jongetje alleen
maar had kunnen dromen.
In afwachting van zijn beloning − een gebruik dat door kinderen
wereldwijd in ere wordt gehouden – begint hij met Moja te spelen, mijn
hond die net zo eigenwijs en arrogant is als Patrick. Ze rennen door de
tuin, spelen verstoppertje achter de bananenpalmen en zijn met de
lekke voetbal in de weer.
Na een halfuur komen ze terug naar de veranda waar ik achter mijn
laptop aan het werk ben.
‘We zijn moe,’ zegt Patrick en hij ploft in een van de comfortabele
fauteuils. Moja loopt naar zijn drinkbak.
‘Ik heb ook dorst,’ zegt Patrick met een blik op de slobberende hond.
‘Wil je een glaasje water?’ vraag ik hem.
‘Cola is ook goed,’ zegt hij. ‘Cola is modern. I like Coca-Cola.’
‘Dan drinken we samen een glas Coca-Cola.’
‘Wat bent u aan het schrijven?’ vraagt hij, terwijl hij zijn colaatje met
gulzige slokken naar binnen werkt.
‘Ik schrijf over mijn belevenissen in Afrika.’
‘Schrijft u ook over mij?’
‘Ja, ik schrijf ook over jou.’
Hij knikt. ‘Dat is goed. Vertel de mensen dat ik dokter word. Een zwarte
dokter. Dat moet u er wel bijschrijven. Wij zijn zwart. En slim. Wilt u dat
opschrijven?’
‘Ja, dat zal ik zeker doen.’
Hij lacht van oor tot oor. ‘Dank u.’
Ik geef hem een gepaste beloning voor zijn prachtige rapport, een
aanstaande dokter waardig. Daarna staat hij op uit de stoel en geeft me
een hand. ‘Dank u wel. Ik ga nu naar de pomp om water te halen voor
mijn moeder. Goodbye, mister Patrick Two.’
‘Goodbye, Patrick One.’ ˙
www.rikfelderhof.nl

Magisch
TANZANIA

BP
HÉt ReISMAGAZINe OVeR AFRIKA 2e jaargang l nummer 2 - 2013 l prijs €6.95 l www.oogvoorafrika.nl
01-Cover-3.indd 1 04-09-13 16:17
hÉt reismagazine over afrika 5e jaargang l nummer 1 - 2016 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BP
REISMAGAZINE OVER ZUID-AFRIKA
1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 1 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
hÉt reismagazine over afrika 5e jaargang l nummer 2 - 2016 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BIjZoNDERE DIERENpoRTRETTEN
DE SMAAK vAN ZUID-AFRIKA
IN ZoELoELAND
10 x goED vooR EEN gLIMLAch
BP
hÉt reismagazine over afrika 7e jaargang l nummer 3 - 2018 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
win een luMix fZ300 caMera
MadagaScar en eSwatini
BP
BP
reismagazine over zuid-afrika
2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 2 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
hÉt reismagazine over afrika 6e jaargang l nummer 1 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
KIM – hyENAMAN – WoLhUTER
ovER ZIjN TANZANIA
IS ÓNZE vRoUW IN ZAMBIA
BP
hÉt reismagazine over afrika 8e jaargang l nummer 1 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
Het ecHte verHaal
de wOeStijnleeuwen van
naMibÏe
duurZaMe Safari’S in Kenia
StraatKunSt
BP
ZUID-AFRIKA
BP
HÉT REISMAGAZINE OVER AFRIKA 3e jaargang l nummer 3 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
HÉt ReISMAGAZINe OVeR AFRIKA 6e jaargang l nummer 2 - 2017 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BP
Onder de ZOn
de afriKaanSe wilderniS
Met een buSHcaMper
van afriKa expertS
BP
hÉt reismagazine over afrika 4e jaargang l nummer 1 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
Tussen zand en steen
Ontdekkingsreis door de
N/a’an ku sê
HÉt ReISMAGAZINe OVeR AFRIKA 7e jaargang l nummer 1 - 2018 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
leeg land vOl Zand
Het grOene Hart van afriKa
3 cHefS uit paternOSter
Het jaar van de wilde HOnd
KunStenaar Met een verHaal
BP
hÉt reismagazine over afrika 4e jaargang l nummer 2 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
OFF THE BEATEN TRACK
SAFARI MET EEN 4X4 CAMPER
VAN A NAAR BETER
MET VOORDEEL
OOG IN OOG MET OLIFANTEN
DOOR AFRIKA
BP
hÉt reismagazine over afrika 4e jaargang l nummer 3 - 2015 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
BP
Webshop OOG VOOR AFRIKA
Bestellen eerdere nummers
Ek Sien Jou
De Big Five issue
OOG VOOR ZUID-AFRIKA
1e jaargang l nummer 1 - 2012
2e jaargang l nummer 1 - 2013
Er zijn 2 tijdschriften
OOG VOOR ZUID-AFRIKA verschenen
Januari 2012
Januari 2013
Focus op de Westkust
Kaapstad à gogo!
Hope
BP
• van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde
• Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati
• 20 nederlanders over hun zuid-afrika
• de 10 mooiste Big 5 safari’s
• van kaapstad naar Johannesburg in 5 stops
• de 5 gezichten van de onbekende Wild Coast
16 pagina’s
extRA
boordevol
voordeel
van BusH ToT BeaCH
mee op lezersreis? * fotografiereis naar de Wild Coast * unieke
ontmoeting met witte leeuwen * Proef zuid-afrika met Harm Jan
‘de Braaiman’
met oog voor zuid-afrika leer je het echte zuid-afrika kennen
En twaalf digitale edities »
OOG VOOR AFRIKA
2e jaargang l nummer 2 - 2013
Vijftig reistips
Zuid-Afrika
Namibië
tanzania
ethiopië
Zimbabwe
• In de voetsporen van Nelson Mandela •
Sossusvlei Vijftig tinten rood • Zanzibar
Eiland van de vergeten tijd • De wow-factor
van Plettenberg Bay • Rik Felderhof: thuis
in Tanzania • Rituelen uit de Omo-vallei
3e jaargang l nummer 1 - 2014
EEn lEvEn lang MandEla
20 pagina’s EErbEtoon aan Madiba
HEt vErlorEn koninkrijk
van MapungubwE
CapE rivièra
dE kaapsE kust
MasHatu
land van gigantEn
parEls van
liMpopo
kaapstad
dEsign
Hoofdstad 2014
zUiD-afrika
special
3e jaargang l nummer 2 - 2014
Zuid-afRika
Zimbabwe
tanZania
Ode aan Zimbabwe
SpOtlight Op painted dOgS
Jane gOOdall
gelOOf, hOOp & liefde
fOtOwedStRiJd
win een veRbliJf in Zuid-afRika
de SchOOnheid van iSimangaliSO
wiJnpROeven peR tRam
tOwnShip tOuRS annO 2014
weReldkindeRen
3e jaargang l nummer 3 - 2014
ZIMBABWE
TANZANIA
MOZAMBIQUE
4e jaargang l nummer 1 - 2015
ZUID-AFRIKA
On a budget
Into the wild BOTSWANA
NOORDKAAP en NAMIBIË
YOU RUN, YOU DIE :)
Twee Hollandse avonturiers in de bush
Droombestemming in NAMIBIË
TRACTORGIRL
Reis naar het einde van de wereld
De utlieme safari in TANZANIA
ZUID-AFRIKA
TANZANIA
BOTSWANA
NAMIBIË
4E JAARGANG l NUMMER 2 - 2015
BOTSWANA
KAAPVERDIË
NAMIBIË
ZUID-AFRIKA
WIJNTOURS
ETOSHA NATIONAL PARK
KAAPVERDIË
10 REIZEN EN TIPS
FOTOGRAFIESAFARI
RIJDEN, FIETSEN EN LOPEN
TIJGERS THUIS IN AFRIKA
4e jaargang l nummer 3 - 2015
collector’s iteM & eXtra dik
de
101
Mooiste
lodGes in
Zuidelijk
afrika
Ghana
Mauritius
Zuid-afrika
naMibië
tanZania
Mauritius: beauty en de beach
Verhalenwedstrijd: win een Verblijf in Zuid-afrika
naMibië de leVende woestijn
24 uur in stone town
5e jaargang l nummer 1 - 2016
collector’s iteM nuMMer 10
ethioPië
lesotho
MadaGaskar
tanZania
Zuid-afrika
11
ACTIEVE EN
AVONTUURLIJKE
reiZen
in afrika
• BAOBABS EN LEMUREN IN MadaGaskar
• IN GALOP DOOR lesotho
• NAAR DE TOP VAN DE kiliManjaro
• SPOTLIGHT OP DE witte haai
• HIKEN LANGS DE wild coast
• EXPEDITIE ethioPië – DE STAMMEN IN DE OMO-VALLEI
7e jaargang l nummer 3 - 2018
5e jaargang l nummer 2 - 2016
BELEEF AFRIKA NUMMER 11
NAMIBIË
SWAZILAND
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
24 UUR
IN DAR ES SALAAM
SAy chEESE
NAMIBIË - DE MooISTE LANDSchAppEN
STAATSBEZoEK AAN SWAZILAND
MAAgDENcEREMoNIE
KAApSTAD:
UBUNTU - EEN SpIRITUELE REIS
eSwatini
Kenia
MadagaScar
Oeganda
Zuid-afriKa
fOtOwedStrijd
reiStrendS 2019
de verbOrgen wereld
van KaraMOja
Het avOntuur begint Hier
van nairObi tOt KaapStad
Ode aan de
Olifant
8e jaargang l nummer 1 - 2019
6e jaargang l nummer 1 - 2017
DE MooISTE REIZEN EN hERINNERINgEN
BoTSWANA
TANZANIA
ZIMBABWE
ZUID-AFRIKA
ZIMBABWE – DE EERSTE LIEFDE
FoToSAFARI op DE choBE
oog IN oog MET
RIK FELDERhoF
BoER ZoEKT vRoUW ANNEKIM
6 DRooMLoDgES EN –hoTELS
DÉ ULTIEME AFRIKA BUcKETLIST
eSwatini
Kenia
naMibiË
tanZania
ZaMbia
Zuid-afriKa
riMpelS van rOerlOOS Zand
17 wOeStijntipS
afriKa in bruSSel
tarZan in tanZania
vaniSHing KingS
africa inSide Out
KaapStad
6e jaargang l nummer 2 - 2017
de MOOiSte reiZen en Herinneringen
bOtSwana
Zuid-afriKa
drOOMHuiS
gOrdOn Zegt ja
de SteMMen van
rObben iSland
vliegen in
piKante walviSSen
wild bOtSwana
8 ultieMe reiStipS
afriKa ja, iK wil
7e jaargang l nummer 1 - 2018
de MOOiSte reiZen en Herinneringen
naMibiË
fietSen in gaMbia
Oeganda
de SMaaK van afriKa
2018
gaMbia
naMibiË
Oeganda
Zuid-afriKa
andrieS bOtHa
72 uur in durban
vitaMine afriKa
8e jaargang l nummer 3 - 2019
HÉt ReISMAGAZINe OVeR AFRIKA 8e jaargang l nummer 3 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
OntdeK de Ziel van
KaapverdiË
in de vOetSpOren van
tHe liOn King
de rOugH auntieS van
Zuid-afriKa
KunSt,
cultuur &
cadeautipS
BP
eSwatini
KaapverdiË
MauritiuS
tanZania
Zuid-afriKa
Ode aan de Safari
25 SafaritipS
OOG VOOR AFRIKA simpel in huis »
Ga naar www.oogvoorafrika.nl > Webshop
om losse nummers te bestellen
Volg en like ons ook op www.facebook.com/OOGVOORZA en www.facebook.com/OOGVOORAFRIKA
Een gratis digitale editie ontvangen? Meld je aan op www.oogvoorafrika.nl

UUR IN
Stone Town

Een wandeling door heden en verleden
Chris Frieswijk (26) is journalist en filmmaker. Met een passie voor reizen zoekt hij naar
bijzondere verhalen. In dit artikel beschrijft hij een wandeling door Stone Town, een van de
best bewaarde historische steden in Oost-Afrika.
Tekst en Foto’s: Chris Frieswijk

Zodra de kenmerkende klokkentoren opdoemt langs de kust van
Zanzibar weet ik meteen dat we Stone Town naderen. Met de
snelle en moderne Kilimanjaro IV duurt het een kleine twee uur om
vanuit Dar es Salaam op het tropische eiland te komen.
Zanzibar heeft veel te bieden als het gaat om bijzondere flora en
fauna, zoals de unieke Zanzibarfranjeaap. Daarnaast is het eiland
rijk aan ansichtkaart-waardige stranden. Toch is het de historische
context die Zanzibar meer karakter geeft. Het is moeilijk niet
betrokken te raken als je dwaalt door de steegjes van het
historische Stone Town.
Teer en uitgeleefd, maar toch robuust en vol leven. De lokale
cultuur bloeit met internationale film- en muziekfestivals, maar aan
het eind van de dag zal de visser altijd tevreden zijn lijntje uitgooien
vanaf de kade.
De dhow en de oed: bronnen voor muzikale inspiratie
Ik begin mijn wandeling vanaf de ferry terminal, gelegen op een
vrij centraal punt in het stadje. Direct buiten de poort staat een
UNESCO werelderfgoed bord, een titel die Stone Town in 2000
heeft gekregen. Met de zee aan mijn rechterhand loop ik de
promenade op, Mizingani Road. Bij een straatkraam haal ik een
kopje gemberthee, of tangawizi in het Swahili. Terwijl ik een slok
neem zie ik aan de horizon de kenmerkende vissersboten, dhows,
gracieus passeren. Plots hoor ik muziek uit een groot gebouw »

komen. Als ik me omdraai om te kijken waar het geluid vandaan
komt, zie ik een groot bord met daarop de tekst Dhow Countries
Music Academy. Nieuwsgierig loop ik de trap op richting de muziek.
Ik word gepasseerd door jonge mensen met gitaren, violen en
blaasinstrumenten in de hand. Ze kijken me stuk voor stuk aan met
een vriendelijke glimlach. Op de bovenste verdieping, een open
dakterras, zit een man met zijn gezicht naar de zon. Hij speelt oed,
een Arabisch instrument vergelijkbaar met de Europese luit.
‘Dit is een heel oud lied,’ zegt hij zodra hij me ziet staan. ‘Het gaat
over de eerste vrouwen hier op Zanzibar die zonder schaamte
durfden te zingen.’ De man heet Mohammed Othman. Hij is een
van de oprichters van de muziekschool.
‘We willen tradities behouden hier op het eiland, daarom leren we
jongeren al veertien jaar de muzikale tradities die we kennen.’
Mohammed begint weer te spelen. De hitte van de zon en de
zachte zilte zeewind smelten samen met het ritmische, repetitieve
spel. De Dhow Countries Music Academy is een culturele hotspot
die altijd open is voor bezoekers die eens willen komen luisteren.
Op elke maandagavond is er een optreden van de huisband, die de
traditionele Taraab muziek speelt.
Historie in hout en stenen
Ik wandel verder over de Mizingani promenade en passeer een
aantal interessante historische locaties, waaronder het iconische

House of Wonders. Het is het oude paleis van de sultan van Oman,
een van de vele landen die het eiland gekoloniseerd hebben.
‘Het voormalig paleis werd het ‘huis van wonderen’ genoemd
omdat het de eerste plek was waar elektriciteit beschikbaar was,’
vertelt een lokale gids die met een groep collega’s voor de ingang
staat. Het gebouw dat door de eeuwen heen wat aan grandeur
verloren heeft, doet nu dienst als museum.
Met al deze sporen van een Arabisch verleden vraag ik me af
wat nu de echte Zanzibari cultuur is. De Omani waren ten slotte
niet de enigen die zich vestigden op het eiland. Door de eeuwen
heen zijn er naast Arabieren veel Indiërs, Perzen en Europeanen
geweest die er allemaal hun stempel achterlieten. Het resultaat?
Een unieke mengelmoes met van alles een beetje. Dat is Zanzibar
en dat maakt het uniek. Iets dat je onder andere terug ziet in de
verschillende bouwstijlen. Stone Town staat bijvoorbeeld bekend
om de massief houten, hand-gekerfde deuren. Deze verdelen zich
in twee soorten, de functionele Arabische en de sierlijke Indiase
met veel ronde vormen. Als ik met deze kennis door de oude
binnenstad wandel besef ik pas echt hoe dit eiland een kruispunt
was van alle windhoeken, van de Afrikaanse, Europese, Arabische
en Aziatische cultuur.
Dat het eiland een gewilde, strategische vestingplaats was, blijkt
als ik een kleine honderd meter verderop tegen een gigantisch fort
aanloop. De Arabieren bouwden dit fort om de Portugezen buiten
te houden en het heeft sindsdien veel functies gekend. Momenteel
is er een markt, restaurant en het toeristenbureau.
Markten en kanga’s
Voorbij het fort buig ik af naar Kenyatta Road. De zwart
aangeslagen stenen van de oude Arabische gebouwen maken
langzaam plaats voor wat luxueuzere hotels en winkels. Aan mijn
linker zijde zie ik het huis waar Freddy Mercury geboren is in de
periode van de Engelse vlag.
Ik sla af naar Vugha Road en vervolgens naar Mkunazini Street
en kom terecht bij de oude slavenmarkt. Daar in de tuin van de
Anglicaanse kerk staan in een betonnen bak slaven van steen,
geketend door de originele kettingen. Op de plaats van de
‘whipping tree’, de plek waar de ‘verse’ slaven geslagen werden om
hun uithoudingsvermogen te testen, is nu een kerk gebouwd met
een altaar van rood marmer dat het vergoten bloed symboliseert.
Er staat ook een oud gebouwtje waarbinnen de slavenkelders te
zien zijn. Kleine vochtige catacomben waar je nauwelijks rechtop
kunt staan. De oude ringen waaraan de kettingen vastgemaakt
werden hangen er nog. Vanuit de binnenlanden van Afrika werden
de slaven te voet naar de kust gebracht, waar ze veelal richting
Arabië en het Perzische rijk verscheept werden. In 1883 werd de
slavernij afgeschaft, maar het had nog heel wat voeten in de aarde
voor de eigenaren hun slaaf wilden laten gaan. Ze hadden er toch
immers voor betaald? Alleen door ze een premie te bieden, konden
de slaven worden bevrijd. Het kantoor waarin de transacties
werden afgerond is het huidige 126 Hurumzi. Destijds heette het
pand Uhuru-Mzee, ‘bevrijd de mensen’.
Ik sta op het pleintje waar destijds de markt was en probeer me »

de taferelen van toen voor te stellen, het is een schril contrast met
het rustige groene parkje dat het nu is.
Vanuit hier duik ik via Market Street het doolhof in dat Stone Town
heet. De wirwar aan steegjes, winkels en overdekte marktjes is
heerlijk om in te verdwalen. De promenade langs het water leidde
me eigenlijk om de stad heen, maar dit is het werkelijke hart
van Stone Town. Ik zie de kenmerkende houten deuren. Er lopen
ezels, moslims in witte gewaden en gesluierde vrouwen. Ik neem
aan dat het straatbeeld in honderd jaar tijd niet bijzonder veel
veranderd is. Toch is het te zien dat de bewoners zich steeds meer
richten op toeristen. Er zijn veel souvenirwinkels, kruidenwinkels
en kunstgaleries en mensen nodigen me maar wat graag uit om
eens een kijkje te komen nemen. Als je goed zoekt tussen de
obligate souvenirs kun je er prachtige spullen vinden, zoals de
onwaarschijnlijke variëteit aan kanga’s, kleurrijke Afrikaanse stoffen.
Vis en falafel op de Forodhani food-court
De schemering zet in als ik na het dolen door de steegjes weer
uitkom bij de promenade, ter hoogte van het oude fort. Met mijn
souvenirs in de rugtas loop ik naar het water. Het is hier nu veel
drukker dan eerder op de dag. Twee jongens lijken een serieus
gesprek te hebben, een ander duikt het water in en verderop is een
groep jongeren aan het voetballen op het strand. De avondzon
en de laid-back uitstraling van de mensen zorgen voor een
ontspannen sfeer.
Tegenover het oude fort is de Forodhani Garden, waar elke avond
een grote openlucht food-court opgezet wordt. Tal van stalletjes
met houtskool keukens cateren voor de vele locals en toeristen
die een hapje willen eten. In het eten is wederom een gigantische
culturele diversiteit terug te vinden. De zogeheten typische
Zanzibar curry’s zijn niets minder dan een fusie van de Indiase
en Arabische keuken. En daarnaast heb je de klassiekers uit het
Midden-Oosten zoals falafel. Vandaag de dag trekken ze deze
culinaire melting-pot door.
‘Come try my Zanzibar pizza!’ roept een chef me toe.
Het blijkt niet meer dan een gevulde pannenkoek. Enig in z’n soort.
Zodra de zon onder is, laat ik de drukte van de kraampjes achter
me als ik richting mijn hotel loop. In mijn gedachten hoor ik nog
het geluid van de oed van Mohammed. Ik passeer een visser die
zijn dhow klaar maakt om de zee op te gaan. Ik realiseer me dat
het vooral de bewogen geschiedenis is die de stad werkelijk tot een
unieke plaats maakt.
Een stad die vergeten is door de tijd, waarover ontdekkingsreiziger
en voormalig bewoner David Livingstone met veel gevoel voor
understanding zei: ‘Niets is wat het lijkt. Zet je zintuigen op
scherp, dwaal en verdwaal door het historische labyrint en laat je
fantasieën over de Arabische 1001 nachten de vrije loop.’ ˙

(ADVERTENTIE)
Zuidelijk Tanzania – Natuurlijke schoonheid
zoals je die niet eerder hebt gezien …
Een van de beste manieren om de ongeëvenaarde schoonheid van Tanzania te ervaren is
een safari door een van de nationale parken.
Natuurlijk ken je van naam of uit eigen ervaring de bekende
parken als Serengeti, Ngorongoro Crater, het Kilimanjaro
National Park. Maar er is in Tanzania veel meer te ontdekken.
We stellen je een aantal spectaculaire parken voor in het
onbekendere zuiden van het land. Kitulo, Mikumi, Ruaha,
Katavi en de bergketen van Udzungwa zijn onze aanraders voor
een onvergetelijke safari- en natuurervaring, ongeacht of het nu
je eerste of vijfde bezoek aan Tanzania is.
Katavi National Park
In deze nog onbekende parel, het derde park van Tanzania wat
grootte betreft, heb je de natuur voor jezelf en beleef je een
Afrika uit een vervlogen verleden.
Ruaha National Park
Dit grootste park van Tanzania is dé perfecte safaribestemming,
met een rijkdom aan wilde dieren en een ongekende natuurlijke
schoonheid. Rivieren die gedomineerd worden door krokodillen
meanderen door de uitgestrekte savannes en bossen waar grote
groepen olifanten leven, evenals de prachtige koedoe.
Udzungwa Mountains National Park
Op de dichtbegroeide keten van berghellingen die ook wel
bekend staat als de Eastern Arc leven twee aapsoorten die je
alleen hier kunt vinden: de rode colobus en de trots van het
park: de kuifmangabey.
Kitulo National Park
De Serengeti voor bloemenliefhebbers. Het bergplateau in
dit park heeft een ongekende rijkdom aan bloemen zoals
orchideeën, lobelia’s, lelies, wilde geraniums en de felgekleurde
vuurpijl. Vogels, vlinders, salamanders en kameleons leveren
een kleurrijke bijdrage aan dit park dat wel de Tuin van de Goden
wordt genoemd.
Mikumi National Park
Dit hart van een 47.000 vierkante kilometer groot wildgebied is
een makkelijk toegankelijk paradijs voor wildspotters. Leeuwen
beheersen het gebied en vinden hun prooi in de grote kuddes
zebra’s, wildebeesten, impala’s, elanden en nijlpaarden. In het
regenseizoen vullen migrerende vogels het luchtruim. Het hele
jaar door biedt Mikumi je echter een onvergetelijke ervaring.
Kies daarom Tanzania en kies de Tanzania National Parks voor de vakantie van je leven
www.tanzaniaparks.go.tz - Volg ons op Facebook/tanzaniaparks – op twitter/tzparks en Instagram.
Email: info@tanzaniaparks.go.tz of dg@tanzaniaparks.go.tz of marketing@tanzaniaparks.go.tz

Het avontuur dat
Kilimanjaro
heet
Wat bezielt iemand om in 6 dagen de Kilimanjaro te beklimmen?
Je bent een beetje sportief, met de nadruk op beetje, inmiddels geen 18 meer,
houdt van wandelen, maar moet je dan meteen de Kilimanajro beklimmen? Mieke Oxener
besloot van wel. Heeft ze het dak van Afrika gehaald?
Het antwoord is JA natuurlijk, maar het ging niet vanzelf. »
Tekst: Mieke Oxener Foto’s: Frank Tofield e.a.

Het idee om de Kilimanajro te gaan beklimmen ontstond in
november 2014, tijdens weer een bezoek aan Tanzania. Ja, ook
ik ben bevangen door het Afrika-virus. Terug in Nederland heb ik
uitgesproken dit te gaan doen, startte het trainingsprogramma en
werd de groep die zou gaan klimmen geformeerd. Zes mannen,
in de leeftijd van 26 tot 62 jaar, Johan, Gerald, Henk met zijn zoon
Michael, Casper, Jacquo en ik, de enige vrouw in het gezelschap.
Trainen, trainen en nog eens trainen. Hardlopen, fitness en
wandelen, veel wandelen. Kilometers maken, ook in de heuvels van
het Sauerland. Een goede voorbereiding is een must. Helaas kun je
je niet voorbereiden op de hoogte, hoe je die gaat verteren ervaar
je pas als je er bent.
Onze klim boekten we bij een lokale touroperator. De prijsstelling
was aantrekkelijk en het servicelevel uitstekend. Bobby Tours
heeft veel ervaring met de Kilimanjaro klim en de gidsen met
wie zij samenwerken zijn uitstekend opgeleid. Na een gedegen
voorbereiding en een aantal kennismakingsbijeenkomsten is het
zover: D-Day 18 oktober 2015.
17 oktober
De avond voorafgaand aan de start logeren we in een lekker
hotelletje zodat we in ieder geval goed slapen en nog een laatste
douche kunnen nemen. We maken kennis met Ismaël onze
hoofdgids die komt om onze uitrusting te controleren. Ook starten
we met het slikken van Diamox om hoogteziekte tegen te gaan. In
Nederland meende men dat dit niet nodig is, Ismaël hamert erop
om het wel te gebruiken. Wij lagelanders zullen anders de 6000
meter nooit bereiken zonder ziek te worden.
18 oktober
Op de ochtend van de eerste dag worden we na het ontbijt
opgehaald. We kopen water, vullen de rugzakken, trekken de goed
ingelopen wandelschoenen aan en daar gaan we. Bij het startpunt
maken we kennis met de overige gidsen en dragers, de rugzakken
worden gewogen, alle paperassen ingevuld en dan begint de eerste
klim: van Machame gate naar Machame Camp op 3.000 meter. Een
tocht door tropisch regenwoud, met apen in de bomen en allerlei
prachtige vogels. Voor de vogelaars onder ons een heerlijke dag.
Aan het einde van de middag bereiken we kamp 1 waar de tenten
klaar staan. Mijn onderkomen voor de komende dagen bestaat
uit een koepeltentje, een 5 cm dik luchtmatrasje en een latrine als
toilet. Na een voedzame maaltijd zoeken we vroeg onze tent op,
omdat we ook weer voor dag en dauw op moeten. Tja, die eerste
nacht… Je begint de hoogte al te voelen, je droomt veel, ligt niet
echt lekker op een laagje lucht en het is koud, best koud. Minus 5
met ijs op de tent.
19 oktober
In alle vroegte maken we de rugzakken klaar voor vertrek. Er gaat
extra voedsel mee, energierepen en dextro, maar ook drie »

liter water. In een uur of zes wandelen we van Machame Camp
naar Shira Camp op 3.900 meter. De uitzichten zijn prachtig
en het tropische regenwoud maakt langzaam plaats voor
een maanlandschap, stenen en cactusachtige vegetatie. Het
lopen gaat langzaam en kost steeds meer energie omdat het
zuurstofpercentage terugloopt, spieren en voeten doen pijn.
Gelukkig heb ik geen last van blaren. Ik ben de langzaamste in
de groep en mag het tempo bepalen. Dat is ook wel lastig omdat
ik het gevoel heb de boel op te houden. Bij het inschrijven in het
logboek elke avond in het kamp zijn Henk en ik telkens de oudsten.
De gemiddelde leeftijd van alle deelnemers ligt rond de 27 tot 30
jaar. De avonden en nachten zijn koud, maar de uitzichten prachtig.
Er zijn weinig wolken en we kijken tot op de savanne met Moshi
aan onze voeten.
20 oktober
Op dag 3 word ik gebroken wakker, alle energie is uit mijn lijf,
de berg wordt steeds steiler en mijn conditie holt achteruit. Het
voelt als de hele dag traplopen, maar dan met ongelijke treden. Ik
ben maar klein en het klimmen over rotsen van 50-75 centimeter
hoog kost elke keer veel energie. Het zuurstofpercentage daalt
steeds verder. Merkwaardig is dat als je stilstaat je je weer top
voelt, maar zodra je klimt holt je energielevel achteruit. Het wil
niet deze dag. We klimmen naar Lava Tower op 4.630 meter. Een
parmantige Chinese vrouw passeert me, ziet dat ik het moeilijk
heb en kijkt me meewarig aan. ‘Prutser,’ zie je haar denken en
dat denk ik inmiddels zelf ook. Misschien toch te oud? Wat wil ik
voor wie bewijzen? Ismaël heeft inmiddels mijn rugzak van me
overgenomen, dat scheelt echt. Ik baal ervan dat ik de boel zo
ophoud en ga helemaal verrot. Er is inmiddels een poll: haalt ze
het of haalt ze het niet, het is 7 tegen 3 in mijn nadeel … Ze zullen
me nog wel leren kennen. Waar we echter allemaal geen last van
hebben is hoogteziekte, de Diamox doet z’n werk. Aangekomen in
Barranco Camp ga ik meteen naar bed, ik kan niet meer, wil alleen
nog maar slapen. Morgen de Barranco Wall, ik zie er letterlijk en
figuurlijk tegenop als een berg. Johan spreekt me moet in … Wie
weet voel je je morgen beter …
21 oktober
En zowaar … Op dag 4 word ik na een lange nacht zo fris als een
hoentje wakker. We beginnen meteen aan de Barranco Wall
en ik vind het nog leuk ook. Ditmaal is Jacquo het zorgenkind.
Hoogtevrees speelt hem parten. We moeten bijna 300 meter steil
omhoog klimmen, niet gezekerd. Ik denk nog dat de ARBO dat
in Nederland niet had toegestaan. We redden het allemaal, maar
de berg wordt steiler en steiler. Toch genieten we van het uitzicht
op de Karanga Vallei. Michael filmt alles met een GoPro camera,
we willen namelijk na afloop een film uitbrengen. We eindigen de
dag in Barafu Camp op 4.550 meter. De top van de Kili hebben we
steeds in zicht. Prachtig, maar ook angstaanjagend, want hoe »

‘Dichter bij de hemel kom je niet’

Dit pakt niemand mij meer af, ik ben zo blij en trots!
gaan we dit volhouden? Om 18.30 uur liggen we in ons mandje.
We moeten over een paar uur weer op want dan begint de klim
naar de TOP. De apotheose is aanstaande. Het wordt koud in het
kamp, het kwik daalt tot minus 10 tot 15 graden en er vormt zich
een laag ijs op de tent. Ik lig in mijn slaapzak met drie lagen kleding
aan. Het is koud, bitter koud en bij elke inspanning die je levert voel
je de energie wegstromen uit je lichaam. Het ademen wordt nu ook
lastig.
22 oktober
Klokslag middernacht worden we gewekt. Bivakmuts op, muts er
overheen, capuchon, lampje op je voorhoofd. Thermo-ondergoed,
shirts, fleecetruien en een dikke parka moeten me beschermen
tegen de vrieskou. Mijn handen zijn koud en terwijl ik loop heb
ik het gevoel dat ik adem door een rietje. Ik kom in een cadans
en bij elke stap denk ik: ‘zo, deze hoef ik niet meer te zetten.’ De
spierpijn maakt dat je je spieren niet meer zo onder controle hebt
en de combinatie met de ijle lucht en hoogte zorgt dat ervoor dat
ik non-stop beef en ril. Ik begin te hallucineren, denk dat ik onder
een viaduct door moet. Casper denkt dat ik gek geworden ben en
misschien is dat ook wel zo.
Rond een uur of 6 naderen we Stella Point. Eindelijk komt de top
in zicht. Ik ril van de kou en net als ik denk dat ik het niet meer
volhoud, kom ik de Chinese vrouw tegen. Ze ligt kotsend op de
helling met een reddingsteam naast zich. Hoogteziekte is haar
fataal geworden. Meewarig kijk ik haar aan. Hoe erg ook, ik put er
enorm veel energie uit en besluit dat ik het wél ga halen.
En dan komt de zon op en op het dak van Afrika vallen we elkaar
huilend in de armen. We zijn allemaal op en helemaal verrot, maar
wat is het de moeite waard en wat een belevenis om dat met deze
mooie groep mannen te mogen doen. We beseffen dat we met
deze ervaring een band voor het leven hebben gesmeed. Maar we
moeten verder, de TOP wacht op ons, 5.897 meter Uhuru Peak.
Op het laatste stuk voel je je als het ware omhoog geduwd. We zijn
allemaal euforisch, maar ook totaal kapot. Met hulp van Ismaël
kom ik vooruit, zonder hem had ik het nooit gered. Uiteindelijk
zijn we rond een uur of 10 op de top. Dichter bij de hemel kom
je niet. We mogen er maar een half uur blijven. Casper zwalkt op
zijn benen, alsof hij stomdronken is terwijl hij het niet in de gaten
heeft. Jacquo doet zijn gebedje, beloofd aan de moeder van een
buurmeisje die een aantal weken geleden is overleden aan een
hartstilstand. Henk en Michael, vader en zoon, wat een belevenis
om dit met elkaar mee te maken, een once in a lifetime avontuur.
Ik weet niet meer wat lopen is, maar ik heb het gehaald. IK HEB
HET GEHAALD. Dit pakt niemand mij meer af, ik ben zo blij en
trots! ˙
www.oxener-goes-africa.nl

64
Stichting Twiga
Wat gebeurt er als je besmet wordt met het Afrika-virus? Het blijkt een virus dat je leven in
de goede zin verandert. Het overkwam mij en bracht me op de top van de Kilimanjaro en
als vrijwilliger bij de Nederlandse Stichting Twiga die in Tanzania een prachtig project runt.
Eind 2013 ging ik op zoek naar een project in Afrika en stuitte bij
toeval op Stichting Twiga, een kleine Nederlandse stichting die met
een beperkt budget veel goed werk levert in Tanzania. Het project
Sarakasi ya Vaijana in Mto wa Mbu naast Lake Manyara National
Park voorziet 65 straatkinderen uit het dorp van een goede
schoolopleiding en ondersteunt hen bij hun ontwikkeling.
Waarom Stichting Twiga?
Ik was op zoek naar een project omdat ik voor mijn dagelijks werk
als HR Manager van een grote internationale staalonderneming
veel energie nodig heb en ik had ontdekt dat ik die energie in Afrika
opdoe. In Nederland hebben we een klok, in Afrika hebben we tijd.
Heerlijk!
Ik ben een netwerker en om die reden kan en wil ik veel voor
Stichting Twiga betekenen. Concentreer je op een klein project,
werk hard en doe je uiterste best, dan ben je ook werkelijk in staat
het verschil te maken. Zo denk ik erover. Daarnaast is Tanzania een
wonderschoon land, een kwart van het land is national park, groot,
grillig en met een bijzonder vriendelijke edoch wat lethargische
bevolking. Pole, pole (rustig aan) is niet voor niets het meest
gebruikte woord.
Wat doet Stichting Twiga?
Twiga helpt zo veel mogelijk kinderen om een opleiding op hun
onderwijsniveau af te ronden en ze krijgen begeleiding bij hun
persoonlijke ontwikkeling. Zo worden de kinderen en hun families
door de Stichting ondersteund om zichzelf te helpen naar sociale
en economische zelfstandigheid, zodat zij weer anderen kunnen
helpen hetzelfde te bereiken. De kinderen krijgen naast de
basisvoorzieningen en school les in zang en lifeskills. Het project
Sarakasi ya Vaijana in Mto wa Mbu is kleinschalig en overzichtelijk.
Inkomsten bestaan onder andere uit giften van sponsors en
donateurs. Daarnaast betalen gasten en vrijwilligers voor hun
verblijf.
De kinderen die les krijgen wonen thuis voor zover ze een
thuis hebben, anderen wonen bij familie of in een gastgezin.
Tekst en foto’s: Mieke Oxener

65
Hun verzorgers worden nauw bij ons project betrokken door
werkzaamheden op het centrum en het bijwonen van de
maandelijkse vergaderingen. Van de verzorgers wordt een kleine
bijdrage verwacht, in geld of in natura. Niets is voor niets. Je mag
dan wel arm zijn, maar dat betekent niet dat je geen onkruid kunt
wieden of schoon kunt maken.
De ontmoeting van twee culturen
Om een land en een cultuur goed te leren kennen moet je de tijd
hebben. Als ik in Tanzania ben reis ik veel met openbaar vervoer en
pas ik me aan aan de lokale bevolking. Mensen lopen er makkelijk
tien tot vijftien kilometer per dag en de Tanzanianen hebben mij
geleerd van die wandelingen te genieten. Want niet alleen het doel,
maar ook het proces is zo interessant.
In een kleinschalig project zoals Sarakasi ya Vaijana kunnen we
daadwerkelijk samenwerken met de plaatselijke bevolking en
leren we van elkaars cultuur. Waarom doen mensen zoals ze doen?
Wat is hun manier van denken? We nemen ook deel aan de sociale
activiteiten in het dorpje, bijvoorbeeld door aanwezig te zijn bij
belangrijke gebeurtenissen in het leven van de mensen, zoals
bruiloften en begrafenissen, of gewoon door een praatje op straat.
Ik merk dat dit alles mij energie geeft. Energie ook om zoveel
mogelijk terug te doen voor Stichting Twiga. ˙
QuickFACTS
Mto wa Mbu ligt tussen de beroemde wildparken van
Tanzania en het terrein van Sarakasi grenst aan Lake
Manyara Park. Een prima plek dus om een safari te
beginnen!
De vrijwilligers, waarvan de meesten uit Nederland komen,
zijn heel belangrijk voor het project. In het project werkt
een aantal kundige en enthousiaste lokale mensen. De
vrijwilligers vormen een belangrijke aanvulling hierop.
Financieel helpen: Wanneer je online aankopen doet,
dan kun je Stichting Twiga hiermee direct steunen. Via
www.sponsorkliks.nl kun je de webshop van jouw keuze
bezoeken, zoals bijvoorbeeld Zalando, bol.com, Wehkamp,
KLM, booking.com, dinnersite, thuisbezorgd.nl en vele
andere! De prijzen blijven gelijk, alleen maken aangesloten
organisaties een deel van het bedrag over naar Twiga.
Vrijwilliger worden? Kijk ook op www.stichting-twiga.nl

In de voetsporen van
The LION KING
Het is een van de duurste films ooit geproduceerd, met een recordaantal bezoekers.
The Lion King 2019 oogt levensecht, toch zijn er geen echte dieren gebruikt. Wel word je
overvallen door een grote wens al die mooie plekken zelf te ontdekken.
Tekst en foto’s: Charlies Travels

Pride Rock Borana
Na het zien van de nostalgische film over de levens van de diverse
beesten in het kleurrijke dierenrijk, wordt de vraag vaak gesteld:
waar speelt The Lion King zich af? Het antwoord is altijd Afrika.
Simba beleeft zijn avonturen in een fictief landschap dat sterk
doet denken aan de Afrikaanse savanne. En hoewel de bekende,
meeslepende nummers uit de film, zoals ‘The Circle of Life’,
worden gezongen in Zulu, een lokale taal uit Zuid-Afrika, is Oost-
Afrika de grote inspiratiebron geweest voor de animatoren van
The Lion King. Zo spreken de dieren in de film een aardig woordje
Swahili, een taal die vooral in Kenia en Tanzania wordt gesproken.
‘Simba’ betekent leeuw, ‘Mufasa’ betekent koning. ‘Pumbaa’
betekent naïeveling, een passende naam voor het niet zo snuggere
wrattenzwijn dat maar al te graag ‘hakuna matata’ roept: ‘geen
probleem!’.
Dromerige landschappen
Waar we misschien nog wel het meest bij wegzwijmelen zijn de
dromerige landschappen. Van uitgestrekt savannelandschap
met eenzame rotsen en acaciabomen, tot kronkelende rivieren
en dichtbegroeide jungles. Dat Oost-Afrika een fantastische
inspiratiebron zou zijn hadden de animatoren van The Lion King
ook door: zo verbleven zij een tijd in de Laikipia regio in Kenia.
In de natuurgebieden hieromheen, zoals Borana Conservancy en
Samburu National Park barst het van de rotsen zoals Pride Rock,
waar baby Simba aan alle dieren van het leeuwenkoninkrijk wordt
voorgesteld.
Virtuele Serengeti
Je zou het misschien niet zeggen, maar op het eerste shot na is
alles wat je ziet puur en alleen door de computer gemaakt. Toch
hebben de cameramannen het old-school aangepakt en met de
camera op hun schouder de beelden geschoten. Hoe dan? Jon
Favreau, de regisseur, heeft als eerste de opdracht gegeven om
een virtuele Serengeti te maken. Dus is een team animatoren op
het vliegtuig naar Kenia gestapt (dat de Serengeti in Tanzania ligt
waren ze waarschijnlijk even vergeten). Daar hebben de beste
mensen hun kont in het wild geparkeerd en zijn ze landschappen en
dieren gaan bestuderen. Vervolgens hebben ze thuis de hele Lion
King-wereld gecreëerd. De echte Serengeti is natuurlijk the place
to be en vertolkt het droombeeld dat iedereen heeft van safari in
Afrika. »

Pride Rock
Serengeti
Serengeti
Kilimanjaro

Lake Manyara
Kilimanjaro
De Kilimanjaro in Tanzania is de hoogste berg en hét boegbeeld van
Afrika. De top is 5895 meter hoog en prijkt met zijn besneeuwde
kap boven het savannelandschap uit: niet alleen in The Lion King,
maar ook in veel safariparken in Tanzania en Kenia.
Lake Manyara National Park
De honderden vogels die over een reusachtig meer vliegen is een
van de bekendste shots uit The Lion King. Het landschap lijkt als
twee druppels water op Lake Manyara in Tanzania.
Hells Gate National Park
Dit park in Kenia doet ons denken aan een van de meest
hartverscheurende scènes uit de film: de rampzalige dood van
koning Mufasa. In het echt vind je in dit park geen leeuwen en kun
je het op de fiets verkennen.
Amboseli National Park
De savannes van Amboseli National Park in Kenia hebben met de
majestueuze Kili aan de horizon misschien wel het meeste weg van
het thuis van Simba en zijn vrienden.
Murchinson Falls National Park
De rivier die onze dierenvrienden bezoeken en waar ze badderen
doet ons denken aan de Nijl die dwars door Murchinson Falls
National Park in Oeganda loopt. Of misschien is het Kazinga
Channel, het kanaal dat Lake George en Lake Edward met elkaar
verbindt nog beter. Grote groepen olifanten baden in het water, op
de oever liggen buffels, afgewisseld door nijlpaarden. Witte en roze
pelikanen schudden de waterdruppels uit hun verenkleed.
Bwindi Impenetrable Forest
Voor Simba en Nala was het niet zo ver lopen voor ze in de jungle
terecht kwamen. In realiteit zou het leeuwenkoppel een paar
weken uit moeten trekken om in de dichte wouden van Bwindi
Impenetrable Forest (home of the gorilla’s!) in Oeganda te geraken.
˙
Kijk voor meer informatie op www.charlies-travels.com

Murchinson Falls
Hells Gate NP Kenia
Amboseli
Bwindi

UUR IN
Dar es Salaam
Dat Dar es Salaam ooit een klein vissersdorp was, kan Chris Frieswijk zich moeilijk
voor stellen, als hij de skyline langzaam vorm ziet krijgen vanaf het water.
OOG VOOR AFRIKA vroeg hem de voormalige hoofdstad van Tanzania 24 uur lang te ontdekken
en beleven. De vraag is natuurlijk: is het een go or no go? Het antwoord is al snel
duidelijk. Ga naar deze bijzondere stad!
Tekst en foto’s: Chris Frieswijk

Ik ben per boot vertrokken vanaf Zanzibar. Twee moderne
wolkenkrabbers rijzen hoog boven de verder ingetogen stad uit.
Het coming of age van een metropool. Niet voor niets wordt ‘Dar’
steeds vaker in de categorie Johannesburg en Nairobi geplaatst.
Voor veel reizigers een doorreis-haven op weg naar Morogoro
nationaal park of dromerig Zanzibar. Voor wie verder kijkt dan het
hete asfalt ligt er een aantal mooie ervaringen te wachten. In Dar
vind je alles, van een bruisend economisch en cultureel hart, tot
een multiculturele bevolking en een levendige geschiedenis. Een
doorleefde handelsstad omgeven met een voelbaar aura van de
avontuurlijke verhalen van zeevaarders en andersoortige reizigers.
Een land van zelfvertrouwen
Terwijl ik de boot afloop raak ik aan de praat met Emma, een
zachtaardige man die in de stad opgegroeid is. Ik vraag hem
naar de typische bewoner van Dar. Ofwel, wat moet ik hier
verwachten? Lachend vertelt hij dat iedereen trots is en vol
ambitie. Het was Julius Nyerere, de eerste president van Tanzania
na de onafhankelijkheid, die vond dat het land meer op zichzelf
zou moeten vertrouwen en minder afhankelijk moest zijn van
buitenlandse hulp. En hier lijkt Emma het mee eens. We nemen
afscheid aan wal en terwijl hij meteen wordt opgeslokt door het
drukke centrum, besluit ik eerst een stuk langs zee te wandelen.
Via een kathedraal, een oude klokkentoren en het treinstation
kom ik bij het Askari monument. Een mooie plek om te gaan zitten.
Zitten om te kijken. Dit is mijn ritueel in een onbekende stad. Het
is verbazingwekkend hoeveel je ziet. Een vrouw loopt met haar
baby voorbij, gewikkeld in een kleurrijke doek houdt ze het kind
dicht tegen zich aan. Een man met versleten kleding en een warrig
hoofd passeert haar op blote voeten. Drie Europese meiden steken
zelfverzekerd de weg over. Een taxichauffeur vraagt ze of ze een lift
nodig hebben, waarop ze vlug bedanken. Zodra ik opsta komt er
een jongen voorbij die gepofte aardappels verkoopt en terwijl ik de
gloeiendhete snack voorzichtig probeer op te eten draai ik me naar
het monument. Het Askari monument herinnert aan de Afrikaanse
troepen die vochten in de Eerste Wereldoorlog. Onder Duits gezag
namen ze het op tegen de Britten, Belgen en Portugezen. Aan het
eind van de oorlog trok Duitsland zich terug, waarop de Britten
direct inspeelden. Een tijdlijn die me steeds duidelijker wordt als
ik later een expositie bezoek in het National Museum. Opvallende
relikwieën van de koloniale tijd worden afgewisseld met inheemse
muziekinstrumenten in een uitgebreide etnografische »

Magdalena Paluchowska / Shutterstock.com
africa924 / Shutterstock.com
Askari Monument
Botanic Garden

tentoonstelling. Het museum, dat open is sinds 1940, heeft
verschillende expositieruimtes die variëren van natuurhistorie tot
culturele en politieke geschiedenis. Die aandacht voor het verleden
is niet voor niets. Zoals Duits filosoof Lichtenberg het zei: “het
tegenwoordige door het verleden bevrucht, baart de toekomst.”
De stad als decor
Na mijn museumbezoek loop ik over Garden Avenue langs een
oude botanische tuin. Deze tuin, aangelegd eind 19e eeuw is
wederom een koloniaal souvenir, waar tot op de dag van vandaag
bijzondere planten en bomen onderhouden worden. Het groen
zorgt voor een prettige verkoeling in de stoffige drukte van de
stad. Het is hier rustig, er loopt één jongen voorbij. Ik besluit hem
te vragen naar een plek om te lunchen. Hij is blij verrast en stelt
zich voor als Andrew. Voor het gemak kan hij beter een stukje
meelopen, biedt hij aan. Naar de vismarkt, want dat moet je gezien
hebben, aldus de 18-jarige Tanzaniaan. Hij vertelt dat hij zanger is
en droomt van een carrière in de muziek. Al lopend laat hij vol trots
een van zijn nummers horen op zijn oude Nokia. Helaas, zo vertelt
hij, werkt hij voorlopig nog in een café om in zijn onderhoud te
voorzien.
Na een klein half uur lopen arriveren we bij de vismarkt en het
geweld van tientallen laaiende vuren. Beschermd door het
zwartgeblakerde geraamte van een nooit afgebouwde loods staan
meerdere koks op rij, omgeven door kletterend keukengerei en
kokende olie. Er hangt een sterke geur van vis vermengd met die
van gloeiende houtskool. Een surrealistisch schouwspel en een
uitdaging voor de zintuigen. Ik wandel langs ansjovis die ligt te
drogen op matten en kom bij een visser die zijn vers gevangen
tonijn in stukken verdeelt. Hongerige bezoekers kiezen een
stuk uit om dit vervolgens te laten klaarmaken door de koks.
Langzaam bereik ik het andere einde van de markt, waar ik in een
soort flashmob terechtkom. De straat is het toneel, de stad het
decor. Een groep dansers bezet de hele rijbaan terwijl ze onder
begeleiding van luide trommelmuziek het visetende publiek mee
proberen te nemen in hun energieke performance.
Creatiedrang bij de Wonder Welders
Door het centrum van de stad krioelen tientallen dalla dalla’s, de
kleine busjes zijn het aangewezen vervoersmiddel voor de lokale
bevolking. Ze stoppen in Posta, het centrum van de stad, vernoemd
naar het stedelijk postkantoor op Maktaba street. »

National Museum
Flashmob
National Museum

Magdalena Paluchowska / Shutterstock.com
Ik pak de eerste beste dalla dalla richting de wijk Oyster Bay, waar
zich de Wonder Workshop bevindt. Het bord zegt: Hip recycled art.
Zodra ik binnenloop word ik aangekeken door een levensgrote
alligator, gemaakt van schroot. Op het terrein zie ik verschillende
werkplaatsen waar de zelfbenoemde meesters druk in de weer zijn
met het lassen van sculpturen. Eén ding hebben ze gemeen: door
een beperking vervullen zij een marginale rol in de maatschappij.
In de Wonder Workshop krijgen fysiek gehandicapte mensen de
gelegenheid kunst te produceren die wereldwijd verkocht wordt.
Een initiatief van een rijke zakenman die de mannen een beter
leven dan als bedelaar wilde geven. Ik zie een man werken aan
een gigantische stalen olifant. Hij blijkt doof te zijn, maar weet
mij toch te inspireren met zijn enthousiasme. De materialen zijn
de overblijfselen van afgedankte spullen. De vergeten ruïnes van
een vorig leven, waar de wonder welders weer kunst van weten te
maken. Er hangt hier een sfeer van optimisme. Een creatiedrang.
(www.wonderworkshop.co.tz)
me uit voor een kop koffie. Aan de toonbank vraag ik naar hem en
verrassend genoeg noemt zijn collega mij direct bij naam. Andrew
heeft zijn collega’s verteld over onze ontmoeting en ons gesprek
over muziek. Nadat hij een cappuccino voor mij gemaakt heeft
adviseert hij mij later naar de Triniti Bar (26 Msasani Rd) te gaan,
een bar, restaurant en guesthouse met goede livemuziek. De
slogan is Home Away From Home, voegt hij lachend toe, voor als
ik heimwee heb. Voor ik de eerste slok van de heerlijke koffie heb
genomen, begint Andrew te zingen. Nogal ongemakkelijk kijk ik
om me heen. Zijn collega’s staan naast hem, en om ons heen kijken
mensen op van hun gesprekken. En terwijl hij daar staat te zingen,
in zijn schort, realiseer ik mij hoe dapper hij eigenlijk is door recht
op zijn doel af te gaan. Net als veel mensen die ik hier vandaag heb
ontmoet. En dit, realiseer ik mij, is wat Emma, de man op de boot,
bedoelde. Na een couplet en een refrein kijkt Andrew me aan.
‘Welkom in Dar es Salaam,’ zegt hij, terwijl de hele tent losbarst in
applaus. ˙
Muzikaal onthaal
Terug in het centrum bezoek ik Andrew. Hij gaf me het adres van
het café waar hij werkt (de Subway in Mirambo Street) en nodigde

africa924 / Shutterstock.com
Wonder Workshop

80
Interview
‘Schrijvers liegen allemaal de waarheid’
Tanzania is het land waar onze vaste columnist Rik Felderhof een huis op de heuvel liet
bouwen en waar hij een aantal maanden per jaar doorbrengt. Om te schrijven. Het derde
deel van zijn Vliegenvanger-trilogie verscheen in mei 2017 en speelt zich voor een groot deel
af in Tanzania. Tijd dus voor een goed gesprek over De schoonheid van de leugen onder de
bladeren van de bananenpalmen met uitzicht op Mount Meru.
De schoonheid van de leugen speelt zich voor een groot deel af in
Tanzania. Hier groeit Olivia, de hoofdrolspeelster van het derde
deel van de trilogie op onder de beschermende vleugels van
Mzee Amoz en de excentrieke Duitse barones Helga von Bissacker
die in de buurt van Arusha een lodge runt. Neem ons mee
naar jouw fascinatie voor dit land en haar bewoners. En wat we
daarvan terugvinden in het boek.
‘Ik ben vooral verbonden met Tanzania doordat ik er woon. En dan
is het heerlijk om het te beschrijven. De geuren, de houtvuurtjes,
de langzaam draaiende ventilatoren aan het plafond. Het is een
andere wereld, een wereld die mij fascineert. Ik heb in Afrika heel
veel geleerd. Ook doordat ik dagelijks optrek met lokale bevolking
en de mensen met wie ik samenwerk. Een van hen is Andreas. Hij
is opgegroeid bij de Mbulustam, was als jongetje schaapsherder,
ging naar school en leerde voor safarigids. Tijdens de ritten die we
maken, praten we over de wijsheden die hij heeft overgenomen
van zijn stam, over zijn kijk op de natuur. Hij gaat steevast met zijn
bijbel op stap, ik met m’n fles wijn en sigaar.’
Dat klinkt als een perfecte combinatie. Wijn, de bijbel en wijsheid.
Het leven in een notendop. Waren dat ook de ingrediënten
voor Olivia’s jeugd in Tanzania?
‘Ik heb Andreas in het boek opgevoerd als Amoz. Hij begeleidt dat
meisje dat vanuit Italië als kind in Afrika terechtkomt. Ze komt met
haar vader die als arts voor Flying Doctors gaat werken in de omgeving
van Arusha terecht. Ze wordt overdonderd door de aanwezigheid
van een paar personen die in haar jonge leven een belangrijke
rol gaan spelen. Na aankomst worden ze welkom geheten op het
bordes van een lodge door een barones, die daar de scepter zwaait
en haar buurvrouw wordt. Daar ziet ze ook die prachtige zwarte
man staan met een wandelstok. Voor haar een soort wijze koning
uit Afrika die heel nauw betrokken raakt bij haar opvoeding. Haar
naar school brengt, leert tellen in het Swahili, haar op de raadselen
en schoonheid van de natuur wijst.’
In de verte beklommen drie giraffen de helling van een heuvel en
daarboven zweefden twee adelaars gedragen door de thermiek in de
ijle lucht. Zwijgend lieten ze hun blik over het landschap glijden; een
geelgroene vlakte met daarboven een strakblauwe hemel met een
paar witte wolken die langzaam voorbijdreven.
‘Zie je die wolken?’, verbrak Amoz de stilte.
Olivia knikte.
‘Dat zijn de taxi’s van de hemel.’
‘O, misschien zit mijn moeder dan wel in zo’n wolk.’
‘Denk je weleens aan je moeder?’
‘Vanmorgen nog onder de douche. Maar verder niet zo vaak.’
‘Het is ook al lang geleden.’
‘Misschien moet ik vaker aan haar denken.’
‘Elk moment is goed.’
‘Hebt u een leuke moeder, Amoz?’
‘Ze is ook overleden.’
‘Jammer.’
‘Het leven is vaak jammer, daar moet je rekening mee houden. Maar
het is belangrijk hoe je ermee omgaat. Elke dag is een bladzijde die je
kunt omslaan. Onthoud dat goed.’
Even terug naar de excentrieke Duitse barones die een lodge
runt en die Olivia laat kennismaken met alles wat groeit en
bloeit. Zij heeft haar heil in Tanzania gezocht en gevonden na
een niet zo leuke jeugd, waarin ze zelfs even de kapster van
Hitler was. Het valt me op dat je in elk van de drie delen van De
Vliegenvanger een belangrijke rol hebt ingeruimd voor een of
meer vrouwen ‘op leeftijd’.
‘Ik denk dat dat niet voor niets is. Ik ken veel oudere vrouwen, vind
hun gezelschap vaak bijzonder plezierig en boeiend. Ze hebben een
heel leven achter de rug, ze hebben de ervaring en het karakter om
zichzelf en het leven te relativeren. Dat spreekt mij enorm aan. Ook
deze Helga von Bissacker is een bijzondere vrouw. Voor haar karakter
heb ik mijn inspiratie gevonden in een vrouw die hier bij mij
in de omgeving woonde en daar een eigen lodge had. Een gekke
vrouw, die toen ze jong was, hoedjes maakte van de dieren die ze
schoot. In het boek zijn haar ouders bevriend met de ouders van
Hitler. Adolf was een regelmatige gast van de familie. Als meisje
speelde Helga graag kapster en zo mocht ze ook Hitler kappen »
Tekst: Marjolein Westerterp

Zonsondergang in Tarangire National Park
??

82
en ontwikkelde op een mooie dag zijn bijzondere kapsel. Als ik
zo’n scène aan het schrijven ben, dan heb ik enorm veel plezier.
Het kan zo geweest zijn. Helga laat zich zonder schroom op veel
dingen voorstaan: haar vruchtenbowl waarmee ze iedereen onder
tafel krijgt en haar tuin die in de vijftiger jaren de inspiratie vormde,
zoals ze zelf zegt, voor de Afrikaanse lijn Fleurs d’Afrique van Coco
Chanel.’
We kunnen niet om een andere, bijzondere vrouw in Tanzania
heen. Mama Twiga.
‘Nee, dat is ook niet de minste. Die komt galopperend het verhaal
binnen. Een bijzondere vrouw die veel heeft betekend voor
Tanzania en prachtige natuurfilms heeft geproduceerd samen
met de vermaarde Hugo van Lawick. Ik heb haar in het boek een
verhouding met Peter Linders ofwel de Vliegenvanger toebedeeld.
Een korte liaison in Venetië. Mama Twiga is zo leuk om mee op pad
te gaan. Ze is de schaamte voorbij, heeft een enorm gevoel voor
humor en kan zonder enige gêne de boel totaal in het honderd
laten lopen.’
Gezamenlijk observeren ze de ranke vrouw die een handkus werpt
naar de kolonel, die op zijn beurt het glas naar haar heft.
Ze heeft om haar hoofd een sjaal van giraffeprint geknoopt die ruim
over haar schouders valt. Daaronder draagt ze een suède hesje en
een vooroorlogse bruine rijbroek, zoals Meryl Streep in de film Out of
Africa.
‘Mama Twiga presenteert zichzelf graag als de hedendaagse Karen
Blixen,’ vertelt Helga.
De vrouw heeft een mager figuur met extreem lange benen, waarmee
ze statige passen maakt. Daaraan dankt ze haar bijnaam, die de
lokale bevolking haar al snel gaf. Mama Twiga dat betekent in het
Swahili “mevrouw Giraffe” en past in meerdere opzichten bij deze van
oorsprong Hollandse telg uit een rijke patriciërsfamilie.
‘Ze kan drinken als een tempelier,’ vervolgt Helga. ‘Zelfs mijn
vruchtenbowl komt bij haar pas tot ontploffing als de meeste mannen
al gevloerd zijn.’
Maar de hoofdpersonen zijn twee jonge vrouwen. Olivia Ravelli
heeft als jong meisje een duidelijk omschreven droom. Ze wil
schrijfster, piloot én gelukkig worden.
‘En het lukt haar, alleen met dat gelukkig worden worstelt ze. Ze
is de kleindochter van de Vliegenvanger en haar liefdespad is bijna
net zo’n rollercoaster als dat van haar vermaarde grootvader. Maar
ze schrijft een bestseller, De Vliegenvanger, en wordt samen met
haar hartsvriendin, de Joodse Deborah met een H op het eind,
gevechtsvlieger. Samen voeren ze missies uit in oorlogsgebieden.
Tijdens een van die missies gaat het mis en wordt hun vriendschap
ernstig op de proef gesteld. Dan komt ook barones Helga weer
in beeld. De Joodse piloot en Duitse kapster van Hitler redden,
gekleed in boerka’s, samen hun vriendin Olivia die in handen is
gevallen van een Somalische rebellengroep. Het boek gaat dus om
vriendschap en hoe loyaal je daarin bent. Hoe ver ben je bereid te
gaan voor je vrienden?’
de liefde een interessant onderwerp. Er is geen liefde zonder pijn,
geen liefde zonder tranen, maar zolang de balans in een relatie
doorslaat naar geluk, passie en geborgenheid blijft de liefde de
moeite van het proberen meer dan waard.’
Je zegt in het boek op een gegeven moment dat Olivia lijdt aan
geluksangst. Wat bedoel je daarmee?
‘Geluksangst is ook een herkenbaar thema in deel 3 van
De Vliegenvanger. Ik bedoel ermee de angst om te verliezen wat
je lief is. Als alles goed gaat, gezondheid, carrière, de liefde, dan
kan die angst toeslaan. Wanneer stort het geluk in elkaar? Het kan
niet allemaal alleen maar goed gaan. Er komt een moment dat
tegenslag, verdriet en pijn zich presenteren. En de angst daarvoor
noemt Olivia geluksangst.’
Is het moeilijk om je als man in de huid van een vrouw te verplaatsen?
‘Eh, dat lijkt moeilijk. Maar dat doe je ook als je vrouwen interviewt,
dan verplaats je je ook in hun gedachten. Het is in de literatuur
natuurlijk al veel vaker gebeurd. Madame de Bovary, Eline Vere,
Terug tot Ina Damman van Vestdijk, Een schitterend gebrek van
Arthur Japin, Twee Vrouwen van Harry Mulisch … Mannelijke
auteurs zijn denk ik nogal onder de indruk van het mysterie van
de vrouw. Ik kruip graag in het hoofd van vrouwen, ze fascineren
me. Vrouwen zijn vechtlustig. Ze worden gedreven door woede en
wraak als het gaat om vergelding. Als hun kinderen, hun geliefde,
hun familie wordt getroffen door geweld, verkrachting, moord of
vernedering, dan komt er in een vrouw een vulkaan tot uitbarsting,
een vulkaan die vuur zal spuwen en met kokende lava het kwaad
zal wegbranden. Nee, don’t fuck with women!’ »
En natuurlijk is liefde ook een thema. Want Olivia heeft zich ook
voorgenomen om gelukkig te worden.
‘Ja, een prachtig voornemen, maar de liefde laat zich niet dicteren,
dat wordt de twee vriendinnen als snel duidelijk. Voor mij blijft
Rik Felderhof bij Swala Tented Camp

En dan gebeurt er waar ze op gehoopt hebben: een kudde olifanten komt naar de waterplaats
Het huis op de heuvels
Ze zoeken een plaats onder een boom en kijken uit over de vlaktes
Swala tented Camp in Tarangire

84
Op het eind van De schoonheid van de leugen komt de legendarische
Vliegenvanger weer op de proppen als de oude broeder Petrus,
een van zijn vele aliassen, net als graaf Ravelli. Gedurende
de trilogie is de naam Ravelli in ieder geval door twee mannen
gestolen …
‘Ook door mij. Het eerste deel, Verzamelaar van verboden liefdes,
is geschreven onder de naam Ravelli omdat Peter Linders die
naam gebruikt in zijn dagboeken die de basis vormden voor De
Vliegenvanger. Het tweede deel, Echo van een verzwegen verleden,
heb ik zelf geschreven, maar ik vond het verstandig om de naam
Ravelli als schrijversnaam te handhaven. Ik voel me als auteur
prettiger met die naam dan dat ik m’n eigen naam gebruik die
verbonden is aan televisie. Het maakt mij vrijer en het boek wordt
beoordeeld om wat het is en niet gekoppeld aan een loopbaan die
voltooid is. De naam Ravelli is overigens niet alleen door mannen
gestolen, ook door een oudere dame – ja, daar is ze weer – die
vertelt dat haar naam Ravelli in de Tweede Wereldoorlog gebruikt
is door mensen die Joodse onderduikers hielpen. Die naam heeft
veel mensen gered. De leugen van die naam eigenlijk.’
Dat brengt ons bij de bijzondere titel. Schoonheid en leugen zijn
twee begrippen die lijken te schuren.
‘Schrijvers liegen natuurlijk allemaal de waarheid. Ik bedoel
ermee dat de leugen niet altijd negatief hoeft te zijn, maar ook
góed gebruikt kan worden. Er wordt veel gelogen, ook in de
samenleving. Adriaan van Dis zei: “de leugen is de smeerolie van
de samenleving”. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat we
2,17 keer per dag liegen, mannen overigens drie keer zoveel als
vrouwen. We liegen elke dag, soms zijn het lieve leugens, in het
Engels zo mooi sweet lies genoemd, leugens om bestwil. Als we
voor het altaar staan beloven we elkaar eeuwige trouw, maar hoe
lang is eeuwig? Die belofte blijkt dan een leugen te zijn. Wat denk
je van sprookjes … We worden opgevoed met leugens. Sinterklaas
krijgen we voor onze kiezen, bomen die kunnen praten ... Alles
is de waarheid ontwijkend waardoor de wereld eigenlijk veel
kleurrijker wordt, spannender en daarom heb ik voor deze titel
gekozen. Ik ben zelf geboren uit een leugen. Mijn moeder heeft
in de Tweede Wereldoorlog een valse naam aangenomen en
heeft standvastig twee jaar lang gelogen. Door die leugen heeft
ze de oorlog overleefd en door die leugen heeft ze mij het leven
geschonken.’
Niks mooier dus dan de leugen. Als je de drie delen bekijkt, lijkt
het centrale thema dat de leugen zegeviert.
‘De Vliegenvanger heeft zich door het leven gelogen. Maar het
bijzondere is dat de grootste leugenaar wordt gestraft met een
leugen. Hij wordt als het ware teruggelogen. Hij weet niet dat
hij een zoon heeft en z’n kleindochter maakt zich niet bekend.
Niemand gunt hem zijn nakomelingen. Maar de leugen wordt
ook gebruikt om anderen te beschermen en te helpen. Als je het
over de leugen hebt, moet je het meteen ook hebben over de
waarheid. Wat is de waarheid? Iedereen heeft een eigen versie van
de waarheid. Dat maakt hem rekbaar. Wat voor jou de waarheid
is, is dat voor mij misschien helemaal niet. Ik kan iemand een held
noemen die misschien aan de andere kant van de grens als een
moordenaar wordt gezien. De kwaliteit van de waarheid wordt
zwaar overschat, er is geen absolute waarheid.’
Behalve dan de waarheid dat dit uitzicht op Mount Meru fantastisch
is?
‘Ja, dat wil ik wel als waarheid bestempelen. Althans onze versie
van de waarheid.’ ˙
QuickFACTS
De schoonheid van de leugen lezen? OOG VOOR AFRIKA mag onder haar lezers 10 exemplaren van De Vliegenvanger III verloten. Wil je
w
deze roman stuur dan een email naar info@mw-media.nl o.v.v.
WINNEN De Vliegenvanger III. De winnaars krijgen het boek thuisgestuurd.

COLUMN
85
Rik Felderhof
In 1998 werd Rik Felderhof verliefd op een stukje land, vlakbij Arusha in Tanzania. Hij bouwde er zijn huis en leeft er als
‘Bwana Yamaha’ tussen de Afrikanen. Een groot verschil met het leven in Nederland. Het huis op de heuvels vormde het
decor voor zijn televisieserie Schrijvers op de Veranda. Vanaf diezelfde plek onder de bananenbomen, blikt Rik Felderhof in
elk nummer terug op een bijzonder avontuur in Afrika.
Mama Daktari
Meryl Streep logeerde in haar lodge tijdens de opnames van de film Out of
Africa, maar de Duitse Gisella Leach was vooral bekend als Mama Daktari -
mevrouw dokter. Ze runde de enige EHBO-post in de wijde omgeving. Zo nu
en dan kwam er iemand haar keuken binnen met een afgehakte voet in de
hand of met een speer door zijn schouder. Kortom een bijzondere vrouw.
Ik ontmoette Gisella jaren geleden in haar huis in de vorm van een Afrikaanse
hut, gelegen op de helling van Mount Meru en verscholen tussen de takken
van de tropische woudreuzen waarin aapjes heen en weer sprongen. De
vrouw die in de jaren vijftig haar echtgenoot vanuit Duitsland naar Tanzania
volgde, was geankerd in Afrika. Grote, gekleurde doeken omwikkelden haar
en gaven haar de uitstraling van een paradijsvogel. Soms verborg ze zich in
haar gewaden om even niet gezien te worden. Maar kwam je in Arusha een
windhoos van gekleurde lappen tegen, dan wist je dat Gisella voorbijraasde.
Ze was moeder van vijf kinderen en schreef succesvolle boeken waarvan
Africa, my Life het meest succesvol is. In haar lusthof met honderden
bloemen en vogels hebben veel beroemde mensen gelogeerd. Meryl Streep
en Robert Redford bijvoorbeeld.
‘Fijne mensen, we hebben heel wat wijntjes gedronken op de veranda. Ze
wilden alles weten over mijn leven als blanke vrouw in Afrika. Inspirerende
mensen die creativiteit en spiritualiteit belangrijker vinden dan roem en
geld. Echte mensen zijn altijd op zoek naar de kern. Daar houd ik van.’
De beroemde baron Hugo van Lawick, natuurfilmer en schrijver, vond in
Gisella’s Ngare Sero Mountain lodge de juiste sfeer en rust om te schrijven.
Gisella was een vrouw van no-nonsense, maar met de uitstraling van een
wufte barones. Ze droeg rinkelende halssnoeren en grote ringen. ‘Ik ben
mijn eigen etalage. God had mij kunnen verwennen met vier armen en
benen, dan had ik mezelf helemaal vol kunnen hangen.’ IJdel was ze echter
niet. ‘Ik ben nog nooit bij de kapper geweest. Ik knip mezelf en ben altijd
binnen vijf minuten klaar. Het verdient de naam kapsel niet, daarom noem
ik het “knipsel”.’
Van huiden van dieren die haar echtgenoot en zijzelf in de jaren vijftig en
zestig schoten maakte ze bijzondere hoeden. Aan de kapstok in de nis
van haar boudoir, zo mochten we haar woonruimte wel noemen, hingen
er wel vijftien. Jagen deed ze al snel niet meer. Ze verlegde haar interesse
naar fotografie en verhalen schrijven. Vooral voor kinderen. ‘Ze staan nog
zo open voor alles. We moeten hen de kans geven zich te ontwikkelen. Wij
zijn immers verantwoordelijk voor de volgende generaties, waar die ook
leven. Hier in Tanzania gaan kinderen van verschillende nationaliteiten naar
dezelfde school. Bruin, zwart, geel en wit, alles door elkaar. Ze lachen spelen
en vechten met elkaar. De kinderen vinden elkaar niet anders. De ouders
misschien nog wel. Daaraan moeten we werken met z’n allen. We leven met
elkaar op een klein bolletje in de ruimte. Laten we er dan iets moois van
maken. Ja toch?’
Where ever we go, for short or long,
we always will return. It is such a vast
land with an endless horizon,
the Indian Ocean with white sand and
clear sea water with its incredible marine
world around the beautiful sunny island,
with its palms and tropical fruit and plants.
To find this all in one country!

T H U I S I N AFRIKA
Ze zijn overal op de wereld, Nederlanders die hebben besloten hun leven in een
ander land, op een ander continent, door te brengen. Dit is het verhaal van
Marion Sumari-de Boer en Caracal Tours & Safaris.
In juni 2010 besloot Marion Sumari-de Boer tijdens een prachtige
zonsopgang in Barafu kamp, een basecamp op de Kilimanjaro,
dat het de hoogste tijd werd om een paar jaar in Tanzania te gaan
wonen. Op 5 november 2010 kwam ze aan op Kilimanjaro Airport
met een budget om drie maanden te kunnen overleven. Binnen een
maand had ze een baan als onderzoeker in het ziekenhuis, een huis
en begon er iets te bloeien tussen haar en Ben, een gepassioneerde
safarigids met wie ze meerdere keren op safari was geweest.
In 2014 schreven we in OOG VOOR AFRIKA over hoe Ben’s
droom om een eigen tourbedrijf te starten een gezamenlijke
droom werd in de vorm van Caracal Tours & Safaris Ltd. Marion
en Ben waren tijdens dat interview net twee jaar getrouwd,
hadden een dochtertje, Mia, van een jaar oud en Caracal was
een tweemansbedrijf met één auto. In 2015 werd hun zoon Joel
geboren en inmiddels is Caracal uitgegroeid tot een familiebedrijf
met meer personeel, meerdere gidsen en zicht op een vijfde auto.
Ben en Marion wonen in Moshi op de lagere hellingen van de
Kilimanjaro waar Marion regelmatig een rondje hardloopt tussen
de koffieplantages. Mia en Joel gaan naar Hope International
school, waar ze spelen en leren in een multiculturele groep van
kinderen uit de hele wereld. Daarnaast zit het onderzoekswerk van
Marion flink in de lift nu ze zelf meerdere onderzoeksprojecten
leidt op het gebied van mHealth (mobile health).
Hoe het begon
Marion: ‘Voordat ik naar Tanzania verhuisde, promoveerde ik in het
AMC in Amsterdam op een onderzoek naar therapietrouw op HIVmedicatie
onder Afrikaanse immigranten. Vanaf het moment dat ik
in 2004 Mandela hoorde spreken op het internationale Aidscongres
in Bangkok over HIV in Afrika werd ik nog nieuwsgieriger naar
het donkere continent waar HIV en andere ziekten ongeremd
woedden.’
Maar ze was ook nieuwsgierig naar het Afrika dat ze zo vaak zag
op vakantiefilms van haar opa en oma. Dansende en zingende
Masai, olifanten, leeuwen, prachtige vergezichten en helderblauwe
luchten.
Make your dreams real
Marion: ‘In 2010 zette ik de definitieve stap en ik heb er nooit spijt
van gehad. Het blijft fantastisch dat ik mijn carrière als medisch
onderzoeker in het Kilimanjaro Clinical Research Institute in Moshi
voort heb kunnen zetten. Inmiddels leid ik meerdere onderzoeken
als principal investigator (hoofdonderzoeker). Sinds ik hier woon
weet ik dat niet alleen HIV een medisch probleem is, maar ook
tuberculose, de hoge moeder-kindsterfte, de beschikbaarheid en
kennis van medicijnen en de groeiende resistentie voor antibiotica.
Via sms’jes kunnen mensen voorgelicht worden, maar ook eraan
herinnerd worden hun medicijnen op tijd in te nemen. We noemen
dit mHealth, mobiele gezondheidszorg. Ik doe momenteel vooral
onderzoek naar het effect van mHealth op therapietrouw aan
medicatie en op het gebruik van anticonceptie. Ik heb het zelfs
voor elkaar gekregen om mijn werk als onderzoeker te »
Foto’s: Jeroen Roodnat, www.jeroeninc.com

T H U I S I N AFRIKA
combineren met mijn passie voor de natuur en cultuur van
Tanzania. Samen met ons onderzoeksteam, eigenaar Chris Pilley
en het Masai personeel van het geweldige Isoitok Camp in de
Grote Slenk (the Rift Valley), hebben we een onderzoeksbeurs
uit Nederland gewonnen om de Masai populatie in dat gebied via
mHealth kennis bij te brengen over anticonceptie. Isoitok Camp
is een pareltje op de hellingen van de Losimingori heuvels met
uitzicht op Lake Manyara met meer dan comfortabele luxe tenten
en een fantastische keuken. Dat alles ingebed in een heuse kraal
waar regelmatig een gnoe, giraffe of koedoe een kijkje over de
haag neemt. Geen verkeerde plek dus om onderzoek te doen.’
Unieke plekken en lodges
Marion: ‘Isoitok Camp heb ik leren kennen doordat we voor Caracal
altijd op zoek zijn naar nieuwe unieke plekken en lodges. Caracal
is inmiddels uitgegroeid tot een familiebedrijf met meerdere
auto’s en gidsen. Maar Ben gaat nog steeds graag zelf op safari
en laat onze gasten genieten van de natuur en cultuur. Naast de
droomontmoetingen met het wildlife hebben wij direct contact
met de lokale bevolking hoog in het vaandel staan. We proberen
daarbij een goede balans te vinden tussen authenticiteit en
ontwikkeling. Je kunt immers niet verwachten dat bijvoorbeeld
de Masai zich niet ontwikkelen. Als je echter een Masai ceremonie
meemaakt, laten zij je wel meegenieten van authentieke rituelen.’
Nieuwe ontdekking van Caracal Tours & Safaris
De Serengeti blijft een hoogtepunt met de migratie van de gnoes.
Zelfs het gebied waar de zogenaamde grote oversteek (de river
crossings van National Geographic) plaatsvindt, is nu toegankelijker
voor meer reizigers omdat betaalbare tented camps hun deuren,
of eigenlijk, luifels hebben geopend. Daarnaast blijft, ondanks de
drukte, de Ngorongoro Krater uniek met zijn grote concentratie
wildlife. Maar ook Arusha NP, Manyara NP en vooral Tarangire NP
moeten niet onderschat worden. Sinds enkele jaren worden meer
en meer gebieden buiten de nationale parken ingesteld als wildlife
management areas. Deze gebieden zijn vaak minder drukbezocht,
maar daarom niet minder mooi. Zeker omdat in deze gebieden
mens en dier samenkomen en in harmonie met elkaar leven.
Marion: ‘Mijn favoriet is Enduimet in West Kilimanjaro. Dit gebied
ligt tussen Mount Kilimanjaro en Mount Meru in en vormt een
natuurlijke corridor voor olifanten die migreren van Amboseli NP
in Kenia naar Arusha NP in Tanzania. Naast olifanten leven er ook
de zeldzamere gerenoeks (girafgazelles), kleine koedoes en tal van
andere grazers. Het uitzicht op beide bergen maakt het plaatje
helemaal af. Het gebied wordt nog weinig bezocht en is daardoor
puur en je mag er off road. ’s Nachts kun je verblijven in unieke
lodges onder de mooiste Afrikaanse sterrenhemel. Ik neem je
graag mee …’
Op safari met het gezin Sumari
Marion: ‘Nog geen uur rijden van Moshi, waar wij wonen, passeren
we Sanya Juu, een klein stadje waar de echte bewoonde wereld
ophoudt. Hierna rijden we langs velden vol zonnebloemen.
De weg verkleurt langzaam van roodbruin naar grijsgeel tot
Mia, onze dochter, ineens roept: ‘Ik zag een olifant’. We kijken
allemaal naar rechts en zien tussen de bomen en struiken vier
grote olifantenstieren. Snel verlaat Ben de weg om dichterbij ze
te komen. Je merkt dat ze hier nog erg schuw zijn, want al snel
verschuilen de vier olifanten zich weer in het droge struikgewas.
We keren terug naar de weg. Rechts van ons schittert de
besneeuwde Kilimanjaro in de zon en links zien we de ruige
contouren van Mount Meru. Al gauw ontmoeten we kuddes gnoes

en zebra’s en staan er hier en daar langs de weg gracieuze giraffen
hun acacia-blaadjes te vermalen.
Na het Masai dorpje Tingatinga zijn we echt in een wildlife gebied;
enorme vlaktes tussen de twee majestueuze bergen, met hier en
daar perfect symmetrisch gevormde heuvels als puisten in het
landschap. Na het passeren van honderden Thomson gazelles,
besluit Ben off road te gaan. Het ruikt naar bloemen en wilde
basilicum en we rijden tussen groepjes zebra’s, gnoes en giraffen
door als Ben in de verte een enorme groep antilopen ziet. We
besluiten ze van dichterbij te bekijken. Het blijken elandantilopen
te zijn, de grootste antilope van Afrika. Het zijn er wel honderd. Ze
zijn erg schuw, maar dat maakt het juist zo echt en natuurlijk. Na
een tijdje hun gedrag bestudeerd te hebben, rijden we richting een
van de ‘puisten’. Er bovenop ligt het unieke Shu’mata Camp. Vanaf
daar heb je een wijds uitzicht op de vlakten waar je de giraffen ziet
lopen. Onderweg zien we ook een paar gerenoeks, de gazelles met
een lange nek. Als ze van de acacia’s snoepen, balanceren ze op
hun achterpoten. We genieten van een overheerlijke vegetarische
lasagne met een perfecte witte wijn uit Zuid-Afrika en dalen
daarna weer af. We willen helemaal naar de grens met Kenia rijden.
Een tocht door het hoge gras totdat we in de buurt komen van
Amboseli NP waar de grond erg droog wordt. Op de gebarsten
droge aarde liggen overal uitgedroogde olifantendrollen en water
is ver te zoeken. Vanaf hier rijden we in de richting van Mount
Meru. We zien enorme kuddes geiten, schapen en koeien gevolgd
door hun Masai herder.
We passeren een aantal glooiende heuvels tot we aankomen bij
ons verblijf voor de nacht, Africa Amini Maasai Lodge. We slapen
in een echte Masai-hut met uitzicht op Mount Kilimanjaro. We
hebben heerlijke bedden, een fantastische douche en een gewone
doortrek-zit-wc, allemaal in onze ‘hut’. Na een indrukwekkende
Masai sunset dance vallen we in slaap met het geluid van
honderden krekels.
De volgende ochtend worden we om zes uur gewekt met verse
koffie, warme chocolademelk en cakejes. De openslaande deuren
worden helemaal opengezet en zo kunnen we vanuit ons bed
genieten van de mooiste zonsopgang ooit met op de voorgrond de
magische Mount Kilimanjaro.’ ˙
QuickFACTS
Wil jij dit prachtige gebied ook ontdekken? West-Kilimanjaro/
Enduimet is prima te combineren met al het andere moois
dat Noord-Tanzania te bieden heeft. Vanuit Enduimet is
het een halve dag rijden naar Lake Natron of Lake Manyara
van waaruit je de rest van je safari naar Serengeti, Tarangire
en Ngorongoro kunt doen. Een safari kan vervolgens goed
gecombineerd worden met een luiervakantie op een van de
bountystranden van Zanzibar, Pemba of Mafia. Op pagina 106
vind je een voorstel voor een zestiendaagse Tanzania-safari,
de Caracal way.
Ben en Marion maken graag een reisvoorstel op maat voor je.
Stuur geheel vrijblijvend een mailtje naar
info@caracalsafaris-tz.com en kijk voor meer informatie op
www.caracalsafaris-tz.com
Wil je het interview met Marion en Ben in OOG 2014
teruglezen, ga dan naar www.oogvoorafrika.nl/blog-afrika/

Tanzania
fotoparadijs
‘Als fervent Afrika-liefhebber was het
niet de vraag óf ik een foto ging
insturen, maar welke het moest gaan
worden. De keuze viel uiteindelijk op
de olifant in een kurkdroog landschap,
gefotografeerd in het Kruger Park in Zuid-
Afrika. De juiste keuze, bleek. Ik was de
winnaar van de Lumix FZ300, een heel veelzijdige
superzoom camera van Panasonic. En waar kan je
deze camera beter uitproberen dan in fotoparadijs
Tanzania.’ Dit zijn de beelden en woorden van de
winnares van de OOG VOOR AFRIKA fotowedstrijd.
Tekst en foto’s: Alice van Kempen

Al meer dan twintig jaar lang reizen we tenminste éénmaal per jaar
naar Zuid(elijk) Afrika. Naast ons jaarlijks bezoek aan het zuiden
stond dit jaar ook een reis naar Tanzania op het programma. De
eerste reis met de Lumix.
Het is nog donker als we op Kilimanjaro Airport landen. Zullen we
ditmaal de hoogste vrijstaande berg ter wereld zien? Dertig jaar
geleden, tijdens een vakantie in Kenia, bleef de Kilimanjaro in
nevelen gehuld.
Arusha
Op het vliegveld maken we voor het eerst kennis met onze
reisgenoten. De gidsen die ons tijdens de reis zullen begeleiden
staan al op ons te wachten en in twee Land Cruisers worden we
naar het hotel in Arusha gebracht waar we de rest van de dag vrij
kunnen besteden. Omdat uitrusten iets voor thuis is, gaan we
onmiddellijk op pad. Na een paar honderd meter komt er een
alleraardigste jongeman naar ons toe, hij stelt zich voor als ‘John’
en biedt aan om onze gids te zijn. Eerst laat hij ons de wijk zien
waar de welgestelden, of ‘The Big Fish’ zoals hij ze noemt, wonen.
Via de Arusha Clock Tower, die het exacte middelpunt tussen Caïro
en Kaapstad evenals het centrum van Oeganda, Kenia en Tanzania
markeert, lopen we naar de markt.
Deze overdekte markt, ook bekend als Soko Kuu ‘Big Market’ is
een must als je het echte Afrika wilt proeven: lawaaierig, kleurrijk
en een aanslag op de zintuigen. In deze levendige omgeving wordt
werkelijk van alles verhandeld; exotisch fruit, groenten, kruiden &
specerijen, koffie, thee, noten, rijst, bonen, vlees en vis, maar ook
vee en kleine dieren.
Lake Manyara
De volgende dag vertrekken we naar Lake Manyara National
Park, de camera’s die we gisteren nog niet meenamen zijn nu
‘schietklaar’. Omdat er rondom de Nationale Parken van Tanzania
geen hekken staan is de kans groot dat we onderweg al wilde
dieren gaan zien. We zijn nog maar kort onderweg als onze gids
plotseling stopt, een kudde olifanten steekt voor ons de weg »

over. Voordat we bij het Nationale Park aankomen hebben we al
dromedarissen, giraffen, antilopen en zebra’s gezien.
Als we het park binnenrijden begint het zachtjes te regenen. Een
troep bavianen trekt zich niets aan van de regen, de oudere dieren
foerageren terwijl de grote baas mijmerend voor zich uit kijkt. Het
jonge grut is vooral bezig om elkaar te plagen. Verderop zien we
een auto stil staan. Waar kijken ze naar? Er blijkt een leeuw in de
boom te liggen … Dat belooft nog wat. Naarmate we dichterbij
Lake Manyara komen wordt de bebossing minder dicht. Op de
kale vlakte langs het meer zien we grote kuddes buffels, zebra’s
en gnoes, langs de rand van het bijna drooggevallen meer staan
duizenden flamingo’s en pelikanen. Een prachtig gezicht, de
bijbehorende geur is beduidend minder.
Serengeti National Park
Van Lake Manyara reizen we via Karatu, langs de Ngorongoro
Krater naar Ikoma Tented Camp in het Serengeti National Park.
In de hooglanden krijgen we te maken met flinke regenbuien,
het zicht is soms minder dan tien meter. De weg verandert in een
glijbaan, maar onze gidsen sturen de auto’s behendig langs diepe
plassen en obstakels. Andere chauffeurs zijn minder fortuinlijk; een
auto is de complete lading verloren, anderen zitten tot de assen
vast zitten in de modder en een vrachtwagen hangt vervaarlijk
over de rand van het ravijn. Even plotseling als het begon te
regenen klaart de lucht op en we hebben een prachtig uitzicht over
de Ngorongoro Krater waarna we de afdaling naar de immense
vlaktes van de Serengeti inzetten. De naam is afgeleid van Siringet,
Maasai voor “eindeloze vlaktes’. Hier zien we grote kuddes
Thompson en Grant gazelles, struisvogels, hyena’s en jakhalzen.
Plots zien we een rond hoofdje boven het gras uitsteken en daarna
nog eentje. Twee cheeta’s, ze verdwijnen heel even uit zicht waarna
we plotseling naar een fullspeed jacht kijken. Wat een snelheid, wat
een onvoorstelbare snelheid, zo fantastisch om te mogen zien ...
Ook daarna blijven we de meest prachtige dieren zien; een luipaard
met kill in een boom, leeuwen, olifanten, te veel om op te noemen.
In de avond worden we welkom geheten bij Ikoma Tented Camp »

vanwaar we de volgende dag weer heel vroeg vertrekken voor een
volle dag in het Serengeti NP. En wat een dag, de camera’s maken
overuren. Opgeteld meer dan dertig leeuwen, een grote poel vol
nijlpaarden, zo vol dat je je afvraagt of er nog eentje bij kan. Een
luipaard onder, en eentje in de boom, grote kuddes olifanten. De
dieren komen meestal zo dichtbij dat de volle zoom van de Lumix
FZ300 meestal niet gebruikt hoeft te worden. De camera beschikt
ook over een 4K videomode zodat we de mooiste video opnamen
kunnen maken van het uitbundige dierenleven.
Ngorongoro krater
Er ontbreekt echter nog steeds één van de Big Five: we hebben nog
geen neushoorn gezien. Onze gids ‘belooft’ ons dat we die in de
Ngorongoro krater zeker gaan zien en hi krijgt gelijk, we zien daar
niet één maar twee neushoorns. Helaas zijn ze allebei zover van ons
verwijderd dat zelfs de 600mm van de camera er niet meer dan een
stipje van ongeveer vijftien pixels van kan maken. Gelukkig krijgen
we de meeste andere dieren wel van heel dichtbij te zien.
Tarangire
Na de krater staat het Tarangire NP nog op het programma.
Dit park is voornamelijk bekend om zijn grote kuddes olifanten
en de eeuwenoude baobab bomen. Eenmaal in het park duurt
het niet lang voordat we de eerste olifanten zien, ze lopen in de
droge rivierbedding waar ze naar water graven. Langs de rand
van de droge rivier staat een kudde buffels te wachten totdat de
olifanten uitgedronken zijn. Voorlopig moeten ze even wachten
want er dient zich alweer een nieuwe kudde olifanten aan. We
blijven olifanten zien, soms zo dichtbij dat we deze vriendelijke
reuzen bijna aan kunnen raken. Een prachtig moment, een van de
vele prachtige momenten die we mochten beleven tijdens deze
vakantie. En allemaal vastgelegd met de Lumix FZ300. Kijk maar
met ons mee. ˙

Sergey Uryadnikov / Shutterstock.com

BP
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 1 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
HÉt ReISMAGAZINe OVeR AFRIKA 5e jaargang l nummer 1 - 2016 l prijs 6.95 l
hÉt reismagazine over afrika 2e jaargang l nummer 2 - 2013 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
hÉt reismagazine over afrika 3e jaargang l nummer 2 - 2014 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
hÉt reismagazine over afrika 4e hÉt jaargang reismagazine l nummer 2 - 2015 over l prijs afrika 6.95 l 4e www.oogvoorafrika.nl
jaargang l nummer 3 - 2015 l prijs e6.95 hÉt l www.oogvoorafrika.nl
reismagazine over afrika
www.oogvoorafrika.nl
hÉt 5e jaargang reismagazine l nummer 2 over - 2016 afrika l prijs e6.95 hÉt 6e jaargang l reismagazine www.oogvoorafrika.nl
l nummer 1 - over 2017 l prijs afrika 6.95
hÉt 6e l www.oogvoorafrika.nl
jaargang reismagazine l nummer 2 - over 2017 l prijs afrika 6.95 7e l www.oogvoorafrika.nl
jaargang l nummer 1 - 2018 l prijs 6.95 hÉt l reismagazine www.oogvoorafrika.nl over afrika hÉt 7e jaargang reismagazine l nummer 3 over - 2018 afrika l prijs e6.95 hÉt 8e jaargang l reismagazine www.oogvoorafrika.nl
l nummer 1 over - 2019 afrika l prijs 6.95
8e jaargang
l www.oogvoorafrika.nl
l nummer 2 - 2019 l prijs e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
hÉt reismagazine over afrika 3e hÉt jaargang reismagazine l nummer 3 - 2014 over l prijs afrika e6.95 l www.oogvoorafrika.nl
4e jaargang l nummer 1 - 2015 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
reismagazine over zuid-afrika
2e jaargang l nummer 1 - 2013 l prijs e6.95/ZAR 60
REISMAGAZINE OVER ZUID-AFRIKA
1e jaargang l nummer 1 - 2012 l losse verkoopprijs € 6.95
• van Big 5 naar Big 4? Het verhaal van hoop & liefde
• Het mysterie van de witte leeuwen van Timbavati
• 20 nederlanders over hun zuid-afrika
• de 10 mooiste Big 5 safari’s
• van kaapstad naar Johannesburg in 5 stops
• de 5 gezichten van de onbekende Wild Coast
van BusH ToT BeaCH
mee op lezersreis? * fotografiereis Hope naar de Wild Coast * unieke
ontmoeting met witte leeuwen * Proef zuid-afrika met Harm Jan
‘de Braaiman’
BP
01-Cover-3.indd 1 04-09-13 16:17
BP
BP
On a budget
Tussen zand en steen
Ontdekkingsreis door de
Twee Hollandse avonturiers in de bush
N/a’an ku sê
Reis naar het einde van de wereld
BP
OFF THE BEATEN TRACK
SAFARI MET EEN 4X4 CAMPER
VAN A NAAR BETER
MET VOORDEEL
OOG IN OOG MET OLIFANTEN
DOOR AFRIKA
BP
BP
BP
BP
KIM – hyENAMAN – WoLhUTER
ovER ZIjN TANZANIA
IS ÓNZE vRoUW IN ZAMBIA
BP
BP
oNDER DE ZoN
DE AFRIKAANSE WILDERNIS
MET EEN BUShcAMpER
vAN AFRIKA ExpERTS
LEEg LAND voL ZAND
hET gRoENE hART vAN AFRIKA
3 chEFS UIT pATERNoSTER
hET jAAR vAN DE WILDE hoND
KUNSTENAAR MET EEN vERhAAL
BP
-Cover.indd 1 26-10-17 12:43
win een luMix fZ300 caMera
MadagaScar en eSwatini
BP
Breng je vuur!
de MooiSte lezerSfoto’S
autHentieK tanzania
BP
BP
(ADVERTORIAL)
OOG VOOR AFRIKA
niet meer missen?
Neem een
abonnement!
Voor € 15,- ontvang je
3 nummers (een korting van € 5,85!!!)
OOG VOOR AFRIKA is door KaapstadMagazine.nl
uitgeroepen tot het beste tijdschrift over Afrika!
BP
8e jaargang l nummer 3 - 2019
hÉt reismagazine over afrika 8e jaargang l nummer 3 - 2019 l prijs 6.95 l www.oogvoorafrika.nl
oNTDEK DE ZIEL vAN
KAApvERDIË
IN DE voETSpoREN vAN
ThE LIoN KINg
DE RoUgh AUNTIES vAN
ZUID-AFRIKA
KUNST,
cULTUUR &
cADEAUTIpS
ESWATINI
KAApvERDIË
MAURITIUS
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
oDE AAN DE SAFARI
25 SAFARITIpS
+ Bij ieder nummer ook de digitale editie. Zo heb je OOG VOOR AFRIKA altiijd bij de hand
+GRATIS de digitale BIG FIVE ZUID AFRIKA-special
www.oogvoorafrika.nl > abonnement of
bel Abonnementenland, 0251 257 924
Ek Sien Jou
De Big Five issue
1e jaargang l nummer 1 - 2012
2e jaargang l nummer 1 - 2013
Focus op de Westkust
Kaapstad à gogo!
2e jaargang l nummer 2 - 2013
vijftig reistips
zuid-afrika
namibië
tanzania
ethiopië
zimbabwe
kaapstad
dEsign
Hoofdstad 2014
16 pagina’s
extRA
boordevol
voordeel
weReldkindeRen
• in de voetsporen van nelson mandela •
Sossusvlei vijftig tinten rood • Zanzibar
eiland van de vergeten tijd • de wow-factor
van plettenberg bay • Rik felderhof: thuis
in tanzania • Rituelen uit de Omo-vallei
met oog voor zuid-afrika leer je het echte zuid-afrika kennen
3e jaargang l nummer 1 - 2014
EEn lEvEn lang MandEla
20 pagina’s EErbEtoon aan Madiba
HEt vErlorEn koninkrijk
van MapungubwE
CapE rivièra
dE kaapsE kust
MasHatu
land van gigantEn
parEls van
liMpopo
zUiD-afrika
special
3e jaargang l nummer 2 - 2014
Zuid-afRika
Zimbabwe
tanZania
Ode aan Zimbabwe
SpOtlight Op painted dOgS
Jane gOOdall
gelOOf, hOOp & liefde
fOtOwedStRiJd
win een veRbliJf in Zuid-afRika
de SchOOnheid van iSimangaliSO
wiJnpROeven peR tRam
tOwnShip tOuRS annO 2014
3e jaargang l nummer 3 - 2014
Zuid-afRika
Zimbabwe
tanZania
mOZambiQue
4e jaargang l nummer 1 - 2015
ZUID-AFRIKA
Into the wild BOTSWANA
NOORDKAAP en NAMIBIË
YOU RUN, YOU DIE :)
Droombestemming in NAMIBIË
TRACTORGIRL
De utlieme safari in TANZANIA
4E JAARGANG l NUMMER 2 - 2015
BOTSWANA
KAAPVERDIË
NAMIBIË
ZUID-AFRIKA
WIJNTOURS
ETOSHA NATIONAL PARK
KAAPVERDIË
10 REIZEN EN TIPS
FOTOGRAFIESAFARI
RIJDEN, FIETSEN EN LOPEN
TIJGERS THUIS IN AFRIKA
4e jaargang l nummer 3 - 2015
collector’s iteM & eXtra dik
de
101
Mooiste
lodGes in
Zuidelijk
afrika
Ghana
Mauritius
Zuid-afrika
naMibië
tanZania
ZUID-AFRIKA
TANZANIA
BOTSWANA
NAMIBIË
5e jaargang l nummer 1 - 2016
collector’s iteM nuMMer 10
ethioPië
lesotho
MadaGaskar
tanZania
11
ACTIEVE EN
AVONTUURLIJKE
reiZen
in afrika
Zuid-afrika
BELEEF AFRIKA NUMMER 11
NAMIBIË
SWAZILAND
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
DE SMAAK vAN ZUID-AFRIKA
• BAOBABS EN LEMUREN IN MadaGaskar
• IN GALOP DOOR lesotho MAAgDENcEREMoNIE
IN ZoELoELAND
• NAAR DE TOP VAN DE kiliManjaro
KAApSTAD:
• SPOTLIGHT OP DE witte haai 10 x goED vooR EEN gLIMLAch
• HIKEN LANGS DE wild coast
UBUNTU - EEN SpIRITUELE REIS
• EXPEDITIE ethioPië – DE STAMMEN IN DE OMO-VALLEI
Mauritius: beauty en de beach
Verhalenwedstrijd: win een Verblijf in Zuid-afrika
naMibië de leVende woestijn
24 uur in stone town
5e jaargang l nummer 2 - 2016
24 UUR
IN DAR ES SALAAM
SAy chEESE
BIjZoNDERE DIERENpoRTRETTEN
NAMIBIË - DE MooISTE LANDSchAppEN
STAATSBEZoEK AAN SWAZILAND
6e jaargang l nummer 1 - 2017
DE MooISTE REIZEN EN hERINNERINgEN DE MooISTE REIZEN EN hERINNERINgEN DE MooISTE REIZEN EN hERINNERINgEN
BoTSWANA
TANZANIA
ZIMBABWE
ZUID-AFRIKA
ZIMBABWE – DE EERSTE LIEFDE
FoToSAFARI op DE choBE
oog IN oog MET
RIK FELDERhoF
BoER ZoEKT vRoUW ANNEKIM
6 DRooMLoDgES EN –hoTELS
6e jaargang l nummer 2 - 2017
BoTSWANA
ZUID-AFRIKA
DRooMhUIS
goRDoN ZEgT jA
DE STEMMEN vAN
RoBBEN ISLAND
vLIEgEN IN
pIKANTE WALvISSEN
WILD BoTSWANA
8 ULTIEME REISTIpS
NAMIBIË
FIETSEN IN gAMBIA
oEgANDA
DE SMAAK vAN AFRIKA
2018
gAMBIA
NAMIBIË
oEgANDA
ZUID-AFRIKA
ANDRIES BoThA
DÉ ULTIEME AFRIKA BUcKETLIST
7e jaargang l nummer 1 - 2018
72 UUR IN DURBAN
AFRIKA jA, IK WIL
7e jaargang l nummer 3 - 2018
eSwatini
Kenia
MadagaScar
Oeganda
Zuid-afriKa
fOtOwedStrijd
reiStrendS 2019
de verbOrgen wereld
van KaraMOja
Het avOntuur begint Hier
van nairObi tOt KaapStad
8e jaargang l nummer 1 - 2019
eSwatini
Kenia
naMibiË
tanZania
ZaMbia
Zuid-afriKa
8e jaargang l nummer 2 - 2019
eSwatini
Kenia
MauritiuS
tanzania
zuid-afriKa
Hart voor
de neuSHoorn
BuSHfire feStival
Picture Perfect
KuKi gallMann
drooMde van afriKa
roMantiScH MauritiuS
afriKa in bruSSel
Het ecHte verHaal
tarZan in tanZania
vaniSHing KingS
de wOeStijnleeuwen van
naMibÏe
africa inSide Out
duurZaMe Safari’S in Kenia
StraatKunSt
KaapStad
wildlife fotograaf
david Yarrow in Kenia
Ode aan de
africa inSide out
vITAMINE Olifant AFRIKA riMpelS van rOerlOOS Zand
17 wOeStijntipS35 drooMPleKKen
in zuid-afriKa
De mooiste foto’s, onverwachte bestemmingen,
reistips en verhalen vind je in OOG VOOR AFRIKA
De inspiratie- en reisgids voor Zuid-Afrika,
Botswana, Gambia, Zimbabwe, Namibië, Kenia,
Mozambique, Zambia, Rwanda, Tanzania,
Oeganda en de eilanden in de Indische Oceaan.
Bezoek onze website www.oogvoorafrika.nl

Africa Inside Out
Het authentieke Tanzania
Binnen korte tijd maakt Charles Witlox met zijn bedrijf Charlie’s Travels furore.
Zijn missie is mensen het echte Afrika laten zien, te beginnen in Kenia.
In oktober 2018 startte hij een nieuwe uitdaging: Africa Inside Out, in ongeveer twaalf
maanden reist hij met een team door dertien Afrikaanse landen, op zoek naar nieuwe
reizen off the beaten track en verhalen uit de eerste hand. In deze editie ontdekt het team
het authentieke noorden van Tanzania. Het avontuur begint hier, bij Chapter 3.
Tekst en foto’s: Charlie’s Travels

101
Arusha markt
Arusha uitzicht
Een scala aan steden die qua sfeer niet meer van elkaar hadden
kunnen verschillen, schitterende natuur die door bijna geen enkele
reiziger bezocht wordt, en een lokale bevolking die maar weinig
met toeristen in aanraking komt. Dit is het authentieke Tanzania.
Stop 1: Safarihoofdstad Arusha
Arusha is een gemoedelijke stad in het noorden van Tanzania, die
door vrijwel alle toeristen die hier langskomen gebruikt wordt als
doorreisplaats. De stad ligt namelijk heel dichtbij het Northern
Safari Circuit: een circuit dat alle bekende parken met een enorme
hoeveelheid wildlife behelst. Denk aan de Ngorongoro-krater, Lake
Manyara en de Serengeti. Arusha is leuk genoeg om één of twee
dagen te blijven hangen, om vervolgens door te gaan naar ‘het
safari circuit’.
Wat zijn de plekken die zeker bezocht moeten worden?
De lokale markt in het hart van de stad
Een markt? Pfft, saai, ik heb wel betere dingen te doen tijdens mijn
reis in Tanzania, denk je misschien. Maar wacht eens even, markten
in Sub-Sahara Afrika zijn echt van een andere orde. Je wordt hier
overweldigd door honderden verschillende geuren en kleuren,
overal wordt druk onderhandeld over prijzen in het Swahili, en
nergens ga je verser fruit vinden dan op markten als deze; kortom,
je wordt hier even volledig overweldigd door alle Afrikaanse
indrukken die in één keer op je afkomen.
De Sapuk Waterfall
Omdat Arusha toch vooral als doorreisplaats wordt gebruikt om
alle prachtige natuur te bekijken vlakbij de Tanzaniaans-Keniaanse
grens, wordt de natuur rondom de stad zelf vrijwel standaard
overgeslagen. Doodzonde, want dan mis je dingen als de Sapuk
Waterfall.
Maar weinig reizigers zijn op de hoogte van het bestaan van deze
waterval, wat als gevolg heeft dat je deze plek vrijwel gegarandeerd
helemaal voor jezelf hebt. Als je in Arusha wat rondvraagt
naar de precieze ligging van deze oase, ben je er zo. Vijf minuten
met de motortaxi vanuit Arusha naar de bossen rondom Mount
Meru, eventjes omhoog hiken en voilà: een schitterend stukje
natuur dat voor heel even helemaal voor jou alleen is!
Via Via
Op donderdagen en in het weekend is Club Via Via de
ontmoetingsplaats voor westerse vrijwilligers van de ngo’s,
Tanzanianen en toeristen. Je kunt er eten, maar dat doe je
lekkerder bij The Blue Heron in de prachtige tuin. »

Enduimet
Cultural Heritage Center
Deze galerij biedt een podium aan gevestigde en beginnende
kunstenaars, die stuk voor stuk allemaal vreselijk getalenteerd zijn.
De echte kunstliefhebber kan hier zonder enige moeite drie volle
dagen spenderen.
Stop 2: Op de mountainbike naar Mount Longido
Tanzania, dus naar de Serengeti, de Great Migration meemaken,
een bliksembezoekje brengen aan Lake Manyara en de bijna
koninklijke Kilimanjaro in al zijn glorie bewonderen? Nee, dachten
wij – wij pakken het anders aan gaan lekker mountainbiken van
Arusha naar Mount Longido, het kleinere zusje van de Kilimanjaro.
De tocht begint veelbelovend; we rijden over een geasfalteerde
weg zonder al te veel gaten en kuilen, langs dorpjes waar zo nu en
dan groepen kinderen achter ons aanrennen. “Mzungu, mzungu!
Unataka kununua chakula?” (Swahiili voor “Willen jullie wat te eten
kopen?”) Toeristen zien ze hier niet zo vaak, maar witte reizigers,
wazungu, op een fiets? Dat is een bezienswaardigheid.
Na een tijdje lekker van het asfalt te hebben genoten, geeft onze
gids Komolo aan dat het tijd is om links af te slaan, off road, de
droge vlakte in.
Mount Longido is een imposante berg, die door de Maasai als heilig
wordt gezien. Aan de voet ligt het gelijknamige stadje, middenin
Maasai-land. Het is al snel duidelijk dat hier maar weinig reizigers
komen. Alle ogen zijn op ons gericht wanneer we stoppen bij het
tankstation om wat snacks in te slaan.
Mount Longido is van groot belang voor de mensen in de
omringende gebieden, niet in de laatste plaats omdat ze hier hun
drinkwater vandaan halen. In het noorden van Tanzania heerst
er vrijwel altijd een gebrek aan water; het water dat van Longido
afkomstig is, wordt dan ook op strenge wijze verdeeld. Allereerst
krijgt het vee – de koeien, geiten en schapen – te drinken. ‘Dat is
raar’, denk je misschien, maar het vee is van levensbelang voor de
Maasai: zonder hun dieren overleven ze niet. Na het vee volgt het
nabijgelegen ziekenhuis, dan mensen met overheidsfuncties, en
pas daarna krijgen de ‘gewone’ dorpelingen te drinken.
Beklimmen of bedwingen?
Op de relatief kleine berg klim je tijdens één hike door heel veel
verschillende ‘zones’ aan vegetatie heen. Aan de voet van Mount
Longido bevind je je nog in vrij droog gebied, maar dat verandert al
vrij snel in een beboste omgeving. Of zoals Charlie in een poëtische
bui opmerkte: “Sprookjesachtige bossen waar het zonlicht door de

103
Enduimet Charlie en Komolo
Enduimet zonsondergang
HotSprings
treinstation
bladeren heen glinstert.” Een mooi bos dus.
Na de beboste omgeving volgt er een gebied dat ook groen is,
maar meer weg heeft van regenwoud. Twee verschillende typen
bos op een relatief kleine oppervlakte, dat is best zeldzaam.
Je waant je hier weer in een compleet andere wereld dan in de
vorige zone. Als je je eenmaal een weg door het regenwoud hebt
gebaand, bereik je de laatste zone, net boven de boomgrens: een
rotsachtig gebied met de allermooiste uitzichten over de savanne.
Vanaf hier zie je Enduimet Conservancy liggen, Namanaga Border
Crossing – de grens tussen Kenia en Tanzania – is goed zichtbaar,
en Mount Meru. Als je geluk hebt is het écht een heldere dag en
kun je ook de Kili en Lake Natron zien liggen.
Er zijn twee routes naar de top van Mount Longido. Optie 1: je
gaat binnen één dag omhoog en omlaag, waar je in totaal zo’n
zes uur over doet wanneer je in een normaal tempo loopt/klimt.
Bij optie 2 klim je via de achterkant van de berg gedurende twee
dagen omhoog en omlaag. Op de eerste dag kampeer je ergens
halverwege de berg met fenomenale uitzichten waarna je op de
tweede dag de top bereikt, aan de andere kant van de berg weer
naar beneden afdaalt naar Longido Town.
Stop 3: Enduimet Conservancy
In het noordelijke puntje van Tanzania, net over de grens met
Kenia, vind je Enduimet Conservancy. Een gebied dat door maar
weinig reizigers bezocht wordt. De natuur in Enduimet is rauw,
met heel gevarieerde landschappen. Denk aan savanne, met een
paar kilometer verderop juist weer groene, vruchtbare gebieden.
Ook niet geheel onbelangrijk: de hoeveelheid wildlife. Denk aan
ontelbaar veel soorten impala’s, luipaarden, buffels, hyena’s,
en ga zo maar door. En omdat deze conservancy grenst aan het
wereldberoemde Amboseli National Park in Kenia, komen de
olifanten uit Amboseli hier ook regelmatig buurten.
Enduimet is een community conservancy, wat inhoudt dat het
gebied beheerd wordt door de gemeenschap. Het geld dat je
betaalt om deze conservancy in te komen, komt dus weer bij de
lokale gemeenschap terecht.
De Maasai die in Enduimet wonen, hebben – om hun vee van
water te kunnen voorzien – zo’n twintig enorm imposante
waterputtenaangelegd – lees: met de hand gegraven – die door
het gebied verspreid liggen. Breng ook een bezoek aan de Sinyamijnen.
Tussen de jaren ’40 en ’60 van de vorige eeuw werden deze
mijnen gebruikt om het mineraal sepioliet te winnen, dat vooral »

Mount Longido
gebruikt werd om tabakspijpen van te maken. De mijnen zijn al
jaren niet meer in gebruik, maar het is interessant om door het
gebied te dwalen en het gigantische meer te bekijken dat hier
ontstond als gevolg van de sepiolietindustrie. Veel wilde dieren
komen op het meer af om te drinken, dus als je geluk hebt, kom je
hier oog in oog te staan met een kudde olifanten.
Sluit de dag af in Sinya en slaap onder de sterren bij een gastvrije
Maasai-familie.
Stop 4: Simba Farm Lodge
Na Enduimet nog een hele dag op de motor (piki piki) te hebben
verkend is het heel goed overnachten op de Simba Farm van de
Nederlandse familie Bruinsma op de flanken van de Kilimanjaro.
Leuke wetenswaardigheid: Boer Wim die een aantal seizoenen
geleden meedeed aan Boer Zoekt Vrouw Internationaal maakt ook
deel uit van de familie Bruinsma. Simba Farm Lodge fungeerde als
decor voor Wims zoektocht naar de liefde.
Het gebied rondom de Kilimanjaro is heel vruchtbaar en er wordt
dan ook veel aan landbouw gedaan. Simba Farm produceert
hoofdzakelijk brouwgerst en tarwe, die door lokale bierbrouwerijen
in echt Kilimanjaro-bier worden omgetoverd.
De lodge bevindt zich pal naast de boerderij, en dus zit je met
je neus bovenop het reilen en zeilen van een echt Nederlands-
Tanzaniaanse boerenbedrijf. Als je ’s ochtends wakker wordt en in
de berglucht geniet van je verse kopje koffie, heb je ondertussen
uitzicht op de Kilimanjaro, Mount Meru en de Maasai-steppe, zo
ver je maar kunt kijken.
Veel reizigers die neerstrijken bij Simba Farm hebben net een paar
drukke dagen aan safarigeweld of een intensieve hiketocht achter
de rug, en komen voor de rust. Kun je een korte wandeling op de
flanken van de Kili aan, wandel dan bijvoorbeeld naar het Shira
Plateau. Zo krijg je wel de essentie van een Kili-hike mee, maar
hoef je niet helemaal naar de top.
Stop 5: Aan de voet van de Kili, zei je?
Er ligt maar één stad aan de voet van de hoogste alleenstaande
berg ter wereld en dat is Moshi. Moshi wordt – net als Arusha –
vaak gebruikt als doorreisplaats naar de beroemde, Tanzaniaanse
safariparken die deel uitmaken van het Northern Safari Circuit. Veel
mensen beginnen of eindigen hier met een safari, en pakken en
passant de Kilimanjaro mee. Maar ook als je niet van plan bent de
Kili te beklimmen, is het in Moshi, bekend om de koffieplantages,

105
Straatbeeld
Waterval
On the road???
Moshi streetfood
prima vertoeven. Het is vruchtbaar en groen, wat ook meteen
verklaart waarom deze regio redelijk dichtbevolkt is.
De Maji Moto (‘warm water’ in het Swahili) Hot Springs – ook wel
de Chemka Hot Springs – liggen op een halfuurtje rijden bij Moshi
vandaan in een mysterieus stukje oerwoud.
Tussen de koffieplantages ligt de Materuni-waterval. In Tanzania
zijn honderden schitterende watervallen te vinden, die eigenlijk
door maar weinig reizigers bezocht worden – en Materuni
is er daar zeker één van! Denk aan een magisch regenwoud,
waarbij je je soms over lastige paadjes een weg naar boven
moet banen. Eenmaal aangekomen tref je een waterval van zo’n
honderdvijftig meter hoog, waar het water van de Kilimanjaro
naar beneden klettert. In dit gebied maak je kennis met de lokale
Chagga-koffieboeren, die je van A tot Z uitleggen hoe zij hun
wereldberoemde koffiebonen verbouwen. Je krijgt hier alle ins
en outs van het productieproces mee. Moshi is de bakermat van
de Arabica-koffieboon. Eigenlijk is het dus bijna een vereiste
om op koffietour te gaan wanneer je een bezoek brengt aan dit
karakteristieke stadje.
De Chagga Caves is een imposant grottenstelsel vlakbij Moshi,
en werd vroeger door de Chagga-bevolkingsgroep gebruikt als
schuilplaats tegen aanvallen van de Maasai. Als het in deze regio
heel droog was, hadden de Maasai het zwaar; als oplossing trokken
ze dan de bergen in, richting de Chagga (die van landbouw leefden
en geen nomadenvolk waren), om water, voedsel en vee te stelen
— en soms werden de Chagga zelfs tot slaaf gemaakt door de
Maasai. Je kunt de Caves in met een gids die het hele grottenstelsel
uit zijn hoofd kent. ˙
QuickFACTS
Al deze trips (en meer) kun je doen via Charlie’s Travels,
https://www.charlies-travels.com
Om de lokale ondernemers in het toerisme, van lodges tot
safarigidsen, te ondersteunen heeft Charlie’s Travels een mooi
initiatief ontwikkeld. De online streamservice Charlie’s and
chill. Hiermee haal je via 250 reisvideo’s Afrika in huis. Voor elke
bekeken film stort Charlie’s Travels 10 cent op de rekening van
een door hen gekozen begunstigde,
https://www.charlies-travels.com/charlies-and-chill/

106
Colofon
OOG VOOR AFRIKA
is een uitgave van MW media en TekstBeeld/haarlem
Uitgever en hoofdredactie
Marjolein Westerterp
M. info@mw-media.nl
T. +31 (0)6 404 161 88
I. www.oogvoorafrika.nl
Fotografie
Peter Boshuijzen
TekstBeeld/haarlem
M. tekstbeeld@upcmail.nl
T. +31 (0)6 408 760 06
I. www.oogvoorafrika.nl
Acquisitie en advertentiemarketing
Marjolein Westerterp
M. marjoleinwesterterp@gmail.com
T. +31 (0)6 404 161 88
Medewerkers, met dank aan
Rik Felderhof, Chris Frieswijk, Alice van Kempen,
Mieke Oxener, Jeroen Roodnat, Shutterstock –
www.shutterstock.com, Frank Tofield, Charles Witlox,
Zeal Ontwerp
Cover
De coverfoto is van Ludmila Yilmaz,
via www.shutterstock.com
Nieuws- en persberichten
info@mw-media.nl
Drukkerij
Veldhuis Media BV
Kanaaldijk Oostzijde 3
8102 HL Raalte
www.veldhuismedia.nl
Distributie losse verkoop
Betapress BV
Burgemeester Krollaan 14
5126 PT Gilze
www.betapress.nl
Abonnementenservice
3 edities voor € 15,- (een voordeel van € 5,85),
kan per nummer ingaan.
Digitaal abonnement 3 nummers voor € 10,-.
Prijswijzigingen voorbehouden.
Opgave en vragen over abonnementen:
Abonnementenland
Postbus 20
1910 AA Uitgeest
NL: +31 (0)251 257 924
(tijdens werkdagen van 9.00 - 17.00 uur)
What’s app: 06 46 55 80 54
Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.
aboland voor adreswijzigingen en opzeggingen.
Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter.
Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten
Opgave en vragen over abonnementen BE:
Abonnementenland
Ambachtenlaan 21 Unit 2A
3001 Heverlee
Tel. +32 (0)28 08 55 23
Fax +32 (0)28 08 70 05
Site: www.bladenbox.be voor abonneren of
www.aboland.be voor adreswijzigingen en
opzeggingen.
Kijk ook voor alle informatie en contact over uw
abonnement op
https://www.oogvoorafrika.nl/abonnee-service/
Beëindigen abonnement:
Opzeggingen dienen 4 weken voor afloop van de
abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Na drie
edities gaat uw kennismakingsabonnement over in
een vast abonnement. U betaalt dan € 17,95 voor
drie edities. Opzeggen doet u schriftelijk, minimaal
4 weken voor beëindiging van de termijn bij
Abonnementenland. U kunt ook gebruikmaken van
de Abonneeservice op onze website
www.oogvoorafrika.nl
Social media
Volg ons op Facebook.com/OOGVOORAFRIKA,
Twitter@OOGVOORAFRIKA en
www.oogvoorafrika.nl
© 2020
Copyright Notice & Auteursrecht voorbehoud
© 2019 – MW media, Nederland. Niets uit deze uitgave mag
geheel of gedeeltelijk worden verveelvoudigd, opgeslagen in
een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden
gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke
toestemming van de uitgever.
Prijswijzigingen voorbehouden.

Tarzan in Tanzania
Vanuit zijn huis op de heuvels in Tanzania beleefde Rik Felderhof talloze avonturen en had
hij bijzondere ontmoetingen. Die met Tony Fitzjohn staat in zijn geheugen gegrift.
Tony Fitzjohn is een avonturier pur sang. Zonder angst loopt hij
tussen leeuwen, olifanten en neushoorns. Maar ook in de lucht
deinst hij nergens voor terug. Met zijn vliegtuigje scheert hij
over de savannes en maakt scherpe duikvluchten om stropers op
heterdaad te betrappen. In de film Walking with Lions speelde hij
een hoofdrol en Nederland leerde hem kennen als de macho in een
commercial van Suzuki. Met echtgenote Lucy en vier kinderen leeft
hij in een omgeving waar tijd en afstand geen rol spelen.
Met een klein vliegtuig reisden we naar het binnenland. De piloot
moest eerst even checken of er geen dieren op de airstrip liepen,
voordat hij kon landen. Een ontmoeting tussen een overstekende
olifant en een landend vliegtuig leidt doorgaans niet tot een prettig
eindresultaat. Fitzjohn stond ons op te wachten in de schaduw
van een paar bomen. Getaande kop met scherpe ogen, gespierde
bruinverbrande schouders en een licht ironische glimlach, die
hem zijn hele leven al vergezelt. Zijn handdruk voelde als een
bankschroef en ook de atletische manier waarop hij in de laadbak
van de Suzuki sprong had de allure van een Hercules. Hij leek
zijn leeftijd volledig te negeren. De grote afstanden binnen het
relatief onbekende Mkomazi game reserve waar hij woont en
werkt overbrugt Fitzjohn met zijn vliegtuigje. Een vliegbrevet
heeft hij nooit gehaald, een beetje meekijken over de schouder
van een piloot was voldoende om het zelf maar eens te proberen.
Als autodidact was hij gewend om zichzelf van alles aan te leren.
Metselen, wegen aanleggen, auto’s repareren en huizen bouwen.
Ook zijn eigen huis heeft hij ontworpen en zelf gebouwd; een
adelaarsnest met uitzicht over de savanne, het land van de Masai,
en daarachter de contouren van de Kilimanjaro.
We werden ondergebracht in een tent met een adembenemend
uitzicht. Achter de tent werd een vuurtje gestookt in een stenen
kachel, een primitieve boiler, die voor een warme douche moest
zorgen, in deze hitte niet de eerste levensbehoefte. Fitzjohn nam
me mee naar de waterbron. Opgetogen zei hij: ‘Kijk toch eens, het
water bubbelt als champagne omhoog. Na tien jaar hebben we
weer eigen water. We waren afhankelijk van de tankwagen die eens
in de veertien dagen water kwam brengen en nu hebben »
Tekst: Rik Felderhof Foto’s: Privébezit

we ons eigen water. Wat een rijkdom.’ Fitzjohn is tevreden.
Al vanaf de jaren tachtig voert Tony Fitzjohn in opdracht van
de Tanzaniaanse regering het bewind over het natuurreservaat
Mkomazi, een gebied van ruim 3300 vierkante kilometer. Het
behoud van de zwarte neushoorn en de Afrikaanse wilde hond
staat hier centraal. Op de rode aarde lagen grote hompen
olifantenpoep, vers genoeg om op je hoede te zijn. Er graasde een
grote kudde in de omgeving.
‘Ik droom van een Afrika met een wilde en oorspronkelijke natuur,
waarin wilde dieren vrij en beschermd kunnen leven, zij aan zij met
de mensen, die mede deel uitmaken van de natuur, ook al zijn de
meesten dat vergeten’, zei Tony terwijl hij naar de verre horizon
staarde.
Wilde haren
Tony groeide op in de achterbuurten van Londen en zijn toekomst
bood weinig perspectief. Tot het moment dat hij werd uitgekozen
om met tien andere kansloze jongens een betaalde schoolopleiding
te volgen aan een dure Engelse kostschool. Dat veranderde zijn
leven, zijn accent en zijn vriendenkring.
‘Ik was anders absoluut het criminele pad op gegaan. Ik had
weinig keus en verkeerde vriendjes. We waren straatschoffies
en ik wist niet beter dan dat er voor ons weinig plaats was in de
samenleving.’ Al gauw bleek dat hij een hoog IQ had en bovendien
uitblonk in sport. Hij werd razend populair op school en daarna op
de universiteit, hij speelde in het nationale rugbyteam, werd een
bekwaam bergbeklimmer en was ook nog goed in vechtsporten.
Na een jaar universiteit trok het avontuur, hij wilde naar Afrika.
Dat was van jongs af aan zijn grote droom. ‘Als jongetje van zeven
las ik de avonturen van Tarzan. Ik wist meteen dat ik Tarzan wilde
worden. Dat stond vast. Zoals een ander astronaut of buschauffeur.
Bij de meeste jongens gaat die droom voorbij, maar niet bij mij. Ik
wilde naar Afrika, naar de wilde dieren, naar het avontuur.’
Met wat bijbaantjes had hij genoeg geld bij elkaar gespaard om
de bootreis te betalen en het nog een paar weken te kunnen
uitzingen. Op de boot ging al zijn geld echter op aan drank en
vrouwen. Een combinatie die in de jaren die volgden een ereplaats
in zijn leven zou innemen. ‘Je gaat er natuurlijk aan kapot, maar als
je jong bent denk je dat je onsterfelijk bent en dat het van tijdelijke
aard zal zijn, maar ik raakte steeds meer verstrikt in mijn eigen
misère.’ Erg gelukkig in de liefde was hij ook niet. ‘Bindingsangst
of verlatingsangst, zoiets was het’, verklaarde hij, maar eigenlijk
wilde hij daar niet over praten. Als baby werd hij achtergelaten op
de stoep van een kindertehuis. Zijn moeder kwam uit een goede
familie en kon de schande niet aan. Zij had een kortstondige relatie
gehad met een RAF-piloot, die getrouwd was, en Tony was het
resultaat van die romance. ‘Ze hebben nooit de moeite genomen
om te informeren hoe het me verging. Ik deed er niet toe, ik was
een vergissing, een ongelukje. Dat gevoel raak je nooit meer kwijt.’
George Adamson
Eenmaal in Zuid-Afrika moest er wel gewerkt worden voor de kost.
Tony was nachtportier in Kaapstad, glazenwasser in Johannesburg,
buschauffeur in Pretoria en berggids in Tanzania. Op een dag
las hij in een tijdschrift een artikel over George Adamson, een
natuurliefhebber die in Kenia een wildlife project met leeuwen was
begonnen. Dat sprak hem onmiddellijk aan, dat was het Afrika
waarvoor hij gekomen was. »

‘Ik droom van een Afrika met een wilde en oorspronkelijke natuur, waarin wilde
dieren vrij en beschermd kunnen leven, zij aan zij met de mensen, die mede deel
uitmaken van de natuur, ook al zijn de meesten dat vergeten’

112
Een paar dagen later stond hij aan de poort van het landgoed van
George en Joyce Adamson; het was het begin van een intense
samenwerking en vriendschap die meer dan twintig jaar zou duren.
Adamson leerde Tony om te gaan met wilde dieren, daar bleek
hij een bijzonder talent voor te hebben. Hier ontwikkelde hij zijn
passie om te vechten voor het behoud van de natuur.
‘De laatste jaren in Kenia waren zwaar. Er waren veel
stropersbendes, op zoek naar ivoor en huiden, niets en niemand
ontziende criminelen, die op alles schoten wat er bewoog.
De overheid in Nairobi kon ons in dat immens grote land niet
voldoende bescherming bieden. In die tijd kreeg ik het aanbod
om het natuurreservaat Mkomazi in buurland Tanzania te gaan
beheren. Daar voelde ik wel voor, ik had George Adamson en zijn
vrouw bijna zover om mee te gaan. Ik ging alvast vooruit. Een
halfjaar later werden George en zijn begeleider door Somalische
bandieten vermoord ... Ik moet nog vaak aan hem denken, heb veel
van hem geleerd. Eigenlijk is hij er nog steeds en kijkt over mijn
schouder mee. Ja, ik denk dat hij wel trots op me zou zijn.’
Koninklijke onderscheidingen
Tony Fitzjohn werd door prins Bernhard voor zijn grote inzet voor
het behoud van de natuur onderscheiden met de Orde van de
Gouden Ark. Meerdere malen was hij te gast op Paleis Soestdijk en
de prins is evenals Willem-Alexander en prins Claus ook op bezoek
geweest bij Tony in Tanzania.
‘In het begin moesten we erg aan elkaar wennen. Ik vond hem een
vreemde man, hij mij ook. Maar uiteindelijk konden we heel goed
met elkaar overweg. Hij heeft me enorm gesteund, ook financieel,
om mijn werk te kunnen doen.’
Zo stond de prins garant voor het onderhoud van het vliegtuigje
waarmee Tony dagelijks patrouilleerde, op zoek naar stropers
of zijn neushoorns. Ze waren verdwenen uit Mkomazi. ‘Toen ik
eind jaren zestig naar Afrika kwam waren er vijfenzestigduizend
neushoorns, een generatie later nog maar tweeduizend. Ze zijn
beschermd en je mag er niet op jagen, maar dat gebeurt toch. Wij
moeten ervoor zorgen dat die stropers gepakt worden, maar het
gebied is bijna net zo groot als een halve provincie in Nederland,
dus dat is nogal lastig. Vandaar ook de patrouilles met het
vliegtuig.’
Tony had zijn eigen bewakingsdienst, een legertje goed getrainde
soldaten, die het gebied beschermen en zo nodig hardhandig
ingrijpen als stropers of andere ongewenste bezoekers op
heterdaad worden betrapt.
Einde gesprek. Fitzjohn stapte op zijn motor, gaf vol gas en liet mij
achter in een stofwolk. Zoek het uit, probeer me maar te vinden.
Voortdurend daagde hij uit, het leven een wedstrijd.
Voor de liefde
Zijn vrouw Lucy is de enige die hem aan kan. Voor haar doet
hij alles. Zij was amper twintig toen ze de 43-jarige avonturier
ontmoette. Voor haar gaf hij de drank op en kuiste zijn levensstijl.
Lucy werd de zin van zijn leven, zij was zijn raison-d’être. Voor haar
was het een sprong in het duister.
‘Ik was een echt stadsmeisje, een Londongirl, en dan naar de bush
in Afrika, met Tony Fitzjohn, toen al een legende. Het was een wild,
romantisch avontuur. Dat maakte het zo aantrekkelijk voor een
middle-class meisje dat keurig katholiek was opgevoed.’ Samen
hebben ze de zorg voor vier kinderen en voor elkaar. We hebben
een huis om in te wonen, een zaak om voor te vechten, dat geeft
voldoening en zin aan je bestaan. Tony is een bijzondere man met »

'Als jongen las ik Tarzan.
Ik wilde Tarzan worden'

114
een fascinerende roeping en het is een voorrecht om zijn leven, dat
ook mijn leven is geworden, samen te mogen leven.’
Fitzjohn zat op een rotsblok en maakte een wijds armgebaar.
‘Kijk hoe mooi, je krijgt zo’n ongelooflijk respect voor de natuur,
de schoonheid, de kracht. Wij mensen zijn er geen onderdeel
meer van, we zijn gemechaniseerd, afgestompt en onverschillig
geworden. Onze zintuigen zijn gedegenereerd. De mensen die de
moeite nemen om hier te komen, de moed hebben om de stilte
en de uitgestrektheid te ondergaan krijgen echter al gauw het
besef hoever we zijn afgedwaald, van onszelf, van de bedoeling
van ons bestaan. We zijn gevangenen van onze eigen vooruitgang,
we sluiten onszelf op in gebouwen, waarvan de ramen niet meer
open kunnen, waar de zuurstoftoevoer centraal geregeld wordt.
We gebruiken liften omdat we geen tijd of fut meer hebben om
onze spieren te gebruiken. We zitten uren achter de computer, in
de auto en voor de televisie. We zijn onszelf volledig kwijtgeraakt.
Is het dan vreemd dat er zoveel zieken zijn, zoveel mensen
ongelukkig? Het gaat al verkeerd als kinderen heel jong zijn en
papa en mama geen tijd meer hebben om zich aan te passen aan
de eerste voorzichtige pasjes van hun kind. Voor alles wordt de
buggy gebruikt. Huphup, opschieten. Ik heb me door een arts laten
vertellen dat de kinderen van nu aanmerkelijk later kunnen lopen
dan de kinderen van veertig jaar geleden.’
Educatie, educatie
Om kwart over zeven was het donker, maar dan ook zwartdonker,
je leefruimte begrensd door de lichtcirkel van de olielamp. Voor het
avondeten werd ik opgehaald door een bewaker met een geweer.
Er werd op een houtvuur gekookt, in mooie zwartgeblakerde
pannen en ketels.
Fitzjohn leunde naar me toe. ‘Er wordt mij weleens gevraagd
of het niet gevaarlijk is om te leven in de wildernis. Ik geef altijd
hetzelfde antwoord: veel minder gevaarlijk dan te leven in New
York of Amsterdam, dat is pas echt de jungle. Daar zijn veel meer
risico’s, is men veel agressiever. Een kind op zijn fietsje de stad
insturen om naar school te gaan, dat noem ik pas gevaarlijk. En
dan zijn ze eenmaal op school en dan leren ze bar weinig over de
natuur. Dat is jammer. Educatie is van cruciaal belang. De kinderen
zijn de volgende generatie’, benadrukte hij, ‘zij moeten het doen.
We kunnen ze daarbij helpen. Niet door op zoek te gaan naar het
paradijs, dat is voorbij, maar door met elkaar een nieuw paradijs te
creëren, gewoon beginnen. Zo eenvoudig is het.’
Wat bezielt deze mensen om zo afgelegen te gaan leven, zonder
redelijk inkomen te vechten voor het behoud van de natuur.
Afhankelijk te zijn van donaties, van fundraising. Waarvoor?
Tony: ‘Omdat ik niet wil dat mijn zoontje later tegen me kan
zeggen: “Papa, je wist wat er aan de hand was, waarom heb je niets
gedaan?”’
Hij sprong op zijn quad, grijnsde even, gaf vol gas en liet me achter
in een wolk van stof. ‘Goodbye, mr. Felderhof.’ ˙
QuickFACTS
Suzuki helps ‘Save the rhino’:
https://steun.rhinoclub.nl
Tony Fitzjohn schreef het boek Born Wild,
dat in het Nederlands verscheen met de titel
Wilde haren.
George Adamson Wildlife Preservation Trust:
www.georgeadamson.org

. 100 specialist in Tanzania
. Privé reizen op maat
. Scherpe prijzen
. NL medewerkers op locatie
. Best beoordeeld door klanten
Voor Échte droomreizen...
www.tanzaniaspecialist.com
Telefoon: +31 174 35 2016 / Email: info@tanzaniaspecialist.com

www.oogvoorafrika.nl