Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Zo <strong>19</strong> mei <strong>2024</strong><br />
Grote Zaal<br />
College <strong>19</strong>.00 uur<br />
Concert 20.15 uur<br />
Serie<br />
Oude Muziek<br />
Tirsi & Clori<br />
<strong>Madrigalen</strong> <strong>in</strong> <strong>Arcadia</strong><br />
<strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong> <strong>Gent</strong><br />
Met college van Jan Van den Bossche
Programma<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
Programma<br />
Serie Koren<br />
Tirsi & Clori<br />
<strong>Madrigalen</strong> <strong>in</strong> <strong>Arcadia</strong><br />
<strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong> <strong>Gent</strong><br />
Met college van Jan Van den Bossche<br />
Philippe Herreweghe dirigent<br />
Zo <strong>19</strong> mei <strong>2024</strong><br />
Grote Zaal<br />
College <strong>19</strong>.00 uur<br />
Concert 20.15 uur<br />
College<br />
<strong>19</strong>.00 – <strong>19</strong>.45 uur<br />
ca. 45 m<strong>in</strong>uten<br />
Concert<br />
Introductie<br />
Salomone Rossi (ca. 1570 - 1630)<br />
S<strong>in</strong>fonia à 5<br />
Giovanni Giacomo Gastoldi (ca. 1554 - 1609)<br />
Concerto de Pastori<br />
Scheid<strong>in</strong>g<br />
Salomone Rossi<br />
S<strong>in</strong>fonia grave à 5<br />
Udite, lagrimosi<br />
Luca Marenzio<br />
Deh Tirsi mio gentile<br />
Claudio Monteverdi<br />
Dolcemente dormiva<br />
Luca Marenzio<br />
Al lume delle stelle<br />
Dood<br />
Salomone Rossi<br />
S<strong>in</strong>fonia Seconda<br />
20.15 – 21.30 uur<br />
ca. 75 m<strong>in</strong>uten zonder pauze<br />
Luca Marenzio (ca. 1553 - 1599)<br />
Stillo l’anima <strong>in</strong> pianto<br />
Salomone Rossi<br />
Tirsi mio, caro Tirsi<br />
Salomone Rossi<br />
S<strong>in</strong>fonia qu<strong>in</strong>ta<br />
Luca Marenzio<br />
Nel dolce seno<br />
Claudio Monteverdi (1567 - 1643)<br />
Ah, dolente partita<br />
Intimiteit<br />
Salomone Rossi<br />
Gagliarda à 5 detta Narciso<br />
Corrente Seconda<br />
Brando primo<br />
Luca Marenzio/Giovanni Bassano<br />
(ca. 1561 - 1617)<br />
Tirsi morir volea (arr. Peter Philips)<br />
Herenig<strong>in</strong>g van geliefden<br />
Claudio Monteverdi<br />
Tirsi e Clori<br />
Sigismondo d’India (1582 - 1629)<br />
Dialogo della Rosa<br />
Salomone Rossi<br />
S<strong>in</strong>fonia Undecima (Echo)<br />
Staat je mobiele telefoon al uit?<br />
Dank je wel.<br />
2 3
College<br />
Toelicht<strong>in</strong>g<br />
<strong>Madrigalen</strong>, madrigalisten en<br />
madrigalismen<br />
College door Jan van den Bossche<br />
Dit college gaat dieper <strong>in</strong> op de geschiedenis,<br />
de opkomst én de ondergang van het<br />
Italiaanse madrigaal. Met zijn perfecte<br />
huwelijk tussen polyfonie en dichtkunst,<br />
tussen uitgebalanceerde vorm en grote<br />
zegg<strong>in</strong>gskracht, is het madrigaal het<br />
onbetwist zenit van de muziek van de<br />
renaissance. Het was het meest geliefde,<br />
wereldlijke genre <strong>in</strong> de 16e en de vroege<br />
17e eeuw. Het werd niet alleen beoefend<br />
door Italianen, ook de componisten van<br />
boven de Alpen zoals Di Lasso en Willaert<br />
schreven talrijke madrigalen die nu tot de<br />
beste <strong>in</strong> het genre gerekend worden. En<br />
zelfs de vroegbarokke Duitser He<strong>in</strong>rich<br />
Schütz legde zijn meesterproef <strong>in</strong> Venetië af<br />
met een bundel Italiaanse madrigalen. Met<br />
Claudio Monteverdi kent het madrigaal een<br />
laatste hoogtepunt. Hij liet met zijn laatste,<br />
meesterlijke madrigalen een nieuwe geluid<br />
horen en luidde een nieuwe tijd <strong>in</strong>.<br />
Jan Van den Bossche<br />
Jan Van den Bossche studeerde<br />
koordirectie aan het Kon<strong>in</strong>klijk<br />
Conservatorium van <strong>Gent</strong>. Hij verdiepte<br />
zich vervolgens <strong>in</strong> de oude muziek <strong>in</strong><br />
Wenen, waar hij onder andere viola da<br />
gamba studeerde.<br />
Van 2000 tot 2009 was hij werkzaam bij<br />
Festival Oude Muziek <strong>in</strong> Utrecht, eerst als<br />
programmeur en vanaf 2003 als directeur.<br />
Daarna was hij artistiek directeur van het<br />
Festival de Música Antigua. In 2012 werd Van<br />
den Bossche directeur van de Nederlandse<br />
Bachverenig<strong>in</strong>g, waar hij het meerjarige<br />
project All of Bach onder zijn hoede had. Bij<br />
zijn afscheid <strong>in</strong> 2017 waren <strong>in</strong>middels meer<br />
dan 300 werken van Bach gepubliceerd<br />
op de website All of Bach. In de periode<br />
2007-2011 was hij ook actief als regisseur<br />
en maakte met de Compagnie Bischoff<br />
vijf muziektheatervoorstell<strong>in</strong>gen. Van den<br />
Bossche werkt nu als freelance dramaturg en<br />
publicist en was <strong>in</strong> 2018 artistiek leider van<br />
het nieuwe Festival Veenhuizen <strong>in</strong> Drenthe.<br />
Hoezeer de wereld ook verandert, er zijn d<strong>in</strong>gen die altijd maar weer terugkeren. De lusten<br />
en de lasten van de liefde en het verlangen, de pijn van een verlies, de hoop op verloss<strong>in</strong>g<br />
uit de eenzame staat van ieder mens die <strong>in</strong> zichzelf besloten leeft, het zoeken naar een<br />
paradijs waar<strong>in</strong> dat allemaal niet voorkomt: het tekent de mens s<strong>in</strong>ds hij zijn geschiedenis<br />
en zijn gedachten leerde opschrijven. S<strong>in</strong>ds mensen emotie <strong>in</strong> muziek laten kl<strong>in</strong>ken, pogen<br />
dichters, zangers en componisten een buitenwerkelijke wereld te scheppen, waar<strong>in</strong> het<br />
fijn ontsnappen is aan al die lastige levensvragen.<br />
In dit als een opera <strong>in</strong> vier akten en een<br />
<strong>in</strong>troductie gestructureerde concert<br />
verbeelden teksten en muziek de hang naar<br />
een Arcadië, zoals dat leefde <strong>in</strong> de Italiaanse<br />
renaissance. Ook de keerzijde van dat naïeve<br />
pastorale paradijs vol herder<strong>in</strong>netjes en<br />
herders, waar ze aan de rijke hoven van de<br />
Italiaanse stadstaatjes zo dol op waren, komt<br />
aan bod. Het gaat ook over eenzaamheid,<br />
erotische verlangens, het sterven en een<br />
ultiem versmelten <strong>in</strong> de liefde of de dood, die<br />
<strong>in</strong> de romantische verbeeld<strong>in</strong>g zo vaak aan<br />
elkaar raken.<br />
<strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong> heeft een programma<br />
samengesteld rond de geliefden Tirsi en<br />
Clori. Tirsi is een personage dat <strong>in</strong> het<br />
antieke Griekenland begon als een attribuut:<br />
een magische staf – een fallussymbool, dat<br />
staat voor vruchtbaarheid en een connectie<br />
heeft met de hedonistische god Dionysos.<br />
Clori was bij de Grieken de god<strong>in</strong> van de<br />
lente en de natuur. Zoals Tirsi <strong>in</strong> de Italiaanse<br />
renaissance een man van vlees en bloed<br />
werd, zo werd Clori een nimf: een veel<br />
menselijker wezen dan de god<strong>in</strong>, met een<br />
veel sterkere erotische ondertoon.<br />
In dit dramatische concert wordt hun<br />
volledige verhaal verteld <strong>in</strong> het ballet Tirsi<br />
e Clori van Claudio Monteverdi dat het<br />
programma besluit. Daarvoor komen ze tot<br />
leven <strong>in</strong> meerstemmige madrigalen die over<br />
henzelf gaan, maar ook algemene gevoelens<br />
die er <strong>in</strong> de liefde en het leven spelen <strong>in</strong><br />
de context van deze personages plaatsen.<br />
Die emoties worden verder geabstraheerd<br />
<strong>in</strong> <strong>in</strong>strumentale tussenspelen. Maar hoe<br />
specifiek of onspecifiek ook: het draait <strong>in</strong> dit<br />
concert om de romantische emotie, die zo<br />
typerend is voor de jaren rond 1600 toen <strong>in</strong><br />
Italië het genre van de opera ontstond.<br />
Verlichte geest<br />
Dat die die romantische emotie zo diep<br />
rakend tot uitdrukk<strong>in</strong>g kan komen <strong>in</strong> al die<br />
prachtige muziek die <strong>in</strong> de Noord-Italiaanse<br />
hoven van rond 1600 is gemaakt, komt<br />
door de nieuwe ideeën die daar ontstonden.<br />
Er waaide een verlichte geest waar<strong>in</strong> de<br />
menselijke maat meer aandacht kreeg dan<br />
wat de machtige kerk voorschreef. Na de<br />
donkere eeuwen van daarvoor was er een<br />
nieuwe <strong>in</strong>teresse <strong>in</strong> de vrije geest van de<br />
antieke Griekse beschav<strong>in</strong>g, die niet door<br />
religieuze paranoia werd overschaduwd, en<br />
waar<strong>in</strong> goden eigenlijk ook maar mensen zijn.<br />
Muziek werd net zo goed iets van de adel<br />
als van de kerk en was daardoor niet langer<br />
4 5
Toelicht<strong>in</strong>g<br />
Toelicht<strong>in</strong>g<br />
alleen een vehikel voor religieuze gedachten,<br />
die liefst zo abstract mogelijk op muziek<br />
werden gezet <strong>in</strong> genadeloos contrapunt<br />
dat niet tot afleidende emoties verleidt.<br />
Muziek werd aan de rijke, soms een beetje<br />
decadente hoven een balsem voor de ziel.<br />
Dat niet te lokaliseren <strong>in</strong>nerlijke leven werd<br />
de focus van het madrigaal en van al die<br />
dichters wiens poëzie <strong>in</strong> dat nieuwe genre<br />
op muziek werd gezet. Het uitgangspunt<br />
<strong>in</strong> het madrigaal was de woorden van de<br />
tekst te vangen <strong>in</strong> eenvoudige melodieën<br />
die hun emotionele lad<strong>in</strong>g onderstrepen.<br />
Het was voorbij met de oude complexe<br />
stemmenweefsels van elkaar imiterende<br />
stemmen waar<strong>in</strong> je de woorden m<strong>in</strong>der<br />
goed kunt volgen en het meer gaat om het<br />
abstracte muzikale.<br />
In het madrigaal gaat het om subtiliteiten<br />
van de tekstuitdrukk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> plaats van om die<br />
van het contrapunt. Als <strong>in</strong> een Schubertlied<br />
vonden componisten melodieën die<br />
de tekst vertalen <strong>in</strong> muziek met één<br />
meteen herkenbare doorgaande sfeer of<br />
emotie. Daarnaast kleuren op de woorden<br />
toegesneden muzikale gebeurtenissen, die al<br />
even onmiddellijk duidelijk zijn, de woorden<br />
<strong>in</strong>. Ineens is daar die net een halve toon<br />
lagere noot, die het bitter verdriet dat <strong>in</strong> één<br />
woord besloten ligt (denk aan traan, dood<br />
etc.) als een mes door het gemoed van de<br />
luisteraar jaagt. Al die woordschilder<strong>in</strong>gen<br />
zijn tegelijk verankerd <strong>in</strong> transparante<br />
structuren. Een baslijn waarboven een<br />
raamwerk van akkoorden kl<strong>in</strong>kt en één of<br />
hooguit twee hoofdmelodieën bepalen de<br />
muziek.<br />
Introductie<br />
De niet zo heel bekende Salomone Rossi<br />
werkte een groot deel van zijn leven aan het<br />
hof van Mantua waar de beroemde Claudio<br />
Monteverdi met zijn L’Orfeo het jonge genre<br />
van de opera mede vormgaf. Wellicht speelde<br />
Rossi als violist mee <strong>in</strong> de première van<br />
L’Orfeo, maar zeker is dat beide componisten<br />
elkaar kenden en d<strong>in</strong>gen van elkaar<br />
overnamen.<br />
Rossi’s S<strong>in</strong>fonia à 5 is <strong>in</strong>strumentale muziek<br />
van het soort dat aan vele Italiaanse hoven<br />
klonk tijdens feestjes, recepties en d<strong>in</strong>ers.<br />
Oneerbiedig gesteld is het functionele<br />
muziek met een soort radiofunctie: een fijne<br />
achtergrond die niet te veel stoort. Er zal<br />
nogal eens doorheen gepraat zijn. Dat neemt<br />
niet weg dat Rossi als componist serieus en<br />
vernieuwend was. Hij was een van de eersten<br />
die de stijl van het madrigaal <strong>in</strong> <strong>in</strong>strumentale<br />
muziek toepaste. Ook deze S<strong>in</strong>fonia is<br />
gebaseerd op een frame van eenvoudige<br />
melodieën <strong>in</strong> plaats van dicht geweven<br />
contrapunt.<br />
Concerto de Pastori van Giovanni Giacomo<br />
Gastoldi is een herdersballet dat zich <strong>in</strong><br />
dat lieflijke Italiaans gekleurde Arcadië<br />
afspeelt. De structuur van de muziek is nog<br />
eenvoudiger dan die van Rossi’s S<strong>in</strong>fonia.<br />
Het is één lange <strong>in</strong> vriendelijk welluidende<br />
harmonieën <strong>in</strong>gebedde melodie die sterk<br />
refereert aan volksmuziek – muziek die de<br />
herders en herder<strong>in</strong>netjes zouden moeten<br />
kennen. Wat er werd uitgebeeld <strong>in</strong> de dans had<br />
waarschijnlijk een ondertoon van verleid<strong>in</strong>g en<br />
gewillige koketterie van de herder<strong>in</strong>netjes – de<br />
16e-eeuwse mores waren anders dan die van<br />
de huidige eeuw.<br />
Scheid<strong>in</strong>g<br />
Het idee van afgesneden zijn van een geliefde<br />
krijgt <strong>in</strong>strumentaal gestalte <strong>in</strong> de S<strong>in</strong>fonia<br />
grave van Rossi, wederom voor vijf stemmen<br />
geschreven, maar omdat de bovenstemmen<br />
<strong>in</strong> twee paren dubbelen, eigenlijk een<br />
driestemmig madrigaal zonder zang. De<br />
aanduid<strong>in</strong>g ‘grave’ betekent dat het wat<br />
zwaarder van toon is.<br />
Rossi’s Udite, lagrimosi is een zett<strong>in</strong>g van<br />
een decadent gedicht dat gaat over een<br />
sadomasochistische verhoud<strong>in</strong>g, getekend<br />
door een duistere vermeng<strong>in</strong>g van verlangen,<br />
afwijz<strong>in</strong>g en dood. Het erop volgende Stillo<br />
l’anima pianto is een prachtig voorbeeld van<br />
de subtiele kunst van Luca Marenzio. Nog<br />
steeds is de comb<strong>in</strong>atie van strakke, puur<br />
muzikale structuur, waar<strong>in</strong> het gaat om hoe<br />
de melodie beweegt, en de fantasievolle<br />
uitdrukk<strong>in</strong>g van de tekst <strong>in</strong> die typerend<br />
dramatische gekeurde onverwachte<br />
melodische en harmonische verass<strong>in</strong>gen<br />
onaards mooi. In Monteverdi’s Ah, dolente<br />
partita duikt Tirsi voor het eerst op <strong>in</strong> de tekst.<br />
Intimiteit<br />
Ook deze akte beg<strong>in</strong>t <strong>in</strong>strumentaal<br />
met muziek van Rossi. De Gagliarda,<br />
Correnta en Brando zijn los van elkaar<br />
gecomponeerde dansen, maar op deze<br />
manier achter elkaar gezet laten ze horen<br />
waar al die suites uit de barok van Jean-<br />
Philippe Rameau tot Johann Sebastian<br />
Bach hun oorsprong v<strong>in</strong>den. Ook dit is<br />
amusement. Een componist was <strong>in</strong> de<br />
17e eeuw <strong>in</strong> de eerste plaats <strong>in</strong> dienst<br />
van een adellijke werkgever. Natuurlijk<br />
hadden componisten ook toen ambitie,<br />
maar de grote artistieke dromen en de<br />
superioriteit die Wolfgang Amadeus Mozart<br />
en Ludwig van Beethoven aan de steeds<br />
hoger <strong>in</strong>geschaalde waarde van hun kunst<br />
ontleenden, was er anderhalve eeuw eerder<br />
nog lang niet.<br />
De geparfumeerde, hyper romantische<br />
dialoog <strong>in</strong> Sigismondo d’India’s Dialogo<br />
della Rosa ligt dicht bij de muziek van zijn<br />
collega Monteverdi. Ook <strong>in</strong> deze muziek<br />
zijn er die onverwachte melodische en<br />
harmonische wend<strong>in</strong>gen die de emotie van<br />
de tekst benadrukken, maar het is vooral<br />
die eeuwig mooie doorgaande melodische<br />
lijn waarmee de D’India betovert.<br />
Monteverdi ligt ook vlak bij de S<strong>in</strong>fonia<br />
Undecima van Rossi. Het echo-effect<br />
tussen de twee melodiestemmen loopt<br />
vooruit op de echo’s die <strong>in</strong> Monteverdi’s<br />
oeuvre zo effectief de spann<strong>in</strong>g tussen<br />
personages, tussen de onderwereld en het<br />
leven, of het heden en het verleden lad<strong>in</strong>g<br />
geven. De twee madrigalen van Marenzio<br />
en Monteverdi’s Dolcemente dormiva<br />
verb<strong>in</strong>den allemaal <strong>in</strong> treffend eenvoudige,<br />
kalm voortgaande lyriek liefde, dood,<br />
verlangen en een zweem van erotiek.<br />
6 7
Toelicht<strong>in</strong>g<br />
Liedteksten<br />
Dood<br />
Het blijft een onplezierig gegeven, maar de<br />
dood is <strong>in</strong> de muziek van de renaissance <strong>in</strong><br />
Italië vooral aanleid<strong>in</strong>g tot morbidezza: de<br />
bitterzoete pijn over het verval van schoonheid<br />
en de jeugd die <strong>in</strong> het vaak gezette gedicht<br />
over de snel verwelkende amaryllis wordt<br />
bezongen. De wrede schoonheid van de<br />
amaryllis is gelegen <strong>in</strong> haar overdadige,<br />
maar kortstondige bloei die <strong>in</strong> het gedicht<br />
met het vergaan van de schoonheid wordt<br />
geassocieerd. Vergelijkbaar zoet en bitter is<br />
het vergaan van de liefde <strong>in</strong> de dood <strong>in</strong> de<br />
madrigalen die <strong>in</strong> dit programmablok figureren.<br />
De dood is immens zoet aanwezig <strong>in</strong> diens<br />
Nel dolce sceno waar<strong>in</strong> Tirsi stervend tegen<br />
de borst van Clori rust. Je voelt hun adem en<br />
niemand ontkomt aan de hartbrekende sprong<br />
omhoog waarmee Tirsi nog eenmaal zijn ogen<br />
opslaat.<br />
Herenig<strong>in</strong>g van geliefden<br />
Claudio Monteverdi’s gezongen ballet Tirsi e<br />
Clori is de lichtvoetige f<strong>in</strong>ale van deze avond.<br />
Waar het <strong>in</strong> die gezongen madrigalen menens<br />
is, is het <strong>in</strong> dit ballet meer spielerei: vermaak<br />
dat op een podium niet al te diep graaft, maar<br />
wel een feest van harmonie en kleur oplevert.<br />
Roeland Hazendonk<br />
Giovanni Giacomo Gastoldi<br />
Concerto de Pastori<br />
Scacciam l’antico sonno<br />
e con soavi accenti,<br />
facciam l’aria gioir i venti<br />
Ridan novell’al canto nostr’i fiori<br />
e torni Primavera<br />
de piaceri d’amor gran messaggera,<br />
felici noi Pastori,<br />
che r<strong>in</strong>oviamo per voler di Giove<br />
del secol d’oro fortunate prove.<br />
Salomone Rossi<br />
Udite, lagrimosi<br />
Udite, lagrimosi Spirti d’Averno<br />
Udite nova sorte di pena e di tormento;<br />
Mirate crudo affetto<br />
In sembiante pietoso;<br />
La mia donna crudel più del <strong>in</strong>ferno,<br />
Perch’una sola morte<br />
Non può far satia la sua fiera voglia,<br />
E la mia vita è quasi<br />
Una perpetua morte;<br />
Mi comanda ch’i viva,<br />
Perche la vita mia<br />
Di mille morti il dì ricetto sia.<br />
Laten we de oude slaap verdrijven<br />
En de lucht verblijden met w<strong>in</strong>den<br />
vol zoete klanken.<br />
De bloemen geven nieuw leven aan onze<br />
liederen,<br />
en de lente keert terug,<br />
die grote boodschapper van liefdesgenot.<br />
Gelukkig zijn wij herders,<br />
die <strong>in</strong> opdracht van Jupiter<br />
gelukkige bewijzen van gouden tijden<br />
vernieuwen.<br />
Hoor, jullie droevige geesten van Avernus,<br />
Hoor over een nieuwe soort pijn en<br />
martel<strong>in</strong>g!<br />
Zie wrede gevoelens<br />
Verhuld <strong>in</strong> mededogen:<br />
Mijn dame, wreder dan de hel,<br />
Omdat één enkele dood<br />
Haar gretige verlangen niet kan stillen,<br />
(En mijn leven is bijna<br />
Een eeuwige dood)<br />
Geeft mij opdracht te leven,<br />
Zodat mijn leven<br />
Een voorschrift zal zijn voor duizend doden<br />
per dag.<br />
8 9
Liedteksten<br />
Liedteksten<br />
Luca Marenzio<br />
Sigimondo d’India<br />
Stillo l’anima <strong>in</strong> pianto<br />
Dialogo della rosa<br />
Stillò l’anima <strong>in</strong> pianto<br />
Tirsi, quando partire<br />
Dovea da Clori e ne volea morire.<br />
Ma la n<strong>in</strong>fa pietosa,<br />
Con la bocca amorosa<br />
Quell’humor colse e poi<br />
Lo ridiede al pastor coi baci suoi.<br />
Onde per gl’occhi uscita,<br />
Rientrò per le labra <strong>in</strong> lui la vita.<br />
Claudio Monteverdi<br />
Ah, dolente partita!<br />
De ziel van Tirsi vond rust <strong>in</strong> tranen<br />
toen hij afscheid moest nemen van Clori,<br />
en wilde sterven.<br />
Maar de medelevende nimf<br />
v<strong>in</strong>g met haar liefdevolle mond<br />
het vocht op en gaf het vervolgens<br />
terug aan de herder met haar kussen.<br />
Terwijl het via zijn ogen wegliep,<br />
keerde het leven door haar lippen terug <strong>in</strong> hem.<br />
Mopso<br />
Che fai, Tirsi gentile?<br />
Perché non canti i fregi,<br />
Perché non canti i pregi<br />
Del giov<strong>in</strong>etto<br />
Aprile?<br />
Tirsi<br />
Da qual fior il mio canto<br />
Prenderò, Mopso mio?<br />
Cantar forse degg’io<br />
Del flessuoso acanto?<br />
L’immortal amaranto?<br />
O pur la bionda calta,<br />
Che d’aurato color le piagge smalta?<br />
Mopso<br />
Wat doe je, vriendelijke Tirsi?<br />
Waarom z<strong>in</strong>g je niet over de versier<strong>in</strong>gen,<br />
Waarom z<strong>in</strong>g je niet over de schoonheid<br />
Van de jonge<br />
April?<br />
Tirsi<br />
Over welke bloem zal mijn lied zijn,<br />
Mijn beste Mopso?<br />
Zou ik moeten z<strong>in</strong>gen<br />
Over de buigzame distel?<br />
Of over de onsterfelijke amarant?<br />
Of over de blonde kalot,<br />
Die de heuvels met gouden kleur bedekt?<br />
Ah, dolente partita!<br />
ah, f<strong>in</strong> de la mia vita!<br />
da te parto e non moro?<br />
E pur i’ provo<br />
la pena de la morte<br />
e sento nel partire<br />
un vivace morire,<br />
che dà vita al dolore<br />
per far che moia immortalmente il core<br />
O, pijnlijk afscheid!<br />
O, e<strong>in</strong>de van mijn leven!<br />
Als ik van jou weg ga, sterf ik dan niet?<br />
En toch voel ik<br />
de pijn van de dood<br />
en voel ik bij het vertrekken<br />
een levendige dood,<br />
die leven geeft aan de pijn<br />
om ervoor te zorgen dat mijn hart onsterfelijk<br />
sterft.<br />
Mopso<br />
Canta, Tirsi, di quella<br />
Ch’è più cara agli amanti,<br />
Canta gli onori e i vanti<br />
Della rosa novella.<br />
Tirsi<br />
Rose, rose beate,<br />
Lascivette figliuole<br />
Della terra e del sole,<br />
Le dolcezze odorate,<br />
Che dal grembo spirate,<br />
Ponno quel tutto <strong>in</strong> noi<br />
Che il sol, che l’aura e che la pioggia <strong>in</strong> voi.<br />
Mopso<br />
Z<strong>in</strong>g, Tirsi, over diegene<br />
Die het meest geliefd is bij geliefden,<br />
Z<strong>in</strong>g over de eer en de lof<br />
Van de nieuwe roos.<br />
Tirsi<br />
Rozen, gezegende rozen,<br />
Wellustige dochters<br />
Van de aarde en de zon,<br />
De geurende zoetheid,<br />
Die uit jullie bloemknop opstijgt,<br />
Kan alles naar ons overbrengen<br />
Wat de zon, de lucht en de regen <strong>in</strong> jullie<br />
heeft gebracht.<br />
A due voci<br />
Rose, rose beate,...<br />
Beide stemmen<br />
Rozen, gezegende rozen ...<br />
10 11
Liedteksten<br />
Liedteksten<br />
Luca Marenzio<br />
Luca Marenzio<br />
Deh, Tirsi mio gentil<br />
Al lume delle stelle<br />
Deh, Tirsi mio gentil, non far più stratio<br />
Di chi t’adora. Ohimè! non sei già fera,<br />
Non hai già il cor di marmo ò di macigno.<br />
Eccomi a’ piedi tuoi. Se mai t’offesi,<br />
Idolo del mio cor, perdon ti chieggio.<br />
Per queste belle care e sovra humane<br />
Tue g<strong>in</strong>occhia ch’abbraccio, a cui m’<strong>in</strong>ch<strong>in</strong>o;<br />
Per quell’amor che mi portasti un tempo;<br />
Per quella soavissima dolcezza<br />
Che trar solevi già da gl’occhi miei,<br />
Che tue stelle chiamavi, hor son due fonti;<br />
Per queste amare lagrime: ti prego,<br />
Habbi pietà di me, misera Filli.<br />
Och, mijn lieve Tirsi, kwets niet langer<br />
degene die jou aanbidt. Ach, je bent geen<br />
beest,<br />
noch heb je een hart van marmer of steen.<br />
Zie mij aan je voeten. Als ik je ooit beledigd<br />
heb,<br />
geliefde van mijn ziel, vraag ik om vergev<strong>in</strong>g.<br />
Door deze mooie, dierbare, en meer dan<br />
menselijke<br />
knieën van jou, die ik omarm, waarvoor ik buig;<br />
door die liefde die je ooit voor mij voelde;<br />
door die allerzachtste zoetheid<br />
die je ooit uit mijn ogen wist te halen,<br />
die je je sterren noemde, en nu fonte<strong>in</strong>en zijn;<br />
door deze bittere tranen, smeek ik je,<br />
heb medelijden met mij, de ellendige Filli.<br />
Al lume delle stelle<br />
Tirsi sotto un alloro<br />
Si dolea lagrimando <strong>in</strong> questi accenti:<br />
O celesti facelle<br />
Di lei ch’amo ed adoro<br />
Rassomigliate voi gli occhi lucenti.<br />
Luci serene e liete,<br />
Sento la fiamma lor mentre splendete.<br />
Bij het licht van de sterren<br />
Onder een laurierboom<br />
beklaagt Tirsi zich huilend als volgt:<br />
‘Oh, hemelse fakkels,<br />
jullie lijken op de stralende ogen<br />
van degene van wie ik houd en aanbid.<br />
Geliefde en serene lichten,<br />
Ik voel jullie hitte, terwijl jullie flakkeren.<br />
Claudio Monteverdi<br />
Dolcemente dormiva la mia clori<br />
Dolcemente dormiva la mia Clori<br />
e ‘ntorno al suo bel volto<br />
givan scherzando i pargoletti Amori.<br />
Mirav’io, da me tolto,<br />
con gran diletto lei,<br />
quando dir mi sentii: ‘Stolto, che fai?<br />
Tempo perduto non s’acquista mai.’<br />
Allor io mi ch<strong>in</strong>ai così pian piano,<br />
e baciandole il viso<br />
provai quanta dolcezza ha il paradiso.<br />
Zo zoet sliep mijn Clori<br />
terwijl om haar mooie gezicht<br />
cupido’s vrolijk rondvlogen.<br />
Ik, verstrooid en vol vreugde,<br />
keek naar haar, toen ik mezelf hoorde zeggen:<br />
‘Dwaas, wat doe je?<br />
Verloren tijd komt nooit meer terug.’<br />
Dus boog ik me langzaam voorover,<br />
en toen ik haar gezicht kuste,<br />
proefde ik de zoetheid van de hemel.<br />
12 13
Liedteksten<br />
Liedteksten<br />
Salomone Rossi<br />
Luca Marenzio<br />
Tirsi mio, caro Tirsi,<br />
Tirsi mio, caro Tirsi,<br />
E tu ancor m’abbandoni?<br />
Così morir mi lasci e non m’aiti?<br />
Almen non mi negar gli ultimi baci.<br />
Ferirà pur duo petti un ferro solo;<br />
Verserà pur la piaga<br />
Di tua Filli il tuo sangue.<br />
Tirsi, un tempo sì dolce e caro nome<br />
Ch’<strong>in</strong>vocar non soleva <strong>in</strong>darno mai,<br />
Soccorri a me, tua Filli,<br />
Che come vedi da spietata sorte<br />
Condutta son a cruda et empia morte.<br />
Mijn Tirsi, lieve Tirsi,<br />
Laat jij mij ook <strong>in</strong> steek?<br />
Laat je me zo sterven en help je me niet?<br />
Ontzeg me op zijn m<strong>in</strong>st niet de laatste<br />
kussen.<br />
Een enkel zwaard zal mijn borsten doorboren;<br />
de wond van jouw Filli zal <strong>in</strong>derdaad<br />
jouw bloed doen stromen.<br />
Tirsi, eens een zo’n zoete en dierbare naam<br />
die nooit tevergeefs werd aangeroepen,<br />
help mij, jouw Filli,<br />
want, zoals je ziet door meedogenloos lot,<br />
word ik geleid naar een wrede en genadeloze<br />
dood.<br />
Nel dolce seno<br />
Nel dolce seno della bella Clori,<br />
Tirsi, che del suo f<strong>in</strong>e<br />
Già languendo sentia l’hore vic<strong>in</strong>e,<br />
Tirsi, levando gl’occhi<br />
Ne’ languidetti rai del suo desio,<br />
‘Anima’, disse, ‘omai felice mori.’<br />
Quand’ella: ‘Oimè, ben mio, aspetta’,<br />
Sospirò dolce anelando.<br />
‘Ahi, crudo, ir dunque a morte<br />
Senza me pensi? io teco,<br />
E non me’n pento,<br />
Morir promisi, e già moro, e già sento<br />
le mortali mie scorte.<br />
Op de zachte borst van de mooie Clori,<br />
Voelde Tirsi, al bijna lusteloos,<br />
het naderende uur van zijn e<strong>in</strong>de.<br />
Tirsi sloeg zijn ogen op<br />
In de lome gloed van zijn verlangen:<br />
‘Mijn hart’, zegt hij, ‘vanaf nu zal ik gelukkig<br />
sterven!’<br />
Waarop zij antwoordt: ‘Helaas, mijn geliefde,<br />
wacht’,<br />
Zuchtend van begeerte.<br />
‘Ah, wrede, denk je aan naderende dood<br />
zonder mij? Ik heb besloten met jou te<br />
sterven,<br />
en berouw het niet;<br />
Ik heb beloofd te sterven, en ik sterf al,<br />
en ik voel al mijn dodelijke begeleiders.<br />
Perchè l’una e l’altr’alma<br />
<strong>in</strong>sieme scocchi.’<br />
Si str<strong>in</strong>ge egli soave e sol risponde<br />
Con meste voci a le voci gioconde.<br />
O fortunati, l’un’entro spirando<br />
Nella bocca de l’altro, una dolce ombra<br />
Di morte gl’occhi lor tremanti <strong>in</strong>gombra;<br />
E si sentian, mancando i rotti accenti,<br />
Agghiacciar tra le labra i baci ardenti.<br />
Omdat de zielen van de een en de ander<br />
Samen wegvliegen.’<br />
Hij schuift zachtjes dichter naar haar toe,<br />
Slechts lijdend antwoordend op haar luchtige<br />
stem.<br />
O gelukkigen! Terwijl de adem vermengt<br />
In elkaars mond, overschaduwt een zoete<br />
schaduw<br />
van de dood hun bevende ogen:<br />
en ze voelen, terwijl woorden tekortschieten,<br />
hun gepassioneerde kussen bevriezen<br />
tussen hun lippen.<br />
14 15
Liedteksten<br />
Liedteksten<br />
Claudio Monteverdi<br />
Tirsi e Clori<br />
Tirsi:<br />
Per monti e per valli,<br />
bellissima Clori,<br />
già corrono a’ balli<br />
le N<strong>in</strong>fe e i pastori;<br />
già, lieta e festosa,<br />
ha tutto <strong>in</strong>gombrato<br />
la schiera amorosa<br />
il seno del prato.<br />
Clori:<br />
Dolcissimo Tirsi,<br />
già vanno ad unirsi,<br />
già tiene legata<br />
l’amante l’amata;<br />
già movon concorde<br />
il suono alle corde:<br />
noi soli negletti<br />
qui stiamo soletti.<br />
Tirsi:<br />
Door bergen en dalen,<br />
mooiste Clori,<br />
rennen de nimfen en herders<br />
al naar de dans;<br />
vrolijk en feestelijk,<br />
heeft de m<strong>in</strong>nende groep<br />
het midden van de weide<br />
helemaal <strong>in</strong>genomen.<br />
Clori:<br />
Liefste Tirsi,<br />
ze komen om zich te verenigen,<br />
de m<strong>in</strong>naar houdt nu<br />
de geliefde vast;<br />
Ze stemmen <strong>in</strong> harmonie<br />
het geluid van de snaren:<br />
alleen wij, verwaarloosd,<br />
staan hier alleen.<br />
Clori:<br />
Sì, Tirsi, mia vita,<br />
ch’a te solo unita<br />
vo’ girne danzando,<br />
vo’ girne cantando.<br />
Pastor, benché degno,<br />
non faccia disegno<br />
di mover le piante<br />
con Clori sua amante.<br />
Tirsi & Clori:<br />
Già, Clori gentile,<br />
noi siam ne la schiera:<br />
con dolce maniera<br />
seguiamo il lor stile.<br />
Balliamo, ed <strong>in</strong>tanto<br />
spieghiamo col canto,<br />
con dolci bei modi,<br />
del ballo le lodi.<br />
Clori:<br />
Ja, Tirsi, mijn leven<br />
alleen verenigd met jou<br />
wil ik dansen,<br />
wil ik z<strong>in</strong>gen.<br />
Laat geen herder, hoe waardig ook,<br />
zo brutaal zijn om te verlangen<br />
om met Clori, je geliefde,<br />
naar de dans te gaan.<br />
Tirsi & Clori:<br />
En nu, lieve Clori,<br />
zijn we te midden van de menigte,<br />
laten wij ze volgen<br />
op een lieflijke manier.<br />
Laten we dansen en ondertussen<br />
met liederen<br />
<strong>in</strong> zoete, mooie tonen,<br />
de lof van de dans verhalen.<br />
Tirsi:<br />
Su, Clori, mio core,<br />
andianne a quel loco,<br />
ch’<strong>in</strong>vitano al gioco<br />
le Grazie ed Amori;<br />
già Tirsi distende<br />
la mano e ti prende,<br />
ché teco sol vuole<br />
menar le carole.<br />
Tirsi:<br />
Kom, Clori, mijn liefde,<br />
laten we naar die plek gaan,<br />
uitgenodigd door de gratiën en cupido’s<br />
om deel te nemen aan het spel;<br />
zie, Tirsi strekt<br />
zijn hand uit om je te grijpen,<br />
want alleen met jou<br />
wil hij deelnemen aan de dans.<br />
16 17
Liedteksten<br />
Biografieën<br />
Il ballo:<br />
Balliamo, che il gregge,<br />
al suon de l’avena<br />
che i passi cor regge,<br />
al ballo ne mena:<br />
e saltano snelli<br />
i capri e gli agnelli.<br />
Balliam, che nel cielo<br />
con lucido velo,<br />
al suon de le sfere,<br />
or lente or leggere<br />
con lumi e facelle<br />
su danzan le stelle.<br />
Balliam, che d’<strong>in</strong>torno<br />
nel torbido giorno,<br />
al suono de’ venti<br />
le nubi correnti,<br />
se ben fosche e adre,<br />
pur danzan leggiadre.<br />
Balliamo, che l’onde<br />
il vento che spira<br />
le move e l’aggira,<br />
le sp<strong>in</strong>ge e confonde<br />
sì come lor fiede<br />
se movon il piede;<br />
e ballan, le L<strong>in</strong>fe<br />
quai garrule N<strong>in</strong>fe.<br />
Balliam che i vezzosi<br />
bei fior rugiadosi,<br />
se l’aura li scuote<br />
con urti e con ruote,<br />
fan vaga sembianza<br />
anch’essi di danza.<br />
Balliamo e giriamo,<br />
corriamo e saltiamo,<br />
qual cosa più degna<br />
il ballo n’<strong>in</strong>segna!<br />
De dans:<br />
Laten we dansen, want de kudde<br />
leidt ons op het geluid van de fluit,<br />
die het ritme van de dans bepaalt,<br />
naar de dans:<br />
en lichtvoetig dansen en spr<strong>in</strong>gen,<br />
de geiten en de lammeren.<br />
Laten we dansen, want <strong>in</strong> de lucht,<br />
helder gesluierd,<br />
<strong>in</strong> hemelse sferen,<br />
soms langzaam, soms snel,<br />
met licht en vuur,<br />
dansen ook de sterren.<br />
Laten we dansen, want om ons heen,<br />
dansen de jagende wolken,<br />
donker en dreigend<br />
als op een sombere dag,<br />
op het geluid van de w<strong>in</strong>den,<br />
toch op een sierlijke manier.<br />
Laten we dansen, zoals de golven,<br />
wanneer de w<strong>in</strong>d waait,<br />
en hen beweegt en draait,<br />
hen opstuwt en roert,<br />
op hun manier,<br />
hun voeten bewegen;<br />
en de wateren dansen<br />
als kletsende nimfen.<br />
Laten we dansen,<br />
zoals de mooie bloemen,<br />
besprenkeld met dauw,<br />
wiegend door de zachte bries,<br />
met schokken en draai<strong>in</strong>gen,<br />
ook lijken te dansen.<br />
Laten we dansen en draaien,<br />
rennen en spr<strong>in</strong>gen,<br />
niets is meer waard<br />
dan wat de dans ons leert.<br />
Componisten<br />
Salomone Rossi<br />
(ca. 1570 – 1630) was een<br />
Joods-Italiaans componist en<br />
violist. Hij wordt beschouwd<br />
als een van de eerste<br />
componisten die Joodse<br />
muziek componeerde voor de<br />
liturgie, maar ook seculiere<br />
muziek componeerde.<br />
Rossi was werkzaam aan<br />
het hof van de Gonzaga’s <strong>in</strong><br />
Mantua, waar hij <strong>in</strong> dienst<br />
was als hofmusicus. Zijn<br />
werk omvat voornamelijk<br />
<strong>in</strong>strumentale muziek,<br />
zoals sonates, canzonettes<br />
en s<strong>in</strong>fonia’s, evenals<br />
vocale werken, waaronder<br />
madrigalen en motetten.<br />
Giovanni Giacomo Gastoldi<br />
(ca. 1554 - 1609) was een<br />
Italiaanse componist en<br />
muziekpedagoog. Hij staat<br />
vooral bekend om zijn<br />
bijdragen aan de vroege<br />
barokmuziek, met name zijn<br />
composities voor vocale<br />
ensembles, dansmuziek en<br />
madrigalen.<br />
Hij werd geboren <strong>in</strong><br />
Caravaggio (Lombardije)<br />
en ontv<strong>in</strong>g waarschijnlijk<br />
zijn muzikale opleid<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> Milaan. Hij werkte als<br />
zanger en muziekleraar aan<br />
verschillende kerken en<br />
hoven <strong>in</strong> Italië, waaronder<br />
Mantua en Ferrara.<br />
Luca Marenzio<br />
(ca. 1553 ‐ 1599) staat bekend<br />
als een vooraanstaand<br />
componist van het madrigaal.<br />
Hij diende als kapelmeester<br />
van kard<strong>in</strong>aal d’Este <strong>in</strong><br />
Rome (ca. 1578 - 1586) en<br />
bij Ferd<strong>in</strong>ando de Medici <strong>in</strong><br />
Florence (1588 - 1589). Later<br />
werkte hij aan het Poolse hof<br />
van Sigismondo III (1595).<br />
Zijn madrigalen worden<br />
geprezen om hun expressieve<br />
kracht en harmonische<br />
<strong>in</strong>ventiviteit, waardoor hij een<br />
blijvende <strong>in</strong>vloed heeft gehad<br />
op de renaissancemuziek.<br />
18 <strong>19</strong>
Biografieën<br />
Biografieën<br />
]<br />
Uitvoerenden<br />
Philippe Herreweghe<br />
Dirigent<br />
Claudio Monteverdi<br />
(1567 ‐ 1643) was een<br />
Italiaans componist,<br />
dirigent en oorspronkelijk<br />
ook werkzaam als violist<br />
en zanger. Monteverdi<br />
werd geboren <strong>in</strong> de<br />
vioolbouwersstad Cremona<br />
waar hij bij de kapelmeester<br />
muziektheorie, zang en viool<br />
studeerde. Op jonge leeftijd<br />
publiceerde hij zijn eerste<br />
geestelijke madrigalen en<br />
driestemmige canzonetten.<br />
In 1590 werd hij <strong>in</strong> Mantova<br />
als violist aangenomen <strong>in</strong> de<br />
kapel van hertog Gonzaga<br />
en werd daar <strong>in</strong> 1602<br />
kapelmeester. In 1607 schiep<br />
hij zijn eerste meesterwerk,<br />
de opera L’Orfeo. In 1613<br />
werd Monteverdi<br />
aangenomen als maestro di<br />
cappella aan de San Marco <strong>in</strong><br />
Venetië. Vermoedelijk werd<br />
hij <strong>in</strong> 1632 als geestelijke<br />
gewijd.<br />
Sigismondo d’India<br />
(1582 - 1629) as een<br />
Italiaanse componist uit<br />
de vroege barokperiode.<br />
Hij werd geboren <strong>in</strong><br />
Palermo, Sicilië, en ontv<strong>in</strong>g<br />
zijn muzikale opleid<strong>in</strong>g<br />
waarschijnlijk <strong>in</strong> Napels.<br />
Hij werkte als musicus en<br />
componist aan verschillende<br />
hoven <strong>in</strong> Italië, waaronder het<br />
hof van de Medici <strong>in</strong> Florence<br />
en het hof van Mantua. Zijn<br />
muziek wordt gekenmerkt<br />
door zijn expressieve<br />
melodieën en harmonieën.<br />
Giovanni Bassano<br />
(ca. 1561 - 1617) was een<br />
Italiaanse componist<br />
en muzikant uit de late<br />
renaissance en vroege<br />
barokperiode. Hij was<br />
een veelzijdig musicus en<br />
vooral bekend vanwege<br />
zijn vaardigheid als<br />
cornettospeler en als<br />
componist van <strong>in</strong>strumentale<br />
muziek. Hij was verbonden<br />
aan het hof van de hertogen<br />
van Venetië en had een<br />
betrekk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> het ensemble<br />
van de basiliek van San<br />
Marco.<br />
Philippe Herreweghe richtte<br />
<strong>in</strong> <strong>19</strong>70 het <strong>Collegium</strong><br />
<strong>Vocale</strong> <strong>Gent</strong> op. Al gauw<br />
werd Herreweghes<br />
levendige, authentieke en<br />
retorische aanpak van de<br />
barokmuziek geprezen en<br />
<strong>in</strong> <strong>19</strong>77 richtte hij <strong>in</strong> Parijs<br />
het ensemble La Chapelle<br />
Royale op, waarmee hij<br />
de muziek van de Franse<br />
Gouden Eeuw ten uitvoer<br />
bracht.<br />
Van <strong>19</strong>82 tot 2002 was<br />
Philippe Herreweghe artistiek<br />
directeur van de Académies<br />
Musicales de Sa<strong>in</strong>tes en <strong>in</strong> die<br />
periode was hij ook <strong>in</strong>itiator<br />
van het Ensemble Vocal<br />
Européen, gespecialiseerd<br />
<strong>in</strong> renaissancepolyfonie, en<br />
het Orchestre des Champs<br />
Élysées, opgericht <strong>in</strong> <strong>19</strong>91 met<br />
de bedoel<strong>in</strong>g het romantische<br />
en preromantische repertoire<br />
opnieuw te laten schitteren<br />
op orig<strong>in</strong>ele <strong>in</strong>strumenten.<br />
S<strong>in</strong>ds 2009 werkt Philippe<br />
Herreweghe samen met<br />
<strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong> <strong>Gent</strong><br />
actief aan de uitbouw van<br />
een groot symfonisch koor<br />
op Europees niveau. S<strong>in</strong>ds<br />
2001 is hij artistiek directeur<br />
van de Accademia delle<br />
Crete Senesi, het Toscaanse<br />
zomerfestival <strong>Collegium</strong><br />
<strong>Vocale</strong> Crete Senesi.<br />
Herreweghe werd meerdere<br />
keren onderscheiden.<br />
In <strong>19</strong>93 benoemd tot<br />
‘Cultureel Ambassadeur<br />
van Vlaanderen’. Een jaar<br />
later werd hem de orde<br />
van Officier des Arts et<br />
Lettres toegekend, en <strong>in</strong><br />
<strong>19</strong>97 werd hij benoemd als<br />
Doctor honoris causa aan<br />
foto: Stephan Vanfleteren<br />
de Katholieke Universiteit<br />
Leuven. In 2003 kreeg hij <strong>in</strong><br />
Frankrijk de titel Chevalier<br />
de la Légion d’Honneur<br />
toegekend. In 2010<br />
verleende de stad Leipzig<br />
aan Philippe Herreweghe<br />
de Bach-Medaille voor<br />
zijn grote verdienste als<br />
Bachuitvoerder. In 2017<br />
ontv<strong>in</strong>g Philippe Herreweghe<br />
een eredoctoraat aan de<br />
Universiteit <strong>Gent</strong>. In 2021<br />
verleende de Vlaamse<br />
Overheid aan Philippe<br />
Herreweghe de Ultima, prijs<br />
voor Algemene Culturele<br />
Verdienste als bekron<strong>in</strong>g voor<br />
zijn hele carrière.<br />
20 21
Biografieën<br />
Biografieën<br />
<strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong><br />
<strong>Gent</strong><br />
<strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong> <strong>Gent</strong><br />
werd opgericht <strong>in</strong> <strong>19</strong>70<br />
op <strong>in</strong>itiatief van Philippe<br />
Herreweghe samen met een<br />
groep bevriende studenten.<br />
Het ensemble paste als een<br />
van de eerste de nieuwe<br />
<strong>in</strong>zichten rond de uitvoer<strong>in</strong>g<br />
van barokmuziek toe op<br />
vocale muziek.<br />
Het ensemble verwierf al<br />
snel wereldfaam en was te<br />
gast op belangrijke podia en<br />
muziekfestivals. S<strong>in</strong>ds 2017<br />
organiseert het ensemble<br />
<strong>in</strong> Toscane een eigen<br />
zomerfestival: <strong>Collegium</strong><br />
<strong>Vocale</strong> Crete Senesi. Het<br />
ensemble brengt voor<br />
elk project een optimale<br />
bezett<strong>in</strong>g bijeen. Zo voert<br />
een solistisch ensemble<br />
muziek uit de renaissance<br />
uit. <strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong> <strong>Gent</strong><br />
heeft een eigen barokorkest,<br />
maar werkt daarnaast samen<br />
met andere ensembles op<br />
het gebied van historische<br />
muziek, zoals het Orchestre<br />
des Champs Élysées, het<br />
Freiburger Barockorchester<br />
en de Akademie für Alte<br />
Musik Berl<strong>in</strong>. Verder<br />
treedt het op met<br />
vooraanstaande orkesten<br />
als het Antwerp Symphony<br />
Orchestra, het Kon<strong>in</strong>klijk<br />
Concertgebouworkest, het<br />
Budapest Festival Orchestra<br />
en de Staatskapelle Dresden.<br />
<strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong> <strong>Gent</strong><br />
bracht op diverse labels<br />
meer dan 100 opnamen uit.<br />
Miriam Allan sopraan<br />
Barbora Kabátková<br />
mezzosopraan<br />
Mélodie Ruvio alt<br />
Benedict Hymas tenor<br />
Tore Tom Denys tenor<br />
Jimmy Holliday bas<br />
Sophie <strong>Gent</strong> viool<br />
Anna Pekkala viool<br />
Lambert Colson schalmei<br />
Ageet Zweistra cello<br />
Johannes Ötzbrugger luit<br />
Bart Vroomen trombone<br />
Maude Gratton klavecimbel<br />
foto: Luc Monsaert<br />
22 23
Verwacht<br />
Ach, dass ich Wassers<br />
gnug hätte<br />
PRJCT Amsterdam<br />
+ Maarten Engeltjes<br />
+ college Jan Van den Bossche<br />
Serie Oude<br />
Muziek<br />
Za 5 okt <strong>2024</strong><br />
Grote Zaal<br />
<strong>19</strong>.00 uur / College<br />
20.15 uur / Concert<br />
Seizoen <strong>2024</strong>-2025<br />
Serie Oude Muziek<br />
Zoals altijd kent de serie Oude muziek volop verrass<strong>in</strong>gen. Een muzikale reis met de<br />
13e-eeuwse ontdekk<strong>in</strong>gsreiziger Marco Polo naar Ch<strong>in</strong>a. Klaagzangen uit de barok van<br />
Bach&Zn. Een Montenegrijnse gitarist die Händel, Vivaldi, Rameau <strong>in</strong> een nieuw jasje<br />
steekt. Maar ook de grote meesterwerken ontbreken niet. Zoals het prachtige Stabat<br />
Mater van Scarlatti en de onverslaanbare, energieke Brandenburgse concerten van Bach.<br />
Veel te beleven!<br />
Liederen die tussen klacht, spijt en hoop zoeken naar<br />
lichtpunten <strong>in</strong> de duisternis, die zijn zo mooi. Countertenor<br />
Maarten Engeltjes en PRJCT Amsterdam laten dit horen.<br />
De pers prijst PRJCT Amsterdam om ‘rondheid van toon en<br />
flexibiliteit <strong>in</strong> klank’ (Forum Opéra) en als ‘een groot genot’.<br />
‘Virtuoos’, schreef Trouw over Engeltjes. En als er iemand<br />
<strong>in</strong> muziek kon rouwen, maar ook troost bieden, dan was het<br />
wel Bach.<br />
Dit concert biedt een bloemlez<strong>in</strong>g van de mooiste<br />
klaagzangen uit de barokperiode. Het verdriet komt tot uit<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> het lamento, een geliefde ariasoort voor componisten<br />
dat <strong>in</strong> die tijd een hoge vlucht nam. Niet alleen <strong>in</strong> handen<br />
van Johann Sebastian Bach, maar ook <strong>in</strong> die van zijn neef<br />
Johann Christoph, ‘een diepz<strong>in</strong>nig componist’, aldus Johann<br />
Sebastian.<br />
Programma: Johann Christoph Bach Ach dass ich Wassers<br />
gnug hätte / Franz Tunder Salve mi Jesu / Johann<br />
Sebastian Bach Stirb <strong>in</strong> mir, Welt und alle de<strong>in</strong>e Liebe uit<br />
cantate BWV 169 / Widerstehe doch der Sünde / Philipp<br />
He<strong>in</strong>rich Erlebach Wer sich dem Himmel übergeben /<br />
Dietrich Buxtehude Jubilate dom<strong>in</strong>o<br />
Maarten Engeltjes<br />
foto: Hans van der Woerd<br />
College ‘Bach en de altstem’<br />
Bach schreef enkele van<br />
zijn meest aangrijpende<br />
aria’s voor de altstem, met<br />
als bekendste hoogtepunt<br />
de aria Erbarme dich uit de<br />
Matthäus Passion. Had dit<br />
stemtype een specifieke<br />
betekenis en wie zong deze<br />
aria’s eigenlijk? Dit college<br />
gaat <strong>in</strong> op de rol van de<br />
altstem <strong>in</strong> Bachs oeuvre,<br />
aan de hand van enkele<br />
van zijn mooiste aria’s en<br />
solocantates.<br />
za 5 okt / 20.15 uur<br />
Ach, dass ich Wassers gnug hätte<br />
PRJCT Amsterdam + Maarten Engeltjes +<br />
college Jan Van den Bossche<br />
zo 6 okt / 15.00 uur<br />
The Canterbury Songs<br />
Nederlands Kamerkoor<br />
vr 22 nov / 20.15 uur<br />
E<strong>in</strong> deutsches Barockrequiem<br />
Vox Lum<strong>in</strong>is + college Jan Van den Bossche<br />
zo 1 dec / 20.15 uur<br />
De muzikale reizen van Marco Polo<br />
En Chordais, Ensemble Constant<strong>in</strong>ople +<br />
Kyriakos Kalaitzidis<br />
zo <strong>19</strong> jan / 20.15 uur<br />
Mysterieuze muzen<br />
Ensemble Correspondances + college Jan<br />
Van den Bossche<br />
za 25 jan / 20.15 uur<br />
Stabat Mater<br />
Cappella Amsterdam<br />
za 1 feb / 20.15 uur<br />
Ode on the death of Mr. Henry Purcell<br />
PRJCT Amsterdam, Maarten Engeltjes +<br />
Alexander Chance<br />
vr 21 feb / 20.15 uur<br />
Baroque<br />
MILOŠ + Arcangelo<br />
do 6 mrt / 20.15 uur<br />
De Brandenburgse concerten van Bach<br />
Amsterdam Baroque Orchestra + Ton<br />
Koopman + college Jan Van den Bossche<br />
zo 4 mei / 21.00 uur<br />
Broederlijk <strong>in</strong> barok<br />
Théotime Langlois de Swarte + Just<strong>in</strong> Taylor<br />
Bekijk het gehele nieuwe seizoen op<br />
muziekgebouw.nl.<br />
24 25
Verwacht<br />
Mei<br />
zo <strong>19</strong> mei / 20.15 uur<br />
<strong>Madrigalen</strong> <strong>in</strong> <strong>Arcadia</strong><br />
<strong>Collegium</strong> <strong>Vocale</strong> <strong>Gent</strong> +<br />
college Jan Van den Bossche<br />
13.30 uur / Kle<strong>in</strong>e Zaal<br />
Blikvangers (2+)<br />
De Stilte<br />
vr 31 mei / 20.15 uur<br />
At The Spot Where I F<strong>in</strong>d<br />
Myself<br />
Genevieve Murphy<br />
SoundLAB Workshop<br />
Maak je eigen muziek met de<br />
wonderlijkste <strong>in</strong>strumenten.<br />
Voor k<strong>in</strong>deren (7+) met<br />
volwassenen <strong>in</strong> de Atriumzaal<br />
om 13.00 uur op verschillende<br />
zondagen. Kaartjes via<br />
muziekgebouw.nl/soundlab<br />
WannaSw<strong>in</strong>g<br />
ma 20 mei / 20.15 uur<br />
Karima El Fillali<br />
wo 22 mei / 20.15 uur<br />
Like a Prayer<br />
Groot Omroepkoor<br />
do 23 mei / 20.15 uur<br />
Hollandse nieuwe<br />
Ralph van Raat<br />
vr 24 mei / 20.15 uur<br />
De stem van de blokfluit<br />
Orkest van de Achttiende<br />
Eeuw + Lucie Horsch<br />
za 25 mei / 20.15 uur<br />
A Thousand Thoughts<br />
Kronos Quartet + Sam Green<br />
Kijk Muziek<br />
zo 26 mei<br />
13.30 uur<br />
Tegenw<strong>in</strong>d (7+)<br />
De Stilte + Artvark<br />
Saxophone Quartet<br />
Juni<br />
za 1 jun / 20.15 uur<br />
Van Rameau tot<br />
Rachman<strong>in</strong>ov<br />
Nathalia Milste<strong>in</strong><br />
zo 2 jun / 11.00 uur /<br />
Kle<strong>in</strong>e Zaal<br />
Hollandse Meesters<br />
Ere Lievonen<br />
zo 2 jun / 20.15 uur<br />
Pathétique<br />
Pynarello<br />
wo 5 jun / 20.30 uur /<br />
Bimhuis<br />
Misha Mengelberg & Louis<br />
Andriessen: Goede Maten<br />
ICP Orchestra, McFadden,<br />
Bouwhuis, Mukaiyama,<br />
MacGregor, Hoogland,<br />
Herman, Provan + Kluster5<br />
Op de kade voor het<br />
Muziekgebouw staat de<br />
<strong>in</strong>teractieve muziek<strong>in</strong>stallatie<br />
WannaSw<strong>in</strong>g van theatermaakster<br />
Caecilia Thunissen<br />
en scenograaf Jan Boiten. Acht<br />
schommels sturen composities<br />
aan van hedendaagse<br />
componisten als Joey Roukens,<br />
Mayke Nas en Rob Zuidam.<br />
Zie voor meer <strong>in</strong>formatie<br />
muziekgebouw.nl/wannasw<strong>in</strong>g<br />
Huil van de Wolff<br />
Elke 22e van de maand<br />
kl<strong>in</strong>kt om 20.00 uur het<br />
geluidsmonument Huil van<br />
de Wolff van Martijn Padd<strong>in</strong>g<br />
ter her<strong>in</strong>ner<strong>in</strong>g aan oprichter<br />
van het Muziekgebouw<br />
Jan Wolff (<strong>19</strong>41 - 2012).<br />
muziekgebouw. nl/<br />
huilvandewolff<br />
Geheimtips<br />
Bijzondere concerten<br />
die je niet mag missen.<br />
muziekgebouw.nl/geheimtips<br />
Op de hoogte blijven?<br />
Mis geen enkel concert en schrijf je<br />
<strong>in</strong> voor onze nieuwsbrief! Scan de<br />
QR-code of ga naar muziekgebouw.<br />
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via<br />
Facebook, L<strong>in</strong>kedIn of Instagram.<br />
4’33 grand café<br />
Kom voor of na het concert eten<br />
<strong>in</strong> 4’33 grand café. Reserveren:<br />
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.<br />
Rondom het concert<br />
- Na aanvang van het concert heb je<br />
geen toegang meer tot de zaal.<br />
- Zet je mobiele telefoon uit voor<br />
aanvang van het concert.<br />
- Het maken van beeld- of<br />
geluidsopnamen <strong>in</strong> de zaal alleen<br />
met schriftelijke toestemm<strong>in</strong>g.<br />
- Algemene Bezoekersvoorwaarden<br />
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl<br />
Bij de prijs <strong>in</strong>begrepen<br />
Reserver<strong>in</strong>gskosten zijn bij de<br />
kaartprijs <strong>in</strong>begrepen.<br />
Ook een drankje, tenzij anders<br />
vermeld op je concertkaartje.<br />
Word Vriend<br />
Inkomsten uit kaartverkoop dekken<br />
ten dele onze kosten.<br />
Word vriend: met jouw steun<br />
kunnen we concerten op het<br />
hoogste niveau blijven organiseren.<br />
Meer <strong>in</strong>formatie:<br />
muziekgebouw.nl/wordvriend<br />
Dank!<br />
Wij kunnen niet zonder de steun van<br />
onze vaste subsidiënten en Vrienden<br />
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen<br />
daarvoor zeer erkentelijk.<br />
Druk b<strong>in</strong>nenwerk<br />
druk & pr<strong>in</strong>tservice<br />
Foto: Erik van Gurp<br />
26 27