2024 05 10 Monteverdi in Vlaanderen - B'Rock Vocal Consort & Orchestra

Toelichting
componist omspant. Net als in zijn
Mariavespers horen we ook in deze Selva
morale e spirituale een veelheid aan
compositietechnieken en stijlen. Uit deze
verzameling klinken drie werken: een zetting
van het Dixit Dominus, die mooi contrasteert
met zetting van dezelfde psalm van Adriaan
Willaert, een bescheiden Crucifixus en een
zeer omvangrijk zevenstemmig Gloria. Met
dit werk zitten we volop in de barok maar
ook hier besteedt Monteverdi heel veel
aandacht aan het contrapunt zoals hij dat
van zijn voorgangers had geleerd. Hij was een
revolutionair componist die toch ook de oude
stijl trouw bleef.
Madrigalen
In het tweede deel van dit concert volgen we
een andere lijn: het madrigaal. Dit wereldlijke
genre bloeide in heel Europa en Monteverdi
heeft er een grote bijdrage aan geleverd. Ook
hier horen we muziek van zijn voorgangers, te
weten Cipriano de Rore en Giaches de Wert.
Ook dit waren Vlamingen, al hadden ze hun
namen geïtalianiseerd. De Rore kwam uit het
Vlaamse Ronse en de Wert kwam, misschien,
uit het Nederlandse Weert. Beiden hadden
groot succes in Italië en de Rore werd door de
jonge Monteverdi omschreven als ‘de vader
van de muziek’.
Lichtere werken
Monteverdi begon zelf al heel jong madrigalen
te publiceren. Zijn eerste drie boeken staan
sterk onder invloed van vooral De Rore. Die
eerste boeken verschenen kort na elkaar,
toen Monteverdi nog in Mantua werkte. Daar
had hij in 1607 zijn eerste opera ten doop
gehouden, L’Orfeo, maar hij werd er slecht
betaald en lag voortdurend overhoop met
zijn broodheer. Maar met L’Orfeo had hij wel
een mijlpaal gecreëerd; we beschouwen het
stuk tegenwoordig als het startpunt van de
opera. Ondertussen ging hij ook door met
het componeren van madrigalen en de wat
lichtere Scherzi musicali. In dit laatste genre
publiceerde hij twee boeken, in 1607 en 1632.
Tekstuitbeelding en instrumenten
Het Vierde madrigaalboek uit 1603 is de
laatste collectie waarin Monteverdi uitsluitend
vocaal componeerde, nog steeds naar
het voorbeeld van De Rore en De Wert,
maar wel met steeds meer aandacht voor
tekstuitbeelding. Dat is goed te horen als
we de beide versies van Cruda Amarilli van
De Wert en Monteverdi vergelijken. Bij de
Wert horen we veel klagende chromatiek en
blijft het tempo gematigd. Monteverdi neemt
daar in zijn zetting duidelijk afstand van. Bij
hem zijn er meer overgangen en de zetting
van de tekst is al wat declamatorischer; er
zijn minder noten per lettergreep. Het stuk
van Monteverdi duurt dan ook korter. Dit
madrigaal komt uit het Vijfde madrigaalboek
van Monteverdi uit 1605 en vanaf die uitgave
gaat de barokstijl steeds meer domineren.
Hier vinden we voor het eerst een echte
basso-continuobegeleiding in enkele
madrigalen. Die trend zou doorzetten en ook
andere instrumenten zouden zelfstandige
partijen krijgen, waardoor het madrigaal
niet louter meer een vocaal genre was.
Ook de expressieve tekstuitbeelding en de
5