2024 04 25 Verborgen juwelen van Schubert en Schumann - Mark Padmore + Andrew West

Do 25 apr 2024
Grote Zaal
20.15 uur
Serie Grote
Zangers
Verborgen juwelen van
Schubert en Schumann
Mark Padmore
+ Andrew West
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Verborgen juwelen van
Schubert en Schumann
Mark Padmore
+ Andrew West
Mark Padmore tenor
Andrew West piano
Serie Grote
Zangers
Do 25 apr 2024
Grote Zaal
20.15 – 22.15 uur
ca. 45 minuten voor de pauze
ca. 50 minuten na de pauze
Voorprogramma
Grote Zaal / 19.30 - 19.50 uur
Gerben van der Werf
countertenor
Pieter Bogaert piano
Gerald Finzi (1901 - 1956)
Uit Before and After Summer
1. Childhood among the
Ferns
2. Before and After Summer
4. Overlooking the River
Herbert Howells (1892 - 1983)
King David
Ralph Vaughan Williams
(1872 - 1958)
Orpheus with his lute
Henri Duparc (1848 - 1933)
L’invitation au voyage
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Programma
Franz Schubert (1797 - 1828)
Willkommen und Abschied D767 (1822)
Drei Gesänge des Harfners D 478 (1816/1822)
··
Wer sich der Einsamkeit ergibt
··
Wer nie sein Brot mit Tränen aß
··
An die Türen will ich schleichen
An die Leier D 737 (1822/1823)
Im Frühling D 882 (1826)
Alinde D 904 (1827)
Über Wildemann D 884 (1826)
Am Fenster D 878 (1826)
Der Winterabend D 938 (1828)
Pauze
Robert Schumann (1810 - 1856)
Liederkreis op. 24 (1840)
··
Morgens steh’ ich auf
··
Es treibt mich hin
··
Ich wandelte unter den Bäumen
··
Lieb’ Liebchen
··
Schöne Wiege meine Leiden
··
Warte, warte, wilder Schiffsmann
··
Berg und Burgen schau’n herunter
··
Anfangs wollt’ ich fast verzagen
··
Mit Myrthen und Rosen
Sechs Gedichte und Requiem op. 90 (1850)
··
Lied eines Schmiedes
··
Meine Rose
··
Kommen und Scheiden
··
Die Sennin
··
Einsamkeit
··
Der schwere Abend
··
Requiem
3

Welkom
Welkom bij het debuut van Mark Padmore. Een tenor horen we niet vaak bij Grote Zangers.
Wel hadden we in het verleden een band met Werner Güra en Christoph Prégardien en al
veertien jaar is Ian Bostridge een belangrijke tenor op ons podium. Het ligt niet aan ons
dat we zo weinig tenoren presenteren bij Grote Zangers. Het is een zeldzaam stemtype.
Maar waarom?
Het antwoord is niet zo eensluidend. Een
begin van een antwoord ligt erin dat de
authentieke muziekpraktijk in de wereld van
liedkunst volkomen afwezig is. Schubert
schreef Winterreise voor tenor, maar zowel
concertorganisatoren als publiek horen
deze cyclus liever van een bariton; wat
Schubert voorschreef doet er blijkbaar niet
toe. Zangers voelen zich nauwelijks beperkt
liederen in andere liggingen te zingen.
Misschien niets mis mee, maar zo verdwijnt
wel de noodzaak voor jongemannen zich
te specialiseren in de hoge tenorstem.
Want die techniek aanleren vergt enorme
inspanningen. Slechts een fractie van
mannen wordt geboren met het tenorbereik
als natuurlijke ligging en tenor worden is
extra moeilijk. De falsetstem moet je naar
beneden halen en mixen met de borststem.
Tenoren die dat kunnen, zingen dus hele
hoge noten met de borststem, alsof ze
bariton zijn. Weinigen kunnen dat, daarom
is het gek genoeg een compliment over een
hoge tenor te zeggen ‘hij klinkt baritonaal’.
Tenslotte: Schubert en Schumann schreven
hun liederen een kleine tweehonderd jaar
geleden. Sindsdien zijn mannen in Europa
veel langer geworden. Langer betekent vaak
langere stembanden, dus een lagere stem.
Niet voor niets komen beroemde tenoren
tegenwoordig vaak uit gebieden waar
mensen minder lang zijn. Yonghoon Lee komt
uit Zuidoost-Azië, Juan Diego Flórez uit Zuid-
Amerika. Met terugwerkende kracht kunnen
we steeds meer het wonderlijke fenomeen
van Luciano Pavarotti waarderen: een reus
van een man met hoog testosterongehalte
die honingzoete én keiharde hoge C’s
eindeloos kon aanhouden.
Terug naar vanavond, naar Mark Padmore.
Veel mensen zullen hem kennen als
evangelist in de passies van Bach, die
hij vaak met het Concertgebouworkest
uitvoerde. Hij was artist in residence in de
Wigmore Hall en het Concertgebouw. Al
dertig jaar zingt hij Schubert en Schumann.
Ik kijk uit naar dit debuut en wens u een fijn
concert.
Theo van den Bogaard
Stichting Grote Zangers
Serie Grote Zangers is een samenwerking tussen
het Muziekgebouw en Stichting Grote Zangers
PS Grote Zangers 2024/25 staat online,
hoogtepunten zijn Matthias Goerne met
Schwanengesang en Philippe Jaroussky met
Franse ‘mélodies’.
4

Toelichting
Het Duits-Oostenrijkse lied kan bogen op een rijke geschiedenis die teruggaat tot de
wereld van de minnezangers uit de 12e en 13e eeuw. Toch is het pas in de latere klassieke
tijd en vooral in het begin van de 19e eeuw dat het Lied als kunstvorm werkelijk reliëf en
een vaste plek krijgt op het palet van bijna elke zichzelf respecterende componist.
Ondanks het voorbereidend werk van
componisten als Joseph Haydn, Wolfgang
Amadeus Mozart en Ludwig van Beethoven
is dat vooral de verdienste van Franz
Schubert en Robert Schumann. Zij begrepen
dat de Duits-Oostenrijkse poëzie van de late
18e en vroege 19e eeuw, die een bloeiperiode
kende met het werk van onder anderen
Johann Wolfgang von Goethe, Joseph
von Eichendorf en Wilhelm Müller, erom
schreeuwde op muziek gezet te worden.
De gedichten sloten naadloos aan bij de
romantische thema’s als de verering van de
natuur, de dolende zielen (de ‘Wanderer’),
de kracht van de liefde en de (on)eindigheid
van de dood en de componisten slaagden
erin ze te voorzien van inmiddels onsterfelijk
gebleken melodieën. Zowel Schubert
als Schumann lieten een rijk oeuvre van
liederen na, al dan niet gegroepeerd in
cycli als Winterreise, Die schöne Müllerin
(beide Schubert), Frauenliebe und -leben en
Dichterliebe (beide Schumann). Bij elkaar
honderden liederen, waarvan er waarschijnlijk
bij velen meer onbekend dan bekend zijn.
Vandaar dat Mark Padmore bij zijn debuut
in de serie Grote Zangers naast de bekende
‘Schuberthit’ Im Frühling een lans breekt
voor de minder bekende Schubertliederen en
twee veronachtzaamde cycli van Schumann.
5

Toelichting
Liederen van Franz Schubert
Als Franz Schubert vandaag de dag
geleefd had waren liederen als Gretchen
am Spinnrade, Erlkönig, Rastlose Liebe en
Der Tod und das Mädchen ongetwijfeld
succesvolle singles geweest. Op de
onvermijdelijke lp of cd waren deze
tophits dan omringd door andere juwelen,
die minder onder de algemene publieke
aandacht komen, maar die niet minder de
moeite waard zijn.
Liederen als Willkommen und Abschied,
Alinde en Über Wildemann zijn minstens
zulke vintage Schubert-songs als de bekende
werken, ze worden alleen wat minder vaak
uitgevoerd. Nu werd het merendeel van de
ruim zeshonderd liederen pas na zijn dood
ontdekt, maar we zijn inmiddels al bijna twee
eeuwen verder. Het is tekenend voor de
rijkdom van het oeuvre van Schubert dat er
nog steeds zo veel te ontdekken valt en dat
de kwaliteit allerwegen constant is.
Daarbij bleef de componist in ontwikkeling.
Zo is Willkommen und Abschied D767,
uitgebracht in 1826, een prachtige
middenweg tussen het Lied en een operaaria.
Schubert zette het werk van de dichter
Craighter de Jachelutta in 1826 in eerste
instantie in het Italiaans, waarschijnlijk in
de hoop om zijn carrière een internationale
boost te geven. Het werk is gebaseerd
op een rit te paard van Goethe naar zijn
geliefde Friederike von Brion. Net zoals in
het beroemde Erlkönig komt die rit terug in
het galopperende ritme van de begeleiding
dat alleen kort voor de laatste strofe even
significant stokt.
Hoewel Schubert pas in het laatste stadium
van zijn leven zijn beroemde liedcycli schreef,
was hij er al eerder mee bezig. Zo is de
Drei Gesänge des Harfners wel Schuberts
eerste echte liedcyclus genoemd. De teksten
komen uit Wilhelm Meisters Lehrjahre van
Goethe, waarin de harpspeler een cruciaal
persoon en later de vader blijkt van de
uit vele liederen bekende Mignon. In deze
verstilde liederen gaat het vooral om de
persoonlijke eenzaamheid en het verdriet van
de harpspeler. In de inleiding van het eerste
lied wekt Schubert meteen de suggestie van
een harp
Als Schubert vandaag de dag geleefd
zou hebben, zou An die Leier op tekst
van Franz von Bruchmann – die zich weer
baseerde op de klassieke Griekse dichter
Anacreon – een protestzang zijn. Schubert
maakt van dit pleidooi tegen geweld en vóór
de liefde vooral op harmonisch gebied een
meesterwerk waarin de grimmigheid van
‘oorlogsretoriek’ steeds prachtig oplost in
liefdevolle passages.
Net als in het wonderschone Im Frühling,
waarin de begeleiding als een soort thema
met variaties vertelt dat niets bij het
oude blijft, speelt ook in Alinde en Über
Wildemann de liefde een hoofdrol. Ook in
deze werken is het de begeleiding die het
meesterschap van Schubert verraadt. Zo
krijgt in Alinde het relaas van de man die
6

Toelichting
op een vrouw wacht een tragikomisch tintje
door de barcarolleachtige begeleiding en
is het in Über Wildemann de piano die de
sfeer van de ijzige winterkou neerzet die
de hoofdpersoon uit het gedicht van Ernst
Schulze – die ook Im Frühling schreef –
prefereert boven de lente die hem aan zijn
verloren geliefde doet denken.
Ook Am Fenster en Der Winterabend zijn
minder bekende meesterwerken waarin
Schubert zich een briljant muzikale
psycholoog toont. In Am Fenster, het relaas
van iemand die vrede lijkt te vinden binnen
de muren van iets wat lijkt op een klooster,
zet de componist bijvoorbeeld het gelukkige
heden en het problematische verleden
naast elkaar in een snelle shift van majeur
naar mineur. In Der Winterabend is het net
als in Über Wildemann de begeleiding die
de toon zet. Nu is het er een van knusse
geborgenheid.
Zo toont Schubert ook in deze minder
bekende liederen het vermogen om de
algehele emotie van de tekst, van een strofe,
van een zin zelfs, te vertalen naar een
melodie en een figuratie in de begeleiding die
direct beelden en emotie oproept.
Liederen van Robert Schumann
Robert Schumann mag zonder twijfel de
eerste ware erfgenaam genoemd worden
van de Liedtraditie die Schubert neerzette.
Ook Schumann slaagde erin om de sfeer en
het drama van een tekst in een melodie te
vangen en de begeleiding de tekst te laten
versterken of juist van een contrapunt te
voorzien.
Schumann was zich nog meer dan Schubert
bewust van de rol van de piano. Deze bepaalt
vaak in lange voor- en naspellen de sfeer
en hij zet de pianopartij in als een muzikale
tegenstem, een tendens die later door
Brahms en vooral Wolf verder uitgewerkt zou
worden. Waar Schubert ondanks beroemde
cycli als Die schöne Müllerin en Winterreise
vooral enkelvoudige liederen schreef, was
Schumann, net als in zijn pianowerken, meer
van het groeperen om tot een overkoepelende
spanningsboog of zelfs een soort doorlopend
verhaal te komen. Hij deed dat met
beroemde cycli als Frauenliebe und -leben
en Dichterliebe, maar ook met wat minder
bekende werken als Liederkreis op. 24, negen
liederen op teksten van Heinrich Heine, en
het in 1850 geschreven Sechs Gedichte und
Requiem op. 90.
Schumann schreef zijn eerste liederen in 1827,
een jaar voordat Schubert stierf. Hij was toen
17 jaar. Die liederen legden, mede dankzij de
invloed die het oeuvre van Schubert op de
jonge componist had, de basis voor een van
de grootste liedexplosies in de geschiedenis.
In 1840 componeerde hij op vleugels van zijn
liefde voor Clara Wieck, de vrouw met wie hij
in september van dat jaar zou trouwen, meer
dan honderdzestig liederen. Liederkreis op. 24
was de eerste cyclus die ontstond. Schumann
koos negen gedichten uit het Buch der Lieder
van Heinrich Heine, de dichter die hem al
sinds zijn jonge jaren fascineerde.
7

Toelichting
Liederkreis op. 24 is niet echt een verhalende
cyclus, al zijn de liederen verbonden door
een aantal terugkerende muzikale motieven
en door het overkoepelende thema van
een jonge minnaar die het lijden en de
angsten van een prille liefde aan den lijve
ondervindt. Dat thema moet Schumann
persoonlijk aangesproken hebben; hij zat
terwijl hij de liederen schreef nog midden in
de juridische procedure om bij de vader van
Clara een huwelijk af te dwingen. Al geloofde
Schumann blijkbaar wel in een goede afloop,
want het laatste lied Mit Myrthen und Rosen
is wat dat aangaat een ware apotheose, een
ode aan de liefde ter ere van zijn aanstaande
vrouw. In de daaraan voorafgaande liederen
laat Schumann horen dat hij de kunst van
Schubert uitstekend heeft afgekeken en
dat hij daar het zijne aan toevoegt. Zo is
Lieb’ Liebchen een fascinerend miniatuur,
waarin de piano de hamer van de timmerman
representeert die een kist maakt voor de
rusteloze dichter, klinkt in Warte, warte
wilde Schiffmann de onrust in over elkaar
buitelende toonladderfiguren en laat hij in
Anfangs wollt’ ich fast verzagen de lutherse
koraalmelodie Wer nur den lieben Gott lässt
walten geloof in de voorzienigheid en zijn
liefde voor Clara uitdrukken.
Tien jaar later, ten tijde van de Sechs
Gedichte und Requiem op. 90, zat Schumann
in minstens zo’n creatieve explosie als in
1840. Kamermuziek, liederen, koorwerken,
zoals zijn Requiem für Mignon en
orkestwerken als het Konzertstück voor vier
hoorns en orkest, vlogen als vanzelfsprekend
uit zijn pen. Ook beleefde zijn opera
Genoveva zijn première in Leipzig. Toen
hij in juli 1850 teleurgesteld terugkeerde
naar Dresden, omdat de opera al na drie
uitvoeringen weer van het programma
werd gehaald, werkte hij om zijn zinnen
wat te verzetten aan de Sechs Gedichte
und Requiem, wat een eerbetoon aan de
Oostenrijkse dichter Nikolaus Lenau zou
moeten worden. Schumann had de dichter
in 1829 ontmoet, die net als hij doorlopend
worstelde met psychische problemen.
Vanaf 1844 verbleef Lenau in een gesticht
en in 1850 was hij meer dood dan levend.
Schumann voegde aan de zes liederen op
tekst van Lenau een Duitse vertaling van
Requiem toe – een oudkatholiek gedicht
dat de Franse non Héloise geschreven zou
hebben na de dood van de scholastisch
filosoof Peter Abélard – omdat hij meende
dat Lenau al gestorven was. Een vergissing:
Lenau zou pas op de dag dat de cyclus in
première ging, op 22 augustus 1850, zijn
ogen voorgoed sluiten. Aan de sombere
pracht van de cyclus doet het niets af. In
de zes gedichten over verloren liefde wordt
de pijn van de dichter steeds intenser. Het
afsluitende Requiem komt ondanks het feit
dat het te vroeg voor de dood van Lenau
geschreven was, daarom toch als een
volstrekt logische conclusie.
Paul Janssen
8

Liedteksten
Franz Schubert
Willkommen und Abschied
Tekst: Johann Wolfgang von Goethe
Mijn hart klopt; snel te paard! De avond
wiegde al de aarde, maar ik was vrolijk met
vuur in mijn aderen en een gloed in mijn hart.
Ik zag je en mijn hart was bij jou. Maar bij
het ochtendgloren keek je mij na met een
vochtige blik. En toch, wat een geluk bemind
te worden!
Es schlug mein Herz; geschwind zu Pferde!
Es war gethan fast eh’ gedacht;
Der Abend wiegte schon die Erde
Und an den Bergen hing die Nacht:
Schon stand im Nebelkleid die Eiche
Ein aufgethürmter Riese da,
Wo Finsterniß aus dem Gesträuche
Mit hundert schwarzen Augen sah.
Dich seh ich, und die milde Freude
Floß von dem süßen Blick auf mich;
Ganz war mein Herz auf deiner Seite
Und jeder Athemzug für dich.
Ein rosenfarbnes Frühlingswetter
Umgab das liebliche Gesicht,
Und Zärtlichkeit für mich - Ihr Götter!
Ich hofft’ es, ich verdient’ es nicht!
Doch ach schon mit der Morgensonne
Verengt der Abschied mir das Herz:
In deinen Küssen, welche Wonne!
In deinem Auge, welcher Schmerz!
Ich ging, du standst und sahst zur Erden,
Und sahst mir nach mit nassem Blick:
Und doch, welch Glück geliebt zu werden!
Und lieben, Götter, welch ein Glück!
Der Mond von einem Wolkenhügel
Sah kläglich aus dem Duft hervor,
Die Winde schwangen leise Flügel,
Umsaus’ten schauerlich mein Ohr;
Die Nacht schuf tausend Ungeheuer;
Doch frisch und fröhlich war mein Muth:
In meinen Adern welches Feuer!
In meinem Herzen welche Glut!
9

Liedteksten
Drei Gesänge des Harfners
Tekst: Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832)
Wer sich der Einsamkeit ergibt
Wie zich aan de eenzaamheid overgeeft,
is al snel alleen. Laat mij maar lijden. Een
minnaar luistert: is zijn geliefde wel alleen?
Zo besluipt mij dag en nacht de pijn, het zeer.
Als ik eenzaam begraven lig dan zal ze mij
met rust laten!
Wer sich der Einsamkeit ergibt
Ach! der ist bald allein,
Ein jeder lebt, ein jeder liebt,
Und läßt ihn seiner Pein.
Ja, laßt mich meiner Qual!
Und kann ich nur einmal
Recht einsam seyn,
Dann bin ich nicht allein.
Es schleicht ein Liebender lauschend acht!
Ob seine Freundin allein?
So überschleicht bei Tag und Nacht
Mich Einsamen die Pein,
Mich Einsamen die Qual.
Ach werd ich erst einmal
Einsam in Grabe seyn,
Da läßt sie mich allein!
Wer nie sein Brot mit Tränen aß
Wie nooit zijn brood in tranen at en in
donkere nachten huilend op bed zat kent
jullie, hemelse machten, niet. Jullie laten ons
leven, maken de armen schuldig en laten
hem dan lijden, want alle schuld wordt op
aarde gewroken.
Wer nie sein Brot mit Tränen ass,
Wer nie die kummervollen Nächte
Auf seinem Bette weinend sass,
Der kennt euch nicht, ihr himmlischen
Mächte!
Ihr führt ins Leben uns hinein,
Ihr lasst den Armen schuldig werden,
Dann überlasst ihr ihn der Pein:
Denn alle Schuld rächt sich auf Erden.
An die Türen will ich schleichen
Ik ga van deur tot deur gaan, stil en nederig.
Een vriendelijke hand biedt voedsel en ik ga
weer verder. Ieder zal zich gelukkig prijzen,
als hij aan mij denkt, en een traan plengen,
maar waarom weet ik niet.
An die Türen will ich schleichen,
Still und sittsam will ich stehen,
Fromme Hand wird Nahrung reichen,
Und ich werde weiter gehn.
Jeder wird sich glücklich scheinen,
Wenn mein Bild vor ihm erscheint,
Eine Träne wird er weinen,
Und ich weiss nicht, was er weint.
10

Liedteksten
An die Leier
Tekst: Franz Seraph Ritter von Bruchmann
(1798 - 1867)
Ik wil zingen over Atreus’ zonen en Kadmos,
maar mijn snaren kunnen alleen liefde laten
klinken. Ik heb de snaren vervangen voor het
vertolken van Alcides zegetocht, maar ook
deze brengen enkel liefdesgeluiden voort.
Vaarwel dus, helden!
Ich will von Atreus’ Söhnen,
Von Kadmus will ich singen!
Doch meine Saiten tönen
Nur Liebe im Erklingen.
Ich tauschte um die Saiten,
Die Leier möcht ich tauschen!
Alcidens Siegesschreiten
Sollt ihrer Macht entrauschen!
Doch auch die Saiten tönen
Nur Liebe im Erklingen!
So lebt denn wohl, Heroen!
Denn meine Saiten tönen
Statt Heldensang zu drohen,
Nur Liebe im Erklingen.
Im Frühling
Tekst: Ernst Konrad Friedrich Schulze (1789 - 1817)
Stil zit ik op de heuvel. Het waait zacht in
het groene dal waar ik in de prille lente zo
gelukkig was. Waar ik zo vertrouwd naast
haar liep en haar in de hemel zag. Zie hoe
de lente gluurt vanuit de bloesem. Niet alle
bloemen zijn echter gelijk. Alles is nog steeds
hetzelfde, maar lust en strijd wisselen elkaar
af. Liefde en leed blijven achter. Was ik maar
een vogeltje, dan zou ik hier blijven en de
hele zomer over haar zingen.
Still sitz ich an des Hügels Hang,
Der Himmel ist so klar,
Das Lüftchen spielt im grünen Tal,
Wo ich beim ersten Frühlingsstrahl
Einst, ach, so glücklich war.
Wo ich an ihrer Seite ging
So traulich und so nah,
Und tief im dunkeln Felsenquell
Den schönen Himmel blau und hell,
Und sie im Himmel sah.
Sieh, wie der bunte Frühling schon
Aus Knosp’ und Blüte blickt!
Nicht alle Blüten sind mir gleich,
Am liebsten pflückt’ ich von dem Zweig,
Von welchem sie gepflückt.
Denn alles ist wie damals noch,
Die Blumen, das Gefild;
Die Sonne scheint nicht minder hell,
Nicht minder freundlich schwimmt im Quell
Das blaue Himmelsbild.
Es wandeln nur sich Will und Wahn,
Es wechseln Lust und Streit,
Vorüber flieht der Liebe Glück,
Und nur die Liebe bleibt zurück,
Die Lieb’ und ach, das Leid!
O wär ich doch ein Vöglein nur
Dort an dem Wiesenhang!
Dann blieb’ ich auf den Zweigen hier,
Und säng ein süsses Lied von ihr,
Den ganzen Sommer lang.
11

Liedteksten
Alinde
Tekst: Johann Friedrich Rochlitz (1769 - 1842)
De zon daalt in zee en zij zou daar komen.
‘Heb jij Alinde gezien, maaier?’ ‘Ik moet naar
mijn vrouw en kinderen en zie geen andere
meisjes.’ De maan komt op en nog is ze er
niet. ‘Visser, heb jij Alinde gezien?’ ‘Ik moet
kijken naar mijn netten. Kijk eens wat een
vangst.’ De sterren flonkeren en nog komt
ze niet. ‘Jager, heb jij Alinde gezien?’ ‘Ik ben
achter een bruine reebok aan. Daar gaat
hij.’ Bang dwaal ik rond. ‘Echo, jij zult mijn
verdriet wel begrijpen. Alinde.’ ‘Alinde’ liet de
echo weerklinken. Daar zag ik haar naast mij
staan. ‘Je zocht zo trouw, vind haar nu!’
Die Sonne sinkt ins tiefe Meer,
Da wollte sie kommen.
Geruhig trabt der Schnitter einher,
Mir ist’s beklommen.
‘Hast, Schnitter, mein Liebchen nicht
gesehn?
Alinde, Alinde!’
‘Zu Weib und Kindern muss ich gehn,
Kann nicht nach andern Dirnen sehn;
Sie warten mein unter der Linde.’
‘Hast, Fischer, mein Liebchen nicht gesehn?
Alinde, Alinde!’
‘Muss suchen, wie mir die Reusen stehen,
Hab nimmer Zeit nach Jungfern zu gehen,
Schau, welch einen Fang ich finde.’
Die lichten Sterne ziehn herauf,
Noch will sie nicht kommen.
Dort eilt der Jäger in rüstigem Lauf,
Mir ist’s beklommen.
‘Hast, Jäger, mein Liebchen nicht gesehn?
Alinde, Alinde!’
‘Muss nach dem bräunlichen Rehbock gehen,
Hab nimmer Lust nach Mädeln zu sehn;
Dort schleicht er im Abendwinde.’
In schwarzer Nacht steht hier der Hain,
Noch will sie nicht kommen.
von allen Lebendgen irr ich allein,
Bang und beklommen.
‘Dir, Echo, darf ich mein Leid Gesten:
Alinde, Alinde!’
‘Alinde’, liess Echo leise herüberwehn;
Da sah ich sie mir zur Seite stehn:
’Du suchtest so treu, nun finde!’
Der Mond betritt die Himmelsbahn,
Noch will sie nicht kommen.
Dort legt der Fischer das Fahrzeug an,
Mir ist’s beklommen.
12

Liedteksten
Über Wildemann
Tekst: Ernst Konrad Friedrich Schulze
Ik wandel gehaast door bos en sneeuw. Altijd
kijk ik liever naar winter uit. Op de groene,
kleurrijke weiden zie ik altijd mijn lijden. O
lenteschijn, o bloesempracht, zal ik dan nooit
van jou genieten?
Die Winde sausen am Tannenhang,
Die Quellen brausen das Tal entlang;
Ich wandre in Eile durch Wald und Schnee,
Wohl manche Meile von Höh’ zu Höh’.
Und will das Leben im freien Tal
Sich auch schon heben zum Sonnenstrahl,
Ich muß vorüber mit wildem Sinn
Und blicke lieber zum Winter hin.
Auf grünen Heiden, auf bunten Au’n,
Müßt ich mein Leiden nur immer schaun,
Daß selbst am Steine das Leben sprießt,
Und ach, nur eine ihr Herz verschließt.
O Liebe, Liebe, o Maienhauch,
Du drängst die Triebe aus Baum und Strauch,
Die Vögel singen auf grünen Höh’n,
Die Quellen springen bei deinem Wehn.
Mich läßt du schweifen im dunklen Wahn
Durch Windespfeifen auf rauher Bahn.
O Frühlingsschimmer, o Blütenschein,
Soll ich denn nimmer mich dein erfreun?
Am Fenster
Tekst: Johann Gabriel Seidl (1804 - 1875)
Lieve, vertrouwde muren, die in het maanlicht
naar beneden staren. Ooit zagen jullie mij
met mijn hoofd in vermoeide handen. Die tijd
van verdriet is voorbij, velen gaan met mij de
weg door het leven. Jij muur, denkt dat ik nog
somber ben, maar als de maan schijnt dan zie
ik bij elk raam een gezicht dat naar de hemel
kijkt en ook aan mij denkt.
Ihr lieben Mauern, hold und traut,
Die ihr mich kühl umschliesst,
Und silberglänzend nieserschaut,
Wenn droben Vollmond ist!
Ihr saht mich einst so traurig da,
Mein Haupt auf schlaffer Hand, Als
ich in mir allein mich sah,
Und Keiner mich verstand.
Jetzt brach ein ander Licht heran,
Die Trauerzeit ist um,
Und Manche zieh’n mit mir die Bahn
Durch’s Lebensheiligtum.
Sie raubt der Zufall ewig nie
Aus meinem treuen Sinn,
In tiefster Seele trag’ ich sie,
Da reicht kein Zufall hin.
Du Mauer wähnst mich trüb wie einst,
Das ist die stille Freud;
Wenn du vom Mondlicht widerscheinst,
Wird mir die Brust so weit.
An jedem Fenster wähn’ ich dann
Ein Freundeshaupt, gesenkt,
Das auch so schaut zum Himmel an,
Das auch so meiner denkt.
13

Liedteksten
Der Winterabend
Tekst: Karl Gottfried von Leitner (1800 - 1890)
Het is zo stil en sereen rondom mij. De zon
is onder en de avondschemering nadert.
Wat geniet ik van de rust. Ik zit helemaal
alleen in het donker en alleen het maanlicht
komt zachtjes mijn kamer binnen. Het is een
geliefde bezoeker, die mij niet stoort, die
een plek krijgt als hij wil blijven en weggaat
als het hem niet bevalt. Dan zit ik graag stil
bij het raam en denk terug aan een mooie,
verdwenen tijd. Denk terug aan haar en
het geluk van de liefde, zucht zachtjes en
overpeins en overpeins.
Es ist so still, so heimlich um mich,
Die Sonne ist untern, der Tag entwich.
Wie schnell nun heran der Abend graut!
Mir ist es recht, sonst ist mir’s zu laut.
Jetzt aber ist’s ruhig, es hämmert kein
Schmied,
Kein Klempner, das Volk verlief und ist müd.
Und selbst, dass nicht rass’le der Wagen
Lauf,
Zog Decken der Schnee durch die Gassen
auf.
Wie tut mir so wohl der selige Frieden!
Da sitz ich im Dunkeln, ganz abgeschieden,
So ganz für mich; nur der Mondenschein
Kommt leise zu mir ins Gemach.
Er kennt mich schon und lässt mich
schweigen,
Nimmt nur seine Arbeit, die Spindel, das
Gold,
Und spinnet stille, webt und lächelt hold,
Und hängt dann sein schimmerndes
Schleiertuch
Ringsum an Gerät und Wänden aus.
Ist gar ein stiller, ein lieber Besuch,
Macht mir gar keine Unruh’ im Haus.
Will er bleiben, so hat er Ort,
Freut’s ihn nimmer, so geht er fort.
Ich sitze dann stumm im Fenster gern
Und schaue hinauf in Gewölk und Stern.
Denke zurück, ach weit, gar weit
In eine schöne verschwundne Zeit.
Denk an sie, an das Glück der Minne,
Seufze still und sinne und sinne.
Robert Schumann
Liederkreis op. 24
Tekst: Heinrich Heine (1797 - 1856)
1. Morgens steh’ ich auf und frage
‘s Morgens sta ik op en vraag mij af of mijn
geliefde komt. ‘s Avonds val ik klagend neer
als zij weer wegbleef. ‘s Nachts lig ik wakker
en dromend loop ik door de dag.
Morgens steh’ ich auf und frage:
Kommt feins Liebchen heut?
Abends sink’ ich hin und klage:
Aus blieb sie auch heut.
In der Nacht mit meinem Kummer
lieg’ ich schlaflos, lieg ich wach;
träumend, wie im halben Schlummer,
träumend wandle ich bei Tag.
14

Liedteksten
2. Es treibt mich hin
Ik ga van hier naar daar. Straks zie ik haar, de
allermooiste. Uren kruipen langzaam voort,
maak haast! De Horen* drijven de spot met
de haastige geliefde.
Es treibt mich hin, es treibt mich her!
Noch wenige Stunden, dann soll ich sie
schauen,
sie selber, die schönste der schönen
Jungfrauen; -
du armes Herz, was pochst du so schwer!
Die Stunden sind aber ein faules Volk!
Schleppen sich behaglich träge,
schleichen gähnend ihre Wege; -
tummle dich, du faules Volk!
Tobende Eile mich treibend erfaßt!
Aber wohl niemals liebten die Horen; -
heimlich im grausamen Bunde verschworen,
spotten sie tückisch der Liebenden Hast.
* de drie godinnen van de seizoenen, in Latijn
ook Horae (uren)
3. Ich wandelte unter den Bäumen
Ik wandelde onder de bomen, alleen met
mijn verdriet. Wie heeft jullie dit woordje
geleerd, vogels hoog in de lucht? Als mijn
hart het hoort, doet het nog eens zo’n pijn.
‘Een meisje zong het telkens en toen hebben
wij het gevangen, dat mooie gouden woord.’
Vertel me dat niet meer. Jullie willen mijn
verdriet stelen, maar ik vertrouw niemand.
Ich wandelte unter den Bäumen
mit meinem Gram allein;
da kam das alte Träumen
und schlich mir ins Herz hinein.
Wer hat euch dies Wörtlein gelehret,
ihr Vöglein in luftiger Höh’?
Schweigt still! wenn mein Herz es höret,
dann tut es noch einmal so weh.
“Es kam ein Jungfräulein gegangen,
die sang es immerfort,
da haben wir Vöglein gefangen
das hübsche, goldne Wort.”
Das sollt ihr mir nicht erzählen,
Ihr Vöglein wunderschlau;
ihr wollt meinem Kummer mir stehlen,
ich aber niemandem trau’.
15

Liedteksten
4. Lieb’ Liebchen
Liefje, leg je hand eens op mijn hart en hoor
hoe het klopt. Daar timmert een timmerman
een doodskist. Dag en nacht hamert het.
Haast je toch, meester timmerman, zodat ik
spoedig kan slapen.
Lieb’ Liebchen, leg’s Händchen aufs Herze
mein; -
Ach, hörst du, wie’s pochet im Kämmerlein?
Da hauset ein Zimmermann schlimm und arg,
Der zimmert mir einen Totensarg.
Es hämmert und klopfet bei Tag und bei
Nacht;
Es hat mich schon längst um den Schlaf
gebracht.
Ach! sputet Euch, Meister Zimmermann,
Damit ich balde schlafen kann.
5. Schöne Wiege meiner Leiden
Mooie wieg van mijn lijden, mooi graf van
mijn rust, mooie stad, we moeten afscheid
nemen. Vaarwel plek, waar ik mijn geliefde
voor het eerst zag. Had ik je maar nooit
gezien, dan zou ik nu niet zo ellendig zijn.
Ik wilde enkel een stil leven leiden, waar
jouw adem waait. Maar jij spreekt bittere
woorden en mijn hart is gewond. Mijn moede
ledematen sleur ik voort met een wandelstok,
tot ik mijn hoofd leg in een koel graf.
Lebe wohl, du heil’ge Schwelle,
wo da wandelt Liebchen traut;
lebe wohl! du heil’ge Stelle,
wo ich sie zuerst geschaut.
Hätt’ ich dich doch nie gesehn1,
schöne Herzenskönigin!
Nimmer wär’ es dann geschehen,
daß ich jetzt so elend bin.
Nie wollt’ ich dein Herze rühren,
Liebe hab’ ich nie erfleht;
nur ein stilles Leben führen
wollt’ ich, wo dein Odem weht.
Doch du drängst mich selbst von hinnen,
bittre Worte spricht dein Mund;
Wahnsinn wühlt in meinen Sinnen,
und mein Herz ist krank und wund.
Und die Glieder matt und träge
schlepp’ ich fort am Wanderstab,
bis mein müdes Haupt ich lege
ferne in ein kühles Grab.
Schöne Wiege meiner Leiden,
schönes Grabmal meiner Ruh’,
schöne Stadt, wir müssen scheiden, -
Lebe wohl! ruf’ ich dir zu.
16

Liedteksten
6. Warte, warte wilder Schiffmann
Wacht zeeman, ik kom snel naar de haven
en neem van twee vrouwen afscheid: van
Europa en haar. Stroom uit mijn ogen, bloed,
zodat ik daarmee mijn pijnen kan beschrijven.
Waarom huiver je nu om mijn bloed te zien,
terwijl ik vele jaren met bloedend hart voor
je stond. Eva in het paradijs bracht de dood,
Eris het vuur van Troje, en jij bracht beide.
Warte, warte, wilder Schiffmann,
gleich folg’ ich zum Hafen dir;
von zwei Jungfraun nehm’ ich Abschied,
von Europa und von ihr.
Blutquell, rinn’ aus meinen Augen,
Blutquell, brich aus meinem Leib,
daß ich mit dem heißen Blute
meine Schmerzen niederschreib’.
Ei, mein Lieb, warum just heute
schaudert’s dich, mein Blut zu sehn?
Sahst mich bleich und herzeblutend
lange Jahre vor dir stehn! Oh!
Kennst du noch das alte Liedchen
von der Schlang’ im Paradies,
die durch schlimme Apfelgabe
unsern Ahn ins Elend stieß.
7. Berg’ und Burgen schaun herunter
Bergen en burchten kijken neer op de
heldere Rijn, waar mijn bootje zeilt in de
zon. Ik kijk naar het spel van de golven.
Veelbelovend lokt de pracht van de stroom
naar beneden, maar stralend bovenaan,
verbergt zijn binnenste dood en nacht.
Stroom, jij bent precies mijn geliefde, die
lacht ook zo vroom en mild.
Berg’ und Burgen schaun herunter
in den spiegelhellen Rhein,
und mein Schiffchen segelt munter,
rings umglänzt von Sonnenschein.
Ruhig seh’ ich zu dem Spiele
goldner Wellen, kraus bewegt;
still erwachen die Gefühle,
die ich tief im Busen hegt’.
Freundlich grüssend und verheißend
lockt hinab des Stromes Pracht;
doch ich kenn’ ihn, oben gleißend,
birgt sein Innres Tod und Nacht.
Oben Lust, im Busen Tücken,
Strom, du bist der Liebsten Bild!
Die kann auch so freundlich nicken,
lächelt auch so fromm und mild.
Alles Unheil brachten Äpfel!
Eva bracht’ damit den Tod,
Eris brachte Trojas Flammen,
du brachst’st beides, Flamm’ und Tod.
17

Liedteksten
8. Anfangs wollt ich fast verzagen
Ik wilde bijna opgeven en toch heb ik het
uitgehouden, maar vraag me niet hoe.
Anfangs wollt’ ich fast verzagen,
und ich glaubt’, ich trüg’ es nie;
und ich hab’ es doch getragen -
aber fragt mich nur nicht, wie?
9. Mit Myrten und Rosen
Ik zou dit boek willen versieren met mirten en
rozen als een doodskist voor mijn liederen.
Kon ik mijn liefde ook maar begraven. Het
bloemetje op het graf bloeit alleen voor mij
als ik er zelf in lig. Hier zijn de liederen die
eerst wild als een lavastroom uit de Etna
ontsprongen en nu stil en dood lijken. Maar
de oude gloed wordt tot leven gewekt als
de geest van liefde over ze heen zweeft.
Eens zal jij dit boek in handen krijgen en dan
kijken de letters smekend in jouw ogen en
fluisteren met weemoed en liefdesadem.
Hier sind nun die Lieder, die einst so wild,
Wie ein Lavastrom, der dem Ätna entquillt,
Hervorgestürzt aus dem tiefsten Gemüt,
Und rings viel blitzende Funken versprüht!
Nun liegen sie stumm und totengleich,
Nun starren sie kalt und nebelbleich,
Doch aufs neu’ die alte Glut sie belebt,
Wenn der Liebe Geist einst über sie schwebt.
Und es wird mir im Herzen viel Ahnung laut:
Der Liebe Geist einst über sie taut;
Einst kommt dies Buch in deine Hand,
Du süsses Lieb im fernen Land.
Dann löst sich des Liedes Zauberbann,
Die blassen Buchstaben schaun dich an,
Sie schauen dir flehend ins schöne Aug’,
Und flüstern mit Wehmut und Liebeshauch.
Mit Myrthen und Rosen, lieblich und hold,
Mit duft’gen Zypressen und Flittergold,
Möcht’ ich zieren dies Buch wie ’nen
Totenschrein,
Und sargen meine Lieder hinein.
O könnt’ ich die Liebe sargen hinzu!
Auf dem Grabe der Liebe wächst Blümlein
der Ruh’,
Da blüht es hervor, da pflückt man es ab,—
Doch mir blüht’s nur, wenn ich selber im
Grab.
18

Liedteksten
Sechs Gedichte und Requiem
Tekst: Nikolaus Lenau (1802 - 1850)
Lied eines Schmiedes
Fijn paardje, ik besla je voet. Draag trouw je
heer, met elke stap draag je de ruiter dichter
bij de hemel. Wees braaf en snel, en kom
terug!
Fein Rößlein, ich
Beschlage dich,
Sei frisch und fromm,
Und wieder komm!
Trag deinen Herrn
Stets treu dem Stern,
Der seiner Bahn
Hell glänzt voran.
Trag auf dem Ritt
Mit jedem Tritt
Den Reiter du
Dem Himmel zu!
Nun Rößlein, ich
Beschlage dich,
Sei frisch und fromm,
Und wieder komm!
Meine Rose
De mooie roos, geknikt en verbleek door de
zon, geef ik water. Jou, roos van mijn hart,
krom en bleek door het lijden, zou ik graag
mijn ziel geven, maar ik zou je helaas niet
zien opbloeien.
Dem holden Lenzgeschmeide,
Der Rose, meiner Freude,
Die schon gebeugt und blasser
Vom heißen Strahl der Sonnen,
Reich‘ ich den Becher Wasser
Aus dunklem, tiefem Bronnen.
Du Rose meines Herzens!
Vom stillen Strahl des Schmerzens
Bist du gebeugt und blasser;
Ich möchte dir zu Füßen,
Wie dieser Blume Wasser,
Still meine Seele gießen!
Könnt‘ ich dann auch nicht sehen
Dich freudig auferstehen.
Kommen und scheiden
Als zij kwam, was haar beeld lieflijk als het
eerste groen. Wat ze zei, klonk als het eerste
lentelied. Toen zij vaarwel wuifde leek het
alsof mijn laatste jongensdroom verdween.
So oft sie kam, erschien mir die Gestalt
So lieblich wie das erste Grün im Wald.
Und was sie sprach, drang mir zum Herzen
ein
Süß wie des Frühlings erstes Lied.
Und als Lebwohl sie winkte mit der Hand,
War‘s, ob der letzte Jugendtraum mir
schwand.
19

Liedteksten
Die Sennin
Mooie herderin, luister hoe jouw gezang
wordt doorgegeven door de rotsen. Eens
echter zul je vertrekken en treurig zullen
de grauwe rotstoppen aan jouw liederen
denken.
Schöne Sennin, noch einmal
Singe deinen Ruf in’s Thal,
Daß die frohe Felsensprache
Deinem hellen Ruf erwache.
Horch, o Sennin, wie dein Sang
In die Brust den Bergen drang,
Wie dein Wort die Felsenseelen
Freudig fort und fort erzählen!
Aber einst, wie Alles flieht,
Scheidest du mit deinem Lied,
Wenn dich Liebe fortbewogen,
Oder dich der Tod entzogen.
Und verlassen werden stehn,
Traurig stumm herübersehn
Dort die grauen Felsenzinnen
Und auf deine Lieder sinnen.
Einsamkeit
Donkere sparren, zachtjes klaagt de
bron... Hart, dit is de juiste plek voor jouw
weeklagen. Klaag maar, hier gaat stil de
geest van de liefde. Jouw tranen gaan niet
verloren in het mos; God begrijpt jouw liefde.
Wild verwachs‘ne dunkle Fichten,
Leise klagt die Quelle fort;
Herz, das ist der rechte Ort
Für dein schmerzliches Verzichten!
Grauer Vogel in den Zweigen,
Einsam deine Klage singt,
Und auf deine Frage bringt
Antwort nicht des Waldes Schweigen.
Wenn‘s auch immer Schweigen bliebe,
Klage, klage fort; es weht,
Der dich höret und versteht,
Stille hier der Geist der Liebe.
Nicht verloren hier im Moose,
Herz, dein heimlich Weinen geht,
Deine Liebe Gott versteht,
Deine tiefe, hoffnungslose!
20

Liedteksten
Der schwere Abend
De donkere wolken hingen laag, terwijl wij
treurig door de tuin gingen. Net als onze
liefde was de nacht heet, stil en somber.
Toen ik jou verliet wenste ik ons de dood toe.
Die dunklen Wolken hingen
Herab so bang und schwer,
Wir beide traurig gingen
Im Garten hin und her.
So heiß und stumm, so trübe
Und sternlos war die Nacht,
So ganz wie unsre Liebe
Zu Tränen nur gemacht.
Und als ich mußte scheiden
Und gute Nacht dir bot,
Wünscht‘ ich bekümmert beiden
Im Herzen uns den Tod.
Requiem
Rust van 't smartelijk vermoeien en van
't vurig liefdesgloeien! Degene die naar het
gelukzalige samenzijn terug bleef verlangen,
ging het huis van de Heiland binnen. Hoor je?
Jubelzang klinkt, vreugdetonen waarin de
engelenharp klinkt.
Ruh’ von schmerzensreichen Mühen
Aus und heißem Liebesglühen;
Der nach seligem Verein
Trug Verlangen,
Ist gegangen
Zu des Heilands Wohnung ein.
Dem Gerechten leuchten helle
Sterne in des Grabes Zelle,
Ihm, der selbst als Stern der Nacht
Wird erscheinen,
Wenn er seinen
Herrn erschaut im Himmelspracht.
Seid Fürsprecher, heil‘ge Seelen,
Heil‘ger Geist, laß Trost nicht fehlen;
Hörst du? Jubelsang erklingt,
Feiertöne,
Darein die schöne
Engelsharfe singt:
Ruh‘ von schmerzenreichen Mühen
Aus und heißem Liebesglühen;
Der nach seligem Verein
Trug Verlangen,
Ist gegangen
Zu des Heilands Wohnung ein.
21

Biografieën
Componisten
Franz Schubert
Franz Schubert (1797 -
1828) was de zoon van een
muzikale schoolmeester
die hem leerde vioolspelen;
pianoles kreeg hij van zijn
oudere broer. Ook leerde
hij zingen. Met zijn mooie
jongenssopraan werd hij
op zijn elfde aangenomen
als koorknaapje in de
keizerlijke hofkapel die
verbonden was met het
Stadtskonvikt, de beste
onderwijsinstelling van
Wenen.
22
Hier kreeg Schubert onder
anderen les van Antonio
Salieri. Op zijn dertiende
begon hij liederen te
componeren en al op zijn
zeventiende ontstond
zijn eerste meesterwerk
in dit genre: Gretchen am
Spinnrade. De liederen
‘vloeiden’ uit zijn pen en
met een totaal van zo’n
zeshonderd liedcomposities
wist hij bij een select
publiek grote naam te
maken. Door zijn vrienden,
regelmatig bijeen in
‘Schubertiades’, leerde hij
steeds nieuwe dichters
kennen, bijvoorbeeld Wilhelm
Müller wiens gedichten hem
inspireerden tot zijn twee
grote liedcycli: Die schöne
Müllerin en Winterreise.
Hij werkte een tijd als
hulponderwijzer om onder
militaire dienst uit te komen
en vervolgens verdiende hij
de kost als muziekdocent.
Aan erkenning in de salons
van vrienden en rijke
muziekminnaars heeft
het hem niet ontbroken,
maar tijdens zijn leven
vond slechts eenmaal een
openbaar concert plaats
dat geheel was gewijd aan
zijn muziek. Dat was acht
maanden voor zijn dood. Hij
stierf op 31-jarige leeftijd aan
de gevolgen van syfilis en
buiktyfus.

Biografieën
Robert Schumann
Robert Schumann (1810 -
1856) werd geboren in
Zwickau ten zuiden van
Leipzig, als zoon van een
boekhandelaar en uitgever.
Al op jonge leeftijd kreeg
hij pianoles en trad hij
op in kleine kring. Toen
hij zestien was stierf zijn
vader, en naar de wens
van zijn moeder ging hij in
Leipzig rechten studeren.
Al snel werd hem duidelijk
dat muziek zijn leven was.
Bij zijn pianoleraar Friedrich
Wieck leerde hij in 1828 diens
dochter Clara kennen, met
wie hij later zou trouwen.
Zijn compositieleraar
was Heinrich Dorn, en
vele pianocomposities
ontstonden in de jaren
dertig. Tegelijkertijd
schreef hij in het door
hem opgerichte Neue
Zeitschrift für Musik dat
nog altijd bestaat. In de vele
bewonderende artikelen
over het werk van zijn
grote tijdgenoten kwam
Schumanns ruimhartige
karakter volop tot uiting.
Na de vele liedcomposities
uit 1840, het jaar van
zijn huwelijk met Clara,
ontstond een jaar later zijn
Eerste symfonie. Al in 1842
waren er tekenen van een
geestesziekte, veroorzaakt
door veel vroeger opgelopen
syfilis. Toch bleef hij als
componist enorm productief,
werkte als dirigent in
Düsseldorf en was leraar
aan het conservatorium van
Leipzig. In 1854 probeerde
hij zichzelf te verdrinken
in de Rijn, waarna hij werd
opgenomen in een instituut
voor geesteszieken in
Endenich bij Bonn. Daar
overleed hij twee jaar later
op slechts zesenveertigjarige
leeftijd.
23

Biografieën
foto: Marco Borggreve
Uitvoerenden
Mark Padmore
Tenor
De Britse tenor Mark
Padmore (1961) studeerde
klarinet en piano voordat hij
zich aan het King’s College
in Cambridge toelegde
op koorzang. Na zijn
afstuderen in 1982 viel zijn
stem al snel op en maakte
hij carrière op het gebied
van de opera.
24
Ook in de concertzaal en met
solorecitals had Padmore
veel succes. Hij maakte
onder andere furore als
Evanglist in de Matthäus en
Johannes Passion in de door
Peer Sellars geënsceneerde
versie van de Berliner
Philharmoniker onder leiding
van Sir Simon Rattle en
als Peter Quint in de tvregistratie
van Brittens Turn
of the screw. Internationaal
had hij veel succes met
zijn uitvoering van de drie
Schubertcycli. Ook schreven
veel componisten, onder wie
Harrison Birtwistle, Mark-
Anthony Turnage, Sally
Beamish en Thomas Larcher
werk, voor hem. Padmore
heeft gedurende zijn carrière
een uitgebreide discografie
opgebouwd. Ook was hij
van 2012 tot 2022 artistiek
leider van het St. Endellion
Summer Music Festival in
Cornwall. In 2019 werd hij
benoemd tot Commander
in the order of the British
Empire voor zijn verdiensten
op muziekgebied.

Biografieën
Andrew West
Piano
De Engelse pianist Andrew
West (1979) studeerde
Engels aan het Clare
College van de Cambridge
University voordat hij
besloot piano en compositie
te studeren aan de Royal
Academy of Music. Een
goede beslissing want in
1990 won hij de tweede prijs
bij de Geneva International
Music Competition.
West ontving de eerste
Gerald Moore Award for
Accompanists, en gedurende
verschillende jaren trad hij
op als officiële begeleider
van het Steans Institute for
Singers tijdens het Ravinia
Festival in Chicago. Hij gaf
recitals met Emma Bell,
Alice Coote, James Gilchrist,
Hakan Vramsmo en Roderick
Williams. Ook treedt hij
regelmatig op met Mark
Padmore en begeleidde hij
diens debuutrecital in de
Wigmore Hall. Hij is coach
van de Vocal Faculty van de
Guildhall School of Music en
doceert liedbegeleiding aan
de Royal Academy of Music.
In 2019 werd hij bekroond
met de prestigieuze
Fellowship of the Royal
Academy (FRAM). Daarnaast
is hij een van de artistiek
leiders van het Nuremberg
International Chamber Music
Festival.
25

Biografieën
Gerben van der Werf
Countertenor
Gerben van der Werf
debuteerde op 12-jarige
leeftijd als Erster
Knabe in Mozarts Die
Zauberflöte. Na de studies
scheikunde, natuurkunde
en geschiedenis en filosofie
van de wetenschap aan de
Universiteit Utrecht koos
hij voor een carrière als
operazanger.
Gerben volgde de opleiding
aan de Dutch National Opera
Academy. Hij schitterde in
diverse rollen, waaronder
Semele’s Prins Athamas, en
26
trad op met vooraanstaande
ensembles zoals het
Amsterdam Baroque Choir &
Orchestra. Zijn hoogtepunten
omvatten optredens bij de
Bregenzer Festspiele en
Oper Wuppertal, evenals een
debuut-cd met barokoperaaria’s
voor AVROTROS
‘Klassiek Presenteert’. Van
der Werf wordt gecoacht
door gerenommeerde
mentoren zoals Peter Nilsson
en Margreet Honig.
Pieter Bogaert
De Belgische pianist
Pieter Bogaert is een
gepassioneerde Lied-pianist
en kamermusicus. Hij
voltooide zijn pianostudies
bij Frank van de Laar aan
het Conservatorium van
Amsterdam, na eerdere
studies in Brussel,
Cambridge en Oxford. Hij
studeerde ook natuurkunde.
Pieter nam deel aan
masterclasses bij tal van
gerenommeerde pianisten
als Jan Wijn, Boris Giltburg,
Enrico Pace, Polina
Leschenko en Alexander
Gavrylyuk. Daarbij ontving
hij pianofortelessen van
Olga Pashchenko, onder
andere op festivals als The
International Holland Music
Sessions, Festival Jong
Talent Schiermonnikoog,
Verão Clássico Lissabon
en het International Lied
Festival Zeist.
foto: Kirsten van Santen
Als begeleider van vocalisten
volgde hij masterclasses
bij Malcolm Martineau,
Elly Ameling, Gerold
Huber, Roberta Alexander,
Wolfram Rieger, Pierre Mak,
Christine Schäfer en Hanna
Shybayeva. Pieter werkt als
pianocoach aan het ArtEZ
Conservatorium in Zwolle
en als pianist bij de Dutch
National Opera Academy.

Colofon
Grote
Zangers
De serie Grote Zangers is een samenwerking
tussen Muziekgebouw aan ’t IJ en Stichting
Grote Zangers.
Grote Zangers
Zes concerten per seizoen in het
Muziekgebouw voor de mondiale wereldtop.
We zijn begonnen met de serie in 2010/2011.
Jonge Grote Zangers
In het voorprogramma treden zangers op uit
ons educatietraject voor jong talent. Dat heet
Jonge Grote Zangers. Wij organiseren voor
jong talent ca. 25 concerten per jaar:
• Voorprogramma. In het Muziekgebouw
• Huisconcerten. In Amsterdamse huizen
met vleugel en muziekkamer
• Tuinconcerten. In Amsterdamse stadtuinen,
vleugel staat onder een veranda
• Picknickconcerten à la Glyndebourne.
In fijne tuinen in de Stichtse Vecht
• Operaconcert. Op Landgoed Berkenrode
• Masterclasses. In het Concertgebouw
Vrienden Grote Zangers
Grote Zangers kent een actieve Vriendenclub.
Vrienden wonen concerten en activiteiten
van Jonge Grote Zangers bij. Er zijn borrels
rondom Grote Zangers-concerten. Er is één
keer per jaar een exclusief en bijzonder
evenement.
Partners
Muziekgebouw aan ’t IJ; co-producent serie
Grote Zangers
Concertgebouw; masterclasses
Landgoed Berkenrode
Radio4
Grote Zangers
Theo van den Bogaard, artistiek directeur
Bestuur:
Wouter van Nispen tot Sevenaer, voorzitter
Gjørild Kristiansen-Brenninkmeijer, secretaris
Gerhard Opheikens, penningmeester
Robert Schreuder, lid
Contact Stichting Grote Zangers
Gabriël Metsustraat 11, 1071 DZ Amsterdam
e info@grotezangers.nl
w www.grotezangers.nl
Wilt u zo’n concert van een Jonge Grote Zanger
bijwonen? Stuur dan een mail voor informatie
over toegang naar vrienden@grotezangers.nl.
Jonge Grote Zangers wordt ondersteund
door het Muziekgebouw (voorprogramma),
Vrienden van Grote Zangers, Prins Bernhard
Cultuurfonds, AFK, e.a.
27

Verwacht
Een verbond tussen
Brahms en Schumann
Thomas Oliemans
+ Malcolm Martineau
Serie Grote
Zangers
Di 2 jul 2024
Grote Zaal
20.15 uur
Veelzijdig, dat woord is bij uitstek van toepassing op
Thomas Oliemans. Als operazanger schopte hij het al tot
de Metropolitan Opera in New York. Als liedzanger zingt
hij net zo makkelijk Franse chansons als liederen van
Schubert, waarbij hij zelfs zichzelf op de piano begeleidt.
Ook nu komt hij met iets bijzonders. Samen met de
fameuze liedbegeleider Malcolm Martineau voert hij Die
schöne Magelone van Brahms uit, helemaal vervlochten
met de cyclus Liederkreis van Schumann.
Johannes Brahms schreef Die schöne Magelone in 1861 op
teksten van Ludwig Tieck. Het melodrama, oorspronkelijk
met gesproken teksten, is het verhaal van ridder Peter die
verliefd wordt op de schone Magelone en vele avonturen
beleeft voordat de twee werkelijk herenigd kunnen worden.
De vijftien liederen lijken qua sfeer op elkaar. Door de
afwisseling met de twaalf liederen uit Schumanns Liederkreis,
die werken als een soort commentaar, krijgt Brahms’ cyclus
nieuwe betekenis.
Thomas Oliemans
foto: Marco Borggreve
Programma: Johannes Brahms Die schöne Magelone /
Robert Schumann Liederkreis op. 39
28

Seizoen 2024-2025
Serie Grote Zangers
Pure muzikale vertelkunst: dat is de serie Grote Zangers, al jaren hét podium in
Nederland voor de wereldtop. Beluister de subtiele vocale kracht van Florian Boesch,
Philippe Jaroussky, Matthias Goerne, Ian Bostridge en Anna Prohaska in combinatie
het intelligente spel van pianohelden als Malcolm Martineau, aanstormend talent Anton
Mejias en jazzheld Brad Mehldau. Een seizoen met vijf magische concerten.
zo 29 sep / 20.15 uur
Levensernst en levenslust
Florian Boesch + Malcolm Martineau
vr 13 dec / 20.15 uur
De favorieten van Jaroussky
Philippe Jaroussky + Jérôme Ducros
vr 17 jan / 20.15 uur
Schuberts Schwanengesang
Matthias Goerne + Anton Mejias
vr 28 mrt / 20.15 uur
The Folly of Desire
Ian Bostridge + Brad Mehldau
za 10 mei / 20.15 uur
Behind the lines
Anna Prohaska + Eric Schneider
Bekijk het gehele nieuwe seizoen op muziekgebouw.nl.
29

Verwacht
April
vr 26 apr / 20.15 uur
The man with the
many pianos
Alexander Melnikov
10e Cello Biënnale
Amsterdam - The
Kick Off
zo 28 apr
14.00 uur / Kleine Zaal
Masterclass
Pieter Wispelwey
14.00 uur / Bimhuis
Familie Vermi-Celli (5+)
Chieko Donker Duyvis +
Simon Velthuis
zo 28 apr / 17.00 uur /
Bimhuis
Nesrine ft. Anissa
CELLOFEST
zo 28 apr / 20.15 uur
Unieke Dvořák
Maximilian Hornung + friends
Mei
wo 1 + do 2 mei / 20.15 uur
De duivelskunstenaar
Nederlands Blazers Ensemble
vr 3 mei / 20.15 uur
Motetten
Nederlandse Bachvereniging
za 4 mei / 14.15 uur
Schubertiade
IJ-Salon
zo 5 mei / 20.00 uur /
Kleine Zaal
Spirituals
Arturo den Hartog +
Mattias Spee
wo 8 mei / 20.15 uur
Steel Stolen
Nederlands Kamerkoor, HIIIT +
Maya Fridman
vr 10 mei / 20.15 uur
Monteverdi in Vlaanderen
B’Rock Vocal Consort &
Orchestra
za 11 mei / 20.15 uur
Philip Glass in India
Amsterdam Sinfonietta
zo 12 mei / 11.00 uur /
Kleine Zaal
Die Kunst der Fuge
Laurens de Man
zo 12 mei / 15.00 uur
Streetwise
Calefax
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen. Kaartjes via
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
30

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Druk binnenwerk
druk & printservice
31