Volgende Halte Luik NL
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Volgende</strong> <strong>Halte</strong><br />
<strong>Luik</strong><br />
De<br />
Vurige<br />
Stede<br />
Centraal, innoverend,<br />
cultureel, in verandering,<br />
opmerkelijk, open, studentenstad,<br />
sportief, bruisend, gastronomisch ...<br />
Een stad, een karakter.<br />
Bezoek ons op :<br />
www.liege.be
Heel oud én heel modern !<br />
<strong>Luik</strong> was 800 jaar lang de hoofdstad van een<br />
soevereine staat, het Prinsdom <strong>Luik</strong> (985-<br />
1789). Het was een groot grondgebied dat een<br />
vierde van het huidige België besloeg en zich<br />
uitstrekte tot aan de grenzen met Frankrijk,<br />
Nederland en Duitsland. <strong>Luik</strong> bekleedde als<br />
“kruispunt” tussen de Germaanse en Latijnse<br />
werelden een vooraanstaande positie tijdens<br />
de industriële revolutie. Daar komt het sterke,<br />
rebelse en assertieve karakter van de stad<br />
vandaan.<br />
<strong>Luik</strong> is een stad met een rijk erfgoed,<br />
waaronder talrijke geklasseerde sites met<br />
uitzonderlijk erfgoed, maar ook ongewone<br />
plaatsen, fresco’s van trendy kunstenaars en<br />
landelijke plekjes.<br />
<strong>Luik</strong> is een stad van innovatie, met scholen die<br />
een ruime keuze van specialisaties aanbieden,<br />
een creatieve economie, veelbelovende,<br />
toekomstgerichte sectoren en baanbrekende<br />
bedrijven.<br />
<strong>Luik</strong> hertekent haar mobiliteit met<br />
de toekomstige tramlijn die met de<br />
herontwikkeling van 50 hectare openbare<br />
ruimte gepaard gaat. De stad ligt centraal in<br />
een knooppunt van Europese verbindingen<br />
en kent een belangrijke rol toe aan zachte<br />
mobiliteit.<br />
<strong>Luik</strong> is een multiculturele stad die betrokken<br />
is en openstaat voor de wereld. Labels en<br />
handvesten maken deel uit van haar DNA.<br />
<strong>Luik</strong> is een beleving, gastvrij en feestelijk, met<br />
evenementen die duizenden of miljoenen<br />
bezoekers samenbrengen, heerlijke<br />
gastronomische specialiteiten en een vurige<br />
mentaliteit.<br />
Je alles over <strong>Luik</strong> vertellen, is een onmogelijke<br />
opdracht. Wie bieden je echter graag een kort<br />
en bondig overzicht.<br />
Ontdek <strong>Luik</strong> aan de hand<br />
van deze brochure.<br />
Bezoek <strong>Luik</strong>. Beleef <strong>Luik</strong>!<br />
• Centraal ....................................................................1<br />
• innoverend .............................................................7<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
• Cultureel ................................................................21<br />
• In verandering ..................................................27<br />
• Opmerkelijk ........................................................35<br />
• Open & Studentenstad ..............................43<br />
• Sportief stad ......................................................49<br />
• Bruisend & Gastronomisch .....................57<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Centraal page - 01<br />
Centraal<br />
Logistiek knooppunt<br />
Station Liège-Guillemins<br />
Het Waalse station met het grootste aantal reizigers<br />
Brussel 1 u - Keulen 1 u - Parijs 2u30 - Frankfurt 2u30 - Londen 3 u - Amsterdam 3u15<br />
Gemiddeld 21.313 bezoekers per weekdag in 2023<br />
Liège Airport<br />
Grootste vrachtluchthaven van België<br />
6 e grootste vrachtluchthaven van Europa<br />
12 internationale luchthavens op minder dan 2 uur van <strong>Luik</strong><br />
De autonome haven van <strong>Luik</strong><br />
Grootste binnenhaven van België<br />
3e grootste rivierhaven van Europa<br />
14.550.481 ton goederen in 2022<br />
Liège Trilogiport<br />
Een multimodaal logistiek platform<br />
212.600 m² logistieke hallen<br />
6 snelwegtakken<br />
Voor een vlotte verbinding met Nederland, Duitsland, Frankrijk...<br />
Gare de Liège-Guillemins © Photo : J-L Deru © Daniel
VOLGENDE HALTE LUIK | Centraal page - 02<br />
<strong>Luik</strong> beschikt over een ideale ligging in het hart van Europa.<br />
Voor 100 miljoen personen binnen een straal van 400 km is de grootstad<br />
<strong>Luik</strong> met verschillende vervoerswijzen in slechts enkele uren in slechts<br />
enkele uren bereikbaar.<br />
400 km van Londen, 350 km van Parijs, 200 km van Rijsel, 150 km van<br />
Luxemburg, 40 km van Duitsland, minder dan 20 km van Nederland, ...<br />
<strong>Luik</strong> beschikt ook over een dicht netwerk van verbindingswegen<br />
(snelwegen, HST, regionale Europese luchthaven).<br />
Een stad met 200 000 inwoners<br />
Een agglomeratie van 600 000 personen<br />
Een provincie van een miljoen mensen
VOLGENDE HALTE LUIK | Centraal page - 03<br />
HST-station<br />
Liège-Guillemins<br />
Het HST-station van Liège-Guillemins is een<br />
ware kathedraal van glas en staal. Het gebouw,<br />
ontworpen door de Castiliaanse architect<br />
Santiago Calatrava, werd in september 2009<br />
plechtig geopend. Monumentaal, organisch,<br />
luchtig en transparant... sinds kort gehuld in<br />
kleuren door de tijdelijke kunstinstallatie van<br />
Daniel Bueren getiteld : “Comme tombées<br />
du ciel, les couleurs in situ et en mouvement”<br />
(Als uit de lucht gevallen, kleuren in situ en in<br />
beweging). Het werk bestaat uit een reeks<br />
transparante kleurenfilters die over het hele<br />
glazen dak zijn aangebracht en een mozaïek<br />
van indrukwekkende kleuren vormen.<br />
© photo : J-L Deru © Daniel Buren<br />
Het station Liège-Guillemins is één van de<br />
10 drukstbezochte stations in België. Met de<br />
Eurostar, ICE- of InterCity-treinen kunnen<br />
reizigers heel gemakkelijk naar Duitsland,<br />
Frankrijk, Nederland en Luxemburg reizen. Zo<br />
is België het eerste land dat volledig gedekt<br />
is door het hogesnelheidsnet. Aken ligt op 22<br />
minuten sporen van <strong>Luik</strong>, Parijs op 2u30 en<br />
Londen op 3u16.<br />
Het station is een architecturaal pronkstuk en<br />
ongetwijfeld één van de mooiste van Europa.<br />
Het station Liège-Guillemins wordt<br />
op de Amerikaanse website Mashable<br />
aangeprezen als één van de 12 mooiste<br />
ter wereld, en was in 2014 te zien in de<br />
Marvel-film “Guardians of the Galaxy”!<br />
© photo : J-L Deru © Daniel Buren © photo : J-L Deru © Daniel Buren
VOLGENDE HALTE LUIK | Centraal page - 04<br />
Liège Airport<br />
Liège Airport is de grootste vrachtluchthaven<br />
van België en de 6e grootste van Europa.<br />
In 2023 passeerde 1.005.676 ton de<br />
luchthaveninfrastructuur. Ze verwelkomde<br />
tevens 175.606 passagiers. (een stijging van<br />
5,2% ten opzichte van 2022). De ligging in het<br />
hart van de gouden driehoek Amsterdam-<br />
Parijs-Frankfurt, een zeer dichte productiezone<br />
die uniek is in Europa, vormt een aanzienlijke<br />
troef. Geen enkele andere Europese regio telt<br />
een dergelijk groot aantal ondernemingen die<br />
op luchtvrachtvervoer een beroep doen : 73%<br />
van de Europese vracht passeert er.<br />
De luchthaven is gespecialiseerd in<br />
expresvervoer, levende dieren, bederfelijke<br />
goederen en farmaceutische producten, en<br />
verwerkt dagelijks 3.000 ton vracht.<br />
The Flexport - de vrachtafdeling van Liège<br />
Airport - biedt een logistieke infrastructuur<br />
en processen die volledig aan de medische,<br />
farmaceutische en biotechnologische industrie<br />
gewijd zijn. In 2020, tijdens de wereldwijde<br />
gezondheidscrisis, werd Liège Airport (samen<br />
met 7 andere luchthavens over de hele wereld)<br />
door de W.H.O. als draaischijf voor de distributie<br />
van vitale medische materialen aangewezen.<br />
De luchthaven heeft ook een bijzonder kenmerk.<br />
Ze beschikt over faciliteiten die volledig gewijd<br />
zijn aan het vervoeren en huisvesten van<br />
paarden en grooms. Jaarlijks passeren hier<br />
3.500 paarden.<br />
Liège Airport werd in 2020 uitgeroepen<br />
tot “Beste vrachtluchthaven van de<br />
wereld” tijdens de Air Cargo News Awards,<br />
en in 2021 tot «Beste Europese luchthaven»<br />
tijdens de Payload Asia Awards.<br />
© Liège Airport
VOLGENDE HALTE LUIK | Centraal page - 05<br />
De Autonome haven van <strong>Luik</strong> en Liège Trilogiport<br />
De Autonome haven van <strong>Luik</strong> is de belangrijkste<br />
binnenhaven van België en de derde grootste<br />
van Europa (19 miljoen ton goederen in 2022),<br />
en beheert 32 havenzones.<br />
In 2022 behandelde de Autonome haven van<br />
<strong>Luik</strong> 14,5 miljoen ton riviervracht. De omzet<br />
bedroeg in datzelfde € 5.204.610, een stijging<br />
van 5,5% ten opzichte van 2021.<br />
De haven ontwikkelt momenteel een<br />
multimodaal platform genaamd «Liège<br />
Trilogiport». Het havengebied aan het<br />
Albertkanaal te Hermalle-sous-Argenteau is<br />
een waar “logistiek dorp” midden in Europa.<br />
Om een beeld te hebben van wat Liège<br />
Trilogiport voorstelt, kunnen we de regel van<br />
drie hanteren :<br />
• 3 verbindingen met de zee<br />
(Antwerpen, Rotterdam, Duinkerke)<br />
• 3 vervoerswijzen (water, spoor, weg)<br />
• 3 grensoverschrijdende markten<br />
(Frankrijk, Nederland, Duitsland).<br />
Het multimodale platform Liège Trilogiport is in<br />
2022 verder uitgebreid en beschikt nu over een<br />
containerterminal en vijf logistieke hallen, met<br />
een totale oppervlakte van 212.600 m².<br />
Het <strong>Luik</strong>se havencomplex genereert<br />
rechtstreeks 9.603 en onrechtstreeks<br />
13.917 banen.
VOLGENDE HALTE LUIK | Centraal page - 06<br />
Snelwegen<br />
Via zes snelwegen zijn Nederland, Duitsland,<br />
het Groothertogdom Luxemburg en Frankrijk<br />
makkelijk bereikbaar.<br />
Een uitgebreid netwerk van snelwegen (E40,<br />
E25, E42, E313) garandeert een vlotte verbinding<br />
naar <strong>Luik</strong> of van <strong>Luik</strong> naar Parijs, Rijsel,<br />
Brussel, Antwerpen, Rotterdam, Amsterdam,<br />
Maastricht, Keulen, Aken, Verviers, de Ardennen,<br />
Luxemburg, …<br />
© ULiège
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 07<br />
Innoverend<br />
Vroeger<br />
Belangrijkste sectoren : staalindustrie, steenkool, zink, machinebouw<br />
Beroemde uitvindingen :<br />
· de machine van Marly, de Gramme-dynamo,<br />
· de Compagnie internationale des wagons-lits,<br />
· Franki-palen, de motoren van het passagiersschip France,<br />
· de locomotief Type 12 «Atlantic» Cockerill...<br />
Het aansteken van de 1 e hoogoven voor cokes in 1826<br />
Vandaag<br />
Belangrijkste sectoren : Biotechnologie, Gezondheid, Lucht-en ruimtevaart, Beeld, Logistiek<br />
Creatieve economie - Creatieve hubs<br />
Investeringsfondsen<br />
La Grand Poste - Venture Lab - Plug R - Leansquare - Wallifornia Music Tech - Noshaq<br />
Wereldmarktleiders in de regio <strong>Luik</strong><br />
Umicore (materialen), FN Herstal (wapens), Safran Aero Booster (lucht- en ruimtevaart), EVS<br />
(audiovisuele producten), Amos (telescopen en ruimtevaart), Eurogentec (biotech), Flying-cam<br />
(audiovisuele producten), Cefaly-Technology (gezondheid), John Cockerill …<br />
© Pixabay
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 08<br />
Vroeger<br />
was <strong>Luik</strong> ook al een innovator. In de middeleeuwen werd er met<br />
houtskool en waterkracht gietijzer gemaakt. Daarna leidden de twee<br />
grote industriële revoluties - stoom rond 1800 en elektriciteit rond 1880<br />
- tot een nooit eerder geziene economische en industriële ontwikkeling<br />
in welbepaalde sectoren en was <strong>Luik</strong> een centrum van hoogwaardige<br />
technologie.<br />
Vandaag<br />
volgt <strong>Luik</strong> een proces voor economische diversificatie met de bouw<br />
van grote infrastructuren en de ontwikkeling van veelbelovende<br />
economische kanalen in verschillende hoogtechnologische sectoren,<br />
zoals logistiek, biotech, ...
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 09<br />
VROEGER<br />
Staalindustrie<br />
Tijdens de industriële revolutie onderscheidde<br />
<strong>Luik</strong> zich van de rest.<br />
In het begin van de 19e eeuw schreef de<br />
familie Cockerill de geschiedenis van de<br />
industriële ontwikkeling : William Cockerill<br />
bouwde textielmachines, en zijn zonen John<br />
en Charles-James specialiseerden zich in de<br />
productie van stoommachines en vervolgens<br />
locomotieven. In 1826 richtten zij in Seraing een<br />
cokeshoogoven op, de eerste in zijn soort in<br />
België. De ligging van het bedrijf in het hart van<br />
Europa was bevorderlijk voor de export.<br />
In die tijd was België de tweede economische<br />
wereldmacht, na Engeland. Toen was het bruto<br />
binnenlands product (BBP) van Wallonië alleen<br />
al groter dan dat van de Verenigde Staten!<br />
Deze zware industrie was een hefboom<br />
voor de economie en de werkgelegenheid.<br />
De werkplaatsen brachten enkele<br />
legendarische innovaties voort : de<br />
snelste locomotief van die tijd (type 12<br />
model «Atlantic») en de uitlaatpijpen voor<br />
de motor van de passagiersboot France.<br />
© Pixabay
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 10<br />
© Pixabay<br />
Steenkool, zink<br />
In <strong>Luik</strong> hebben zich van Flémalle tot Ougrée<br />
grote bedrijven gevestigd, zoals Cockerill,<br />
Angleur-Athus, Ougrée-Marihaye en<br />
Espérance-Longdoz. Tussen het einde van de<br />
19e en het begin van de 20e eeuw stond de<br />
stad aan de spits van de vooruitgang voor de<br />
staalindustrie, steenkool en zink.<br />
De Société des Mines et Fonderies de<br />
Zinc de la Vieille-Montagne, een bedrijf<br />
uit <strong>Luik</strong> dat in 1837 werd opgericht, was<br />
gebaseerd op een proces dat werd<br />
uitgevonden door Jean-Jacques Dony.<br />
Dit proces maakte het mogelijk om zink<br />
in metallische vorm te produceren. Het<br />
bedrijf had verschillende vestigingen in<br />
het buitenland en werd beschouwd als de<br />
eerste multinational van Europa.
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 11<br />
Machinebouw<br />
De machinebouwindustrie ontwikkelde zich<br />
tussen Herstal en Visé. Aan het einde van de<br />
19e eeuw profiteerde de Fabrique Nationale,<br />
een fabrikant van oorlogswapens, van de<br />
ontwikkeling van de automobielsector om<br />
een periode van intense diversificatie aan<br />
te vatten. Dit leidde tot de productie van<br />
motorvoertuigen.<br />
Van 1931 tot 1937 vestigden autocoureur<br />
René Milhoux en zijn teamgenoten<br />
(Tacheny, Charlier, Demeuter, Noir, ...)<br />
maar liefst 180 wereldrecords op FNmotoren.<br />
In 1934 haalde hij een snelheid<br />
van 224,019 km/u op zijn 500 cc 4-takt<br />
eencilinder. De FN-motorfiets was toen de<br />
snelste ter wereld.<br />
© Val Saint-Lambert<br />
Glas<br />
Parel aan de kroon van deze sector is de<br />
kristalfabriek Val Saint-Lambert die werd<br />
opgericht door de chemicus François Kemlin<br />
en de polytechnicus Auguste Lelièvre. Ze<br />
vestigden zich in de abdij van Val Saint-<br />
Lambert. De site groeide snel uit tot een<br />
indrukwekkend dorp met meer dan 180 huizen.<br />
De kristalfabriek werd wereldberoemd en telde<br />
5.000 werknemers die elke dag 120.000 unieke<br />
kristallen creaties produceerden.<br />
In het begin van de 20e eeuw<br />
produceerde de kristalfabriek de 2<br />
grootste kristallen kroonluchters ter<br />
wereld (3,5 ton, 13 meter hoog). Ze<br />
waren bestemd voor het paleis van de<br />
Maharadja van Gwalior in India. Volgens<br />
de legende liet de architect van het<br />
paleis 10 olifanten komen om de sterkte<br />
van het plafond te testen voordat hij ze<br />
installeerde.<br />
© Milhoux Motor Racing
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 12<br />
<strong>Luik</strong>se uitvinders<br />
Rennequin Sualem<br />
en «de machine van Marly», een gigantisch<br />
pompsysteem om water uit de Seine te<br />
pompen, gebouwd in 1681. Het systeem diende<br />
voor de tuinen van het kasteel van Marly en het<br />
park van Versailles.<br />
Zénobe Gramme<br />
De “dynamo” van Zénobe Gramme was<br />
een belangrijke industriële uitvinding om<br />
gelijkstroom te produceren voor de omzetting<br />
van mechanische in elektrische energie.<br />
© Wagons-Lits Diffusion, Paris<br />
Georges Nagelmackers<br />
en de «Compagnie Internationale des<br />
Wagons-Lits» in 1870, die onder andere de<br />
beroemde trein de “Orient express” in het leven<br />
heeft geroepen.<br />
© Georges Jarbinet<br />
Province de Liège - Musée de la Vie Wallonne<br />
© Pixabay<br />
Edgard Frankignoul<br />
en de “Franki-palen” : een systeem voor<br />
grondcompressie bestaande uit een betonnen<br />
paal met een verbrede basis die in de grond<br />
wordt gegoten en de naam van zijn uitvinder<br />
draagt.
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 13<br />
VANDAAG<br />
Biotech<br />
<strong>Luik</strong> telt meer dan 140 lifesciencesbedrijven,<br />
pioniers op het gebied van oncologie,<br />
cardiologie, immunologie, radiofarmacie en<br />
de ontwikkeling van geavanceerde medische<br />
instrumenten. Deze sector was goed voor<br />
€ 350+ miljoen aan inkomsten in 2021 en<br />
ongeveer 4.000 banen.<br />
In <strong>Luik</strong> is de medtechsector nu goed voor meer<br />
dan de helft van alle bestaande bedrijven.<br />
De belangrijke troeven van <strong>Luik</strong> trekken<br />
gezondheidswetenschappelijke bedrijven aan :<br />
het CHU (het universitair ziekenhuis) en de<br />
ULiège (de universiteit van <strong>Luik</strong>), evenals een<br />
aantal faciliteiten die daarvan afhankelijk zijn.<br />
Zo is er onder meer de GIGA («Groupe<br />
Interdisciplinaire de Génoprotéomique<br />
Appliquée»), een unieke structuur in België<br />
die academische uitmuntendheid nastreeft<br />
om revolutionaire medische innovaties te<br />
verwezenlijken. Het onderzoek van de groep is<br />
gericht op 4 hoofdgebieden : kanker, hart- en<br />
vaatziekten, immuunziekten, ontstekingen en<br />
infecties, en neurowetenschappen. De GIGA<br />
is gevestigd in het universitair ziekenhuis<br />
op de campus Sart-Tilman en heeft meer<br />
dan 600 wetenschappers in dienst (artsen,<br />
apothekers, dierenartsen, psychologen,<br />
moleculaire en celbiologen, scheikundigen,<br />
natuurkundigen, wiskundigen en ingenieurs).<br />
De GIGA ondersteunt startende en opkomende<br />
bedrijven in zijn kant-en-klare ruimte, het<br />
«labhotel».<br />
Onlangs hebben onderzoekers van de<br />
GIGA een verband aangetoond tussen<br />
slaap en de ziekte van Alzheimer.<br />
© CHU de Liège<br />
© Pixabay<br />
© CHU de Liège
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 14<br />
LégiaPark ingehuldigd in 2022. Een<br />
economisch activiteitencentrum gewijd<br />
aan lifesciencesbedrijven. Een ecosysteem<br />
van 5,5 hectare ontworpen om bedrijven de<br />
ideale omstandigheden voor de uitoefening<br />
van hun activiteit te bieden. Afhankelijk van<br />
hun behoeften biedt Legiapark kantoren<br />
voor kleine en middelgrote bedrijven,<br />
laboratoriummodules, cleanrooms en GMPproductie-eenheden<br />
(Good Manufacturing<br />
Practice) voor professionals in de<br />
gezondheidszorg.<br />
De regio <strong>Luik</strong> trekt ook tal van buitenlandse<br />
bio- en medtechbedrijven aan door hen<br />
een gunstige omgeving te bieden waarin ze<br />
kunnen floreren.<br />
Onlangs verhuisde Allegro, gespecialiseerd<br />
in artrose, van Antwerpen naar <strong>Luik</strong>, en<br />
hebben Osivax (universeel griepvaccin)<br />
en CryoTherapeutics (behandeling van<br />
aderverkalking met cryotherapie) zich in <strong>Luik</strong><br />
gevestigd.<br />
© LégiaPark
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 15<br />
Bedrijven in het nieuws<br />
Enkele voorbeelden :<br />
Dendrogenix :<br />
is gevestigd in de GIGA en heeft originele<br />
kleine moleculen genaamd «dendrogeninen»<br />
ontdekt die inwerken op auditieve<br />
degeneratie die tot doofheid leidt. Het bedrijf<br />
zou tegen 2030 een medicijn tegen doofheid<br />
op de markt kunnen brengen.<br />
Trasis :<br />
levert instrumenten en reagentia<br />
voor de bereiding en toediening van<br />
radiofarmaceutica die gebruikt worden in<br />
de nucleaire geneeskunde. In de afgelopen<br />
zeven of acht jaar hebben ze zich ook<br />
bewezen in de productie van therapeutische<br />
verbindingen voor de behandeling van<br />
bepaalde kankers. 2022 was voor Trasis een<br />
recordjaar met een omzetstijging van 50%.<br />
EyeD :<br />
produceert micro-implantaten voor<br />
gecontroleerde vrijgave van<br />
geneesmiddelen. Het in <strong>Luik</strong> gevestigde<br />
bedrijf, dat gespecialiseerd is in intraoculaire<br />
implantaten, heeft € 45 miljoen opgehaald.<br />
Met uitzondering van beursgenoteerde<br />
bedrijven is dit de op twee na grootste<br />
fondsenwerving in deze sector in België.<br />
KitoZyme :<br />
is nu wereldleider in de productie van<br />
plantaardig chitosan. Op basis van zijn<br />
gepatenteerde biopolymeren ontwerpt,<br />
produceert en verkoopt KitoZyme medische<br />
hulpmiddelen, voedingssupplementen en<br />
ingrediënten voor gewichtsbeheersing,<br />
spijsvertering, cardiovasculaire gezondheid<br />
en oenologie.<br />
Osiris :<br />
ontwikkelt een integratieplatform voor<br />
kunstmatige intelligentie (AI)-oplossingen in<br />
de medische beeldvorming.<br />
Revatis :<br />
is gespecialiseerd in regeneratieve<br />
geneeskunde voor paarden. Het bedrijf<br />
haalde in 2022 iets minder dan € 1 miljoen<br />
op en heeft een productie-eenheid opgezet<br />
in Saoedi-Arabië om Arabische volbloeden<br />
te behandelen.<br />
© Pixabay
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 16<br />
Lucht- en ruimtevaart<br />
De lucht- en ruimtevaart is een<br />
hoogtechnologische sector. In het<br />
wereldvermaarde Instituut voor Astrofysica<br />
werken meer dan 100 onderzoekers (astrofysici<br />
en astronomen). De universiteit van <strong>Luik</strong> is een<br />
leader op gebied van ruimtevaart in België :<br />
het is de enige universiteit in het Franstalige<br />
landsgedeelte met een masteropleiding<br />
ruimtewetenschappen en burgerlijk<br />
ingenieur lucht- en ruimtevaart.<br />
Het Centre Spatial de Liège is erkend door<br />
het ESA (European Space Agency) voor<br />
de uitvoering van testcampagnes in een<br />
ruimteomgeving en voor kwalificatie van<br />
ruimte-instrumenten (voornamelijk optica).<br />
Er worden ook tests van volledige satellieten<br />
uitgevoerd (Planck, recent ook Aelous).<br />
Michaël Gillon en het Trappist-team hebben<br />
deze leiderspositie weten te bevestigen. Hun<br />
bekendmaking van een exoplanetair systeem<br />
rond de ster Trappist-1 wordt beschouwd als<br />
een belangrijke ontdekking om eventuele<br />
sporen van leven te vinden in de ruimte.<br />
Michaël Gillon werd in 2017 door<br />
het magazine Time tot één van de<br />
100 persoonlijkheden van het jaar<br />
uitgeroepen en mocht in 2018 de “NASA<br />
Exceptional Scientific Achievement<br />
Medal” in ontvangst nemen. In 2021 werd<br />
hij verkozen tot «Waal van het Jaar» en<br />
ontving hij ook de Francqui-prijs.<br />
In 2022 kondigde een internationaal<br />
team van wetenschappers onder leiding<br />
van Laetitia Delrez, een astrofysica aan<br />
de universiteit van <strong>Luik</strong> (ULiège), de<br />
identificatie aan van twee planeten van<br />
het type «superaarde». Eén ervan zou<br />
mogelijk bewoonbaar zijn.<br />
© ULiège<br />
© Safran - Adrien Daste<br />
Bedrijven in het nieuws<br />
Enkele voorbeelden :<br />
Amos :<br />
Dit bedrijf is gespecialiseerd in de<br />
productie van optische, mechanische en<br />
opto-mechanische systemen met hoge<br />
precisie die voornamelijk bestemd zijn<br />
voor export naar de ruimtevaartindustrie<br />
en professionele astronomie. In januari<br />
2020 heeft AMOS zich onderscheiden<br />
door adembenemende beelden van het<br />
oppervlak van de zon vast te leggen. In 2023<br />
werd een grote telescoop, ontworpen door<br />
Amos, bij het Mount Abu-observatorium in<br />
India geïnstalleerd.<br />
MPP :<br />
Het bedrijf is actief in de inspectie van<br />
onderdelen voor de luchtvaart, ruimtevaart<br />
en andere industriële sectoren. Om voorop<br />
te blijven, werkt de in <strong>Luik</strong> gevestigde<br />
kmo samen met grote namen van de<br />
technologiesector, zoals het Imperial<br />
College van Londen.<br />
Safran Aero Boosters :<br />
Dit bedrijf levert meer dan de helft van<br />
de compressoren voor vliegtuigmotoren<br />
die wereldwijd worden gebouwd. Het<br />
toonaangevende bedrijf op globaal niveau<br />
heeft twee dochterondernemingen in<br />
de Verenigde Staten en combineert de<br />
expertise van 1.700 getalenteerde mensen.
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 17<br />
Beeldproductie<br />
<strong>Luik</strong> heeft altijd al aan de spits gestaan voor<br />
de audiovisuele en contentsectoren. Hier zijn<br />
de beste Belgische specialisten op vlak van<br />
digitale beeldvorming, beeldvorming voor<br />
de lucht- en ruimtevaart of biomedische<br />
beeldvorming gevestigd. Deze geografische<br />
concentratie is niet onbelangrijk voor de<br />
leiderspositie op wereldniveau van enkelen<br />
onder hen. Een greep uit de topbedrijven van<br />
deze sector :<br />
de RTBF (Radio Télévision Belge Francophone<br />
- Belgische Radio- en televisieomroep van<br />
de Franse Gemeenschap) beschikt over een<br />
groot gebouw in <strong>Luik</strong>. Met een oppervlakte van<br />
1.200 m2 is Studio 40 van de RTBF één van de<br />
grootste van de Federatie Wallonië-Brussel en<br />
één van de meest performante van Europa.<br />
Studio 40 heeft een 13 meter hoog<br />
beloopbaar rooster en produceert onder<br />
andere het beroemde tv-programma<br />
“The Voice Belgium”.<br />
© EVS<br />
EVS Broadcast Equipment : Deze<br />
wereldmarktleider voor digitalisering<br />
van beelden, met name van vertraagde<br />
sportbeelden, is gevestigd in het<br />
wetenschapspark van Sart-Tilman (Liège<br />
Science Park). Het in <strong>Luik</strong> gevestigde bedrijf<br />
genereerde in 2022 een omzet van 148,2<br />
miljoen euro.<br />
In 2023 werden de systemen<br />
voor buitenspeldetectie en VAR<br />
(videoscheidsrechter) van het bedrijf<br />
opnieuw gecertificeerd door de FIFA<br />
(Fédération Internationale de Football<br />
Association).<br />
© L.R. Broadcast<br />
De “Pôle image de Liège” (PIL) ontwikkelt de<br />
grootste reeks filmstudio’s in Wallonië, met<br />
7 sets die beschikbaar zijn voor alle soorten<br />
producties, een totale oppervlakte van 3.000 m²<br />
gewijd aan opnames en tal van aanverwante<br />
faciliteiten.<br />
In 2022 heeft het bedrijf Levita zich in de<br />
PIL gevestigd. Twee <strong>Luik</strong>se goochelaars,<br />
Philippe Bougard en Clément Kerstenne,<br />
hebben een origineel concept gelanceerd :<br />
prestigieuze objecten in de schijnwerpers<br />
plaatsen door middel van levitatie. Ze<br />
werken voor LVMH, Dior en Cartier.<br />
© Pixabay<br />
Installation pour Dior sur l’Avenue Montaigne à Paris.<br />
© Benoît Do Quang
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 18<br />
In de filmsector telt <strong>Luik</strong> een groot aantal<br />
productiemaatschappijen : Versus, Frakas,<br />
Tarantula, Les films du Carré en Les films du<br />
fleuve (het productiehuis van de regisseurs<br />
en producenten Jean-Pierre en Luc Dardenne,<br />
bekroond met twee Gouden Palmen in<br />
Cannes).<br />
De films van Versus hebben onlangs<br />
prestigieuze prijzen gewonnen bij de uitreiking<br />
van de Césars (La nuit du 12) en Les Magritte<br />
(Nobody has to know, La nuit du 12, Close).<br />
Opnames in <strong>Luik</strong><br />
Enkele voorbeelden :<br />
Gemini Man met Will Smith in het station van<br />
Liège-Guillemins (2019)<br />
Logistiek<br />
De haven van <strong>Luik</strong> is een toonaangevende<br />
logistieke facilitator in de regio <strong>Luik</strong>. De haven<br />
is bijzonder goed uitgerust voor het laden,<br />
lossen, opslaan en behandelen van allerlei<br />
producten, zoals bouwmaterialen, ertsen, bulk,<br />
chemische producten, staal-, landbouw- en<br />
olieproducten, algemene vracht en containers.<br />
De meest recente resultaten zijn duidelijk<br />
positief.<br />
De haven voldoet ook aan de uitdagingen<br />
voor het verminderen van de CO2-uitstoot<br />
van vrachtvervoer, voor innovatie en voor<br />
de ontwikkeling van alternatieven voor<br />
wegvervoer.<br />
Un monde plus grand met Cécile de France<br />
in het universitair ziekenhuis CHU van <strong>Luik</strong><br />
(2019)<br />
Un Homme à la Hauteur met Jean Dujardin<br />
en Virginie Efira – station van Liège-<br />
Guillemins (2016)<br />
Populaire met Romain Duris in het Forum de<br />
Liège (2012)<br />
A promise met Rebecca Hall, Alan Rickman<br />
en Richard Madden in de Koninklijke Waalse<br />
Opera en de rue des Anglais in <strong>Luik</strong> (2012)<br />
Duelles van Olivier Masset-Depasse is<br />
opgenomen in het Parc de Cointe (9 prijzen<br />
bij Les Magritte) in 2020<br />
Adieu les cons van Albert Dupontel met<br />
Virginie Efira (in 2020)…<br />
© Pixabay<br />
© PAL - Liege Container Terminal<br />
In 2022-2023 heeft de Autonome haven van<br />
<strong>Luik</strong> samen met Wallonië en de Europese Unie,<br />
meer dan 15 miljoen euro in multimodaliteit<br />
geïnvesteerd om de bestaande<br />
haveninfrastructuur van <strong>Luik</strong> te versterken en<br />
te verbeteren.<br />
Dankzij deze verschillende investeringen, de<br />
nieuwe spoorterminal (bimodaal - spoorweg)<br />
in de Haven van Monsin en de vier<br />
multimodale platformen (verbonden met<br />
water, spoor en weg), kan de Haven van <strong>Luik</strong><br />
de doelstellingen voor het verminderen van de<br />
CO2-uitstoot van vrachtvervoer, voor innovatie<br />
en voor de ontwikkeling van alternatieven voor<br />
wegvervoer halen.
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 19<br />
De creatieve economie<br />
De creatieve wijk van <strong>Luik</strong> is een echte place to<br />
be geworden voor zelfstandigen, beginnende<br />
ondernemers of voor innovatieve projecten<br />
die op zoek zijn naar een structuur en<br />
begeleidingsnetwerken.<br />
<strong>Luik</strong> heeft verschillende organisatieplatforms<br />
die zich op het omschakelen van de traditionele<br />
economie naar een creatieve economie en<br />
collaboratieve intelligentie richten. Een greep<br />
uit het aanbod :<br />
Noshaq<br />
Een investeringsfonds gevestigd in <strong>Luik</strong> dat<br />
financieringsoplossingen biedt voor startende<br />
en groeiende bedrijven. Noshaq investeert<br />
in projecten die, in en rond <strong>Luik</strong>, nieuwe<br />
sociaaleconomische perspectieven bieden.<br />
Noshaq heeft een portfolio van 477 bedrijven<br />
en een gemiddelde jaarlijkse investering van<br />
€122 miljoen in de afgelopen 5 jaar.<br />
Grand Poste<br />
De Grand Poste is een incubator voor<br />
incubators! Het concept van de Grand<br />
Poste bestaat erin start-ups, accelerators,<br />
incubators en investeringsfondsen te voorzien<br />
van alle infrastructuur en apparatuur die<br />
ze nodig hebben om hun activiteiten in de<br />
best mogelijke omstandigheden en in een<br />
inspirerende omgeving te ontwikkelen.<br />
Imec.istart<br />
is het acceleratorprogramma voor startups<br />
van het Instituut voor Microelektronica<br />
en Componenten (Imec) dat zich richt<br />
op onderzoek naar nano-elektronica en<br />
baanbrekende innovaties creëert voor<br />
toepassingsgebieden zoals gezondheidszorg,<br />
slimme steden en mobiliteit, logistiek en<br />
productie, en energie. De incubator werd<br />
door de internationale organisatie UBI Global<br />
uitgeroepen tot «beste universitaire startupaccelerator<br />
ter wereld». Imec.istart heeft zijn<br />
eerste vestiging geopend in de Grand Poste<br />
te <strong>Luik</strong>. Dit is het resultaat van een strategisch<br />
partnerschap tussen imec.istart en het <strong>Luik</strong>se<br />
investeringsfonds Noshaq.<br />
Leansquare<br />
is een investeringsfonds voor digitale startups,<br />
specifiek gericht op drie gebieden :<br />
bedrijfssoftware, entertainment en transitie.<br />
Sinds 2014 heeft Leansquare in ongeveer vijftig<br />
start-ups geïnvesteerd (gezondheidszorg,<br />
e-gaming, muziektechnologie, digitale<br />
diensten).<br />
© Plug.R
VOLGENDE HALTE LUIK | Innoverend page - 20<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Plug.R<br />
biedt de mogelijkheid om snel een project te<br />
testen en een duidelijker beeld te krijgen van<br />
de volgende stappen ! Netwerkevenementen,<br />
momenten voor uitwisseling van ideeën,<br />
individuele en groepscoaching, allemaal in<br />
samenwerking met EKLO om bedrijfsideeën te<br />
testen en van de grond te krijgen.<br />
EKLO<br />
biedt ondernemers en managers<br />
ondersteuning in alle fasen van hun projecten<br />
door middel van een uitgebreid dienstenpakket<br />
Le Relab (Fablab van <strong>Luik</strong>)<br />
De eerste start-up voor muziektechnologie<br />
in België, in partnerschap met Universal<br />
Music. Wallifornia MusicTech heeft als doel<br />
de meest inspirerende persoonlijkheden uit<br />
de muziekwereld te ontmoeten en kennis te<br />
maken met nieuwe technologieën.<br />
Wallifornia MusicTech<br />
De eerste start-up voor muziektechnologie<br />
in België, in partnerschap met Universal<br />
Music. Wallifornia MusicTech heeft als doel<br />
de meest inspirerende persoonlijkheden uit<br />
de muziekwereld te ontmoeten en kennis te<br />
maken met nieuwe technologieën.
VOLGENDE HALTE LUIK | Cultureel page - 21<br />
Cultureel<br />
De thuis van beroemdheden<br />
Notger, Karel de Grote, André Modeste Gretry, Georges Simenon, de gebroeders Dardenne,<br />
François Walthéry, Jean-Michel Saive, Bouli Lanners...<br />
Uitzonderlijke culturele locaties<br />
Opéra Royal de Wallonie<br />
Orchestre Philharmonique Royal de Liège<br />
Museum Grand Curtius<br />
Maison du Jazz<br />
Museum Grétry<br />
Forum de Liège<br />
Aquarium-Museum<br />
B3<br />
Théâtre de Liège<br />
Archéoforum<br />
Museum La Boverie<br />
Cité Miroir<br />
Reflektor…<br />
Een stad van streetart<br />
Meer dan 90 streetartwerken van meer dan 150 kunstenaars<br />
Cultuurcheques<br />
De toegang tot cultuur vergemakkelijken voor <strong>Luik</strong>se jongeren<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Cultureel page - 22<br />
De ruimdenkendheid van de <strong>Luik</strong>enaars, het multiculturele karakter,<br />
het rijke verleden en de vele culturele instellingen maken van <strong>Luik</strong> een<br />
plaats waar ambitie, creatie en experimenten kunnen gedijen.<br />
De culturele troeven van de stad zijn onmiskenbaar : plaatsen die<br />
een verhaal te vertellen hebben en talent dat steeds opnieuw weet te<br />
verbazen.<br />
De vele prestigieuze instellingen brengen voorstellingen en<br />
tentoonstellingen van internationale faam. De gebouwen alleen al zijn<br />
een bezoek waard.<br />
Wie door <strong>Luik</strong> wandelt, ontdekt ook de kleurrijke streetart van de meest<br />
trendy kunstenaars en ongewone plekken om te fotograferen.<br />
Kortom, de stad heeft talloze troeven en talenten die haar uniek en<br />
onvergetelijk maken.
VOLGENDE HALTE LUIK | Cultureel page - 23<br />
De thuis van beroemdheden<br />
Het is moeilijk om een complete lijst op te stellen<br />
van alle instellingen en <strong>Luik</strong>enaars die <strong>Luik</strong> eer<br />
aandoen. Een greep uit de talrijke namen die,<br />
op verschillende perioden en uiteenlopende<br />
gebieden, hun stempel drukten :<br />
Notger<br />
prins-bisschop van <strong>Luik</strong> (972-1008), speelde<br />
een belangrijke rol bij de bouw, ontwikkeling en<br />
fortificatie van de stad <strong>Luik</strong>.<br />
Georges Simenon<br />
een belangrijke schrijver van de 20ste eeuw,<br />
geboren in <strong>Luik</strong> en onder meer bekend voor zijn<br />
romans van de reeks Maigret.<br />
De gebroeders Dardenne<br />
Jean-Pierre Dardenne en Luc Dardenne,<br />
twee broers wiens films internationale faam<br />
genieten, meer bepaald dankzij het Filmfestival<br />
van Cannes. In 1999 kregen ze een eerste<br />
Gouden Palm voor Rosetta. In 2005 een tweede<br />
voor de film Le fils. In 2011 wordt hun film Le<br />
Gamin au vélo bekroond met de Grand Prix van<br />
het Filmfestival van Cannes.<br />
De stripwereld met Laudec (tekenaar van<br />
Cédric), Walthéry (tekenaar van Natacha),<br />
Batem (tekenaar van de Marsupilami)...<br />
Déborah François<br />
bekend sinds 2005 door haar eerste rol in<br />
L’Enfant van de gebroeders Dardenne. In 2009<br />
krijgt ze de César voor Beste vrouwelijke belofte<br />
voor haar rol in Le Premier Jour du reste de ta<br />
vie.<br />
Marie Gillain<br />
deze actrice raakte bekend door haar rol in Mon<br />
père, ce héros, ze krijgt meerdere nominaties<br />
voor de César filmprijs, een Gouden Beer in<br />
Berlijn en de Romy-Schneiderprijs. Sindsdien<br />
heeft ze rollen gehad in het theater en films.<br />
Bouli Lanners<br />
acteur, scenarioschrijver, regisseur en<br />
producent. Zijn eerste speelfilm Ultranova won<br />
een prijs op het Festival van Berlijn. Zijn carrière<br />
als regisseur is met successen geplaveid : Les<br />
Géants, Les Premiers, les derniers en recent<br />
Nobody has to know kenden allemaal succes<br />
bij zowel de critici als het publiek. Nadat hij de<br />
César voor Beste bijrol won voor La Nuit du 12,<br />
werd Bouli Lanners in 2023 bekroond met 3<br />
Magritte-filmprijzen.<br />
André Modeste Grétry<br />
Tot in 1803, componeerde hij ongeveer vijftien<br />
opera’s en meer dan veertig opéras comiques.<br />
Hij was de meester van het genre in Frankrijk.<br />
Hij was eerst muzikaal directeur van Marie-<br />
Antoinette en slaagde erin na de Revolutie de<br />
gunst te verwerven van Napoleon, die hem tot<br />
ridder in het Legioen van Eer verheft.<br />
Kort voor zijn dood sprak de beroemde<br />
componist Grétry de wens uit dat zijn<br />
hart aan de stad <strong>Luik</strong> geschonken zou<br />
worden, als bewijs van de oprechte<br />
gehechtheid die hij aan zijn geboortestad<br />
had overgehouden. Het bevindt zich nu<br />
in een urn geplaatst in de sokkel van zijn<br />
bronzen standbeeld voor de Koninklijke<br />
Waalse opera.<br />
© Georges Biard<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Cultureel page - 24<br />
Uitzonderlijke culturele<br />
locaties<br />
Opéra Royal de Wallonie<br />
één van de drie grote operahuizen in België.<br />
Een plaats voor creaties, belevingen en<br />
uitwisseling met een internationale uitstraling.<br />
De opera beschikt over een Italiaanse zaal met<br />
meer dan 1.000 zitplaatsen en uitrustingen<br />
die perfect aangepast zijn aan de moderne<br />
technieken, waardoor het één van de<br />
modernste ter wereld is !<br />
De ORW trekt elk seizoen bijna 100.000<br />
toeschouwers.<br />
Museum Grand Curtius<br />
Dit opmerkelijk architecturaal geheel bevat vijf<br />
boeiende en prestigieuze museumcollecties<br />
van glaswerk, wapens, archeologische<br />
objecten, religieuze kunst, Maaslandse kunst<br />
en sierkunst. De rijke getuigenissen van de<br />
prille beschavingen, meesterwerken uit<br />
de middeleeuwen, beeldhouwwerken en<br />
edelsmeedkunst uit de barok, een schat aan<br />
glaswerk en wapens maken van het Grand<br />
Curtius één van de vooraanstaande musea op<br />
wereldniveau in deze domeinen.<br />
7000 jaar kunst en geschiedenis van<br />
de regio <strong>Luik</strong> komen er aan de hand van<br />
5.200 objecten tot leven.<br />
© ORW Liège - Lorraine Wauters<br />
Orchestre Philharmonique Royal de Liège<br />
De OPRL treedt niet alleen op in de prestigieuze<br />
Salle Philharmonique (van 1887) in <strong>Luik</strong> maar<br />
ook in het hele land (Antwerpen, Brussel,<br />
Charleroi, Hasselt, Bergen, Namen, Saint-<br />
Hubert, Sankt Vith, Virton …), in grote zalen en<br />
op festivals in Europa (Amsterdam, Parijs,<br />
Wenen, Spanje, Zwitserland, Frankrijk …), en in<br />
Japan en de Verenigde Staten.<br />
Het enige professionele filharmonisch<br />
orkest van Franstalig België.<br />
© Salle Philharmonique - Stéphane Moureaux<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Maison du jazz<br />
Een centrum voor documentatie, animatie en<br />
promotie van jazz.<br />
Museum Grétry<br />
Het museum is ondergebracht in het<br />
geboortehuis van Grétry en stelt een collectie<br />
tentoon over het leven en werk van deze<br />
bekende componist.<br />
Archéoforum<br />
één van de grootste stedelijke archeologische<br />
sites van Europa (3.725 m²), gelegen onder<br />
de place Saint-Lambert. Alle fasen in de<br />
geschiedenis van <strong>Luik</strong> – van de prehistorie tot<br />
de meest recente periodes – komen er aan<br />
bod aan de hand van zowel archeologische<br />
objecten als overblijfselen van bouwwerken.<br />
Bezoekers ontdekken er de funderingen van de<br />
vroegere kathedraal Saint-Lambert, de resten<br />
van een Gallo-Romeinse villa en sporen van<br />
prehistorische nederzettingen.
VOLGENDE HALTE LUIK | Cultureel page - 25<br />
Forum de Liège<br />
Het Forum opende de deuren voor het publiek<br />
op 30 september 1922. Deze mythische<br />
zaal beschikt over 2.000 plaatsen en is een<br />
pronkstuk in art-decostijl dat als uitzonderlijk<br />
erfgoed van Wallonië geklasseerd is.<br />
© Cité Miroir - Thierry Lechanteur<br />
© Debie<br />
Grote namen hebben er opgetreden :<br />
Jacques Brel, Léo Ferré, Louis Armstrong,<br />
Ray Charles, Miles Davis, Ella Fitzgerald,<br />
Barbara, Edith Piaf … Het Forum is echter<br />
ook een plaats voor toneel, variété en<br />
humoristische voorstellingen.<br />
Museum La Boverie<br />
In dit museum voor schone kunsten dat<br />
tevens een centrum is voor tentoonstellingen<br />
van internationale faam, zijn unieke collecties<br />
te zien. Het Louvre, de Stad <strong>Luik</strong> en La<br />
Boverie werken samen in het kader van een<br />
buitengewoon partnerschap dat het eerste<br />
van dit type is in Europa.<br />
Dit eclectische gebouw dateert van het<br />
begin van de 20e eeuw en is een blijvende<br />
erfenis van de wereldtentoonstelling van<br />
1905.<br />
Midden in een voormalig (leeg!) zwembad<br />
worden conferenties, voorstellingen,<br />
debatten en tentoonstellingen<br />
georganiseerd.<br />
Cité Miroir<br />
De voormalige baden en thermen van la<br />
Sauvenière zijn in 2014 omgevormd tot de Cité<br />
Miroir. Een uitzonderlijke plaats voor educatie,<br />
debat en cultuur gewijd aan burgerschap,<br />
herinnering en culturele dialoog. Het imposante<br />
gebouw met majestueuze proporties in<br />
Bauhausstijl ligt in het centrum van <strong>Luik</strong>.<br />
Le Reflektor<br />
Deze concertzaal bevindt zich in het gebouw<br />
van het vroegere zwembad van la Sauvenière.<br />
De zaal biedt plaats aan 600 personen en is<br />
volledig ingericht en uitgerust om met een<br />
optimale akoestiek en productie te genieten<br />
van optredens van nieuw of internationaal<br />
bekend talent.<br />
Le Reflektor is een voormalig busstation<br />
met een uitstekende geluidsisolatie.<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
© Dominique Houcmant - Goldo
VOLGENDE HALTE LUIK | Cultureel page - 26<br />
Aquarium Museum<br />
In 46 bassins zijn zo’n 2.500 vissen uit de<br />
oceanen, zeeën, meren en rivieren van de<br />
wereld ondergebracht. In de zalen van het<br />
museum is 1.000 m² gewijd aan de diversiteit<br />
van dieren.<br />
B3<br />
is een plek waar mensen elkaar kunnen<br />
ontmoeten en kunnen genieten van een<br />
breed scala aan items die ter plekke geleend<br />
of geraadpleegd kunnen worden. Hier kunnen<br />
mensen elkaar ontmoeten en met elkaar<br />
praten. Men kan er ook deelnemen aan<br />
een activiteit, werken, studeren of gewoon<br />
ontspannen.<br />
De thuis van streetart<br />
Sinds 2002 staan de muren van <strong>Luik</strong> open voor<br />
artistieke expressie.<br />
Dankzij het project Paliss’art zet de stad zich<br />
in om hedendaagse kunst op haar muren te<br />
brengen.<br />
Paliss’art heeft meer dan negentig<br />
streetartwerken tot stand gebracht verspreid<br />
over het <strong>Luik</strong>se grondgebied, en meer<br />
dan honderdvijftig kunstenaars met zeer<br />
verschillende achtergronden uitgenodigd.<br />
De werken zijn het resultaat van diverse<br />
technieken op uiteenlopende oppervlakken,<br />
van werfborden tot gevelmuren, blinde gevels,<br />
elektriciteitskastjes, ...<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
In 2019 verscheen op de zijgevels<br />
van twee gebouwen aan de Quai de la<br />
Boverie, langs het kanaal, een mysterieuze<br />
langwerpige figuur met een snor. Dit<br />
eerste monumentale tweeluik genaamd<br />
“L’Homme de la Meuse” is een werk van<br />
Sozyone en beslaat 1.200 m².<br />
Théâtre de Liège<br />
Scenisch centrum van de Fédération Wallonie-<br />
Bruxelles en Europees centrum voor theateren<br />
choreografische creatie. Met 65.000<br />
toeschouwers en meer dan 250 opvoeringen<br />
voor 40 tot 60 titels per seizoen, is het Théâtre<br />
de Liège tegenwoordig het belangrijkste<br />
podium in Wallonië.<br />
Op het programma staan voorstellingen<br />
van toonaangevende Belgische en<br />
buitenlandse regisseurs en choreografen,<br />
internationaal gerenommeerde acteurs<br />
(Isabelle Huppert, Mélanie Laurent,<br />
Emmanuelle Béart, Toni Servillo, Denis<br />
Podalydès ...) en opkomende artiesten,<br />
getuigen van de cultuur van vandaag<br />
brengen en ambassadeurs voor die van<br />
morgen.<br />
© Ville de Liège - Marc Verpoorten<br />
© Spray Can Arts<br />
Cultuurcheques<br />
Het programma «Cultuurcheques», dat in 2020<br />
door het Departement Cultuur van de stad<br />
<strong>Luik</strong> werd gelanceerd, wil cultuur toegankelijk<br />
maken voor <strong>Luik</strong>se jongeren tussen 4 en 21 jaar<br />
.<br />
De tussenkomst is beperkt tot 100 euro per kind<br />
en per cultureel seizoen, dat op 1 september<br />
begint en op 31 augustus van het volgende<br />
jaar eindigt.<br />
De cheques kunnen worden gebruikt voor een<br />
breed scala aan activiteiten, zoals muziek-,<br />
dans- en toneellessen, creatieve workshops,<br />
voorstellingen en cursussen.
VOLGENDE HALTE LUIK | Een stad in verandering page - 27<br />
Een stad<br />
in verandering<br />
Transformaties in uitvoering<br />
de tram<br />
de Ecowijk de Coronmeuse<br />
Liège Expo<br />
de herontwikkeling van Droixhe<br />
het omvormen van de snelweg E25 tot een stadsboulevard<br />
de kabelbaan tussen Sint-Walburge en het historische centrum, de Transurbaine<br />
15 fietslanen<br />
Grote transformaties die al voltooid zijn<br />
Musée de la Vie wallonne,<br />
Bioscoop Sauvenière,<br />
Museum Grand Curtius,<br />
Station Liège-Guillemins,<br />
Médiacité,<br />
Opéra Royal de Wallonie,<br />
Olympische schaatspiste,<br />
Théâtre de Liège,<br />
Cité Miroir,<br />
Inrichting van de Maaskaaien,<br />
Museum La Boverie,<br />
Médiacité,<br />
Voetgangersbrug “La Belle Liégeoise”,<br />
Trinkhall,<br />
Cité administrative,<br />
De herontwikkeling van de site Bavière,<br />
Het zwembad van Jonfosse.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Een stad in verandering page - 28<br />
Sinds 2008 onderneemt de stad <strong>Luik</strong> een ingrijpend vernieuwingsbeleid<br />
dat resulteert in de renovatie van verschillende emblematische<br />
locaties of de inrichting van bijzondere infrastructuren.<br />
<strong>Luik</strong> is een stad die met haar tijd mee wil en de grote uitdagingen op<br />
het gebied van klimaatverandering, energie en inclusie wil aangaan.<br />
Daarom heeft ze het aangedurfd om haar mobiliteit, infrastructuur en<br />
groene erfgoed met het oog op de uitdagingen van morgen ingrijpend<br />
te veranderen<br />
Deze projecten zijn structurerend, emblematisch en grootstedelijk,<br />
omdat ze een impact zullen hebben tot ver buiten de grenzen van de<br />
stad <strong>Luik</strong>.
VOLGENDE HALTE LUIK | Een stad in verandering<br />
page - 29<br />
Een greep uit de<br />
transformaties in uitvoering<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Miysis<br />
50 hectare aangelegde openbare ruimte,<br />
meer dan 800 bomen langs de sporen<br />
aangeplant<br />
De tram<br />
De tram biedt een antwoord als<br />
mobiliteitsoplossing en zal langs zijn tracé de<br />
stad herinrichten en transformeren.<br />
De komst van de tram zal :<br />
© Miysis<br />
• Het verkeer in het centrum verminderen<br />
en de stad voor de inwoners en<br />
bezoekers aangenamer maken.<br />
Sommige straten zullen autovrij worden,<br />
andere zullen minder rijstroken krijgen.<br />
• Automobilisten ertoe aanzetten om hun<br />
auto achter te laten in de park-and-ride<br />
faciliteiten aan de eindhalten van de lijn<br />
om met de tram naar het centrum te<br />
gaan, en zo de verkeersdruk verlichten.<br />
© Miysis<br />
• 50 hectare openbare ruimte renoveren<br />
ten gunste van voetgangers en fietsers.<br />
• De stad aantrekkelijker en rustiger<br />
maken, en overbelasting vermijden.<br />
• Talrijke woon- en ontwikkelingscentra<br />
met elkaar verbinden, zoals Sclessin,<br />
Coronmeuse, Bressoux-Droixhe en het<br />
historisch centrum van de Vurige stede.<br />
© Miysis<br />
• Het zal een essentieel element zijn om <strong>Luik</strong>, en<br />
meer in het algemeen de <strong>Luik</strong>se agglomeratie,<br />
in staat te stellen definitief toe te treden tot de<br />
club van Europese steden in transitie.
VOLGENDE HALTE LUIK | Een stad in verandering<br />
page - 30<br />
De ecowijk van Coronmeuse<br />
De ontwikkeling van de site Coronmeuse zal<br />
ten volle profiteren van de komst van de tram<br />
en één van de eindpunten vormen. Dankzij<br />
het gedifferentieerde algemene ontwerp en<br />
de voorziene woningtypes, zal de evolutie<br />
van Coronmeuse gelijke tred houden met de<br />
andere grote vastgoedontwikkelingen in <strong>Luik</strong>.<br />
De site omvat :<br />
• 1.325 wooneenheden van hoogwaardige<br />
milieukwaliteit (HQE-normen voor<br />
lage-energie- en passiefbouw). Eén<br />
van de belangrijkste kenmerken van<br />
het project is de mix van woningtypes.<br />
• Persoonlijke dienstverlening : hotel,<br />
serviceflats, rust- en verzorgingstehuis,<br />
kinderopvang, buurthuis, stedelijke moestuin,<br />
werkplaats voor fietsherstellingen...<br />
• Het Astridpark van 4 hectare wordt<br />
volledig gerenoveerd en uitgebreid met<br />
sportinstallaties en speelpleinen voor kinderen.<br />
• De gevel en het dak van het Grand Palais<br />
(5.000 m² grondoppervlakte en meer dan 20<br />
m hoog) worden volledig gerenoveerd.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
25 hectare gerenoveerd, 1.325 woningen<br />
en nieuwe verbindingen met de<br />
omliggende wijken dankzij de onlangs<br />
ingehuldigde Passerelle des Reflets.<br />
© Neo Legia SA
VOLGENDE HALTE LUIK | Een stad in verandering<br />
page - 31<br />
Liège Expo te Bressoux-Droixhe<br />
Dankzij Liege Expo wordt een hele<br />
wijk nieuw leven ingeblazen door de<br />
MICE sector : Meetings, Incentives,<br />
Conferencing, Exhibitions<br />
De beurshallen van <strong>Luik</strong> verdwijnen uit<br />
Coronmeuse naar de multimodale zone van<br />
Bressoux, de toegangspoort tot de stad aan de<br />
rechteroever van de Maas.<br />
De stad heeft ervoor gekozen om deze<br />
infrastructuur een sterke symboliek mee te<br />
geven : het gebouw zal het imago weerspiegelen<br />
van een stad die, door de herbestemming<br />
van oude industrieterreinen, een beslissende<br />
impuls en hefboomwerking geeft aan<br />
investeringen en vastgoedontwikkeling.<br />
Liège Expo zal gewijd zijn aan evenementen,<br />
handels- en consumentenbeurzen,<br />
tentoonstellingen, sportevenementen,<br />
seminaries of congressen, feesten, recepties<br />
en bedrijfsevenementen, ...<br />
De omvorming van de snelweg E25<br />
tot een stadsboulevard<br />
Door een snelweg om te vormen tot een<br />
stadsboulevard wordt het hele noordelijke<br />
deel van de stad groener en rustiger.<br />
De snelweg langs de Maas ter hoogte van<br />
Droixhe, tussen de stuwdambrug van Monsin<br />
en de Pont Atlas, wordt omgevormd tot een<br />
aangelegde stadsboulevard. De boulevard<br />
vormt een nieuwe toegangsweg naar het<br />
toekomstige intermodale knooppunt (tram<br />
en P+R met 750 plaatsen) en Liège Expo (de<br />
beurshallen na de verhuizing). Er komen<br />
fietslanen en de maximumsnelheid wordt<br />
verlaagd.<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
De herkwalificatie van Droixhe<br />
De komst van de tram en het<br />
bijbehorende onderhoudscentrum in<br />
de wijk is een belangrijke troef voor de<br />
herkwalificatie van Droixhe. De creatie<br />
van nieuwe woningen zal ook een nieuwe<br />
levenskwaliteit brengen.<br />
De herontwikkeling van de site zal <strong>Luik</strong> in<br />
staat stellen de dubbele uitdaging aan te<br />
gaan van het samenbrengen van huisvesting<br />
en architectuur, en huisvesting en socioeconomische<br />
ontwikkeling, met een focus op<br />
het bouwen van een duurzame stad en het<br />
brengen van levenskwaliteit.<br />
Het herontwikkelingsproject heeft een<br />
belangrijke doelstelling - meer bepaald sociale<br />
diversiteit - door een mix van functies binnen<br />
de wijk aan te bieden (wonen, economische<br />
en gemeenschapsruimtes, ...) evenals een<br />
diversiteit aan woonopties (publiek/privaat,<br />
huur/koop, verschillende soorten woningen :<br />
flats, duplexen, lofts, aangepaste woningen,<br />
rusthuis, ...).<br />
De komst van de tram en het bijbehorende<br />
onderhoudscentrum in de wijk is een<br />
belangrijke troef voor de heropbouw van<br />
Droixhe.<br />
© Miysis<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Een stad in verandering<br />
page - 32<br />
De “Transurbaine”<br />
Een nieuwe as voor mobiliteit en<br />
territoriale ontwikkeling Ans – Glain -<br />
Fontainebleau – het stadscentrum –<br />
Longdoz – Chênée<br />
15 fietslanen<br />
De ontwikkeling van het fietsverkeer vereist de<br />
versterking en aanleg van speciale rijvakken.<br />
Gemengd gebruik in druk verkeer ontmoedigt<br />
veel gebruikers, met inbegrip van nieuwe<br />
gebruikers.<br />
In het kader van het stedelijke mobiliteitsplan<br />
(Plan Urbain de Mobilité of PUM) werden naast<br />
de routes van het Ravel op het grondgebied<br />
comfortabele, veilige fietslanen met<br />
grotendeels een eigen baan uitgestippeld<br />
(Plan Urbain de Mobilité of PUM).<br />
Deze voorzien in een netwerk naar de<br />
wijken, het stadscentrum en de aanpalende<br />
gemeenten. 15 fietscorridors zullen fietsers een<br />
eigen rijruimte bieden.<br />
Een structurerend fietsnetwerk<br />
gebaseerd op het stedelijk mobiliteitsplan.<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
De Transurbaine is een belangrijke<br />
ontwikkelingsas op het gebied van mobiliteit,<br />
grootstedelijke verbindingen en territoriale<br />
ontwikkeling.<br />
Als aanvulling op en loodrecht staand op de<br />
tramlijn in de vallei, bestrijkt de transurbaine<br />
een as tussen Ans - Fontainebleau - het<br />
stadscentrum - rechteroever - Chênée.<br />
Deze route is een prioriteit voor het aanbieden<br />
van een structurerende vervoerswijze, met<br />
een eigen rijbaan, die een echt alternatief<br />
biedt voor de auto en is een voorloper van de<br />
tweede tramlijn.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Een stad in verandering<br />
page - 33<br />
Enkele van de reeds uitgevoerde transformaties<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
Musée de la Vie wallonne,<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
Bioscoop Sauvenière<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
Museum Grand Curtius<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Station Liège-Guillemins<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Trinkhall Museum<br />
© Adrien Closter<br />
Opéra Royal de Wallonie<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
Olympische schaatspiste<br />
© Ville de Liège - Marc Verpoorten<br />
Théâtre de Liège
VOLGENDE HALTE LUIK | Een stad in verandering<br />
page - 34<br />
Enkele van de reeds uitgevoerde transformaties<br />
© Ville de Liège - Marc Verpoorten<br />
Cité Miroir<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Inrichting van de Maaskaaien,<br />
© Ville de Liège - Marc Verpoorten<br />
Museum La Boverie<br />
© Jiří Komárek<br />
Médiacité<br />
© Adrien Closter<br />
Voetgangersbrug “La Belle Liégeoise”<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
De herontwikkeling van de site Bavière,<br />
© Ville de Liège -Maxime Flagothier<br />
Cité administrative<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
Het zwembad van Jonfosse.
VOLGENDE HALTE LUIK | Opmerkelijk page - 35<br />
Opmerkelijk<br />
443 beschermde monumenten, waarvan 26 geklasseerd<br />
als uitzonderlijk Waals erfgoed<br />
De stad met 100 klokkentorens<br />
10 kerken, 6 kapittelkerken van meer dan 1000 jaar oud, 1 kathedraal<br />
Eén van de 7 wonderen van België bevindt zich in <strong>Luik</strong><br />
De doopvont van de kapittelkerk St-Barthélémy<br />
Rijk aan natuurlijk erfgoed<br />
23 groene ruimten<br />
De hellingen van de citadel kregen 3 sterren in de Groene Gids van Michelin<br />
6 parken geklasseerd als erfgoed<br />
Een plan om ons groene erfgoed te verrijken<br />
Het plan «Canopée»<br />
Ongewoon<br />
Een schuilkelder, een duizelingwekkende trap, een piepklein straatje, een volledig houten gebouw<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Opmerkelijk page - 36<br />
<strong>Luik</strong> is een stad van kunst en erfgoed! Een bijzonder divers en belangrijk<br />
erfgoed ... Een erfenis van onze meer dan duizendjarige geschiedenis.<br />
Al deze plaatsen hebben een eigen verhaal. Respect en waardering voor<br />
deze getuigen van het verleden zijn essentieel voor de identiteit van de<br />
stad en voor het gevoel van de inwoners met de stad verbonden te zijn.<br />
Deze rijkdom aan erfgoed is een belangrijke troef voor het toerisme en<br />
een drijvende kracht voor de economie en werkgelegenheid.<br />
<strong>Luik</strong> kan ook bogen op een opmerkelijk natuurlijk erfgoed, zoals<br />
geklasseerde parken en de hellingen van de Citadel, een oase van<br />
groen in het stadscentrum.<br />
Dit groene erfgoed wordt elke dag verrijkt dankzij het plan Canopée<br />
dat voorziet om tegen 2030 8.000 bomen te planten in openbare<br />
ruimten en 16.000 bomen in privédomeinen.
VOLGENDE HALTE LUIK | Opmerkelijk page - 37<br />
Geklasseerd erfgoed<br />
Meer dan 11% van het geklasseerd erfgoed in<br />
Wallonië bevindt zich in <strong>Luik</strong> :<br />
• 443 monumenten of locaties alleen al<br />
op het grondgebied van de Stad <strong>Luik</strong><br />
(van de 3.945 geklasseerde in Wallonië),<br />
waaronder 26 geklasseerd als “uitzonderlijk<br />
erfgoed” (van de 193 in Wallonië).<br />
• De zes kapittelkerken van <strong>Luik</strong> en de<br />
kathedraal St-Paul zijn allemaal als<br />
uitzonderlijk erfgoed geklasseerd. Ze zijn<br />
onderling door historische en commerciële<br />
assen verbonden.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Pont de Fragnée<br />
• Kathedraal St-Paul<br />
• kapittelkerk St-Martin<br />
• kapittelkerk St-Barthélémy<br />
• kapittelkerk Ste-Croix<br />
• kapittelkerk St-Denis<br />
• kapittelkerk St-Jaques<br />
• kapittelkerk St-Jean l’Evangéliste<br />
• Orgel van de kapel Sint-Roch en Volière<br />
• Benedictijner abdij Paix Notre-Dame<br />
• Stadhuis van <strong>Luik</strong><br />
• Paleis van de Prins-bisschoppen<br />
• Fontein van het Perron<br />
• Forum<br />
• Hôtel d’Ansembourg<br />
• Hôtel de Hayme de Bomal<br />
• Museum Grand Curtius<br />
• Hôtel Torrentius<br />
• Huis rue des Marêts<br />
• Academische zaal van de Universiteit<br />
• Atheneum Léonie de Waha<br />
• Villa l’Aube van Gustave Serrurier-Bovy<br />
• Maison Comblen<br />
• Hôtel de Selys-Longchamps<br />
• Gebouw van de Société littéraire de Liège<br />
• Pont de Fragnée<br />
• Cyberneticatoren van Nicolas Schöffer<br />
© Ville de Liège - Marc Verpoorten<br />
Gebouw van de Société littéraire de Liège<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Paleis van de Prins-bisschoppen<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
Stadhuis van <strong>Luik</strong>
VOLGENDE HALTE LUIK | Opmerkelijk page - 38<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Opmerkelijk page - 39<br />
Het Perron<br />
staat symbool voor de <strong>Luik</strong>se vrijheden en voor<br />
de stad <strong>Luik</strong>. Het is als uitzonderlijk erfgoed van<br />
Wallonië geklasseerd.<br />
Doopvont van de kapittelkerk St-Barthélémy<br />
De doopvont dateert van de 12de eeuw<br />
en is zowel op esthetisch als op technisch<br />
vlak een waar meesterwerk van romaanse<br />
beeldhouwkunst. De doopvont is afkomstig<br />
van de kerk van Notre-Dame-au-Fonts (een<br />
klein kerkje aangebouwd bij de kathedraal<br />
St-Lambert). In 1804, na het Concordaat,<br />
werd ze na de vernietiging van de kerk van<br />
Notre-Dame-au-Fonts in de kapittelkerk St-<br />
Barthélémy geplaatst.<br />
© ArsenG<br />
Eén van de 7 wonderen van België<br />
(vastgelegd door het Commissariaatgeneraal<br />
voor Toerisme) vind je in <strong>Luik</strong><br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
De cyberneticatoren<br />
van Nicolas Schöffer is het meest recente<br />
monument dat de titel van uitzonderlijk<br />
erfgoed kreeg (in 2009).<br />
De werking van deze 52 meter hoge toren<br />
berust op motoren die worden aangestuurd<br />
door een elektronisch brein dat beweging,<br />
muziek en verlichting activeert.<br />
Na een grondige renovatie die werd<br />
afgerond in 2016, kan de toren nu bediend<br />
worden via een app of via het X-account<br />
@cybertower.<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers
VOLGENDE HALTE LUIK | Opmerkelijk page - 40<br />
Schuilkelder<br />
Onder de oude baden en thermen van la<br />
Sauvenière - nu “La Cite Miroir” - ligt een<br />
mastodont van beton en staal verborgen die<br />
plaats bood aan 400 personen en over een<br />
hydrofoorpomp, een stroomgenerator en<br />
poorten beschikte die bestand waren tegen<br />
de luchtverplaatsingen veroorzaakt door<br />
bombardementen.<br />
Opmerkelijk natuurlijk<br />
en landschapserfgoed<br />
Naast uitzonderlijk architecturaal erfgoed<br />
beschikt <strong>Luik</strong> ook over opmerkelijk natuurlijk<br />
en landschapserfgoed. De stad telt 23 parken,<br />
bossen en andere groene ruimten die voor het<br />
publiek toegankelijk zijn :<br />
Het is de enige schuilkelder die als<br />
Waals erfgoed is geklasseerd.<br />
• Parc de Fayenbois<br />
• Parc communal de Cointe<br />
• Parc de la Citadelle<br />
• Parc de la Boverie<br />
• Parc international de la Paix<br />
• Parc d’Avroy<br />
• Parc Saint Léonard<br />
• Parc du Jardin botanique<br />
• Parc Sainte-Beuve<br />
• Parc de Péralta<br />
• Parc de Xhovémont<br />
• Parc Walthère Dewé<br />
• Parc de Droixhe<br />
• Les Terrasses des Minimes<br />
• La Chartreuse<br />
• Terril du Laveu<br />
• Hellingen van Vivegnis<br />
• Jardin Morinval<br />
• Parc Sainte-Agathe<br />
• Bois de Wandre<br />
• Plaine Gilles Demarteau<br />
• Bois Mangeon<br />
• Natuurreservaat van Sart-Tilman<br />
<strong>Luik</strong> heeft een natuurlijke site midden in<br />
de stad : de hellingen van de Citadel. In<br />
de Groene Gids van Michelin kreeg deze<br />
locatie 3 sterren.<br />
Parc d’Avroy © Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Opmerkelijk page - 41<br />
We lichten enkele parken of groene ruimten<br />
geklasseerd als erfgoed toe, zoals :<br />
Jardin botanique<br />
De botanische tuin van <strong>Luik</strong> werd in 1840 door de<br />
universiteit aangelegd. In victoriaanse serres,<br />
een zeldzaam luiks voorbeeld van architectuur<br />
met ijzer en glas, bevinden zich exotische<br />
collecties. De serres zijn nu geklasseerd.<br />
Over een oppervlakte van 1.050 m2 worden<br />
meer dan 5.000 planten tentoongesteld, met<br />
onder meer enkele zeldzame en bijzondere<br />
variëteiten van palmvarens.<br />
Parc de la Boverie<br />
Het park ligt tussen de Maas en de Dérivation.<br />
Het werd in het midden van de 18e eeuw<br />
aangelegd en is 9 hectare groot.<br />
In het park is het museum van La<br />
Boverie gevestigd, een erfenis van de<br />
wereldtentoonstelling van 1905. Het park<br />
biedt diverse sferen : de geuren en kleuren<br />
van de rozentuin, het speelplein en de<br />
volière.<br />
Het park van de Jardin botanique<br />
telt meer dan 170 boomsoorten<br />
van verschillende continenten, met<br />
exemplaren die teruggaan tot 1841.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers<br />
Parc de Péralta<br />
In het park van Péralta bevindt zich het kasteel<br />
van Péralta (14e eeuw). In het park bevinden<br />
zich enkele bijzondere boomsoorten, zoals<br />
reuzensequoia’s.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Een plan voor groen erfgoed<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
In 1976 kwamen François Mitterrand en<br />
Dalida naar het park van Péralta ter<br />
gelegenheid van het “Rozenfeest”.<br />
Het plan Canopée<br />
Om de blootstelling van de <strong>Luik</strong>enaars aan<br />
milieu- en gezondheidsrisico’s te beperken,<br />
lanceerde de stad <strong>Luik</strong> in 2020 haar plan<br />
Canopée. Het doel is eenvoudig : tegen 2030<br />
meer dan 24.000 bomen planten om van <strong>Luik</strong><br />
tegen 2050 een groenere, veerkrachtigere<br />
stad te maken, waar het beter ademen is, een<br />
gezonde plek om te wonen. In twee jaar tijd<br />
werd al 16% van de geplande 24.000 bomen<br />
geplant.
VOLGENDE HALTE LUIK | Opmerkelijk page - 42<br />
Ongewoon erfgoed<br />
De stad <strong>Luik</strong> heeft ook een aantal<br />
bijzonderheden, zoals :<br />
Een piepklein straatje<br />
de rue du Carré is het kleinste straatje van <strong>Luik</strong><br />
(80 cm breed en 50 meter lang). Het straatje<br />
ligt niet in de befaamde wijk Carré van <strong>Luik</strong>,<br />
maar verbindt de rue de l’Epée met de rue du<br />
Pont.<br />
Het hoogste houten gebouw<br />
van de Benelux<br />
het gebouw is gelegen in de rue Méan, is<br />
35 meter hoog en heeft een skelet, muren,<br />
balkons, trappen en een liftkooi van hout.<br />
Een duizelingwekkende trap<br />
de Montagne de Bueren telt 374 treden en een<br />
hellingsgraad van zo’n 30%. Het is één van de<br />
meest bijzondere trappen van de wereld en<br />
een must-see in <strong>Luik</strong>. De Montagne de Bueren<br />
is kenmerkend voor het begin van de 19e<br />
eeuw en verbond de kazerne van de citadel<br />
rechtstreeks met het stadscentrum.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Een Open Studentenstad page - 43<br />
Een Open<br />
Studentenstad<br />
Een geëngageerde stad<br />
Handvesten en labels<br />
Zero Waste, Zero Plastic, <strong>Luik</strong> tegen racisme, gelijke kansen, gelijkheid man-vrouw, Acces-i …<br />
Studentenstad<br />
Zo’n 100.000 leerlingen en studenten volgen onderwijs in <strong>Luik</strong><br />
65 basisscholen - 12 gespecialiseerde basisscholen - 23 gewone middelbare scholen - 6<br />
gespecialiseerde middelbare scholen - 13 scholen voor sociale promotie - 8 instellingen voor<br />
hoger onderwijs - 1 academie, 9 scholen voor sociale promotie …<br />
ULiège<br />
opgericht in 1817, één van de oudste universiteiten van België<br />
27.678 studenten - 123 verschillende nationaliteiten - 11 faculteiten - 39 bachelor- en - 194<br />
masteropleidingen<br />
HEC Liège, management school<br />
De eerste Belgische business school met een compleet leertraject (van bachelor tot doctoraat)<br />
3.477 studenten - 72 verschillende nationaliteiten - 8 onderzoeksdomeinen - 11 masteropleidingen<br />
© ULiège - O. Moonen
VOLGENDE HALTE LUIK | Een Open Studentenstad page - 44<br />
Door haar ideale ligging aan de belangrijkste verbindingswegen is <strong>Luik</strong><br />
altijd een stad met een grote bevolkingsmix geweest. In <strong>Luik</strong> wonen 167<br />
nationaliteiten die actief zijn in een rijk verenigingsleven. Zij belichamen<br />
de openheid van de stad naar de wereld toe.<br />
<strong>Luik</strong> is ook een geëngageerde stad die een koers heeft uitgestippeld<br />
aan de hand van handvesten en labels die de manier waarop we<br />
samenleven positief beïnvloeden.<br />
<strong>Luik</strong> is tevens de thuisbasis van tienduizenden studenten die elke dag<br />
door de straten van de stad lopen. Mensen komen van overal voor de<br />
kwaliteit en specificiteit van het onderwijs.
VOLGENDE HALTE LUIK | Een Open Studentenstad<br />
page - 45<br />
Een geëngageerde stad<br />
De stad <strong>Luik</strong> maakt gebruik van handvesten en<br />
labels om haar engagement op verschillende<br />
gebieden vaste vorm te geven. Een vijftiental<br />
handvesten maken inmiddels deel uit van het<br />
<strong>Luik</strong>se DNA.<br />
Een fairtradestad<br />
Op 9 oktober 2021 kreeg de stad <strong>Luik</strong> de titel van<br />
«Fairtradestad» voor haar inspanningen om<br />
fair trade te promoten en onder de aandacht<br />
te brengen<br />
Een greep uit de handvesten en labels :<br />
Zero Waste - Zero Plastic<br />
Het doel van «zero waste»-gemeenten en<br />
-steden is om minder dan 100 kg restafval<br />
per inwoner per jaar te bereiken. In 2018<br />
heeft de stad <strong>Luik</strong> zich bij het netwerk van<br />
Zero Waste-gemeenten en -steden in<br />
Wallonië aangesloten. Bovendien heeft de<br />
gemeenteraad zich er in 2019 toe verbonden<br />
om naar Zero Plastic te evolueren.<br />
<strong>Luik</strong> tegen racisme<br />
<strong>Luik</strong> heeft in 1995 als eerste stad in België een<br />
schepenambt voor interculturele relaties in het<br />
leven geroepen en een handvest tegen racisme<br />
aangenomen. In 2017 heeft de stad zich ook<br />
aangesloten bij de campagne van het Centre<br />
National de Coopération au Développement<br />
om de eerste stad in Wallonië te worden die<br />
verklaart een gastvrije, verantwoordelijke en<br />
open stad te zijn.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Een plek waar feesten en veiligheid hand in<br />
hand gaan<br />
Le Carré is een belangrijk uitstalraam voor<br />
de stad <strong>Luik</strong>. Deze wijk staat tot ver buiten<br />
haar grenzen bekend om zijn legendarische<br />
gezelligheid en staat symbool voor een deel<br />
van de geest van <strong>Luik</strong>. Het handvest heeft als<br />
doel om de zone veilig en gastvrij te maken<br />
voor iedereen, zodat festiviteiten en veiligheid<br />
er hand in hand kunnen gaan.<br />
Accès-i<br />
Access-i is een toegankelijkheidsbarometer<br />
die informatie moet verstrekken over het<br />
toegankelijkheidsniveau volgens de behoeften<br />
van zeven categorieën van personen met<br />
beperkte mobiliteit (PBM).<br />
Access-i maakt het mogelijk om in één<br />
oogopslag het toegankelijkheidsniveau van<br />
een gebouw, site of evenement te bepalen<br />
voor elke mobiliteitsbeperking. Elke categorie<br />
van personen met beperkte mobiliteit wordt<br />
geïdentificeerd door een pictogram waarvan<br />
de kleur volgens het toegankelijkheidsniveau<br />
van de beoordeelde ruimte varieert.<br />
© Pixabay<br />
In 2014 nam het Grand Curtius als<br />
proefmuseum deel aan het Acces-i-label. In<br />
2017 heeft het Grand Curtius zijn handhaving<br />
van het label verlengd. La Boverie heeft ook zijn<br />
eerste certificering ontvangen, evenals de Cité<br />
administrative in 2023.
VOLGENDE HALTE LUIK | Een Open Studentenstad<br />
page - 46<br />
© ULiège - B. Brixhe<br />
Studentenstad<br />
De stad <strong>Luik</strong> telt meer dan 100.000 leerlingen en<br />
studenten die dagelijks lessen en opleidingen<br />
volgen, van kleuters tot universitairen en in alle<br />
onderwijsnetwerken.<br />
Het <strong>Luik</strong>se stedelijk onderwijs heeft in alle<br />
niveaus samen 156 scholen, meer dan 25.000<br />
leerlingen en studenten, en meer dan 2.500<br />
leerkrachten.<br />
Sommigen bieden vreemdetalenonderwijs<br />
(Engels, Nederlands en/of Duits), een<br />
sportproject of een actieve onderwijsmethode<br />
(Freinet).<br />
23 middelbare scholen bieden een breed scala<br />
aan opleidingen aan (tuinbouw, industriële en<br />
automobieltechnologie, infografiek, kapper,<br />
hotelwezen, ...).<br />
© Pixabay
VOLGENDE HALTE LUIK | Een Open Studentenstad<br />
page - 47<br />
Enkele bijzonderheden<br />
De middelbare school Léon Mignon biedt 4<br />
afdelingen die uniek zijn in België : graveren,<br />
juwelen, horlogemakerij, fijne mechaniek en<br />
wapensmederij. Het is de enige school die in<br />
franstalig Europa een opleiding wapensmederij<br />
aanbiedt.<br />
De Hogeschool van de Stad <strong>Luik</strong> voorziet<br />
opleidingen in verschillende categorieën :<br />
economie, paramedische beroepen,<br />
pedagogie, techniek en tolk- en<br />
vertaalopleidingen. De hogeschool telt 25<br />
bacheloropleidingen, waaronder een bachelor<br />
in orthoptie, wat uniek is in Franstalig België.<br />
De Universiteit van <strong>Luik</strong> is meer dan 200 jaar<br />
oud. Ze telt zo’n 25.000 studenten en behoort tot<br />
de instellingen met het grootste aanbod aan<br />
opleidingen van het land. Voor de universiteit<br />
is openheid naar de wereld een prioriteit.<br />
ULiège biedt uitwisselingsprogramma’s voor<br />
studenten en docenten, evenals gezamenlijke<br />
of meervoudige opleidingen, internationale<br />
of Engelstalige cursussen, en betere<br />
wetenschappelijke samenwerking door sterke<br />
internationale partnerschappen.<br />
De samenwerking voor onderwijs en onderzoek<br />
wordt ondersteund door zo’n 1.500 akkoorden<br />
met 68 landen.<br />
Binnen ULiège is de managementschool<br />
HEC Liège een van de 130 scholen ter<br />
wereld die dubbel geaccrediteerd zijn door<br />
EQUIS (European Quality Improvement<br />
System) en AACSB (Association to<br />
Advance Collegiate Schools of Business).<br />
Deze “paspoorten voor uitmuntendheid”<br />
weerspiegelen de inzet van de school om<br />
de hoogste kwaliteitsnormen te bereiken<br />
op het gebied van onderwijs, onderzoek<br />
en bestuur.<br />
De Faculteit Toegepaste wetenschappen en<br />
HEC Liège - de managementschool van de<br />
universiteit van <strong>Luik</strong> - bieden een cursus «Digital<br />
Business» aan die leidt tot een masterdiploma<br />
Informatica of Burgerlijk Ingenieur in<br />
Informatica, en een masterdiploma Business<br />
Engineering in 3 studiejaren volgend op een<br />
bachelor.<br />
De school biedt een geheel nieuwe<br />
masteropleiding in Sales Management<br />
in deeltijds onderwijs, de eerste cursus in<br />
België voor de opleiding van commercieel<br />
kaderpersoneel bestemd om strategische<br />
functies van topniveau te bekleden.<br />
Met de hogescholen draagt ULiège<br />
onweerlegbaar bij aan de aantrekkelijkheid<br />
en het internationale merkimago van de Stad<br />
<strong>Luik</strong>. Dit blijkt duidelijk uit het toenemende<br />
aantal buitenlandse studenten, onderzoekers<br />
en docenten die ervoor kiezen in <strong>Luik</strong> te komen<br />
studeren of werken.<br />
© ULiège<br />
© ULiège - S. Seyen<br />
In december komen jaarlijks meer dan<br />
1.500 studenten in de straten van <strong>Luik</strong><br />
samen om “Saint-Nicolas des étudiants”<br />
te vieren. De dresscode is een witte schort<br />
met opschriften. Die laatste is zijn een<br />
ware verplichting.
VOLGENDE HALTE LUIK | Een Open Studentenstad<br />
page - 48<br />
© ULiège - JL. Wertz<br />
© ULiège - S. Seyen
VOLGENDE HALTE LUIK | Sportief stad page - 49<br />
Sportief stad<br />
Emblematische persoonlijkheden<br />
In voetbal, tennis, tafeltennis, zeilen, breaking ...<br />
Een breed scala aan sportfaciliteiten<br />
Zwembaden, voetbalvelden, klimzalen, een olympische ijsbaan, een skatepark, een balletschool ...<br />
ULiège Sports : de universitaire sportvereniging biedt meer dan 70 sporten aan.<br />
Clubs met een prestigieus palmares<br />
Bulldogs de Liège, RFC Liège, Liège City Breakers, RFCL Rugby Liège, Standard de Liège, Standard<br />
Fémina, U<strong>NL</strong> ...<br />
Grote sportevenementen<br />
<strong>Luik</strong>-Bastenaken-<strong>Luik</strong>, joggings, de start of finish van de Ronde van Frankrijk, de Giro of de Vuelta,<br />
Internationale Jumping van <strong>Luik</strong>, Internationale atletiekmeeting van <strong>Luik</strong><br />
Sportcheques voor jongeren<br />
Een beleid ter ondersteuning van het sporten<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Sportief stad page - 50<br />
De stad <strong>Luik</strong> heeft een groot aantal voorzieningen voor sport en<br />
ontspanning. Clubs tieren welig in de meest uiteenlopende disciplines :<br />
indoor of outdoor, individuele of teamsporten. Het is een onmogelijke<br />
opgave alle clubs op te sommen die de naam van <strong>Luik</strong> bovenaan de<br />
meest prestigieuze lijsten hebben geplaatst.<br />
Of het nu op gravel, gras, ijs of zelfs op zeeën en oceanen is, de <strong>Luik</strong>se<br />
atleten blinken in de meest uiteenlopende categorieën uit. Onze<br />
sporters houden van <strong>Luik</strong> en de <strong>Luik</strong>enaars zijn fervente supporters van<br />
hun idolen en de clubs waarvoor ze spelen.<br />
<strong>Luik</strong> heeft een groot aantal sportfaciliteiten die gaandeweg gerenoveerd<br />
en uitgebreid worden. De dienst Sport en Sportinfrastructuur hecht<br />
veel belang aan sportbeoefening in de wijken. Dankzij gekwalificeerde<br />
sportinstructeurs zet deze openbare dienst zich dagelijks overal en<br />
voor iedereen in. In combinatie met een beleid van financiële steun<br />
voor sportactiviteiten, biedt de stad een vruchtbare bodem voor de<br />
ontwikkeling van vaardigheden en opkomend talent in de sportwereld.
VOLGENDE HALTE LUIK | Sportief stad page - 51<br />
Enkele <strong>Luik</strong>se<br />
sportpersoonlijkheden<br />
Het is onmogelijk om alle sporters op te<br />
sommen die de naam en faam van de Vurige<br />
Stede uitdragen. Hier sommen we er een paar<br />
op wiens palmares veel uitgebreider is dan<br />
deze paar regeltjes kunnen vervatten.<br />
Ysaline Bonaventure is een professionele<br />
tennisspeelster uit <strong>Luik</strong>. Ze heeft 12 titels in<br />
het enkelspel en 14 titels in het dubbelspel<br />
gewonnen op ITF-toernooien. In het dubbelspel<br />
heeft ze twee WTA Tour-titels gewonnen. In het<br />
enkelspel bereikte ze in 2022 voor het eerst in<br />
haar carrière de top 100 van de WTA-ranglijst.<br />
Sarah Bovy schreef in december 2023<br />
geschiedenis in het kader van de<br />
automobielsport door als eerste vrouw ooit tot<br />
Coureur van het Jaar uitgeroepen te worden.<br />
De 34-jarige <strong>Luik</strong>se wordt nu door de Koninklijke<br />
Automobielclub van België beschouwd als<br />
Belgisch kampioene onder de coureurs.<br />
Maxime Carabin heeft een reeks<br />
overwinningen en records in para-atletiek<br />
op zijn naam staan. Deze atleet van RFC<br />
Liège, Europees recordhouder op de 100 m<br />
en wereldrecordhouder op de 200 m en 400<br />
m rolstoel (klasse T52), heeft net gouden<br />
medailles gewonnen op de 100 m en 400 m<br />
tijdens de wereldkampioenschappen paraatletiek<br />
in Parijs. Tegelijkertijd heeft hij zijn ticket<br />
naar zijn grote doel - de Olympische Spelen in<br />
Parijs - veilig gesteld.<br />
Nacer Chadli is een <strong>Luik</strong>se voetballer die op het<br />
WK van 2014, waar de Belgen in de kwartfinale<br />
verloren van Argentinië, bij de nationale ploeg<br />
debuteerde. Hij speelde op het WK van 2018<br />
in Rusland, waar hij in de blessuretijd een<br />
doelpunt scoorde en België liet doorstoten<br />
naar de kwartfinale. Hij speelde ook voor<br />
prestigieuze clubs als Tottenham Hotspur en<br />
West Bromwich Albion.<br />
Jean Michel Saive : tafeltennisser, meerdere<br />
jaren de nummer één van de wereld. Hij<br />
is recordhouder wat het aantal Belgische<br />
kampioenstitels betreft. Zijn palmares telt<br />
maar liefst 130 medailles (51 keer goud, 41<br />
keer brons en 38 keer zilver) gehaald bij<br />
internationale wedstrijden. Een vaandeldrager<br />
voor de nationale sport.<br />
David Goffin : Deze tennisspeler won vier<br />
toernooien in het enkelspel in de ATP Tour<br />
en haalde twee keer de kwartfinale in<br />
grandslamtoernooien : Roland-Garros in<br />
2016 en de Australian Open in 2017. Eveneens<br />
dat jaar haalde hij de finale van de Masters<br />
nadat hij Rafael Nadal en Roger Federer,<br />
respectievelijk nummer 1 en 2 van de wereld,<br />
versloeg. In 2017 stond hij op de 7e plaats op de<br />
ATP-wereldranglijst.<br />
Hendrickx Ntela : deze danseres uit <strong>Luik</strong><br />
eindigde in de top 16 van ‘s werelds grootste<br />
streetdance battle in november 2023.<br />
Nafissatou Thiam : een <strong>Luik</strong>se door “adoptie” en<br />
in hart en nieren. Op de Olympische Spelen van<br />
Rio in 2016 zette ze de beste prestatie ter wereld<br />
neer bij het hoogspringen in de zevenkamp<br />
en won ze het kogelstoten. De volgende dag<br />
verbrak ze haar persoonlijke records bij het<br />
verspringen (6,58 m) en speerwerpen (53,13<br />
m). Ze won de Olympische gouden medaille. In<br />
2018 was ze tegelijkertijd Olympisch, wereld- en<br />
Europees kampioene.<br />
© Erik van Leeuwen<br />
Jonas Gerckens : een skipper uit <strong>Luik</strong>. In 2018<br />
voltooide hij de Route du Rhum en verbrak<br />
daarmee het Belgische record dat Michel<br />
Kleinjans in 2014 vestigde. Zijn palmares in 2021<br />
is indrukwekkend : 4e in de Transat Jacques<br />
Vabre, bronzen medaille in World Sailing,<br />
zilveren medaille in Eurosaf, kampioen in de<br />
Ronde om Italië. Zijn huidige uitdaging bestaat<br />
erin om deel te nemen aan de Olympische<br />
Spelen in Los Angeles in 2028.<br />
Axel Witsel : een voetballer uit <strong>Luik</strong>. Aan het<br />
begin van het seizoen 2008/2009 zette hij tal<br />
van goede prestaties neer voor Standard de<br />
Liège. Daarop volgden 130 selecties en scoorde<br />
hij 12 doelpunten voor de Rode Duivels. Op<br />
internationaal niveau speelde hij voor Zenit<br />
Sint-Petersburg, Tianjin Quanjian, Borussia<br />
Dortmund en Atlético Madrid.
VOLGENDE HALTE LUIK | Sportief stad page - 52<br />
Een breed scala<br />
aan sportfaciliteiten<br />
5 sportcomplexen<br />
Grivegnée – Outremeuse – Rocourt<br />
Sart Tilman – Naimette-Xhovémont.<br />
4 sportvelden<br />
Plaine Clajot – Plaine de Cointe<br />
Plaine de Péville – Plaine Comhaire<br />
5 omnisporthallen<br />
Angleur – Bressoux – De la Constitution<br />
Grivegnée – Rocourt<br />
4 sporthallen<br />
Outremeuse – Sainte-Walburge<br />
Des Argilières – Cointe<br />
2 sportzalen<br />
Salle des Coudriers – Salle de Clajot<br />
4 zwembaden<br />
Grivegnée – Jonfosse<br />
Outremeuse – Sart Tilman<br />
1 ijsbaan<br />
Médiacité<br />
11 voetbalvelden<br />
UCE Grivegnée – RUS Goldstar<br />
RJS Chênéenne – FC Jupille<br />
CS Sart-Tilman – JS Pierreuse<br />
ACS Marocaine – RFC Croatia Wandre<br />
RDC Cointe – JS Thier - RUS Wandrusienne<br />
1 watersportgebouw<br />
La Boverie<br />
3 klimzalen<br />
Saint-Léonard – Vennes (2)<br />
1 skatepark<br />
Cointe<br />
1 balletschool<br />
Place Saint-Paul<br />
2 golfbanen<br />
Bernalmont, Sart Tilman<br />
© Pixabay
VOLGENDE HALTE LUIK | Sportief stad page - 53<br />
Enkele van deze faciliteiten<br />
toegelicht<br />
Het stadion van Standard : Het stadion<br />
Maurice-Dufrasne of Sclessin, waar de<br />
thuiswedstrijden van Standard de Liège<br />
plaatsvinden, ligt langs de Maas, vlakbij de<br />
staalfabriek ArcelorMittal. Het stadion staat<br />
bekend als de “Hel van Sclessin” vanwege de<br />
hartstocht van de fans die er samenkomen om<br />
voor hun ploeg te supporteren. Het beschikt<br />
over 27.670 plaatsen.<br />
Olympische ijsbaan : Gelegen naast het<br />
winkelcentrum Mediacité. Dit is de op één na<br />
grootste olympische ijsbaan van België, de<br />
thuisbasis van het ijshockeyteam «Bulldogs de<br />
Liège» en de CPLA (kunstschaatsen). Het is de<br />
enige ijsbaan in de Federatie Wallonië-Brussel<br />
met een infrastructuur van 4.500 m², waarvan<br />
1.800 m² bestaat uit ijs en tribunes met<br />
verwarmde zitplaatsen voor 1.250 personen.<br />
Sportcentra van Sart Tilman : Deze zijn in de<br />
eerste plaats bedoeld voor studenten van<br />
de universiteit van <strong>Luik</strong> en de hogescholen<br />
(Beeckman en Charlemagne) in het<br />
kader van hun opleiding fysiotherapie en<br />
lichamelijke opvoeding. Ze omvatten zalen<br />
voor gymnastiek en trampoline, vechtsporten<br />
en dans, een zwembad, een atletiekbaan, 4<br />
squashvelden, 6 tennisvelden ... kortom, een<br />
complete infrastructuur voor training in meer<br />
dan 70 verschillende sporten.<br />
Skate park : Deze plek in het groen ligt op de<br />
hoogten van de stad en is één van de mooiste<br />
skateparken van België.<br />
© Pierre Forlin, PG Design<br />
Complexe Province Naimette Arena : Het<br />
complex werd gebouwd in 1995 en volledig<br />
gerenoveerd in 2022. Het stelt de atletiek- en<br />
rugbyafdelingen van RFC Liégeois in staat<br />
om in de best mogelijke omstandigheden<br />
te trainen. Het wordt ook gebruikt voor<br />
grote evenementen zoals de Internationale<br />
atletiekmeeting. De atletiekbaan heeft niet<br />
minder dan 3 atleten voortgebracht die<br />
meerdere medailles hebben gewonnen (ook<br />
op de Olympische Spelen) : Nafissatou Thiam,<br />
Roger Habsch en Maxime Carabin.<br />
© L.R. Broadcast<br />
Stedelijke zwembaden van Jonfosse,<br />
Outremeuse en Grivegnée : <strong>Luik</strong> heeft 3<br />
stedelijke zwembaden. Ze zijn en blijven<br />
technologisch geavanceerd om de energieuitdagingen<br />
van morgen aan te gaan. Het gaat<br />
om het zwembad van Jonfosse (ingehuldigd<br />
in 2020), het zwembad van Grivegnée en het<br />
sportcentrum van Outremeuse (dat volledig<br />
gerenoveerd wordt).<br />
Uliege © GlobalView<br />
© Ville de Liège - Jean-Pierre Ers
VOLGENDE HALTE LUIK | Sportief stad page - 54<br />
Mosa Ballet School : De Mosa Ballet School<br />
opende in 2022 haar deuren in <strong>Luik</strong> met een<br />
honderdtal leerlingen, zowel Belgische als<br />
buitenlandse, die een intensieve balletopleiding<br />
wilden volgen. Deze atypische instelling was<br />
het geesteskind van twee dansliefhebbers die<br />
een school wilden oprichten om jonge dansers<br />
van 12 tot 18 jaar de kans te bieden op het<br />
hoogste niveau te trainen in deze veeleisende<br />
en delicate kunst. De Mosa Ballet School wil één<br />
van de beste dansscholen ter wereld worden.<br />
Deze school biedt aangepaste en inclusieve<br />
dansopleidingen voor personen met een<br />
motorische en mentale handicap.<br />
Standard Femina : is de meest succesvolle<br />
voetbalclub voor vrouwen van België : 20 titels<br />
als Belgisch kampioen, 9 Bekers van België, 7<br />
Belgische Supercups, 2 BeNe Supercups.<br />
Liège City Breakers : een collectief dat lessen<br />
geeft en internationale breakdancewedstrijden<br />
organiseert met de beste dansers ter wereld.<br />
© Liège City Breakers<br />
U<strong>NL</strong> : de Union Nautique de Liège, een<br />
roeivereniging die in 1873 werd opgericht, is<br />
gevestigd op de punt van La Boverie, tussen de<br />
Maas en de Dérivation. De club profiteert zowel<br />
van de Dérivation, een kanaal dat gereserveerd<br />
is voor roeiers, als van de Maas, die ideaal<br />
is voor motorboten. De club heeft 150 jaar<br />
ervaring en 32 medailles en onderscheidingen<br />
op zijn naam staan.<br />
© Mosa Ballet School<br />
Enkele van de belangrijkste<br />
sportclubs van <strong>Luik</strong><br />
Standard de Liège : speelt in de Jupiler Pro<br />
League. Het is één van de populairste clubs in<br />
België. Er is ook een vrouwenafdeling. De club<br />
is de op drie na succesvolste van het land op<br />
nationaal niveau (10 keer Belgisch kampioen).<br />
© UNP
VOLGENDE HALTE LUIK | Sportief stad page - 55<br />
Sportclubs : de «rood - blauwe familie»<br />
Bulldogs de Liège : is een Belgische<br />
ijshockeyclub die op de ijsbaan van <strong>Luik</strong> speelt.<br />
In 2023 behaalde de club een historische<br />
viervoudige overwinning : Bene League, Beker<br />
van België, Kampioenschap van België en de<br />
Inter Regio Cup.<br />
RFCL Athlétisme : de atletiekafdeling van de<br />
Royal Football Club de Liège is een atletiekclub<br />
die in <strong>Luik</strong> gebaseerd is. Het is de meest<br />
succesvolle club in de Belgische atletiek. Hij<br />
telt ongeveer 800 actieve leden en is daarmee<br />
de op één na grootste club in de Federatie<br />
Wallonië-Brussel.<br />
© Bulldogs de Liège<br />
RFC Liège : de club was de allereerste<br />
Belgische kampioen in 1896 en heeft in totaal<br />
vijf landstitels, één Beker van België en één<br />
Pro League-beker gewonnen. Het is de oudste<br />
Franstalige club. Voor het seizoen 2023-2024<br />
zal de club in de Challenger Pro League (D1B)<br />
spelen.<br />
© RFCL Athlétisme<br />
Liège Mosan Natation : de oudste zwemclub<br />
in de <strong>Luik</strong>se regio begeleidt elk jaar meer dan<br />
1.000 zwemmers om op het hoogste niveau te<br />
wedstrijdzwemmen.<br />
© Liege Mosan Natation<br />
© RFC Liège<br />
RFCL Rugby Liège : opgericht in 1958 en de<br />
derde oudste rugbyclub van het land en<br />
de oudste van de Waalse clubs. Al meer<br />
dan 60 jaar draagt de club actief bij aan de<br />
ontwikkeling van het rugby in het hart van de<br />
Vurige Stede en in de <strong>Luik</strong>se regio.<br />
RSW Liège Basket : deze <strong>Luik</strong>se club was de<br />
eerste Belgische basketbalclub die deelnam<br />
aan de European North Basketball League.<br />
Het <strong>Luik</strong>se team bereikte de halve finales<br />
van de Beker van België, maar eindigde als<br />
9e Belgische team in de BNXT League en liet<br />
alleen Brussel achter zich.<br />
© RSW Liège Basket<br />
RFCL Rugby Liège © AR Pictures<br />
Liège Panthers : is een Belgische<br />
vrouwenbasketbalclub die in eerste divisie<br />
speelt.
VOLGENDE HALTE LUIK | Sportief stad page - 56<br />
Belangrijke evenementen<br />
Eén van de 5 topmomenten van de wielersport<br />
vindt plaats in <strong>Luik</strong> : <strong>Luik</strong>-Bastenaken-<strong>Luik</strong>.<br />
De rit werd in 1892 in het leven geroepen<br />
en is één van de oudste nog bestaande<br />
wielerwedstrijden, wat de bijnaam «Doyenne»<br />
opleverde. Sinds 2017 heeft <strong>Luik</strong>-Bastenaken-<br />
<strong>Luik</strong> ook een versie voor vrouwen, waardoor<br />
wielrensters de kans krijgen om hun talenten<br />
te tonen.<br />
<strong>Luik</strong> is ook de thuisbasis van de Internationale<br />
Jumping van <strong>Luik</strong>, een niet te missen<br />
wedstrijd voor een groot aantal amateur- en<br />
professionele ruiters, en van de Internationale<br />
atletiekmeeting van <strong>Luik</strong>, waar de grootste<br />
Belgische en internationale atletieksterren aan<br />
deelnemen.<br />
<strong>Luik</strong> is regelmatig gaststad geweest voor de<br />
start en finish van de Giro, de Vuelta en de<br />
Ronde van Frankrijk. Twee “Grand Départs”<br />
van de Ronde zijn in <strong>Luik</strong> gehouden (in 2004 en<br />
2012).<br />
© Ville de Liège - Emilie Denis<br />
In 2024 zal de aankomst voor één van de<br />
etappes van de Ronde van Frankrijk voor<br />
vrouwen in <strong>Luik</strong> liggen.<br />
Talrijke joggingevenementen trekken ook<br />
lopers uit heel België, Nederland, Frankrijk en<br />
Duitsland aan. Hiertoe behoort de beroemde<br />
Woman Race, de grootste race voor vrouwen<br />
in België. De meer dan 2.000 deelnemers zetten<br />
zich in om geld in te zamelen voor positieve<br />
acties tegen kanker bij vrouwen. De race start<br />
bij het Station van Liège Guillemins. Er zijn<br />
afstanden van 3, 6, 9 of 12 km.<br />
© Marc Daine<br />
Sportcheques voor jongeren<br />
De Stad <strong>Luik</strong> en Liège Sport bieden de actie<br />
«Chèques-Sport Ville de Liège» aan.<br />
Deze cheques zijn bedoeld om zoveel mogelijk<br />
jongeren toegang te geven tot sportactiviteiten.<br />
Deze financiële steun is essentieel voor de<br />
<strong>Luik</strong>se jongeren en hun families. De cheques<br />
verlichten het budget van de gezinnen<br />
en stellen de kinderen in staat om onder<br />
begeleiding in een sporttak te debuteren.<br />
Sport voor iedereen is één van de speerpunten<br />
van het beleid van de Stad.
VOLGENDE HALTE LUIK | Bruisend & Gastronomisch page - 57<br />
Bruisend &<br />
gastronomisch<br />
Een stad van evenementen<br />
La Batte : de langste markt van Europa en de oudste van België<br />
Foire de Liège : de oudste kermis van België<br />
Liège, Cité de Noël : de grootste kerstmarkt van België<br />
Het festival Les Ardentes : het grootste festival van urban muziek in Europa<br />
Handelszaken en wandelstraten<br />
Het grootste netwerk van wandelstraten in Wallonië (6 km)<br />
De Waalse nummer 1 inzake commerciële aantrekkelijkheid<br />
1.200 handelszaken, goed voor een oppervlak van 150.000 m2<br />
Wekelijks 200.000 bezoekers voor de rue Vinâve d’Ile<br />
Modelstad voor lokale voedselprojecten<br />
La Ceinture Aliment-Terre Liégeoise, Creafarm, logistieke hub voor lokale producten ...<br />
Gastronomie<br />
Heerlijke specialiteiten : <strong>Luik</strong>se gehaktballen met frietjes, <strong>Luik</strong>se salade, pèkèt, wafels ...<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Bruisend & Gastronomisch page - 58<br />
<strong>Luik</strong> is een levendige stad dankzij haar evenementen, gastronomie en<br />
lokale winkels.<br />
Bezoekers die voor het eerst naar <strong>Luik</strong> komen, zijn vaak verrast door<br />
het warme onthaal. Of het nu op één van de terrasjes op de Place du<br />
Marché, de Place Cathédrale of de Place des Carmes is, in de vele<br />
voetgangersstraten of in het hart van de beroemde wijk Le Carré,<br />
gezelligheid is het handelsmerk van de stad.<br />
Er is altijd wel iets te doen, een evenement om van te genieten, een<br />
project om te ontdekken.
VOLGENDE HALTE LUIK | Bruisend & Gastronomisch<br />
page - 59<br />
Een stad van feesten<br />
en evenementen<br />
<strong>Luik</strong> is een bruisende stad die nooit slaapt. De<br />
vele feestelijke evenementen en het warme<br />
onthaal zijn kenmerkend voor haar speciale<br />
charme. Een greep uit de evenementen :<br />
La Batte<br />
de langste markt van Europa. Elke<br />
zondagmorgen stallen de kleurrijke kraampjes,<br />
in een bruisende sfeer, hun waren uit : fruit en<br />
groenten, kazen, kleding, bloemen, boeken.<br />
De “straatjes” worden een schouwtoneel van<br />
geanimeerde gesprekken, waar verschillende<br />
culturen en talen samenkomen.<br />
La Batte krijgt jaarlijks 4 tot 5 miljoen<br />
bezoekers. Het is één van de belangrijkste<br />
markten van Europa en de oudste van<br />
België.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Foire de Liège of oktoberkermis<br />
de sfeer, de geuren, de fonkelende lichtjes<br />
en de pittoreske personages staan in het<br />
geheugen van elke inwoner van <strong>Luik</strong> gegrift.<br />
Met 160 attracties is het één van de drie<br />
grootste kermissen in België. In het hart van de<br />
stad, verspreid over een lengte van meer dan<br />
een kilometer, verwelkomt de kermis van <strong>Luik</strong><br />
elk jaar bijna 1,5 miljoen bezoekers! Hier kunt<br />
u proeven van de beroemde lacquemants,<br />
een platte wafel gevuld met een zoete siroop,<br />
gemaakt volgens een geheim recept.<br />
de Foire de Liège bestaat sinds 1594<br />
en is de oudste kermis van België.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Le Carré<br />
het is onmogelijk om over het feestelijke<br />
karakter van de stad te praten zonder de<br />
beroemde wijk «Le Carré» te noemen. Deze<br />
feestwijk heeft voetgangersstraten die in de<br />
middeleeuwen zijn aangelegd volgens een<br />
vierkant ontwerp, met parallelle en loodrechte<br />
straten. In de rue de la Casquette, St Adalbert,<br />
du Mouton blanc, du Pot d’or, Tête de bœuf …<br />
zijn er tal van winkels, tavernes, bars en cafés te<br />
vinden. Het is de place to be voor feestgangers,<br />
jonge studenten en anciens.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Bruisend & Gastronomisch<br />
page - 60<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Liège, Cité de Noël<br />
het dynamische evenement “Liège, Cité de<br />
Noël” heeft een rijk aanbod : een ijsbaan, het<br />
Europees circusfestival, de “Noélies de Liège”<br />
en het Kerstdorp. Het Kerstdorp van <strong>Luik</strong> (een<br />
écht dorp met een burgemeester, schepenen<br />
en raadsleden) is door zijn omvang, duur en<br />
sfeer uitgegroeid tot de grootste kerstmarkt<br />
van België.<br />
Het Kerstdorp telt 200 chalets en lokt<br />
elk jaar twee miljoen bezoekers. In 2018<br />
werd de stad <strong>Luik</strong> verkozen tot “Europese<br />
kersthoofdstad”.<br />
De “Festivités du 15 août”<br />
deze feesten brengen alle <strong>Luik</strong>enaars op de<br />
been voor meerdere dagen van feestvreugde.<br />
Een week lang worden tientallen activiteiten<br />
georganiseerd : rommelmarkten, concerten,<br />
spelletjes, kermissen en natuurlijk ook missen<br />
en folkloristische processies. Tchantchès<br />
en Nanèsse (emblematische folkloristische<br />
personages) zijn elk jaar gevierde eregasten<br />
en worden net als de andere reuzen van de<br />
<strong>Luik</strong>se cultuur en folklore rondgedragen op de<br />
hoogdag van de feesten.<br />
© Ville de Liège - Marc Verpoorten<br />
Het Beer Lovers Festival<br />
dit festival vindt in de maand mei plaats en<br />
trekt tussen de 12.000 en 15.000 bezoekers.<br />
Honderden ambachtelijke bieren van de beste<br />
Belgische en buitenlandse brouwerijen worden<br />
er voorgesteld.<br />
Het Festival international<br />
du Film de Comédie de Liège<br />
brengt sinds 2016 een breed en divers publiek<br />
samen rond komedie in al zijn vormen. Het<br />
festival drukt zijn stempel op de rue Pont<br />
d’Avroy met zijn Europese «Walk of Fame».<br />
Ontdek de sterren gewijd aan Dany Boon, Frank<br />
Dubosc, Karin Viard ...<br />
Het Festival van <strong>Luik</strong><br />
trekt bij elke editie meer dan 15.000<br />
toeschouwers aan en heeft een reputatie<br />
opgebouwd die tot ver buiten de Belgische<br />
grenzen reikt. Met zijn geëngageerde<br />
benadering van theater, dans en muziek<br />
brengt het Festival de Liège unieke artistieke<br />
voorstellingen.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Dominique Houcmant - Goldo
VOLGENDE HALTE LUIK | Bruisend & Gastronomisch<br />
page - 61<br />
Les Épicuriales<br />
een gastronomische reis tussen diverse<br />
restauranthouders, die meer dan 20.000<br />
bezoekers naar het Parc de la Boverie trekt voor<br />
heerlijke degustaties.<br />
Festival international du Jazz<br />
is reeds meer dan 30 jaar dé afspraak voor<br />
jazzliefhebbers. Het festival verwelkomde<br />
in 2023 12.000 mensen. Diana Krall was de<br />
hoofdact.<br />
© Bojin<br />
Village gaulois<br />
het Gallische dorp is een plek die traditionele<br />
Franse en Waalse producten in de kijker stelt<br />
en elk jaar duizenden bezoekers verwelkomt.<br />
Retrouvailles<br />
de ontmoetingsplaats voor bezoekers die op<br />
zoek zijn naar actieve vrijetijdsbesteding. Er<br />
komen elk jaar 35.000 bezoekers op af.<br />
© Ville de Liège - Marc Verpoorten © Ville de Liège - Jean-Pierre Ers
VOLGENDE HALTE LUIK | Bruisend & Gastronomisch<br />
page - 62<br />
Het Festival Les Ardentes<br />
Les Ardentes is de naam van een<br />
muziekfestival dat begin juli in <strong>Luik</strong> wordt<br />
gehouden. Aanvankelijk was het een festival<br />
voor elektronische rock, maar het werd al<br />
snel opengesteld voor allerlei soorten muziek<br />
- pop, rock, elektronische muziek, Franse<br />
chanson, hiphop en zelfs jazz. Sinds 2018 is het<br />
voornamelijk een muziekfestival voor hiphop<br />
en urban muziek.<br />
Het trok in 2023 wel 60.000 bezoekers<br />
per dag, met Travis Scott als headliner.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier © Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
VOLGENDE HALTE LUIK | Bruisend & Gastronomisch<br />
page - 63<br />
Een handelsstad<br />
Een stad voor voetgangers<br />
Het hypercentrum is het grootste<br />
voetgangersnetwerk van Wallonië, met 1.200<br />
actieve verkoop- en servicepunten.<br />
Vinave d’ile is de op twee na drukste<br />
winkelstraat van België, met meer dan 200.000<br />
bezoekers.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
Naast het stadscentrum, dat het belangrijkste<br />
winkelgebied vormt, zijn er drie grote<br />
shoppingcentra, gelegen aan de rand van de<br />
stad :<br />
• Médiacité (45 000 m²)<br />
• Cora-Rocourt (75 000 m²)<br />
• Belle-Ile (30 500 m²)<br />
Alles bij elkaar maken bijna 5.000<br />
winkeliers (500.000 m² winkelruimte) van<br />
<strong>Luik</strong> de grootste winkelstad van Wallonië.<br />
Het stadscentrum van <strong>Luik</strong> is gericht op<br />
voetgangers. Net zoals andere Europese<br />
steden beschikt <strong>Luik</strong> over een indrukwekkend<br />
aantal plaatsen waar alleen voetgangers zijn<br />
toegelaten.<br />
De stad <strong>Luik</strong> heeft meer dan 60<br />
voetgangersstraten en het is de bedoeling om<br />
dit aantal de komende 5 jaar nog te verhogen.<br />
<strong>Luik</strong> heeft meer dan 44 km aan paden speciaal<br />
voor voetgangers, waaronder meer dan 6 km<br />
traditionele voetgangerszones. Zo gebruiken<br />
bijvoorbeeld jaarlijks 1.700.000 voetgangers<br />
de voetgangersbrug van Saucy om van de<br />
ene kant van de stad naar de andere over te<br />
steken.<br />
Te voet gaan is de populairste<br />
verplaatsingswijze in <strong>Luik</strong> en vertegenwoordigt<br />
40% van alle verplaatsingen.<br />
De Passage Lemonnier is de grootste<br />
overdekte winkelstraat van <strong>Luik</strong> en dateert van<br />
1839. In 1965 werd de rue Neuvice als eerste<br />
winkelstraat met autoverkeer omgevormd<br />
naar een commerciële wandelstraat in <strong>Luik</strong>.<br />
Het is de oudste winkel-wandelstraat van<br />
België.
VOLGENDE HALTE LUIK | Bruisend & Gastronomisch<br />
page - 64<br />
Een stad van<br />
lokale voedselprojecten<br />
<strong>Luik</strong> is in de eerste plaats een modelstad op<br />
het gebied van lokale landbouwprojecten.<br />
Tal van initiatieven om lokaal, gezond en<br />
milieuvriendelijk te eten kwamen tot stand. Een<br />
greep uit het aanbod :<br />
La Ceinture Aliment-Terre Liégeoise : een<br />
erkend project om de drijvende krachten van de<br />
<strong>Luik</strong>se regio te mobiliseren voor de ontwikkeling<br />
van een korte, ecologische voedselketen die<br />
kwaliteitsvolle banen genereert.<br />
Een stad van<br />
heerlijke lekkernijen<br />
Het enige ter wereld! De <strong>Luik</strong>se<br />
brouwerij “Brasserie C” heeft onlangs een<br />
“wafelbier” genaamd “gaufrée” op de<br />
markt gebracht.<br />
Het project Creafarm : Dit project wil de<br />
ontwikkeling van stadslandbouwprojecten in<br />
<strong>Luik</strong> aanmoedigen door grond van de stad ter<br />
beschikking te stellen.<br />
Court-circuit : een markt voor producten van<br />
de lokale landbouw.<br />
La MAdiL (Maison de l’Alimentation durable et<br />
inclusive de Liège) : de missie van het <strong>Luik</strong>se<br />
Huis voor duurzame en inclusieve voeding<br />
is om de <strong>Luik</strong>enaars bewust te maken van<br />
de uitdagingen en voordelen van gezonder,<br />
duurzamer en voor iedereen toegankelijk<br />
voedsel.<br />
Op de site van Bressoux Droixhe, m<br />
et een oppervlakte van 3.000 m2,<br />
worden activiteiten ontwikkeld om lokale<br />
producten in glazen potten te verpakken.<br />
Deze activiteiten zullen lokale instanties<br />
zoals schoolkantines en de horeca<br />
bevoorraden.<br />
© Ville de Liège - Marc Verpoorten<br />
<strong>Luik</strong> is de stad van duizend-en-één smaken.<br />
De <strong>Luik</strong>se gastronomie is net zoals het erfgoed<br />
van de stad : rijk en hartelijk.<br />
Bij een bezoek aan <strong>Luik</strong> moet u minstens één<br />
keer «boulet-frites» eten (een specialiteit met<br />
gehaktballen en frietjes). Het is één van de<br />
populairste gerechten.<br />
Andere specialiteiten zijn : <strong>Luik</strong>se salade<br />
(bonen, aardappelen, spek), boukêtes (dikke<br />
pannenkoeken), <strong>Luik</strong>se siroop (appel-/<br />
perensiroop), lacquemant (suikerstroopwafels<br />
met sinaasappelbloesem) en natuurlijk de<br />
beroemde <strong>Luik</strong>se wafel.<br />
© Ville de Liège - Maxime Flagothier<br />
In de stad zijn de vele gespecialiseerde<br />
brouwerijen en biercafés te herkennen aan<br />
het label Liège BeerLover’s city. Een andere<br />
typische drank is pèkèt, een jenever die puur of<br />
gearomatiseerd gedronken wordt. Er bestaan<br />
tientallen verschillende smaken !
© Ville de Liège - Maxime Flagothier
Verantwoordelijke uitgever : Jean-François Leblanc<br />
Redactie : © Joëlle Saive | Lay-out : © Maxime Flagothier<br />
Stad <strong>Luik</strong><br />
Directie Strategie en Ontwikkeling | Dienst Communicatie<br />
5, Potiérue - 4000 <strong>Luik</strong>
Liège<br />
Een stad, een karakter.