FietsActief 8-9 2023 - Inkijkexemplaar

HEIKEL PUNT EEN F IETSKWESTIE ONDER DE LOEP
BLIK OP DE WEG
HET IS IN NEDERLAND VERBODEN OM JE TELEFOON TE GEBRUIKEN OP DE FIETS. ALTHANS,
ALS JE HEM IN DE HAND HOUDT. SCHERMPJES ÓP DE FIETS MOGEN NOG WEL,
MAAR ZIJN DIE NIET OOK GEVAARLIJK? TEKST ELIAS DE BRUIJNE
Eerst maar even een korte opfriscursus.
Op 1 juli 2019 werd artikel 61a van het
RVV 1990 (Reglement verkeersregels en
verkeerstekens) gewijzigd in het volgende
verbod: ‘Het is degene die een voertuig
bestuurt verboden tijdens het rijden
een mobiel elektronisch apparaat dat
gebruikt kan worden voor communicatie
of informatieverwerking vast te houden.’
Sindsdien is telefoongebruik op de fiets
dus verboden op straffe van een boete van
140 euro. Een goede maatregel, dachten
we zo, maar we dachten ook: hoe zit het
eigenlijk met al die andere schermpjes die
we op de fiets of op onze pols gebruiken,
zoals die van fietscomputers, smartwatches
en gemonteerde telefoons?
Volgens verkeerspsycholoog Gerard
Tertoolen is het simpel: alles wat de aandacht
van de weg haalt, en dat geldt dus
ook voor bijvoorbeeld fietscomputers, is in
principe gevaarlijk. “Wij mensen kunnen
gewoon niet multitasken: we kunnen wel
snel wisselen tussen verschillende taken,
maar dan voeren we die taken minder
goed uit. Als je je aandacht deels op een
schermpje richt, dan mis je dus automatisch
een hoop in het verkeer.” Daarbij
is het cruciaal hoeveel aandacht je fietscomputer,
smartwatch, navigatiesysteem
of wat dan ook vraagt, zegt Tertoolen.
“In de ideale wereld ben je honderd
procent gefocust op het verkeer, maar in
werkelijkheid kan dat niet, want je wordt
ook afgeleid door reclameborden, iemand
die langsloopt, een dier of wat dan ook.
Dat zijn alleen meestal geen afleidingen
die significant inbreuk maken op de verkeersveiligheid.
Dat geldt ook voor een
fietscomputer: als je alleen even naar je
snelheid kijkt, dan is dat een minimale
afleiding. Het wordt pas een probleem als
het scherm meer aandacht vraagt. Dat
heeft bijvoorbeeld te maken met de hoeveelheid
tekens: als je langere teksten gaat
lezen, ben je uiteraard ook langer afgeleid.
Nog gevaarlijker wordt het als je actief
informatie gaat verwerken, bijvoorbeeld
wanneer je gaat typen – dat is het grote
gevaar bij een telefoon. Wat daarnaast
ook een rol speelt, is de grootte van het
scherm: als je moet gaan turen, kan ook
een fietscomputer gevaarlijk worden. Het
gaat dus vooral om de tijd die het verwerken
van de boodschap kost en je dus weg
bent van het verkeer.”
‘JE MOET IN HET VERKEER
CONSTANT ALERT ZIJN OP IETS
DAT KÁN GEBEUREN, MAAR
MEESTAL NIET GEBEURT’
ZELFOVERSCHATTING
Op zich valt het mee met het gevaar van
de fietsschermpjes. Even kort kijken naar
de motorstand of snelheid is geen punt.
Vraagt een schermpje meer aandacht, dan
is de correcte oplossing simpel: stoppen.
Helaas lijden ‘we’ aan een aandoening die
ervoor zorgt dat we dat vaak niet doen,
zegt Tertoolen: zelfoverschatting. “Veel in
het verkeer gaat redelijk vanzelf en we zijn
er allemaal van overtuigd dat we bovengemiddeld
goede bestuurders zijn en wél
kunnen multitasken. Het verraderlijke is:
in de meeste gevallen gebeuren er geen
ongelukken, dus je wordt voortdurend
bevestigd in het feit dat je het inderdaad
kan, totdat het níet meer kan – maar dan
kan het te laat zijn. Je moet eigenlijk constant
alert zijn op iets dat kán gebeuren,
maar in de meeste gevallen niet gebeurt.
Dat is heel lastig voor onze hersenen om
te begrijpen. In mijn vak probeer ik van
alles om mensen veiliger te laten deelnemen
aan het verkeer, maar die zelfoverschatting
is het lastigste van alles.”
WAT MAG WEL, WAT MAG NIET?
Net als in de auto is een telefoon in een houder op de fiets toegestaan, omdat de
bestuurder het apparaat niet vasthoudt. Voor een apparaat als de smartwatch ligt
dat iets genuanceerder: ook dit apparaat houdt de bestuurder strikt genomen niet
vast, maar het lijkt er wel verdacht veel op. Daarbij moet worden gezegd dat er over
de vraag wat er precies wordt bedoeld met ‘vasthouden’ hele rechtszaken zijn
gevoerd: volgens jurisprudentie valt het op schoot hebben van je telefoon in de auto
níet onder vasthouden, maar het tussen oor en schouder geklemd houden van een
telefoon wél. Hoe dan ook, een smartwatch is toegestaan, tót het gebruik leidt tot
gevaarlijk rijgedrag. Dan kom je uit op artikel 5 van de Wegenverkeerswet 1994, dat
bestuurders verbiedt om zich ‘zodanig te gedragen dat gevaar op de weg wordt veroorzaakt
of kan worden veroorzaakt’ – en dit geldt uiteraard voor alle schermpjes.
24 FietsActief