Wandelmagazine_04_2022

Duitsland
Emser Depesche,
aanleiding tot de
Frans-Duitse oorlog
Nadat de Pruisische koning Wilhelm I
onder Franse druk al op 12 juli 1870 zijn
steun aan Leopold van Hohenzollern-
Sigmaringen als kandidaat voor de
Spaanse troon had ingetrokken, eiste de
Franse regering bij monde van haar
ambassadeur Vincent Benedetti dat
Wilhelm I nogmaals zou verklaren tot in
de verre toekomst van deze steun af te
zien. Wilhelm I verbleef op dat moment
in Bad Ems. Hij liet via zijn adjudant in
nette bewoordingen weten dat hij niets
had toe te voegen en dat hij daarom de
ambassadeur niet meer wilde ontvangen.
Een telegram (Depesche) met deze
boodschap werd op 13 juli 1870 om 15:10
uur vanuit Bad Ems verstuurd naar
kanselier Bismarck in Berlijn. Na het
inkorten en bewerken van de inhoud
van het bericht stelde die het de
volgende dag aan de pers ter beschikking.
Deze ‘Emser Depesche’ bevatte
drie elementen:
1. De Franse eisen, zoals overgebracht
door Benedetti.
2. De weigering van Wilhelm I om aan
deze eisen tegemoet te komen.
3. Het door Bismarck openbaar maken
van het feit dat Pruisen de Franse
eisen verwierp.
De door Bismarck gepubliceerde
verkorte versie van het antwoord van
Wilhelm oogde als een botte afwijzing
van het Franse verzoek. En zo was het
ook bedoeld. De Franse publieke opinie
en het parlement achtten zich hierdoor
geprovoceerd. Zo bereikte Bismarck wat
hij voor ogen had: vijf dagen later, op 19
juli 1870, verklaarde Frankrijk Pruisen de
oorlog, die voor het land rampzalig zou
verlopen. Parijs werd door de Duitsers
veroverd, Elzas-Lotharingen verloren.
De koninklijke woonvertrekken zijn
bewaard gebleven zoals de romantische
heerser ze liet inrichten. Oude schilderijen,
wapens en meubels worden vermengd met
neogotisch meubilair.
De muurschilderingen in de kasteelkapel
en in de kleine ridderzaal zijn Rijnlandse
hoog-romantiek. Met de kasteeltuinen en
het landschapspark ontstond een romantisch
Gesamtkunstwerk: een belangrijkste
getuigenis van de Pruisische romantiek
aan de Rijn.
Het Lahntal in
De etappe van de Rheinsteig van Ehrenbreitstein
naar (Nieder-)Lahnstein is
bekend. Hier ligt als wachter het gerestaureerde
slot Lahnstein. Vanuit de trein kun
je goed zien hoe bedrijvig het smalle Rijndal
is. Helaas is er geen tijd meer om het
kasteel te bezoeken. Gelukkig biedt mijn
hotel, het historische Wirthaus an der
Lahn, een meer dan bescheiden tegemoetkoming.
En Goethe was hier om de woest
stromende Lahn te aanschouwen, zoals op
een van de torens aan de rivier te lezen valt.
De volgende dag volgt een royaal ontbijt,
maar de natte nevel wil maar niet optrekken.
Dan de knoop doorgehakt. Niet door
de wolkenmassa de rotsachtige Lahnwanderweg
beklimmen, maar over het jaagpad
langs de gekanaliseerde Lahn wandelen.
Rond halfelf is het daar nog koud
genoeg, ik had beter handschoenen kunnen
meenemen. Het is bijna twaalf uur als de
zon echt doorbreekt. In het dal is het meteen
warm.
Kanaliseren van een kronkelige rivier is
hier iets anders dan rechttrekken, er is
sprake van lokale verbredingen van het
stroombed, die door schutsluizen van
elkaar gescheiden worden. De beroepsscheepvaart
is bescheiden, maar het wemelt
van de jachthavens. De vele bejaarde
e-bikers maken duidelijk dat bij goed weer
de Lahnwanderweg te verkiezen valt.
Ems en Bad worden Bad Ems
Ems in het Lahntal was een dorp van landbouwers
en mijnwerkers op ongeveer twee
kilometer van de thermische baden. De
negentien bronnen waren al in de middeleeuwen
bekend, maar slechts in gebruik bij
de lokale bevolking. Landsheer Graaf van
Nassau liet dat ‘wildbaden’ in de zeventiende
eeuw verbieden. Gravin Albertine
van Nassau maakte een begin met de bouw
van het Kurschlösschen in Bad, waar de
noordoever van de rivier het smalst is.
Amalia van Solms, echtgenote en weduwe
van prins Friso, voltooide het. In 1858
arriveerde de trein in Bad Ems. Zeven uur
sporen van Parijs, zes uur van Berlijn en
22 uur van Sint-Petersburg!
Vooral de Franse bourgeoisie wist de stad
te vinden. Het was weer eens iets anders
dan Vichy. Ze kwamen niet alleen baden.
De speelbank oefende een onweerstaanbare
aantrekkingskracht uit, want casinospelen
waren in Frankrijk verboden. Tot
1870 functioneerde Bad Ems als dé zomerhoofdstad
van Europa. Keizers, koningen,
tsaren en hun gevolg brachten hier de
zomer door, zoals koning/keizer Wilhelm I
en de tsaren Nicolaas en Alexander. Zien
en gezien worden was ook toen het devies.
Na hun verlies in de Frans-Duitse Oorlog
lieten Parijzenaren en andere Fransen het
ostentatief afweten, maar Duitsers, Engelsen
en Russen bleven komen, hoewel de
Pruisische regering in 1872 speelbanken in
de Rijnprovincie had verboden.
Dostojewski was hier in 1874, hij leed aan
longemfyseem. Zijn lijfarts adviseerde naast
het drinken van bronwater veel roodvlees
vanwege het ijzergehalte en rode wijn. De
Vooral de Franse
bourgeousie wist
Bad Ems te vinden
Langs de Lahn.
72 Wandelmagazine 4-2022