Wandelmagazine_04_2022

Stapstenen in de Volgermeerpolder.
van het veenbaggeren in de Veenderij met
stadsvuil te dempen, aarzelden de veenbazen
geen moment. Vuilnisbelt Volgermeer
was een feit en zou tot februari 1981
als afvalputje van Amsterdam dienen.
Brugsabotage
In de vroege ochtend van 29 december
1980 keek de brugwachter bij de ingang
van de belt op zijn neus. De eerste boten
met stadsvuil lagen voor zijn ophaalbrug te
wachten, maar het ding zat muurvast.
Gesaboteerd. De giftige vuilnisbelt was
onbereikbaar geworden. Sluit de overheid
de belt niet, dan doen we het zelf wel, moeten
omwonenden gedacht hebben. De
strijd om sanering van de Volgermeerpolder
kwam daarmee op scherp te staan.
In het voorjaar van 1980 was graafmachinebestuurder
en amateurarcheoloog
Sierck Buwalda bij een egalisatieklus op de
belt op een aantal verroeste vaten gestuit
met de naam Philips-Duphar erop. De
doodskoppen op de vaten waren nog goed
zichtbaar. Een onvoorstelbare stank borrelde
op. Sierck vertrouwde het niet en
begon hier en daar te informeren. Zijn
baas was daarvan niet gediend en ontsloeg
hem op staande voet. Dat wekte uiteraard
nog meer wantrouwen. Omwonenden eisten
en kregen een diepgaand onderzoek.
En, waar ze al die tijd al bang voor waren
geweest, werd bewaarheid. Ze bleken niet
naast een ‘gewone’ stinkende en met ratten
vergeven vuilnisbelt te wonen, maar
naast een lekkende gifbom, bestaande uit
wellicht tienduizend vaten chemisch afval,
tussen 1960 en 1969 ongezien door Philips-Duphar
gedumpt. De lijst met aangetroffen
gifstoffen was lang en namen als
dioxine, lindaan, tolueen en DDT deden
bij menig chemicus de nekharen recht
overeind staan. De pers kreeg er lucht van
en gifbelt Volgermeerpolder werd landelijk
nieuws. Krantenartikelen met koppen als
Dodelijk vuilnis bij Broek en Broeker moeders
eisen veiligheid gezin schokten Nederland.
Een burgercomité van omwonenden werd
opgericht en eiste directe sluiting van de
belt. Het gevecht tussen David en Goliath
of, om in Waterlandse termen te blijven,
tussen noordse woelmuis en torenvalk
begon. Een strijd die meer dan twintig jaar
zou duren.
Sanering
Plannen, bezwaarschriften en rapporten
buitelden algauw over elkaar heen; de
bureaus van het burgercomité zakten
ervan door de poten. De enigen die er de
eerste jaren beter van werden waren de
ingenieursbureaus die met het uitwerken
van al die plannen grof geld verdienden.
De vuilstortplaats werd weliswaar snel
gesloten, maar in de jaren die volgden
bleef hij stinken en gif verspreiden. Pas in
1999 liet de overheid definitief weten dat
een sanering niet haalbaar, want onbetaalbaar,
was. Veroorzaker van alle ellende,
Philips-Duphar, slaagde er al die tijd in de
handen in onschuld te wassen.
In 2003 was het eindelijk zover en startten
er werkzaamheden. De giftige belt werd
met twee enorme lagen grond met plasticfolie
ertussen afgedekt. Letterlijk zand
erover. Om het gebied werd een controlezone
met meetapparatuur aangelegd. Aan
het Hoogheemraadschap de ondankbare
taak de kwaliteit van het omringende
oppervlaktewater tot in de eeuwigheid te
monitoren. Met dioxine, lindaan en DDT
valt niet te spotten. De weg was nu vrij
voor landschapsinrichters en biologen.
Jong baardmannetje. De vogel is regelmatig
te zien in de rietvelden.
Broek in Waterland
Een bezoek aan Broek in Waterland, waar
onze wandeling begint, mag niet ontbreken.
Vooral in de achttiende en negentiende
eeuw sprak Broek tot de verbeelding. Hoe
kon het dat een dorpje, gebouwd op een
weerbarstige plek te midden van modder,
meren en muggen, zoveel rijkdom en
schoonheid aantrok? Zakelijk succes met
de handel in onder meer het Oostzeegebied,
versterkt door onderlinge huwelijken,
hadden er de welvaart tot grote hoogte
opgestuwd. En dat liet men weten ook.
Ongegeneerd. Statige houten huizen –
stenen bouwwerken stond de slappe bodem
niet toe – wedijverden met elkaar in kleur,
versierde daklijsten, namaakmarmer,
gekleurde dakpannen, houtsnijwerk, versierde
deuren, postzegeltuinen en theekoepeltjes.
In 1789 liet de legendarische
Neeltje Pater ruim zeven miljoen gulden
na. Een bedrag waarmee ze anno nu moeiteloos
bovenaan in de Quote top 500 zou
staan.
En het was er blinkend schoon. Geen
onvertogen stukje afval. Wat een buitenlandse
bezoeker deed verzuchten dat het
vrouwelijke deel van de bevolking aan een
schoonmaakwoede leed die aan een delirium
grensde, overgoten met een saus van
kerkelijkheid. Letterlijk koopman en dominee.
Napoleon bezocht Broek, evenals tsaar
Alexander I en keizer Franz Jozef I van
Oostenrijk-Hongarije. De Italiaanse journalist
Edmondo de Amicis bezocht ons
land in 1873 en kon bijna niet wachten
Broek met een bezoek te vereren. “Ik heb
dagen van moedeloosheid gehad, waarin ik
op het punt was om al mijn geschrijf in het
vuur te werpen: maar die stemming werd
4-2022 Wandelmagazine 57