2023 11 09 Angel's Bone - Oper Wuppertal

Do 9 nov 2023
Grote Zaal
20.15 uur
Donderdag
avondserie
Angel’s Bone
Oper Wuppertal
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Angel’s Bone
Oper Wuppertal
Edith Grossman Mrs. X.E.
Wiard Witholt Mr. X.E.
Anna Angelini Girl Angel
Jason Lee Boy Angel
Gerben van der Werf Archangel
Marco Agostini Man on TV
Banu Schult The Female Customer
Anna-Christine Heymann TV Host
Opernchor der Wuppertaler Bühnen
Sinfonieorchester Wuppertal
Johannes Witt dirigent
Jorinde Keesmaat regie
Sammy Van den Heuvel decor en kostuums
Frouke ten Velden video en lichtontwerp
Pascal Merighi choreografie
Ulrich Zippelius instudering
Lalina Goddard dramaturgie
Donderdag
avondserie
Muziekgebouw
Productiehuis
Do 9 nov 2023
Grote Zaal
20.15 – 21.35 uur
ca. 80 minuten zonder pauze
Inleiding
Foyerdeck 1
19.15 – 19.45 uur
Frederike Berntsen in
gesprek met regisseur
Jorinde Keesmaat en Philine
Bos, zorgcoördinator OMM
(Opvang voor slachtoffers
van Mensenhandel met
Multiproblematiek) bij HVO
Querido
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Programma
Du Yun (1977)
Angel’s Bone (2011/2015; Nederlandse première)
op tekst van Royce Vavrek in regie van Jorinde Keesmaat
1 Procession
2 Scene I: A Prism, A Video, A Flurn
3 Scene I: I’ve Been Good to You
4 Scene I: Found in the Garden
5 Scene II: Clawfoot
6 Scene II: A New History
7 Scene II: What I’d Do For You
8 Scene III: Smiles
9 Scene III: Feathers are Prickly Things
10 Scene IV: I’ve Been Blessed
11 Scene V: We Will Fly Away
12 Scene V: Taking Orders
13 Scene VI: The Blessings
14 Scene VI: Ignition
15 Scene VI: Brick J
16 Scene VI: Fully Devoured (instrumental)
17 Scene VI: Battered, Bruised, Beaten, Bloody
18 Scene VII: The Taste of Your Kisses
19 Scene VII: Empty Arteries
20 Scene VII: A Bag of Feathers (instrumental)
21 Scene VII: Mercy
22 Scene VII: Promises
23 Scene VII: Gestation (instrumental)
24 Scene VIII: Legendary on TV
Een productie van Oper Wuppertal en Muziekgebouw Productiehuis
Muziekgebouw Productiehuis biedt een nieuwe generatie musici
en makers, die internationaal verschil kunnen maken, ruimte om
nieuwe artistieke projecten te ontwikkelen.
3

Toelichting
In 2016 verraste Du Yun met Angel’s Bone, een opera die begon als een eenakter van 30
minuten en uitgroeide tot een morbide drama over mensenhandel en kindermisbruik. De
New York Times noemde het werk na de première ‘wanstaltig goed’ en in 2017 werd de
componiste beloond met de prestigieuze Pulitzer Prize. Inmiddels gaat het werk de wereld
over. Dankzij een samenwerking met Oper Wuppertal beleeft de opera in regie van Jorinde
Keesmaat nu zijn Nederlandse première in het Muziekgebouw.
‘Heb je ooit door de straten van Phnom
Penh, Cambodja gelopen?’, is de vraag die
de Chinees-Amerikaanse componiste Du
Yun stelt ter inleiding op haar opera Angel’s
Bone. ‘De meiden zwaaien naar je, glimlachen
verlegen en bieden je in eenvoudig Engels
dingen aan waar je van gaat blozen. De
meisjes (soms jongens) zien eruit als kleine
beestjes, met heldere ogen en gitzwart haar.
Ze zijn half mens, half dier en opereren op
instinct. Klinkt dit verhaal te exotisch? Als
alternatief neem ik New Jersey of New York.
In beide gebieden is sprake van een enorme
mensenhandel. Jackson Heights, Queens was
een epicentrum voor mensenhandel in New
York en New Jersey. Volgens de Verenigde
Naties zijn er tussen de 27 en 30 miljoen
moderne slaven in de wereld. Ondertussen
vermeldt het US State Department dat er
jaarlijks 600.000 tot 800.000 mensen over
de grens worden verhandeld, en UNICEF
rapporteert dat er over de hele wereld
jaarlijks meer dan een miljoen kinderen in de
seksindustrie terechtkomen. Maar hoe zit
het met de tussenpersonen, de pooiers; wie
zijn zij? Hun verhalen zijn er in vele kleuren
en vormen. Waarom? Hoe? Waarom maken
ze de keuzes die ze maken? Hebzucht?
Overtuiging? Wens? Lust?
Kunst lost geen problemen op. Kunst heeft
op zijn best de functie om te provoceren en
te suggereren. Wanneer we ervoor kiezen
om onze personages te laten zingen, pakken
we een fenomeen aan: ook wij kunnen elk
van deze mensen zijn – engelen of niet,
tussenpersoon of niet.’
Huiveringwekkend pandemonium
Niet bepaald een opwekkende inleiding op
een opera. Maar het is precies de aanleiding
voor het verhaal van Angel’s Bone op het
libretto van de Canadees-Amerikaanse
schrijver Royce Vavrek. Een verhaal dat
begint als een modern sprookje, met twee
engelen, die op mysterieuze wijze weer
op aarde terugkeren omdat ze heimwee
hadden naar aardse geneugten. Zo gauw
het echtpaar X.E. de engelen gehavend
aantreft in hun tuin verandert dit in een
huiveringwekkend pandemonium, waarin
fantasie en werkelijkheid, hemel en hel
door elkaar heen lopen en de gruwelen van
mensenhandel en kindermisbruik pijnlijk
suggestief in klank en beeld gebracht
worden.
De heer en mevrouw X.E. pretenderen de
engelen weer gezond te maken door ze te
wassen en voor ze te zorgen, maar al snel
sluiten ze de arme wezens op, knippen hun
vleugels af zodat ze niet weg kunnen vliegen
en besluiten ze de engelen uit te buiten om
4

Toelichting
zo hun precaire financiële situatie en hun
wankele huwelijk ten goede te doen keren. Ze
bieden de engelen aan als ‘dienstverleners’
aan leden van hun kerkgenootschap en
exposeren ze als attracties voor publiek dat
van heinde en verre komt. Terwijl Mr. X.E.
de omkering van hun lot aangrijpt om weer
toenadering tot zijn vrouw te zoeken, gaat
Mrs. X.E. zover dat ze zichzelf vereenzelvigt
met Maria en zich zwanger waant van een
engelenkind. Als Mr. X.E. wroeging krijgt
lijkt het tij te keren, maar de engelen zijn
niet in staat hem vergeving te bieden, met
alle gevolgen van dien. Mrs. X.E. schuift
uiteindelijk tijdens een optreden in een
tv-show de schuld van alles in de schoenen
van haar man, maar ook zij moet in een
krankzinnige slotscène dealen met haar
geweten.
Fantasie en werkelijkheid
Het op zich al schrijnende en gruwelijke
verhaal snijdt extra door de ziel door
de wijze waarop Du Yun het op muziek
gezet heeft. Gregoriaans gezang, op de
meerstemmigheid van de renaissance
gebaseerde koorpassages, moderne klanken,
elektronica, punkrock, cabaret en de
Hollywoodsound van de jaren vijftig wisselen
elkaar af in een carrousel die constant
balanceert tussen fantasie en werkelijkheid.
Het koor speelt daarbij een fundamentele
rol. Het vormt enerzijds de stem van het
geweten van Mr. en Mrs X.E. en anderzijds
de wegkijkende ogen van de cliënten en
andere getuigen. Yun maakt virtuoos gebruik
van alle verschillende stijlen en zet dit
amalgaam perfect in om de onderliggende
emoties verder aan te zetten. Het resultaat
is een opera die niet alleen als een snerpend
krijtje over een schoolbord krast, maar die
ook tot nadenken stemt. ‘Ik heb geprobeerd
de muziek zo te structureren dat elke
gebeurtenis, elke stap die Mr. en Mrs. X.E.
zetten naar de volgende leidt, waardoor er
een sneeuwbaleffect ontstaat’, aldus Du Yun.
De regie van stage director in residence
Jorinde Keesmaat en de enscenering van
Sammy Van den Heuvel versterken dat
sneeuwbaleffect, deze reis tussen zin en
waanzin, tussen fantasie en werkelijkheid nog
eens. De abstracte ruimte vormt een plek die
overal te situeren is, terwijl de videobeelden
vooral de fantasiewereld van het echtpaar
X.E. verbeelden. In de regie benadrukt
Keesmaat niet alleen op virtuoze wijze die
discrepantie tussen fantasie en werkelijkheid,
maar ook weet ze het perspectief van daders,
getuigen en slachtoffers doorlopend in reliëf
te plaatsen. Ondertussen spelen de waan van
de tv-wereld en (gewenst) moederschap ook
een belangrijke rol.
Aanklacht en waarschuwing
Uiteindelijk doet de kunst zijn werk. Het
lost, zoals Yun benadrukt, het probleem niet
op, maar Angel’s Bone stelt scherpe vragen
over onze eigen rol in de samenleving en laat
ondertussen duidelijk zien en horen dat als
kinderen hun ‘vleugels’ verliezen en niet meer
onbekommerd kunnen spelen, verworden
tot wezenloze wezens bij wie angst de
primaire emotie is. Was Angel’s Bone in
eerste instantie een korte kameropera die
Yun schreef als reactie op haar ervaringen
5

Toelichting
in Cambodja, waar ze vele vormen van
mensenhandel en kindermishandeling met
eigen ogen waarnam, nu is het een opera die
met recht en reden pijn doet en vooral een
aanklacht en een waarschuwing is.
‘Ik hoop dat Angel’s Bone, wanneer het
ook wordt uitgevoerd, het publiek zal laten
nadenken over de rol die zij zelf spelen bij het
in stand houden van uitbuitingssystemen’,
zegt Yun er zelf over. ‘En zelfs als dat niet
het geval is, hoop ik dat het stuk impact zal
hebben, wat voor mij het grootste succes is.
Mijn uiteindelijke doel is niet dat iemand van
het stuk houdt, maar dat het iets bij hem of
haar teweegbrengt.’
Paul Janssen
6

foto: Daniel Senzek
7

Libretto
Du Yun
Angel's Bone
Libretto: Royce Vavrek
SCENE I
1. Procession
(A house in the American suburbs. A woman,
MRS. X.E., prepares a meal in the kitchen.
SHE wears a fashionable yellow dress, bright
red lipstick and an old apron. SHE stares at
a small television that sits on the counter
playing a soap opera. MR. X.E., her husband,
quite a few years older, walks into the
kitchen and pours himself a cup of coffee.
HE then sits down at the kitchen table
looking at his wife who pays him absolutely
no attention. When HE tries to talk, SHE
makes chopping noises to cut him off.
HE walks out to the front yard and smokes a
cigarette. ANGELS sing.)
2. A Prism, A Video, A Flurry
CHORUS
Heaven is a prism
That throws its stories,
In spectral color,
Onto the wings of its citizens.
Always asleep,
Always awake,
Always singing,
Always infinite,
Always miniature,
Always sunrise,
Always harvest.
Heaven is a flurry,
Pure and blinding.
A whiteout of memories,
A constant fluttering.
(Back in the kitchen, MRS. X.E. becomes
transfixed by the story in the soap opera.
SHE sings to the TV, which SHE imagines is
in dialogue with her.)
3. I’ve Been Good to You
You’ve become bitter...
Cold to me.
MAN ON THE TV
MRS. X.E.
I’ve been good to you.
Available, affectionate, attractive.
I do everything you ask, everything:
In the kitchen, in the laundry, in the bedroom.
You have failed us.
I didn’t choose this!
MAN ON THE TV
MRS. X.E.
I’ve been good to you.
Supportive, submissive, seductive.
But I am done with being generous,
8

Libretto
This is not the dream you promised me.
We don’t default.
MAN ON THE TV
You want me with my tail between my legs?
MRS. X.E.
I need you to starch your collars,
Comb your hair,
Trim your beard.
I need you to spoil me.
I need you to come home with a week’s work
Lining your pockets.
I need you to be handsome again.
I need you to be good to me.
You’re troubled....
I’ve been good to you.
...thoughtless...
MAN ON THE TV
MRS. X.E.
MAN ON THE TV
MRS. X.E.
This is not the dream you promised me.
...tyrannical...
MAN ON THE TV
MRS. X.E.
What if I don’t love you?
What if I never loved you?
What if I deserve more?
4. Found in the Garden
(MR. X. E. bursts in from outside, interrupting
MRS. X.E’s dialogue with the television.
HE stands in the doorframe holding a body in
a large dirtied sheet. MRS. X.E. doesn’t even
look at him. HE is excited.)
MR. X.E.
You’ll never believe,
Never believe,
What I tripped over in the garden!
Cursing my shoelaces as I fell in the
compost...
Dinner’s almost ready.
MRS. X.E.
MR. X.E.
Wounded creatures.
Bloodied faces, twitching.
Do we save them?
Or put them out of their misery?
Wash up for dinner.
MRS. X.E.
9

Libretto
MR. X.E.
Runaway children,
Human eyeballs poking out of a sheet of dirt.
MRS. X.E.
I fried the beans I’ve blanched and froze,
Peppers finely diced,
Unseasoned, spiceless.
MR. X.E.
Not runaway children.
Not even close.
Poking from the dirt were feathers.
Large, glistening white feathers.
Broken feathers.
Like an eagle’s blanched white Angels!
Angels fallen in the brambles.
MRS. X.E.
(turning around, finally)
Angels?
MR. X.E.
You’ve always loved angels.
MRS. X.E.
(with excited desperation)
What have you found?
The softest...
What have you found?
What have you found?
What have you found?
SCENE II
5. Clawfoot
(The BOY ANGEL and GIRL ANGEL are
placed in a clawfoot tub, their broken, gnarled
wings pouring out of the confines of the
basin. Outside of the room, MRS. X.E. smokes
a cigarette and paces, while MR. X.E collects
cleaning supplies. The angels wail in agony
clutching each other, cold and confused...)
6. A New History
BOYANGEL
We will make our new history.
GIRL ANGEL
We will make our new history.
Your face is red.
GIRL ANGEL
BOY ANGEL
Your cheek is bleeding.
Your lips cut open.
Your eyes, swollen.
GIRL ANGEL
BOY ANGEL
10

Libretto
BOY ANGEL AND GIRL ANGEL
We were right to come back.
We were right to come back.
MRS. X.E.
Pinch me!
Harder!
(he does)
No no no no no no no.
An Angel is good fortune,
We are not fortunate peple!
MR. X.E.
God is rewarding us for years of struggle.
For putting us through hell,
He is offering us his grace.
MRS. X.E.
(still not convinced)
We’ve been graced with beautiful things
before...
Only to be stolen away.
He is tricking us,
A holy spirit out to crush my soul,
Yet again.
BOYANGEL
People are naturally generous,
People are naturally good,
Helpful, kind, welcoming.
GIRL ANGEL
We will make our new history.
They would never hurt us.
I know they’d never hurt us.
BOYANGEL
They would never hurt us.
MRS. X.E.
We have been waiting for a sign.
A gesture of good fortune.
We need this.
MR. X.E.
Let us help them,
Restore their beauty,
Clean the soil from their fingernails -
BOY ANGEL AND GIRL ANGEL
They will attend to our bruises,
They will put us to bed,
They will feed us earthly nutrients,
They will let us recover... fly away.
(The GIRL ANGEL heaves out of the tub,
falling on the floor. MR. and MRS X.E. dart
into the room to see what has happened.
MR X.E. goes to the GIRL ANGEL and lifts
her back into the tub.)
MRS. X.E.
They’ll get away.
11

Libretto
MR. X.E.
(holding the GIRL ANGEL, patting down her
hair)
Shhhhhh...
Settle yourself.
This is your haven.
MRS. X.E.
(revealing a pair of garden shears)
Prune them!
7. What I’d Do For You
MR. X.E.
I’d chisel away at the mountains,
For you, my dear.
I’d burrow all the way to hell,
For you, my dear.
Prune them!
MRS. X.E.
MR. X.E.
I’d cut my face,
Slicing horizontal stripes into my cheeks,
For you, my dear.
If it amused you,
My dear.
MRS. X.E.
I would, my dear.
If it made you smile -
Even a smirk.
MR. X.E.
(MRS. X.E. violently slides the shears
to MR. X.E. The angels are completely
defeathered.)
SCENE III
(MRS. X.E. sits in front of a mirror doing her
hair, carefully placing three of the angels’
feathers in her updo, smiling.)
8. Smiles
MRS. X.E.
I know how Mary must have felt,
The Virgin one,
At the Annunciation.
A blessing!
“Hail, thou that art highly favored!”
It’s enough to send me back to church!
Enough to make me pray in thanks!
Enough to make me smile,
For the first time in six months!
We have struggled:
Bounced checks,
Missed payments,
A week without power.
Life’s sacrifices...
Rewarded.
Prune them!
12

Libretto
If the authorities find out,
They will ship them off:
They will become subjects of science or faith.
Our blessing will be a distant memory.
(to Mr. X.E.)
Do you see me?
Do you see me smile?
I’ve never been so happy.
Let us reap the smiles of good neighbors!
Let us reap their magic, their beauty.
Oh, how these feathers glisten...
Glisten like diamonds.
9. Feathers are Prickly Things
CHORUS
Feathers are prickly things
In the wrong hands.
The softness turns sharp
With greed.
Naked beasts are those
Clipped flightless.
Feathers, a shared currency
Of Heaven and Hell.
Feathers are prickly things
In the wrong hands.
The softness turns sharp
With greed.
Feathers are prickly things,
Feathers, of Heaven and Hell.
SCENE IV
(MRS. X.E. attends a charity func-tion. She is
surrounded by wealthy women in gorgeous
gowns.)
10. I’ve Been Blessed
MRS. X.E.
(being over-dramatic)
I’ve been blessed,
Ladies, I’ve been blessed.
Can you tell by the way I’m glowing?
Oh, I must temper my excitement,
But my husband found these feathers
At the foot of our bed,
These feathers,
Oh, these feathers,
That poke out of my head,
From the wings of two gorgeous angels!
I’ve been blessed!
Ladies, I’ve been blessed.
Can you see by the way I’m giggling
Like a teenaged girl?
The angels with feathers,
Crawled into our clawfoot,
Nested in linens!
They woke up so sweetly,
(She begins to tear up.)
And we held them,
13

Libretto
Like babies.
Oh, I’ve been blessed.
Oh, we’ve been blessed.
You all should be blessed.
Wait until you feel their Little hands upon
your breasts.
We all deserve their blessings.
Take my number!
I have been blessed.
Take my number!
Donations are accepted In the form of cash
or check.
A spiritual meeting,
With our full discretion.
Take my number...
MAN
(to MRS. X.E., shaking with excitement.)
Please, let me be blessed.
I must be blessed.
Fully and completely.
MRS. X.E.
(In the clawfoot tub.)
SCENE V
11. We Will Fly Away
BOYANGEL
And by some strange feat of coincidence,
We’ve fallen into an Eden,
A clawfoot Eden,
Where we wash away the blood, the dirt,
the salt,
Haven’t shed tears in years,
Now our eyes crust over,
Our ribs are broken, our teeth are chipped,
Our feathers raw, our arteries emptied.
I am a wound,
Gaping, gushing;
My heart beats...
Faster, faster, faster.
What once was an angel Will soon be a
shriveled sack.
(to the GIRL ANGEL, holding her)
A thorn bush Has cut you up,
Marked you from head to heel.
I will nurse you,
Embrace you back to health.
And with feathers full,
Glistening iceberg white...
We will fly away.
14

Libretto
BOY ANGEL AND GIRL ANGEL
We will rest here,
And when we’re better,
Well-feathered,
Lungs cleared,
Hearts beating a moderate rhythm...
We will fly away.
We will fly,
Fluttering fast like a hummingbird,
We will fly away.
(Upstairs, MRS. X.E. is taking orders on the
phone, while MR. X.E. pre-pares the angels
for their clients.)
12. Taking Orders
MRS. X.E.
(into the telephone)
Anything!
They will bless anything.
Eager angels!
Imagine such heavenly gifts!
We book on the quarter-hour,
Donation is fixed,
Cash preferred,
Check accepted,
Jewels considered.
They will bless anything.
Anything.
Anything.
They’re at your service.
MR. X.E.
(to the angels)
They will say they love you
for a sigh and a smile.
They will say they love you
with a tear and a prayer.
Their love is in their back pocket,
Thus never trust those who will pay.
MRS. X.E.
Sell your Ferrari!
Mortgage your home!
I don’t have time to convince you
of the value.
You called me!
Donation is fixed!
Taking orders!
MR. X.E.
They will say they love you for a sigh and a
smile.
MRS. X.E.
Completely confidential.
No, no, no. Yes, yes.
Utterly private.
Remarkably tolerant.
Taking orders.
Donation is fixed.
15

Libretto
SCENE VI
(There is a line-up of CUSTOMERS. A
partition has been set up to give each of the
angels a separate space. One by one they
have their audience with either angel.
A middle-aged man weeps at the feet of
the GIRL ANGEL, while a woman undresses
the BOY ANGEL and begins to sketch him
on a small pad of paper. Another cycle of
customers: a woman enters the room of
the GIRL ANGEL and places articles for her
to bless in a row on the floor, while a man
embraces the BOY ANGEL from behind.)
Always asleep,
Always awake,
Always singing,
Always infinite.
13. The Blessings
BOY ANGEL AND GIRL
ANGEL & SOLOIST
Where have you been?
Didn’t you hear me?
FEMALE CUSTOMER
BOY ANGEL AND GIRL ANGEL
Always sunrise.
Always miniature.
Always sunrise.
SOLOIST
Where have you been?
Always harvest.
Always harvest.
FEMALE CUSTOMER
BOY ANGEL
SOLOIST
FEMALE CUSTOMER
Where have you been?
I’ve been waiting for you.
I have called,
But you don’t answer.
(SHE chokes the BOY ANGEL)
I have cried,
But you don’t comfort me.
Where have you been?
(SHE kicks HIM in the stomach.)
14. Ignition
(After the woman has finished, MRS.
X.E. enters the room of the BOY ANGEL,
holding him. At first this seems like a
comforting gesture, but then she begins
to force herself on him, encouraging HIS
hands to explore HER breasts. SHE kisses
him gently at first, then becomes aggressive.
Meanwhile a man forces the GIRL ANGEL to
smoke methamphetamines.)
16

Libretto
(MRS. X.E. takes an axe to the “FOR SALE”
sign. The GIRL ANGEL jerks the john off to
completion.)
15. Brick J.
GIRL ANGEL
Brick J. likes it rough;
Grabs the skeleton Of my empty wings.
Breaks off a piece,
Laps at the marrow.
Clutches the scrap Slurping in circles:
A sexual act.
Brick J. can’t get enough; Mounts me, holding
me By my empty wings.
Sucks every drop Of my inner-most marrow.
Moans as he rolls My tissue on his tongue:
A carnivorous act.
He can’t get enough.
He likes it rough.
He can’t get enough.
He likes it rough.
I’m wailing.
He’s devouring.
I’m wailing.
He’s devouring.
I’m wailing.
He’s devouring...
He drops the cleaned-out bone, spent.
I whimper back to the house
Hoping Mister X.E. has an
extra-strong adhesive
To put me back together.
I scavenge the hallway closet -
Rust removers,
Feather dusters,
Bleaches,
Peach-scented dish soap, dish soap, no...
The nub of bone sits on the counter
‘Til the hardware store opens at 8am It takes
four applications To mend me.
To mend me.
He likes it rough.
He makes it rough.
He likes it rough.
Mister X. E. rewards me with three feathers,
Three feathers and a night off.
I spend my night listening through the walls
As the house
Readies for the night’s work,
I pray for the stomping of horse’s feet
And Gabriel’s voice
Trumpeting the world’s judgment.
I’m wailing.
He’s devouring.
I’m wailing.
He’s devouring...
16. Fully Devoured
17. Battered, Bruised, Beaten, Bloody
CHORUS
Battered, bruised, beaten, bloody.
A sack of bones draped Over last summer’s
produce.
Battered, bruised, beaten, bloody.
Battered, bruised, beaten, bloody.
17

Libretto
Heaven is a flurry,
Pure and blinding.
A whiteout of memories:
A constant fluttering.
Here is exhaustion.
Battered, bruised, beaten, bloody.
Battered, bruised, beaten, bloody.
SCENE VII
(Upstairs, MR. X.E. tries to kiss his sleeping
wife. SHE pushes him away.)
18. The Taste of Your Kisses
MRS. X.E.
I hate the taste of your kisses.
Brush your teeth and sleep on the sofa.
Do you love me?
MR. X.E.
MRS. X.E.
Not tonight, but maybe tomorrow.
MR. X.E.
Will you love me tomorrow?
Impossible to say...
MRS. X.E.
MR. X.E.
You will never be legendary.
I already am.
MRS. X.E.
MR. X.E.
You will never be legendary.
I already am.
Never be legendary.
MRS. X.E.
MR. X.E.
MRS. X.E.
I am pregnant with his child.
A little cherub flutters in my womb.
The legend is growing.
(MRS. X.E. physically kicks MR. X.E. out of
the bed. HE finally seems to under-stand
the extent of his wife’s hatred towards him.
HE leaves the bedroom.)
I am a wound,
Gaping, gushing.
19. Empty Arteries
BOYANGEL
18

Libretto
BOY ANGEL AND GIRL ANGEL
We will never be
Well-feathered,
Healed of wounds,
Lungs cleared,
Hearts beating a moderate rhythm...
We must run away.
But he loves me.
GIRL ANGEL
MRS. X.E.
I don’t want to lose him.
I can’t lose the boy.
I can’t lose him.
I don’t want to lose the boy...
(MR. X.E. stands at the door of the cellar,
holding a bag of feathers.)
20. A Bag of Feathers
21. Mercy
MR. X.E.
Have mercy on yourselves.
Restore your wings and fly away.
Have mercy on yourselves!
Remove your shackles
And fly away.
Hundreds of feathers,
Here is your salvation!
Have mercy on yourselves.
Fly in the blackness of night.
Fly in the blackness to heaven.
Hundreds of feathers from your plumage.
Hundreds of feathers to build with...
A bouquet of feathers.
Fly away!
Have mercy on yourselves,
Before the sleeping monster needs to feed.
Greed begets greed.
Here is your salvation.
(HE tries to get the angels to rebuild their
feathers, but they don t understand.)
Feathers are your salvation!
Restore your wings and fly away!
(HE takes a feather and stabs it into his
shoulder. HE stabs himself over and over
again with feathers, hoping to inspire them.)
MR. X.E. AND CHORUS
Have mercy on yourselves.
Have mercy on me.
May my new wings glisten,
Then crumble in her hands.
(MR. X.E. dumps the feathers out of the bag.)
19

Libretto
MR. X.E.
Have mercy on me!
Mercy.
Mercy.
Mercy.
Have mercy on yourselves!
Mercy.
Mercy.
Mercy.
Have mercy on me!
Have mercy on -
Mercy.
Mercy.
Mercy.
MR. X.E. AND CHORUS
(HE stabs himself in the heart and dies on
the floor. The angels attempt to flee, running
up the stairs and into the night, but are
caught before they can exit by MRS. X.E.,
smoking a cigarette in the dark, obstructing
the door.)
22. Promises
MRS. X.E.
Promise me.
Promise that I’ll be forgiven.
When we reunite,
In some distant spiritual plane.
Promise me.
Promise that my human sins
Will be forgotten:
That we will eat dinner together,
That we will be a family,
That you will love our child.
Promise me
That you will not think me evil.
Promise that you’ll pity me.
Is this how Mary must have felt,
The Virgin one,
At the Annunciation?
A blessing!
“Hail, thou that art highly favored!”
Promise you’ll take care of me.
Promise me that.
Promise.
Promise me that.
Promise.
(MRS. X.E. opens the door a crack, giving
the angels a means to exit. SHE then notices
MR. X.E. in a pool of his own blood.)
23. Gestation
MRS. X.E.
Even freshly sprouted,
Your feathers look filthy, ugly.
You plucked these feathers from their wings.
You pruned them
Like wild, savage branches.
They seduced you to death.
Men will always be the weaker sex.
CHORUS
Feathers are prickly things
In the wrong hands.
20

Libretto
MRS. X.E.
You plucked these feathers from their wings.
They seduced you.
A tabloid story will reveal next week
The man who forced his wife to pimp
Innocent creatures.
I will cry to the papers,
To the morning shows,
On the radio.
My story, a television spectacle:
“The unbelievable true story
of the woman, forced into prostitution.
Forced to sell the spiritual,
The sexual,
By a deranged spouse.”
SCENE VIII
24. Legendary on TV
CHORUS
Feathers are prickly things
In the wrong hands.
The softness turns sharp
With greed.
(MRS. X.E. is on a television talk show,
noticeably pregnant.)
MRS. X.E.
I never asked to be legendary.
Infamy comes at a great price.
I lost my husband,
My life shattered,
But I will rebuild.
I never asked to be legendary.
I was helpless, a victim.
He made me take the male as lover.
He watched and laughed.
I’m embarrassed.
I truly hope that they have found peace.
That the angels,
That they have found their way back...
Will you ever recover?
TV HOST
MRS. X.E.
No. I can’t imagine I will.
I never asked to be legendary.
Fame is a prickly thing.
I never asked.
But this child brings so many blessings,
And for those I will smile.
I will smile.
Soon, I will smile again...
CHORUS
Battered, bruised, beaten, bloody.
Battered, bruised, beaten, bloody.
MRS. X.E.
I never asked to be legendary.
(The end.)
21

Biografieën
Componist
Du Yun
De Chinees-Amerikaanse
componiste, performer,
multi-instrumentaliste en
activiste Du Yun (1977)
werd geboren in Shanghai
in China. Ze studeerde
van jongs af aan piano
en compositie aan het
Shanghai Conservatory
of Music en vertrok
uiteindelijk naar de
Verenigde Staten om aan
het conservatorium van
Oberlin verder te studeren.
aan het Peabody Institute
van de John Hopkins
University in Baltimore,
Maryland.
Vanuit haar jeugd nam ze
een grote belangstelling
mee voor Chinese popmusici
en voor onder anderen
Pink Floyd, Björk. Sinead
O’Connor en Kraftwerk.
Haar composities op velerlei
gebied en performances
putten rijkelijk uit al deze
invloeden. De compromisloze
wijze waarop ze dat doet
maakt haar werk herkenbaar.
In 2017 kreeg ze als eerste
Aziatische vrouw de Pulitzer
Prize voor muziek voor de
opera Angel’s Bone. Ze is
Professor of Composition
22

Biografieën
Uitvoerenden
foto: Adam Griffth
De Amerikaanse mezzosopraan
Edith Grossman
maakt sinds seizoen
2023/2024 deel uit van
het ensemble van Oper
Wuppertal. Ze studeerde
aan de Crane School of
Music New York en het
Institutio Europeo Florenz en
doorliep het Merola Opera
program San Francisco. Ze
was resident artist bij de
Utah Opera en vestigde
internationaal de aandacht
op zich door in 2022 de
negende National Opera
Competition in de Verenigde
Staten te winnen.
foto: Jan-Peter Fuhr
De Nederlandse bariton
Wiard Witholt (1978)
studeerde vanaf 2000 aan
het Conservatorium van
Amsterdam bij Maarten
Koningsberger. Hij vervolgde
zijn studie aan de New
Opera Academy Amsterdam.
Vervolgens maakte hij deel
uit van de Nederlandse
Opera Studio en Atelier
Lyrique in Parijs. Sinds 2009
maakt hij deel uit van de
Opera van Dessau. Daarnaast
treedt hij op in vele Europese
operahuizen en concertzalen.
De Zwitserse zangeres
en musical-actrice Anna
Angelini zong in haar
jeugd in diverse koren
en op de Algemene
Muziekschool Muttenz.
Vanaf 2017 studeerde ze
aan de MusicalFactory in
Luzern en ze vervolgde
haar studie op de Paul
Hindemith Musikschule
Neuköln in Berlijn en de
Theaterakademie August
Everding. Ze speelde onder
andere in de musical Chicago
in Augsburg.
23

Biografieën
24
foto: Marlene Mieth
De Amerikaanse tenor Jason
Lee kreeg zijn opleiding aan
de University of Maryland
en de Eastman School of
Music. Hij deed ervaring
op als lid van de Wolf Trap
Opera Company en de Aspen
Music Festival Opera Studio.
Vervolgens was hij van 2018
tot 2021 solist bij het Eduardvon-Winterstein-Theater
en daarna was hij korte tijd
verbonden aan Theater
Regensburg en Opernhaus
Zürich. Sinds seizoen
2023/2024 maakt hij deel uit
van het ensemble van Oper
Wuppertal.
De countertenor Gerben
van der Werf zong op
zevenjarige leeftijd al in
het Kampen Boys Choir
en maakte op 12-jarige
leeftijd zijn operadebuut
als Erster Knabe in
Mozarts Zauberflöte. Toch
ging hij onder andere
scheikunde, natuurkunde
en wetenschapsfilosofie
studeren. Tijdens zijn
studie zong hij mee in
een professioneel koor
en besloot toch zanger
te worden. Hij studeerde
aan het Conservatorium
van Utrecht en het Royal
College of Music in Londen
en behaalde zijn master of
Opera aan de Dutch National
Opera Academy. Inmiddels
treedt hij in binnen- en
buitenland op bij concerten
en operagezelschappen.
foto: Teresa Rothwangl
De Duitse tenor Marco
Agostini studeerde
aanvankelijk journalistiek en
literatuur aan de Universiteit
van Canberra (Australië),
maar maakte in 1999 de
overstap naar zang aan
de Australian National
University. Na zijn terugkeer
in Duitsland in 2001
vervolgde hij zijn studie aan
de Musikhochschule Köln
bij onder anderen Barbara
Schlick. Na zijn studie was
hij eerst koorassistent
in het operakoor van de
Wupperthaler Bühnen en
sinds april 2005 is hij tweede
tenor van het koor van Oper
Wuppertal. Daarnaast treedt
hij regelmatig op als solist.

Biografieën
foto: Teresa Rothwangl
De Turkse mezzosopraan
Banu Schult studeerde al op
10-jarige leeftijd dwarsfluit
aan het conservatorium van
Ankara. Na het eindexamen
vervolgde ze haar studie
aan de Hochschule für
darstellende Kunst in Wenen.
Na het behalen van haar
masterdiploma studeerde
ze zang aan het Weense
conservatorium. Tussen
2006 en 2012 was ze als
gastsolist verbonden aan de
Staatsopera van Ankara, gaf
ze les aan de Universiteit
van Ankara en richtte ze
met ARS nova het eerste
particuliere opera-ensemble
van Turkije op. Daarnaast
maakt ze sinds 2012 deel
uit van het koor van Oper
Wuppertal.
foto: Teresa Rothwangl
De Duitse mezzosopraan
Anna-Christine Heymann
studeerde oorspronkelijk
Duitse en Franse taal- en
letterkunde, maar begon
gedurende haar studie al
aan een zangopleiding in
haar geboorteplaats Hagen.
Ze vervolgde haar studie
aan het Conservatorium
van Maastricht waar ze in
2019 haar master afrondde.
Ze studeerde verder aan
de Hochschule für Musik in
Detmold. Sinds 2021 is ze als
eerste alt verbonden aan het
koor van Oper Wuppertal.
Sinds 2021 is Johannes
Witt dirigent van de Oper
Wuppertal. De Duitse
orkestleider begon
zijn muzikale opleiding
als percussionist en
specialiseerde zich op
de marimba. Vervolgens
studeerde hij orkestdirectie
aan de Hochschüle für
Musik und Tanz in Keulen
en aan het Rimsky Korsakov
Conservatorium in St.
Petersburg. Hij was jarenlang
coach en assistent-dirigent
van het Aalto Theater
Essen. Inmiddels is hij
zowel bij internationale
operahuizen als orkesten een
veelgevraagd gastdirigent.
25

Biografieën
Het Opernchor der
Wuppertaler Bühnen
bestaat uit 25 vocalisten
van diverse nationaliteit. De
zangers treden regelmatig
als solist op. Het flexibele
koor is breed inzetbaar
en het repertoire varieert
van de vroege barok tot
wereldpremières. Sinds
seizoen 2021-2022 staat het
koor onder leiding van Ulrich
Zippelius.
sopraan
Tanja Ball
Hong-Ae Kim
Katrin Natalicio
Ja-Young Park
alt
Katharina Greiss
Anna-Christine Heymann
Jihee Hwang
Satu Honkala
Banu Schult
Ute-Elisabeth Temizel
tenor
Marco Agostini
Giorgi Davitadze
Sehyuk Im
Jung Wook Kim
Tomasz Kwiatkowski
Mario Trelles Diaz
bas
Jochen Bauer
Mario Del Rio
Andreas Heichlinger
Hak-Young Lee
Oliver Picker
Javier Horacio Zapata Vera
figuranten
Celine Menne
Sarah Ruhman
Helena Mabruki
Lisa Bieber
Violeta Puzirevska
26

Biografieën
27

Biografieën
De geschiedenis van
het Sinfonieorchester
Wuppertal gaat terug tot
1862 toen achttien musici
de Eberfelder Kapelle
oprichtten. Inmiddels is
het orkest zeer geliefd in
Duitsland en daarbuiten en
speelt het meer dan veertig
concertprogramma’s per
seizoen. Sinds 2021 staat
het orkest onder leiding van
chef-dirigent Patrick Hahn.
Leonie Wolters fluit
Piet van Bockstal hobo
Asako Nakajima viool
Moriyana Hikaru altviool
Michael Hablitzel cello
Kristof Tibor Dömötör
klarinet
Georg Stucke trompet
Franz-Joseph Staudinger
drums
Sofie Vanden Eynde luit
28

Biografieën
29

Biografieën
30
foto: Foppe Schut
De Nederlandse regisseur
Jorinde Keesmaat studeerde
muziektheater aan de
Mountview Academy of
Theatre Arts in Londen en
regie aan de ArtEZ
Hogeschool voor de Kunsten.
Ze studeerde in 2003 af met
een voorstelling bij Vital
Theatre in New York. Na
haar afstuderen werkte ze
onder meer voor Toneelgroep
Amsterdam, NTGent en
regisseerde ze vrije
producties. Sinds 2009 richt
Keesmaat zich voornamelijk op
de regie van multidisciplinaire
klassieke muziekproducties en
opera’s. Van 2016 tot en met
2018 was zij Guest Directorin-Residence
bij het Center
for Contemporary Opera in
New York. Sinds 2023 is ze
stage director in residence
bij Muziekgebouw.
foto: Annette Kurz
De Belgische scenograaf en
kostuumontwerper Sammy
Van den Heuvel (1985)
studeerde architectuur en
scenografie in Antwerpen. In
eerste instantie combineerde
hij zijn werk als architect
met stages bij onder andere
hetpaleis en de Bayerische
Staatsoper München.
Nadat hij in 2013 enige tijd
assistent was van scenograaf
Annette Kurz ging hij vanaf
2015 zelf scenografieën en
kostuums ontwerpen. In 2017
werd hij vaste scenograaf
van het Nederlandse
dansgezelschap Panama
Pictures. Voor regisseur
Jorinde Keesmaat ontwierp
hij zowel in Nederland als
in de Verenigde Staten al
meerdere scenografieën.
Frouke ten Velden is een
Nederlandse scenograaf,
mediakunstenaar en VJ.
Haar werk is te zien bij
diverse musea, galeries
en kunstfestivals zoals
het Van Gogh Museum,
Eye Film Instiutute en
TodaysArt Fetsival. Ze
werkt samen met onder
anderen Tania Kross, Fuse
en het danstheatercollectief
House of Makers. Ze geeft
jaarlijks masterclasses aan
de HKU en de Amsterdamse
Hogeschool voor de
Kunsten.

Biografieën
De Fransman Pascal
Merighi werd opgeleid tot
danser aan het Rosella
Hightower International
Dance Centre in Cannes
en was vijf jaar danser bij
het Tanzforum Köln. Van
1999 tot 2008 was hij vast
lid van het Tanztheater
Wuppertal Pina Bausch en
was vanaf 2017 gastdanser.
Daarnaast ontwikkelde
hij zicht tot acteur,
choreograaf en dramaturg.
Hij is mededirecteur van
het bedrijf merighi | mercy
en samen met Thunelda
Mercy artistiek leider van
Tanzstation – Barmer
Bahnhof.
foto: Uwe Schinkel
Ulrich Zippelius groeide op
in Würzburg en studeerde
aanvankelijk compositie
bij Alexander Müllenbach
aan het Conservatoire de
musique Luxembourg.
Hij zette zijn studie voort
met piano en directie aan
de Hochschule für Musik
in Würzburg. Hij begon
zijn werkzame leven
bij het Landestheater
Detmold als begeleider
en dirigent. In 2007 werd
hij plaatsvervangend
koordirigent bij de Opera
van Bonn. Daarna werkte
hij als koordirigent bij
onder andere Theater
Koblenz en de Beierse
Staatsoper. Sinds 2021 werkt
hij als koordirigent bij de
Wupperthaler Bühnen.
foto: Nel Berens
De Belgische dramaturge
Lalina Goddard
studeerde wijsbegeerte
en musicologie aan de
KU Leuven. Ze doceerde
verschillende vakken
bij de Onderzoeksgroep
Musicologie (KU Leuven) en
in juni 2021 verscheen haar
luistergids voor Così fan
tutte in opdracht van Opera
Ballet Vlaanderen bij Leuven
Universitaire Pers. Ze is
dramaturge bij Klarafestival
en werkt als muziektheateren
operadramaturge
geregeld samen met
regisseurs als Tom Goossens
en Jorinde Keesmaat.
31

Verwacht
Rhapsody
Asko|Schönberg,
LOD muziektheater
+ Josse De Pauw
Donderdag
avondserie
Serie
Asko|Schönberg
Serie
Muziektheater
Do 23 nov 2023
Grote Zaal
20.15 uur
Acteur Josse De Pauw en componist Frederik Neyrinck
laten zich inspireren door de legendarische VPROtelevisieserie
Van de schoonheid en de troost uit 2000
van Wim Kayzer. ‘Vertel me wat dit leven de moeite waard
maakt’, zo opende Kayzer het gesprek met kunstenaars,
wetenschappers en filosofen. De Pauw vertolkt de
gedachtestroom van Jane Goodall, George Steiner, J.M.
Coetzee, Karel Appel en Edward Witten in dit bijzondere
concert met gesproken woord. LOD-componist Frederik
Neyrinck voorziet de vijf verschillende stemmen van een
eigenzinnige compositie.
Na het herbekijken van de afleveringen Van de schoonheid
en de troost wist Josse De Pauw: ‘Hier wil ik iets mee doen’.
Rhapsody is een grillige voorstelling, een ode aan het denken,
de twijfel en het niet weten. Want je hoeft niet altijd alles te
begrijpen om te voelen dat het om iets belangrijks gaat.
Frederik Neyrinck
Programma: Frederik Neyrinck Rhapsody
32

Verwacht
A Dust in Time
Asko|Schönberg
Donderdag
avondserie
Muziekgebouw
Productiehuis
Serie
Asko|Schönberg
Do 7 mrt 2024
Grote Zaal
20.15 uur
De Amerikaans-Chinese componist Huang Ruo schreef
met A Dust in Time een meditatieve reis waarin de
strijkers van Asko|Schönberg elkaar geen moment
loslaten. Hij vergelijkt A Dust in Time met een Tibetaanse
zandmandala: een complexe figuur die eerst minutieus
wordt vervaardigd en vervolgens weer vernietigd. De
muziek groeit uit een enkel punt tot kleurrijke volheid,
waarna ze inkrimpt en verdwijnt. De tijd lijkt te verdwijnen.
Huang Ruo liet zich inspireren door lockdown-ervaringen
van zichzelf en anderen. De crisis hulde onze levens in
schaduw, zo voelde de componist het. Met A Dust in Time
creëerde hij een akoestische ruimte ‘om te reflecteren, te
rouwen, om innerlijke vrede en hoop bij te vinden.’ Door de
enscenering wordt dit een ruimtelijke totaalervaring, waarbij
de toeschouwer zal worden ondergedompeld in een spel van
muziek, licht en tijd.
Ruo Huang
Programma: Huang Ruo A Dust in Time
33

Verwacht
November
vr 10 nov / 20.15 uur
Sneak Preview
Cello Biënnale Amsterdam
za 11 nov / 20.15 uur
A thousand birds will chant
your song
Amsterdam Sinfonietta +
Mahsa Vahdat
zo 12 nov / 14.30 uur
Open je Oren met Jawa
Manla + Amsterdams
Andalusisch Orkest (8+)
Presentatie: Dieuwertje Blok
zo 12 nov / 20.15 uur
Tom & Will
The King’s Singers +
Fretwork
wo 15 nov / 20.15 uur
Celebration
The Tallis Scholars
do 16 nov / 12.30 uur
Gerbrich Meijer
Lunchconcert Dutch
Classical Talent
do 16 nov / 20.15 uur
Purcell goes Celtic
Nederlands Blazers Ensemble
vr 17 nov / 20.15 uur
Songs of Farewell
Nederlands Kamerkoor +
Peter Dijkstra
za 18 nov / 20.15 uur
Van Brahms tot Bartók
Frank Peter Zimmermann +
Martin Helmchen
zo 19 nov / 15.00 uur /
Kleine Zaal
Book of Premonitions
Rizoom
zo 19 nov / 20.30 uur
David August
presents VĪS
wo 22 nov / 20.30 uur /
Kleine Zaal
Gentle Confrontation
Loraine James
do 23 nov / 20.15 uur
Rhapsody
Asko|Schönberg, LOD
muziektheater + Josse De
Pauw
vr 24 nov / 20.15 uur
Ausklang van Lachenmann
Symfonieorkest
Conservatorium
Brussel + Jan Michiels
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen. Kaartjes via
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
34

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
35