2023 10 15 Hemelse devotie - Lets Radiokoor

Zo 15 okt 2023
Grote Zaal
20.15 uur
Serie Koren
Hemelse devotie
Lets Radiokoor
Het gratis beschikbaar stellen van dit digitale
programmaboekje is een extra service
ter voorbereiding op het concert. Het is
uitdrukkelijk niet de bedoeling deze versie
tijdens het concert te raadplegen via je mobiele
telefoon. Dit is namelijk zeer storend voor de
andere concertbezoekers.
Bij voorbaat dank.

Programma
Hemelse devotie
Lets Radiokoor
Serie Koren
Zo 15 okt 2023
Grote Zaal
20.15 – 22.05 uur
ca. 45 minuten voor de pauze
ca. 45 minuten na de pauze
Sigvards Kļava dirigent
Dit concert wordt live
uitgezonden door de NTR
op NPO Klassiek
Daarnaast maakt de Letse
televisie opnames voor een
uitzending op 18 oktober as.
Staat je mobiele telefoon al uit?
Dank je wel.
2

Programma
Anton Bruckner (1824 - 1896)
Os Justi, WAB 30 (1879)
Christus factus est, WAB 11 (1884)
Locus iste, WAB 23 ((1869)
Ave Maria, WAB 6 (1861)
Virga Jesse, WAB 52 (1885)
Francis Poulenc (1899 - 1963)
Mis in G (1937)
I Kyrie (Animé et très rythmé)
II Gloria (Très animé)
III Sanctus (Très allant et doucement joyeux)
IV Benedictus (Calme mais sans lenteur)
V Agnus Dei (Très pur, très clair et modéré)
Pauze
Ēriks Ešenvalds (1977)
A Drop in the Ocean (2006)
James MacMillan (1959)
Miserere (2009)
György Ligeti (1923 - 2006)
Lux aeterna (1966)
Arvo Pärt (1935)
Nunc Dimittis (2001)
Pēteris Vasks (1946)
Zīles ziņa (1981)
3

Toelichting
Wat muziek precies uitdrukt, is ongewis. Maar dat muziek een spirituele kwaliteit heeft, aan
diepe emoties raakt en iets van het antieke ideaal van het sublieme in zich heeft, dat is wel
zeker. Dat sublieme komt overeen met het goddelijke en de eeuwige waarheid die de kern is
van elk geloof en dat verklaart dan weer de eeuwenoude band tussen muziek en religie.
Anton Bruckner
Anton Bruckner was als componist van al
die grote symfonieën zeer vernieuwend,
zo vernieuwend dat de classicistische
Beethoven-fan Johannes Brahms laatdunkend
opmerkte dat Bruckner orkestrale boa
constrictors componeerde die de klassieke
vormen wurgden. Tegenover die grootse
nieuwe kathedralen van geluid stond de
opvatting dat Bruckner een oerconservatieve
provinciale katholiek was – hij kwam uit de
buurt van Linz en woonde lange perioden in
het klooster daar – die niet in het mondaine
Wenen thuishoorde.
In zijn koormuziek is Bruckner misschien
wel het meest zichzelf geweest. Meer dan
in zijn orkestmuziek is Bruckner hier zowel
conservatief als vernieuwend en de som
van zijn teruggrijpen op de klare lijnen van
de grote katholieke renaissancecomponist
Giovanni Pierluigi da Palestrina en de bij
vlagen wagneriaanse chromatiek resulteerde
in unieke kerkmuziek die even tijdloos
onthecht als warm nostalgisch klinkt.
Os justi
Os justi is bijna puur Palestrina: perfecte,
open klinkende, harmonieën wisselen
canonische gedeelten af waarin de
verschillende stemmen elkaar als in een fuga
achtervolgen.
Het klinkt archaïsch doordat het in de oude
lydische modus is geschreven. Dat lydisch lijkt
op de bekende grote terts toonladder, maar de
vierde noot in die toonladder is een halve toon
hoger, wat de muziek een oplichtend, bijna
zwevend karakter geeft. De sonore akkoorden
hebben dezelfde weidsheid als in Bruckners
symfonieën is te horen en de volle maat rust
voor de omslag naar de belangrijke tekstregel
‘Lex Dei ejus in corde ipsius’ (Gods wet is in
zijn hart) is al even typerend.
Christus factus est
Christus factus est gaat over het offer van de
kruisdood en heeft een passende emotioneel
geladen zetting, die rusteloos een toonsoort
mijdt.
De tijdloze kalmte van Os justi is ver te zoeken
in dit koortsig wagneriaans voortijlende
werk dat zowel de grote dramatische pauzes
bevat als een bijna symfonisch gedetailleerde
dynamiek.
Locis iste
Bruckner maakte zijn zetting van het
wijdingsgezang Locus iste voor de
ingebruikname van een nieuwe kapel in
4

Toelichting
de kathedraal van Linz waar hij jarenlang
huisorganist was.
Ook dit stuk is deels ouderwets renaissanceachtig
homofoon (in akkoorden bewegend)
en deels laat 19e-eeuws chromatisch. In
de tekstregel die over het onbegrijpelijke
geheim van het christelijke sacrament
gaat, onderstreept de muziek het voor de
mens niet te doorgronden karakter van dat
mysterie in oneindig naar omhoog strevende
chromatische lijnen.
Ave Maria / Virga Jesse
Waar Bruckner in zijn symfonieën
enorme klankconstructies optrekt, is zijn
vocale kerkmuziek kernachtig beknopt;
eenvoudig als zijn sobere leefstijl en
geloofsopvatting.
Het Ave Maria is mozartiaans in de
combinatie van puur muzikale abstractie
en klassiek ingetogen ontroerende
zeggingskracht. Virga Jesse heeft eerder
een symfonisch karakter. Het is een van
Bruckners meest romantisch gedachte
koorstukken vol ontregelende modulaties
en met alweer die karakteristieke, omineus
geladen stiltes.
Francis Poulenc
Mis in G
Zelden klonk een mis minder gedragen dan
in de zetting van Francis Poulenc.
Het heilige Sanctus in swingende zeskwartsmaat
is bijna frivool – inclusief lachende
sopraanfrase – tot aan het in mild E-groot
vertragende Hosanna. Het Kyrie waarmee
de mis begint is even vrolijk ritmisch, maar
in het grootse deel van deze mis treffen
toch vooral de strakke melodielijnen die
ontsnappen aan het sentiment én aan
de muzikale dogma’s rond stijl. Poulencs
melodieën combineren menselijke warmte
met de religieuze oprechtheid die hij in de
tweede helft van zijn leven vond.
Poulencs religieuze beleving was die van
een openlijk homoseksuele humanist; een
ruimhartige opvatting van het katholicisme
waarbij Bruckner zich niet thuis gevoeld
zou hebben. Dat ruime ondogmatische
en Poulencs moderne tijd (de jaren dertig
van de vorige eeuw) klinken door in zijn
beweeglijke miszetting die eerder hoopvol
en optimistisch is dan een streng religieuze
keurslijf waarin het lijden van Christus
centraal staat. Alleen in het afsluitende
Agnus Dei mikt de muziek met de
sopraansolo op sentiment en alleen daar is
er heel even een raakvlak met de bidprenten
waarin Poulencs jongere collega Olivier
Messiaen grossierde – al ontbreekt de extase
bij de altijd ironische Parijse dandy Poulenc.
Ēriks Ešenvalds
A Drop in the Ocean
Religie en zingen zijn vaste ankers in het
culturele leven van de Baltische staten.
5

Toelichting
De Let Ēriks Ešenvalds is praktiserend
gelovig en studeerde aan een baptistisch
seminarium.
Ešenvalds’ A drop in the Ocean begint met
mysterieuze fluisteringen en ijle gefloten
klanken, waaruit een naar het gregoriaans
verwijzende recitatie van de oude bede
Paternoster opdoemt. Zijn muziek past
in het eigentijdse genre neoklassieke
belevingsmuziek met een spirituele of (quasi)
religieuze ondertoon. In deze muziek gaat het
om de sfeer en de emotie. Die sfeer is er een
van hoop op steun waartoe gelovigen van
allerlei gezindten bidden via het Onze Vader.
Afgezien van het licht modernistische begin,
is Ešenvalds’ muziek vooral op het idee van
warmte en schoonheid gericht – zoals te horen
is in de verstilde sopraanmelodie die zich uit
het geprevelde Paternoster losmaakt. Behalve
een clusterachtige passage is de muziek
welluidend tonaal en zijn alle ontwikkelingen
eenvoudig als de nederige geloofsbeleving van
Moeder Teresa van wie tegen het einde van
het stuk enkele tekstregels worden geciteerd.
James MacMillan
Miserere
James MacMillan is behalve Schot en
voetbalfan ook belijdend katholiek.
Zijn Miserere past in het streven naar de
uitdrukking van spirituele, religieuze waarden
in het muziekklimaat van vandaag en dat geldt
ook voor de in wezen ouderwets romantische
stijl van de muziek. MacMillan schuwt een
enkele dissonant niet, maar zijn Miserere ligt
dichter bij Bruckners 19e-eeuwse koorwerken
dan bij Ligeti’s Lux aeterna dat in tijd nader
bij MacMillans heden ligt. Net als Bruckner
verwijst ook MacMillan naar het gregoriaans
en de renaissance polyfonie, maar zijn muziek
is meer op drama gericht. Het Miserere begint
in donker e-klein en beweegt zich via mooi
archaïsche solistische passages naar een
magistraal klinkende verlichting in A-groot die
past bij de hoopvolle slotregels van de tekst.
György Ligeti
Lux aeterna
Ligeti’s Lux Aeterna verklankt geen
religieuze gedachten. Het gaat in deze
geheel van alle klassieke concepten van
muziek losgezongen compositie om het
beeldende visioen van het ‘eeuwige licht’ dat
wordt bezongen in de katholieke dodenmis.
De in klank gevangen uitdrukking van dat
licht krijgt in een verblindend in zichzelf
bewegende klankwolk gestalte. Het is een
mysterieuze geluidsnevel die is opgebouwd
uit een in microtonale vertakkingen uitdijend
en inkrimpend stemmenweefsel dat vrij
in de lege ruimte van een griezelig groot
heelal drijft. De verwondering en het ontzag
over het onbegrijpelijke niets dat Ligeti in
deze als een driedimensionale vloeistofdia
voorbijglijdende muziek wist te vangen, ligt
uiteindelijk natuurlijk toch niet ver van het
diepe godsbesef van Bruckner.
6

Toelichting
Arvo Pärt
Nunc Dimittis
Pärt is ook gelovig en bekeerde zich van
lutheraan tot orthodox Christen. Hij weet in
zijn muziek met minimale middelen sterk het
idee van een diepe betekenis te suggereren.
Ook in zijn Nunc Dimittis woekert hij met
eenvoudige drieklankbrekingen, betekenisvolle
stilten en langzaam verglijdende
texturen waarin hij met een eenvoudige
registerwisseling een enorm dramatisch effect
bereikt. De kalme, open klinkende eerste
bladzijden bestaan louter uit brekingen van
een Cis-groot akkoord waartegen soms één
enkele ander noot schuurt. In verstilde frasen
bouwt Pärt een sonore kathedraal van stilte
op die even weidse hemelse vergezichten
suggereert als Bruckners op Palestrina geënte
religieuze koormuziek. De grootse kracht
van Pärts meditatieve muziek is de koele
abstractie van de constructie. Elke frase en
elke tekstregel staat in perfecte verhouding
tot wat voorafging en wat komt; alsof Johann
Sebastian Bach, die net zo’n meester van
exact uitgetelde verhoudingen was, eraan
meebouwde.
ziņa (de boodschap van de pimpelmees) een
veel uitbundiger bevlogenheid.
Vasks bouwt in een mozaïek van verschillende
soorten muziek een veelkleurige ode aan de
natuur en aan zijn Letse roots. De muziek
beweegt zich van bijna ouderwets avantgardistische
klankerupties tot verstilde
recitaties waarin de Baltische volksmuziek
haar sporen heeft nagelaten en plaatst tonale
harmonieën naast gesproken tekst. Vasks
is een van de meer avontuurlijke Baltische
componisten, maar ook in zijn ondogmatisch
eclectische muziek is er altijd een door de
noten schemerende spirituele boodschap.
Roeland Hazendonk
Pēteris Vasks
Zīles ziņa
Na de strenge, bijna rituele, spiritualiteit van
Nunc Dimittis klinkt in Pēteris Vasks’ Zīles
7

Liedteksten
Anton Bruckner
Os justi
Os justi meditabitur sapientiam:
et lingua ejus loquetur judicium.
Lex Dei ejus in corde ipsius:
et non supplantabuntur gressus ejus.
Alleluia.
Inveni David servum meum,
oleo sancto meo unxi eum.
Alleluia.
De mond van den rechtvaardige gewaagt van
wijsheid,
zijn tong spreekt het recht;
de wet van zijn God is in zijn hart,
zijn schreden wankelen niet.
Alleluia
In David vond Ik een dienaar,
Ik zalfde hem met heilige olie.
Alleluia
(Psalm 37:30-31, 89:21, NBV21)
Christus factus est
Christus factus est pro nobis obediens
usque ad mortem, mortem autem crucis.
Propter quod et Deus exaltavit illum et
dedit illi nomen,
quod est super omne nomen.
Christus heeft zich vernederd en werd
gehoorzaam
tot in de dood – de dood aan het kruis.
Daarom heeft God Hem hoog verheven
en Hem de naam geschonken
die elke naam te boven gaat.
(Filippenzen 2:8-9, NBV21)
Locus iste
Locus iste a Deo factus est,
inaestimabile sacramentum,
irreprehensibilis est.
Deze plaats is door God gemaakt,
een onschatbaar heiligdom,
het is onberispelijk.
8

Liedteksten
Ave Maria
Ave, Maria, gratia plena; Dominus tecum:
benedicta tu in mulieribus, et benedictus
fructus ventris tui, Jesus.
Maria, Mater Dei, ora pro nobis
peccatoribus,
nunc et in hora mortis nostrae, Amen.
Wees gegroet, Maria, vol van genade;
De Heer is met U:
Gij zijt de gezegende onder de vrouwen,
En gezegend is Jezus, de Vrucht van Uw
schoot.
Maria, Moeder van God, bid voor ons,
zondaars,
nu en in het uur van onze dood, Amen.
Virga Jesse
Virga Jesse floruit:
Virgo Deum et hominem genuit:
pacem Deus reddidit,
in se reconcilians ima summis.
Alleluia
De twijg van Jesse heeft gebloeid:
De maagd heeft God en de mens
voortgebracht;
God heeft de vrede hersteld,
door in zichzelf het laagste met het hoogste
te verzoenen.
Alleluja
9

Liedteksten
Francis Poulenc
Mis in G
Kyrie
Kyrie eleison
Christe eleison
Kyrie eleison.
Gloria
Gloria in excelsis Deo
et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus Te. Benedicimus Te.
Adoramus Te. Glorificamus Te.
Gratias agimus Tibi propter magnam gloriam
tuam.
Domine Deus Rex caelestis, Deus Pater
omnipotens.
Domine Fili unigenite, Jesu Christe.
Domine Deus Agnus Dei, Filius Patris.
Qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Qui tollis peccata mundi, suscipe
deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
Quoniam Tu solus Sanctus. Tu solus
Dominus.
Tu solus altissimus, Jesu Christe.
Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris.
Amen
Heer, ontferm u (over ons)
Christus, ontferm u
Heer, ontferm u.
Eer aan God in den hoge
en vrede op aarde aan de mensen die Hij
liefheeft.
Wij loven U. Wij prijzen en aanbidden U.
Wij verheerlijken U en zeggen U
dank voor uw grote heerlijkheid.
Heer God, hemelse Koning, God almachtige
Vader;
Heer, eniggeboren Zoon, Jezus Christus;
Heer God, Lam Gods, Zoon van de Vader;
Gij die wegneemt de zonden der wereld,
ontferm U over ons;
Gij die wegneemt de zonden der wereld,
aanvaard ons gebed;
Gij die zit aan de rechterhand van de Vader,
ontferm U over ons.
Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de
Heer.
Gij alleen de Allerhoogste: Jezus Christus.
Met de Heilige Geest in de heerlijkheid van
God de Vader.
Amen.
10

Liedteksten
Sanctus
Sanctus, Sanctus, Sanctus,
Dominus Deus Sabaoth;
Pleni sunt cæli et terra gloria tua.
Hosanna in excelsis.
Benedictus
Benedictus, qui venit in nomine Domini.
Hosanna in excelsis.
Agnus Dei
Agnus Dei,
qui tollis peccata mundi,
miserere nobis.
Agnus Dei,
qui tollis peccata mundi,
miserere nobis.
Agnus Dei,
qui tollis peccata mundi,
dona nobis pacem.
Heilig, heilig, heilig de Heer,
de God der hemelse machten.
Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid.
Hosanna in den hoge.
Gezegend Hij die komt in de Naam des Heren.
Hosanna in den hoge.
Lam Gods,
dat de zonden der wereld wegneemt,
ontferm U over ons.
Lam Gods,
dat de zonden der wereld wegneemt,
ontferm U over ons.
Lam Gods,
dat de zonden der wereld wegneemt,
geef ons vrede.
11

Liedteksten
Ēriks Ešenvalds
A Drop in the Ocean
Pater noster, qui es in coelis,
Sanctificetur nomen tuum.
Adveniat regnum tuum.
Fiat voluntas tua, sicut in caelo et in terra.
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,
Et dimitte nobis debita nostra,
Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.
Et ne nos inducas in tentationem,
Sed libera nos a malo.
Amen.
Onze Vader, die in de hemel zijt,
Uw Naam worde geheiligd,
Uw Rijk kome,
Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel,
Geef ons heden ons dagelijks brood,
En vergeef ons onze schuld
zoals ook wij aan anderen hun schuld
vergeven,
En leid ons niet in bekoring,
maar verlos ons van het kwade.
Amen.
Lord, make me a channel of your peace,
Where there is hatred, let me sow love,
Where there is injury, let me sow pardon,
Where there is discord, let me sow harmony,
Where there is error, I may bring truth,
Where there is doubt, let me sow faith,
Where there’s despair, let me sow hope.
Where there are darkness, I may bring light,
Where there is sadness, I may bring joy,
Where there are darkness,
Where there are sadness, sadness and
darkness, doubt,
injury, hatred, dispair and hatred, sadness,
error, discord
and error and dispair, hatred, injury, doubt,
dispair
I may bring light, I may bring joy.
I may bring light!
Heer, maak mij een instrument van Uw vrede.
Laat mij liefde brengen waar haat heerst,
laat mij vergeven wie mij beledigde,
laat mij verzoenen wie in onmin leven,
laat mij waarheid brengen aan wie dwaalt,
laat mij geloof brengen aan wie twijfelt,
laat mij hoop brengen aan wie wanhoopt.
Laat mij licht brengen aan wie in duisternis is,
laat mij vreugde brengen aan wie bedroefd
zijn,
Aan wie in duisternis is,
Aan wie bedroefd is, bedroefd en in
duisternis, wie twijfelt,
beledigde, haatte, wanhoopt en haatte,
bedroefd, dwaalt, in onmin leeft,
en dwaalt en wanhoopt, haatte, beledigde,
twijfelt, wanhoopt,
laat mij licht brengen, laat mij licht brengen,
laat mij licht brengen.
12

Liedteksten
Oh, that I had the wings of a dove!
I would fly away.
I would flee far away and be at rest,
I would find my place of shelter far from the
tempest and storm.
Jesus, You are my God,
Jesus, You are my Spouse,
Jesus, my Life my Love, my all in all.
My work is nothing,
but a drop in the ocean,
but if I did not put that drop,
the ocean would be one drop the less ...
Had ik vleugels als een duif,
ik zou opvliegen.
Ik zou ver, ver wegvluchten en neerstrijken,
beschutting zoeken tegen de vlagen van de
stormwind.
Jezus, Jij bent mijn God,
Jezus, Jij bent mijn echtgenoot,
Jezus, mijn Leven mijn Liefde, mijn alles in
alles.
Mijn werk is niets,
is maar een druppel in de oceaan.
Maar zonder dat,
zou de oceaan een druppel minder groot zijn ...
13

Liedteksten
James MacMillan
Miserere
Miserere mei, Deus: secundum magnam
misericordiam tuam.
Et secundum multitudinem miserationum
tuarum, dele iniquitatem meam.
Amplius lava me ab iniquitate mea:
et a peccato meo munda me.
Quoniam iniquitatem meam ego cognosco:
et peccatum meum contra me est semper.
Tibi soli peccavi, et malum coram te feci:
ut justificeris in sermonibus tuis,
et vincas cum judicaris.
Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum:
et in peccatis concepit me mater mea.
Ecce enim veritatem dilexisti: incerta et
occulta sapientiae tuae manifestasti mihi.
Asperges me hysopo, et mundabor:
lavabis me, et super nivem dealbabor.
Auditui meo dabis gaudium et laetitiam:
et exsultabunt ossa humiliata.
Averte faciem tuam a peccatis meis:
et omnes iniquitates meas dele.
Cor mundum crea in me, Deus:
et spiritum rectum innova in visceribus meis.
Ne projicias me a facie tua:
et spiritum sanctum tuum ne auferas a me.
Redde mihi laetitiam salutaris tui:
et spiritu principali confirma me, confirma
me.
Wees mij genadig, God, in uw trouw,
U bent vol erbarmen,
wis mijn wandaden uit,
was mij schoon van alle schuld,
reinig mij van mijn zonden.
Ik ken mijn wandaden,
ik ben mij steeds van mijn zonden bewust,
tegen U, tegen U alleen heb ik gezondigd,
ik heb gedaan wat slecht is in uw ogen.
Laat uw uitspraak rechtvaardig zijn
en uw oordeel zuiver.
Ik was al schuldig toen ik werd geboren,
al zondig toen mijn moeder mij ontving,
maar U wilt dat waarheid mij vervult,
U leert mij wijsheid, diep in mijn hart.
Zuiver mij met majoraan, dan word ik rein,
was mij en ik word witter dan sneeuw.
Laat mij vreugde en blijdschap horen:
U hebt mij gebroken, laat mij ook juichen.
Sluit uw ogen voor mijn zonden
en doe heel mijn schuld teniet.
Schep, o God, een zuiver hart in mij,
vernieuw mijn geest, maak mij standvastig,
verban mij niet uit uw nabijheid,
neem uw heilige geest niet van mij weg.
Red mij, geef mij de vreugde van vroeger,
de kracht van een sterke geest.
14

Liedteksten
Docebo iniquos vias tuas:
et impii ad te convertentur.
Libera me de sanguinibus, Deus,
Deus salutis meae:
et exsultabit lingua mea justitiam tuam.
Domine, labia mea aperies:
et os meum annuntiabit laudem tuam.
Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem
utique: holocaustis non delectaberis.
Sacrificium Deo spiritus contribulatus:
cor contritum, et humiliatum, Deus, non
despicies.
Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua
Sion:
ut aedificentur muri Jerusalem.
Tunc acceptabis sacrificium justitiae,
oblationes, et holocausta:
tunc imponent super altare tuum vitulos.
Dan wil ik verdwaalden uw wegen leren,
en zullen zondaars terugkeren tot U.
U bent de God die mij redt,
bevrijd mij, God, van de dreigende dood,
en ik zal juichen om uw gerechtigheid.
Ontsluit mijn lippen, Heer,
en mijn mond zal uw lof verkondigen.
U wilt van mij geen offerdieren,
in brandoffers schept U geen behagen.
Het offer voor God is een gebroken geest;
een gebroken en verbrijzeld hart zult U, God,
niet verachten.
Wees Sion welgezind en schenk het
voorspoed,
bouw de muren van Jeruzalem weer op.
Dan zult U de juiste offers aanvaarden,
offers in hun geheel verbrand,
dan legt men stieren op uw altaar.
(Psalm 51:3-21, NBV21)
15

Liedteksten
György Ligeti
Lux aeterna
Lux aeterna luceat eis, Domine,
cum sanctis tuis in aeternum, quia pius es
Requiem aeternam dona eis, Domine;
et lux perpetua luceat eis
Laat het eeuwige licht op hen schijnen, O Heer
voor eeuwig bij uw heiligen, omdat Gij
liefdevol zijt.
Schenk hun eeuwige rust, O Heer;
en laat het eeuwig licht op hen schijnen.
Arvo Part
Nunc Dimittis
Nunc dimittis servum tuum, Domine,
secundum verbum tuum in pace.
Quia viderunt oculi mei salutare tuum,
quod parasti ante faciem omnium populorum,
lumen ad revelationem gentium
et gloriam plebis tuae Israel.
Nu laat U, Heer, uw dienaar in vrede
heengaan, zoals U hebt beloofd.
Want met eigen ogen heb ik de redding
gezien
die U bewerkt hebt ten overstaan van alle
volken:
een licht dat geopenbaard wordt aan de
heidenen
en dat tot eer strekt van Israël, uw volk.
(Lukas 2:29-32, NBV21)
16

Liedteksten
Pēteris Vasks
Zīles ziņa
Tekst: Uldis Bērziņš (1944 - 2021)
Kas sit pie vārtiem šorīt gulēt gribu.
Aizraudāta acs lec saule mākoņos lai
mazais brālis jāj lai kumeļam nav grūti.
Nē smejas kara kungs.
Un tik vien paliek: mētelis to auzu skaru tā
cepure to zirņu ziedu paiet gadu daudz.
Boodschap van de pimpelmees
Wie rammelt er aan de poort vanmorgen, ik
wil slapen.
Als een betraand oog komt de zon op uit de
wolken,
moge het kleine broertje rijden, moge het ros
het niet moeilijk hebben.
Nee, de oorlogsheer lacht.
En het enige dat overblijft: de jas van
havermout en de hoed van erwtenbloemen,
vele jaren gaan voorbij.
17

Biografieën
Componisten
Anton Bruckner
Anton Bruckner (1824 -
18896) was een Oostenrijks
componist en organist.
Hij werd geboren in
Ansfelden, waar zijn vader
schoolmeester was. Hij
studeerde piano, viool,
orgel en compositie bij
vooraanstaande leraren in
zijn omgeving.
Zijn eerste aanstelling als
organist was in de kerk van
Stift Sankt Florian en zijn
eerste composities waren
vooral liturgisch van aard.
18
Vanwege zijn onzekerheid
stelde hij de stap naar
professioneel musicus
steeds uit. In 1855 werd hij
organist van de Dom van
Linz en pas in 1864 schreef
Bruckner zijn eerste mis
en symfonie die op het
publiek van Linz grote indruk
maakten. In 1865 ontmoette
hij Richard Wagner en hij
werd een groot bewonderaar
van hem. Bruckner was
zeer gevoelig voor kritiek
en herschreef op basis
daarvan een groot deel van
zijn werken. Pas aan het
eind van zijn leven kreeg hij
de roem en erkenning waar
hij tientallen jaren naar had
uitgezien.
Francis Poulenc
Francis Poulenc
(1899 - 1963) was het
rijkeluiszoontje van
de directeur van een
farmaceutische fabriek
en had zijn leven lang
geen geldzorgen. Zijn
eerste pianolessen kreeg
hij van zijn moeder, een
uitstekende pianiste.
Na een degelijke schoolopleiding
nam Poulenc
op zijn zeventiende privé
pianoles bij Ricardo Viñes
en later compositieles
bij Charles Koechlin. In
diezelfde tijd maakte hij deel
uit van de Groupe des Six,

Biografieën
een vriendengroep die zich
afzette tegen grote namen
als Wagner en Debussy. Zij
lieten zich inspireren door
Satie en Stravinsky, en door
populaire muziekgenres
zoals de jazz, de muziek
uit de music hall en het
circus. Na de plotselinge
dood van zijn vriend en
liefdespartner zocht hij in
de jaren dertig zijn heil bij
de door hem verwaarloosde
katholieke kerk en begon
hij ook religieuze werken
te schrijven. In diezelfde
tijd leerde hij de liedzanger
Pierre Bernac kennen, voor
wie hij veel van zijn liederen
componeerde en met wie hij
als pianist tot aan zijn dood
een vast duo vormde.
Ēriks Ešenvalds
Ēriks Ešenvalds (1977)
studeerde aan het Letse
Baptist Theological
Seminary (1995-1997)
voordat hij zijn master
in compositie (2004)
behaalde aan de Letse
Muziekacademie.
Hij volgde masterclasses
bij onder anderen Michael
Finnissy, Klaus Huber,
Philippe Manoury en
Jonathan Harvey. Van
2002 tot 2011 was hij lid
van het Staatskoor Latvija.
Van 2011 tot 2013 was
hij Fellow Commoner in
Creative Arts bij Trinity
College, Universiteit van
Cambridge. Ešenvalds is
onder andere drievoudig
winnaar (2005, 2007 en
2015) van de hoogste Letse
muziekprijs op het gebied
van muziek (Lielā mūzikas
balva). Hij schreef twee
opera’s, symfonische werken,
ballet- en filmmuziek en
muziek voor grote nationale
Letse evenementen, zoals
in 2014, toen Riga Culturele
Hoofdstad van Europa was.
Ešenvalds doceert aan de
afdeling Compositie van de
Letse Muziekacademie.
19

Biografieën
James MacMillan
20
foto Philip Gatside
James MacMillan (1959)
begon zijn muzikale leven
als een ware academicus.
Hij kreeg zijn opleiding aan
de Edinburgh en Durham
University en startte in 1986
een carrière als universitair
docent aan de Manchester
University.
Als componist liet MacMillan
zich in met een doorwrocht
post-serieel modernisme
waarmee hij weinig publiek
bereikte. Geïnspireerd door
de sociale bewogenheid van
zijn mentor Peter Maxwell-
Davies keerde MacMillan
terug naar Schotland. Daar
werd hij de huiscomponist
van het Scottish Chamber
Orchestra. Vanaf 2000
tot 2009 was hij dirigent
en huiscomponist van de
BBC Philharmonic. Vanaf
2010 tot einde 2013 was hij
vaste gastdirigent van de
Radio Kamer Filharmonie.
Sinds zijn terugkeer naar
Schotland veranderde
zijn muziek en werd die
toegankelijker. Hij gebruikt
elementen uit het katholieke
geloof, Schotse volksmuziek,
de aloude traditie van de
Britse koorzang, minimalisme
en moderne 20e-eeuwse
technieken om een stijl
te creëren vol spirituele,
religieuze en ook politieke
thema’s die voor velen zeer
aansprekend is.
György Ligeti
György Ligeti (1923 - 2006)
ontwikkelde zich tot
een van de belangrijkste
componisten van de
Europese avant-garde. Hij
werd geboren als kind van
Joodse Hongaarstalige
ouders in een dorpje in
Transsylvanië, dat na
de Eerste Wereldoorlog
Roemeens grondgebied
werd.
In de Tweede Wereldoorlog
ontsnapte hij meermalen
ternauwernood aan de dood,
terwijl zijn vader en zijn
broer omgebracht werden
in concentratiekampen.

Biografieën
Hij studeerde aan het
Conservatorium van
Boedapest bij Ferenc Farkas
en Sándor Veress. Hij
vluchtte eind 1956 naar het
Westen, nadat het Russische
leger de Hongaarse opstand
in dat jaar had neergeslagen.
Aanvankelijk sloot hij zich
aan bij de avant-gardisten
in Darmstadt, maar al
gauw ging hij zijn eigen
weg. In de jaren zestig
ontwikkelde hij de techniek
van de micropolyfonie, die
hij tien jaar later weer verliet.
Vanaf de jaren tachtig
verwerkte hij elementen van
traditionele muziek en jazz
in zijn muziek. Bij een groter
publiek werd zijn muziek
vooral bekend doordat die
gebruikt werd in films als
2001: A Space Odyssey.
Arvo Pärt
foto: Rene Jakobson
Het oeuvre van Arvo Pärt
(1935) valt uiteen in twee
delen, gescheiden door
een periode van stilte in
de jaren zeventig. Voor die
tijd schreef hij in stijlen
die in de jaren veertig en
vijftig gangbaar waren.
Daarna trad zijn Russischorthodoxe
geloof in zijn
werk op de voorgrond.
In zijn ‘stille’ jaren
bestudeerde hij muziek
uit de middeleeuwen en
de renaissance. Sporen
van die belangstelling
zijn nog steeds in zijn
composities terug te horen,
enerzijds in het gebruik van
eenvoudige melodielijnen
die geïnspireerd zijn op
het gregoriaans, anderzijds
in het toepassen van zijn
zogeheten tintinnabuli-stijl,
gebaseerd op de drieklank
die klokken voortbrengen.
Het merendeel van zijn
composities heeft een
religieuze lading. Hij is
veruit de meest populaire
Estlandse componist.
21

Biografieën
Pēteris Vasks
De Letse componist Pēteris
Vasks (1946) was een
zoon van een predikant.
Al snel lokte de muziek.
Hij schreef zijn eerste
compositie op achtjarige
leeftijd en hij gold op de
Riga Muziekschool als een
natuurtalent.
Vasks vervolgde zijn studie
aan de Litouwse Muziek
Academie in Vilnius waar
hij contrabas studeerde. Hij
speelde onder andere in het
Philharmonisch Orkest van
Letland en dat van Litouwen
voordat hij zich geheel op
compositie toelegde. Van
22
1963 tot 1978 studeerde hij
compositie bij Valentin Utkin.
Al snel had hij internationaal
succes met zijn werken
waarin de Letse volksmuziek
en thema’s als de strijd van
mens en de schoonheid van
de natuur een belangrijke
rol spelen. Sinds 1994 is
Vasks erelid van de Letse
Academie voor Wetenschap.
Uitvoerenden
Lets Radiokoor /
Sigvards Kļava
Het Lets Radiokoor werd in
1940 opgericht en behoort
tot de absolute top van de
Europese professionele
kamerkoren. Het ensemble
wordt geroemd om zijn
expressie en vocale
techniek. Het koor wijdt
zich aan een breed
repertoire van renaissance
tot hedendaags.
Vooral door zijn interpretatie
van moderne koormuziek
heeft het koor grote naam
gemaakt en de reputatie
van een ‘klanklaboratorium’.
De zangers van het koor
hebben zich op bijzondere
vocale vaardigheden, zoals
de intonatie van kwarttonen
en het boventoongezang
gespecialiseerd en
verdiepen zich geregeld
in de geheimen van de
oeroude zangtradities
van hun geboorteland
Letland. Sinds 1992 wordt
het Lets Radiokoor door
twee dirigenten geleid:
chef-dirigent en artistiek

Biografieën
leider Sigvards Kļava en
tweede dirigent Kaspars
Putniņš. Een belangrijke
doelstelling van het koor
is het promoten van Letse
componisten.
Sopranen
Iveta Apine
Kristīne Barkovska
Agate Pooka
Agnese Pauniņa
Inita Vindava
Nora Kalniņa
Alten
Ilze Konovalova
Santa Kokina
Gundega Krūmiņa
Inga Martinsone
Dace Strautmane
Shino Yamasaki
Lets Radiokoor
Tenoren
Rūdolfs Bacāns
Rūdolfs Bērtiņš
Normunds Ķirsis
Jānis Kurševs
Kārlis Rūtentāls
Christopher Walsh Sinka
Bassen
Aldis Andersons
Kārlis Bimbers
Gundars Dziļums
Jānis Kokins
Vitālijs Stankevičs
Pēteris Vaickovskis
Sigvards Kļava
foto: Janis Deinats
23

Verwacht
Kafka
Cappella Amsterdam,
Roeland Fernhout
+ Anne-Chris Schulting
Donderdag
avondserie
Serie Cappella
Amsterdam
Do 26 okt 2023
Grote Zaal
20.15 uur
Vijf sterren gaf NRC in 2021 aan het livestreamconcert De
grootinquisiteur met Roeland Fernhout. ‘Politiek cynisme
blijkt van alle tijden’. Het vervolgprogramma Kafka
verbeeldt hoe de mens van zichzelf vervreemdt door
steeds verdergaande regelgeving. Hoe kan een individu
zich staande houden in de moderne maatschappij, die op
steeds onheilspellender wijze onze bewegingsvrijheid
inperkt?
Voor Kafka verbindt acteur Roeland Fernhout zich opnieuw
aan Cappella Amsterdam, dit keer samen met actrice Anne-
Chris Schulting in een regie van Nina Spijkers. De muziek
van onder meer Schönberg, Hindemith, Mahler en De Wert
verklankt de vervreemding in dit semi-geënsceneerde
programma.
Roeland Fernhout
Programma: Luzzasco Luzzaschi Quivi sospiri pianti
Arnold Schönberg De profundis / Paul Hindemith Eines
Narren, eines Künstlers Leben / An eine Tote / Nun da der
Tag des Tages müde ward / Gustav Mahler/Clytus Gottwald
Ich bin der Welt abhanden gekommen / Richard Wagner/
Clytus Gottwald Im Treibhaus / Giaches de Wert Valle, che
de' lamenti miei se' piena
24

Verwacht
Serie Koren
Wo 15 nov 2023
Grote Zaal
20.15 uur
Celebration
The Tallis Scholars
De wereldvermaarde Tallis Scholars en hun dirigent Peter
Phillips vieren hun 50-jarig jubileum. De zangers, die
bekend staan om hun transparante klank en beheerste
lijnenspel, brengen voor deze heuglijke gelegenheid
een prachtige bloemlezing van hun geliefde repertoire.
Van grote meesters uit de renaissance, maar ook van
hedendaagse toonmeesters, zoals de uiterst productieve
John Rutter en Arvo Pärt.
Maar liefst 2300 concerten gaf het wereldwijd hooggeprezen
koor de afgelopen halve eeuw. En daarbij bracht het 60 cd’s
uit. Niet voor niets zijn de Tallis Scholars sinds 2014 een vast
onderdeel van onze serie Koren én vieren zij hun jubileum
graag in het Muziekgebouw. Natuurlijk klinkt de haast
tijdloze muziek van hun naamgever Thomas Tallis en de
Britse genieën Orlando Gibbons en William Byrd, maar ook de
droefenis van de Franse Vlamingen Gombert en Josquin. Een
absolute aanrader!
John Rutter
Programma: Orlando Gibbons O clap your hands / Thomas
Tallis Suscipe quaeso / Nico Muhly Rough Notes / William
Byrd Tribue Domine / Giovanni Palestrina Tu es Petrus /
John Rutter Hymn to the Creator of Light / Nicolas Gombert
Lugebat David Absalon / Josquin Desprez Absalon fili mi /
Arvo Pärt Which Was the Son of...
25

Verwacht
Oktober
wo 18 oktober / 20.15 uur
Kerkmuziek van Vivaldi
Coro e orchestra Ghislieri +
college Jan Van den Bossche
do 19 oktober / 20.15 uur
Blind for ensemble and
nonexistent soloist
Asko|Schönberg,
Slagwerk Den Haag &
Jameszoo
do 26 oktober / 20.15 uur
Kafka
Cappella Amsterdam,
Roeland Fernhout + Anne-
Chris Schulting
vr 27 oktober / 20.15 uur
Elements
Alexej Gerassimez, Julius
Apriadi, Emil Kuyumcuyan,
Sergey Mikhaylenko +
Nicolai Gerassimez
za 28 oktober / 20.15 uur
Uitbundige strijkoctetten
Doric String Quartet,
Liza Ferschtman, Tai Murray,
Jennifer Stumm + Ivan Karizna
Kijk Muziek
zo 29 oktober
11.30, 13.30 + 15.30 uur /
Kleine Zaal
Houtje Touwtje (2+)
Lotte van Dijck + Tom Wolfs
13.30 uur / Grote Zaal
Kees (5+)
Percossa
November
wo 1 nov / 20.30 uur
John Scofield Trio
do 2 nov / 20.15 uur
Bosch Requiem van Aart
Strootman
Cello Octet Amsterdam,
Mallet Collective + TEMKO
vr 3 nov / 20.15 uur
Allerzielen
Nederlandse Bachvereniging
vr 3 nov / 23.00 uur /
Kleine Zaal
when the poems do what
they do
aja monet & the Surrealists
za 4 nov / 19.30 uur
Vingt Regards
Bertrand Chamayou
SoundLAB Workshop
Maak je eigen muziek met de
wonderlijkste instrumenten.
Voor kinderen (7+) met
volwassenen in de Atriumzaal
om 13.00 uur op verschillende
zondagen. Kaartjes via
muziekgebouw.nl/soundlab
WannaSwing
Op de kade voor het
Muziekgebouw staat de
interactieve muziekinstallatie
WannaSwing van theatermaakster
Caecilia Thunissen
en scenograaf Jan Boiten. Acht
schommels sturen composities
aan van hedendaagse
componisten als Joey Roukens,
Mayke Nas en Rob Zuidam.
Zie voor meer informatie
muziekgebouw.nl/wannaswing
Huil van de Wolff
Elke 22e van de maand
klinkt om 20.00 uur het
geluidsmonument Huil van
de Wolff van Martijn Padding
ter herinnering aan oprichter
van het Muziekgebouw
Jan Wolff (1941 - 2012).
muziekgebouw. nl/
huilvandewolff
Geheimtips
Bijzondere concerten
die je niet mag missen.
muziekgebouw.nl/geheimtips
26

Foto: Erik van Gurp
Op de hoogte blijven?
Mis geen enkel concert en schrijf je
in voor onze nieuwsbrief! Scan de
QR-code of ga naar muziekgebouw.
nl/nieuwsbrief. Of volg ons via
Facebook, LinkedIn of Instagram.
4’33 grand café
Kom voor of na het concert eten
in 4’33 grand café. Reserveren:
020 788 2090 of 433grandcafe.nl.
Rondom het concert
- Na aanvang van het concert heb je
geen toegang meer tot de zaal.
- Zet je mobiele telefoon uit voor
aanvang van het concert.
- Het maken van beeld- of
geluidsopnamen in de zaal alleen
met schriftelijke toestemming.
- Algemene Bezoekersvoorwaarden
zijn na te lezen op muziekgebouw.nl
Bij de prijs inbegrepen
Reserveringskosten zijn bij de
kaartprijs inbegrepen.
Ook een drankje, tenzij anders
vermeld op je concertkaartje.
Word Vriend
Inkomsten uit kaartverkoop dekken
ten dele onze kosten.
Word vriend: met jouw steun
kunnen we concerten op het
hoogste niveau blijven organiseren.
Meer informatie:
muziekgebouw.nl/wordvriend
Dank!
Wij kunnen niet zonder de steun van
onze vaste subsidiënten en Vrienden
van het Muziekgebouw. Wij zijn hen
daarvoor zeer erkentelijk.
Druk binnenwerk
druk & printservice
27