Borden WO II 2022

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Inleiding
De panelen ‘Overschie in de Tweede Wereldoorlog – 1940-1945’ geven een zo goed
mogelijk beeld van de gebeurtenissen in Overschie tijdens deze jaren en van de
Overschieënaars die daarin een – soms voorname en heftige – rol hebben gespeeld.
Het museum eert met deze panelen de Overschiese slachtoffers van de terreur, de
militairen en burgers die zelfs met opoffering van eigen leven hebben gestreden
voor de vrijheid en de bevrijding van ons land.
De basis voor de informatie is afkomstig uit het Tweede Wereldoorlog archief
van het museum waarvoor de basis is gelegd door Piet Snaathorst (1919 - 2012).
Zijn perspectief en opzet zijn leidend geweest voor de inhoud van de panelen. Het
uitgebreide archief is in te zien in het museum zelf.
Het overzicht is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De samenstellers hebben alle
moeite gedaan de gegevens te verifiëren. Eventuele onvolkomenheden kunnen gemeld worden aan het
museum.
Deze presentatie ‘Overschie in de Tweede Wereldoorlog 1940-1945’ is mede tot stand gekomen door
bijdragen van:
• Prins Bernhard Cultuurfonds
• Gebiedscommissie Gemeente Rotterdam Overschie
• Vemefa Constructa
• de leden van de werkgroep Tweede Wereldoorlog en andere vrijwilligers van Museum Overschie
• en dankzij de samenwerking met Stichting Comité 4 mei Herdenking Overschie
The Second World War
1940-1945
This archive has been created by former Resistance member Piet Snaathorst. He was involved
in Museum Overschie from the start. Piet Snaathorst approached a large number of people,
institutions and agencies for information and therefore collected a lot of data about Overschie in
the Second World War. Volunteers to this day continue his work.
Productie en realisatie: dmdesk / Leo Kool
Vormgeving: Delilly Creations
Engelse vertaling: Claudia Woolgar
1

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Verantwoording
De basis voor dit archief is gelegd door Piet Snaathorst (1919 - 2012).
Piet was voor de oorlog lid geworden van de Overschiese Burgerwacht, een
bewapend vrijwilligerscorps. Op 10 mei 1940 moest de Burgerwacht opkomen met
geweer en vijf patronen. Ze kregen als taak de in- en uitvalswegen van en naar
Overschie te bewaken, maar al spoedig kwam de order dat ze niet aan de gevechten
mochten deelnemen. Piet werd toen ingedeeld bij de politie.
Na de capitulatie op 15 mei 1940 heeft Piet direct bedankt als lid van
de Burgerwacht omdat hij Duits materieel moest bewaken. Direct daarna raakte hij
betrokken bij een incident met NSB-ers die aan het Pieter de Hooghplein (tegenwoordig
Saenredamplein) de Julianaboom hadden omgezaagd.
Niet lang daarna kreeg Piet contact met het verzet in Overschie en gedurende de hele
oorlog heeft hij daar op diverse wijzen aan bijgedragen. Hij kalkte op straten en muren
de letters OZO (Oranje Zal Overwinnen). In de smederij van zijn vader zette hij gedropte
stenguns in het vet en repareerde ze.
Naast zijn inspanningen voor de Tweede Wereldoorlog documentatie heeft Piet zich zijn
gehele leven ingezet voor Overschie en de publieke zaak. Hij heeft o.a. jarenlang deel
uitgemaakt van de Wijkraad Overschie, was penningmeester van de Stichting Veerhuis,
medeoprichter en penningmeester van Stichting Museum Overschie. Hij deed dit alles
naast zijn gezinsleven en zijn werkzaamheden in het familiebedrijf Snaathorst NV
Staalbouw en Plaatwerkconstructies. Na zijn vertrek uit het familiebedrijf bouwde Piet een
nieuw constructiebedrijf op aan de Almstraat.
Piet vond het belangrijk dat de informatie rondom de Tweede Wereldoorlog in
Overschie juist werd gedocumenteerd. De volgende generaties kunnen op deze wijze
blijvend lessen trekken uit deze gewelddadige periode uit onze geschiedenis. Piet was
ook nauw betrokken bij het tot stand komen van het monument voor de gevallenen
op het Saenredamplein, in het bijzonder de gedenkplaat voor de omgekomen Joodse
medeburgers. Jarenlang heeft hij met grote inzet, betrokkenheid en vasthoudendheid
gewerkt aan ‘zijn archief ’. Hij benaderde een groot aantal personen, instellingen en
instanties voor informatie en bouwde zo de documentatie op.
In 2010 stopte hij, gezien zijn hoge leeftijd, met het werken aan de WOII documentatie. In
2012 overleed Piet op 93-jarige leeftijd.
Source
The basis for this archive comes from Piet Snaathorst (1919 - 2012). He was member of the
Overschie Home Guard and during the war active member of the resistance. Piet thought it was
important that information about the Second World War in Overschie was correctly documented. In
this way future generations can continue to draw lessons from this violent period in our history. He
also was involved in Museum Overschie from the start.
In 2010, given his advanced age, he stopped working on WWII documentation. In 2012 Piet died
at the age of 93. Museum Overschie has set itself the task of further organising the archive and
making it accessible to younger generations.
2

OORLOGSVOORBEREIDING
De mobilisatie
Na de Eerste Wereldoorlog waren veel
Europese landen voorzichtig geworden in hun
(politieke) beleid. Voedsel, vrede en veiligheid
waren belangrijke waarden. Zeker nadat met
het ineenstorten van de beurzen in 1929 de
economische crisis toesloeg, was het beleid erop
gericht om de crisis te bestrijden. Liever een
goede boterham dan een goed leger was daarbij
een van de uitgangspunten. Na een aantal
moeizame crisisjaren waren de Nederlanders
geen voorstander voor uitgaven voor de
versterking van het leger. Dat beeld veranderde
vanaf 1933 omdat men zag dat in Duitsland de
opbouw van de Nazi-staat op gang kwam onder
leiding van de inmiddels aan de macht gekomen
Adolf Hitler. Door de toenemende internationale
spanningen werd door de Nederlandse regering in augustus 1939 besloten tot een
algehele mobilisatie van land-, lucht- en zeemacht. In totaal werden ca. 300.000 mannen
gemobiliseerd. Nederland wilde neutraal blijven en hield alle landsgrenzen nauwlettend
in de gaten.
Overschie had sinds 1938 een goed voorbereide en georganiseerde
Luchtbeschermingsdienst met een aparte brandweer en ontsmettingsdienst, verdeeld over
4 rayons. Tevens werd er een schuilloopgraaf aangelegd. Deze loopgraaf lag ter hoogte
van waar nu het Sidelingepad ligt. Alle informatie was vastgelegd in een ‘Officieele Gids
van den Gemeentelijken Luchtbeschermingsdienst te Overschie’, die onder alle bewoners
was verspreid.
Het Rode Kruis Overschie trof eveneens voorbereidingsmaatregelen, o.a. door een
noodhospitaal in te richten.
3

OORLOGSVOORBEREIDING
Overschiese Burgerwacht
Overschie kende ook een Burgerwacht, een gewapend vrijwilligerscorps. Op 10 mei 1940,
de eerste oorlogsdag werd de Burgerwacht opgeroepen met een geweer en vijf patronen.
In eerste instantie was hun taak het bewaken van de in- en uitgangen van het dorp. Al snel
kwam een verbod om aan de gevechten deel te nemen en gingen de Burgerwachters weer
naar huis.
De Duitse bezetters ontbonden op 13 juli 1940 de
Burgerwacht.
Een deel van de Overschiese Burgerwacht werd
in september 1944 lid van de Binnenlandse
Strijdkrachten (BS), die bij Koninklijk besluit van 5
september 1944 werden opgericht onder bevel van
Prins Bernhard. De BS hadden een ‘strijdend gedeelte’
en een deel Bewakings Troepen (BT). Jean Veenendaal
was vanaf de oprichting lid van de BS.
Jean Jacques Veenendaal
Jean Veenendaal woonde aan de Oranjestraat 24b
en werd omstreeks 1925 lid van de Overschiese
Burgerwacht, een gewapend vrijwilligerscorps.
Hij was één van de meer dan honderd leden, die
overstapten naar de BT. Jean had een volkstuin aan de
Schiedamse Schie, naast scheepswerf Van Kampen.
Op zijn volkstuin werd regelmatig wapeninstructie
gegeven door Henk de Kroes.
PREPARATION FOR WAR
Mobilisation
Due to increasing tension because of the gaining power of the Nazi government in Germany,
the Dutch government decided, in August 1939, to fully mobilise land, air and sea power.
Approximately 300.000 men in total were mobilised. The Netherlands wanted to remain neutral
and kept a close eye on their national borders.
From 1938 onwards, Overschie had a well-prepared and organised Air Protection Service. All
information was recorded in an “Official Guide of the Municipal Air Protection Service in Overschie”,
which was distributed to all residents.
4

OORLOG EN GEVECHTEN
MEI 1940
Overschie in de Frontlinie
Op 10 mei 1940 viel het Duitse leger Nederland binnen. Overschie was in die tijd nog
een zelfstandige gemeente met ongeveer 11.000 inwoners die voor een (invallend)
leger niet van veel betekenis kon zijn. Het dorp ontkwam echter bepaald niet aan het
oorlogsgeweld. In de vijf dagen strijd tussen het Nederlandse en Duitse leger vonden in
en rond Overschie tientallen mensen de dood of raakten gewond.
De Duitse inval in Nederland
Het luchtlandingsplan voor het Duitse 7. Luftlandekorps, het 7e Luchtlandingskorps,
werd opgesplitst in twee delen. De hoofdoperatie had drie doelen: het vrijmaken van de
bruggen rond Rotterdam, Dordrecht en Moerdijk, het veroveren van de drie militaire
vliegvelden rond Den Haag (Ypenburg, Ockenburg en Valkenburg) en het bezetten van
het regeringscentrum. De vliegvelden konden na verovering dienen als landingsplaats
voor vliegtuigen met aanvullende troepen. Maar strategisch waren de rijkswegen ook van
belang, omdat deze als noodlandingsbanen gebruikt zouden kunnen worden.
In de nacht van 10 mei 1940 viel het Duitse leger met vliegtuigen en grondtroepen
Nederland binnen. Inmiddels hebben ook grondtroepen de grenzen overschreden.
De gemobiliseerde troepen zijn gealarmeerd en het oorlogsgewoel breekt op grote
schaal uit. Aan Nederlandse zijde zijn niet voldoende moderne wapens beschikbaar
en de troepen zijn slecht geoefend; toch slagen zij erin flink weerstand te bieden aan
de grote hoeveelheid goed geoefende en goed uitgeruste Duitse troepen. Honderden
vliegtuigen worden neergeschoten door een handvol Nederlandse jagers en het op de
grond opgestelde luchtafweergeschut. De gelande parachutisten en grondtroepen
worden al snel aangevallen door Nederlandse grondtroepen. De vliegvelden worden niet
zo makkelijk veroverd als gedacht. De luchtafweer is vooral rond Delft hevig en diverse
Duitse toestellen maken inderdaad gebruik van de Rijkswegen als landingsbaan. Ook op
Rijksweg 13 landen Duitse transporttoestellen.
Vernielde JU-52 vliegtuigen langs Rijksweg 13 tussen de Zweth en Delft
Junkers JU-52 - Duitse bijnaam: ‘Tante Ju’
Bij de inval in Nederland zetten de Duitsers circa 400 transportvliegtuigen van het type JU-52 in voor het vervoer van
’Fallschirmjäger’ (parachutisten) en ‘Luftlande Infanterie’ (Luchtlandingstroepen). De Duitse bijnaam voor deze vliegtuigen was
‘Tante Ju’. Ruim 200 van deze vliegtuigen gingen de eerste dagen van de strijd verloren. Langs Rijksweg 13 tussen de Zweth en Delft
lagen enige tientallen wrakken, net als tussen Delft en Ypenburg en in de weilanden van de Ackersdijkse Polder.
5

OORLOG EN GEVECHTEN
MEI 1940
Aan het eind van de eerste oorlogsdag zijn de rond Den Haag gelande Duitse eenheden
deels gedood of gewond, deels gevanggenomen, deels verspreid in de omgeving van
hun doelen en niet geslaagd in hun voorgenomen acties: de 3 veroverde vliegvelden
zijn inmiddels heroverd door de Nederlandse troepen. De plaatselijke Nederlandse
verdediging wordt waar mogelijk versterkt en probeert met alle mogelijke middelen te
voorkomen dat de verschillende verspreide Duitse eenheden contact met elkaar kunnen
maken. Tussen Rotterdam en Delft heeft een groep van ca. 200 Duitse soldaten de
Rijksweg stevig in handen. Overschie is frontgebied geworden.
Gevechtshandelingen in en rond Overschie
Aan de hand van passages uit het verslag dat burgemeester Baumann van Overschie
maakte over de oorlogsdagen van 10 tot en met 15 mei beschrijven we kort de
gebeurtenissen. Al op de ochtend van 10 mei werden “auto’s rijdende in de richting van
Delft heftig beschoten”. De burgemeester die inmiddels de burgerwacht had opgeroepen,
besloot het verkeer op de rijksweg stop te zetten en het kruispunt Rijksweg hoek
Schielaan, waar veel nieuwsgierige burgers waren samengestroomd, te ontruimen. Dit
gebeurde moeizaam en bij een Duitse luchtaanval op de hier opgestelde Nederlandse
militairen kwamen ook burgers om het leven. Een in het gymnastieklokaal aan de
Willem de Zwijgerstraat ingericht noodhospitaal, bemand door het Rode Kruis kreeg al
de eerste oorlogsdag veel slachtoffers te behandelen. “De grootste dagbezetting van het
noodhospitaal is geweest 35 Duitse, 10 Nederlandse militairen en 10 gewonde burgers”.
Noodhospitaal in de gymnastiekzaal aan de Willem de Zwijgerstraat van 10-15 mei 1940. Gewonde Duitse militairen
en Nederlandse verpleegsters. De foto’s zijn genomen door een Duitse militair en afkomstig van Lena van Eijk.
De verbinding met Rotterdam over de Blijdorpbrug was al spoedig niet of nauwelijks meer
bruikbaar. Achter het Schie-Schiekanaal werd een inderhaast opgeworpen Nederlandse
verdedigingslinie gelegd. Zij ondervond hevige Duitse weerstand.
In de nacht van 11 op 12 mei kregen de verspreide Duitse troepen in Overschie aanzienlijke
versterking doordat de Duitsers, die bij Ockenburg waren geland, zich via Kethel op
Overschie terugtrokken. Zij stonden onder commando van Generaal Von Sponeck. Deze
vestigde zijn tijdelijke hoofdkwartier in het gebouw van ‘Ons Belang’, vlakbij de Hoge
Brug. Overal in Overschie werden Duitsers waargenomen.
De Hoge Brug onklaar
Op 12 mei 1940, de tweede dag van de oorlog, kreeg burgemeester J.C. Baumann opdracht van de
kapitein der mariniers Mr. C. de Jong om de Hoge Brug onklaar te maken. Dit om te voorkomen
dat Duitse parachutisten die ín het dorp gearriveerd waren, verbinding zouden maken met de Duitse
Luchtlandingstroepen aan de Schiedamseweg (latere Overschieseweg) en in de Spaanse Polder.
Politieagent Doesburg heeft de opdracht doorgegeven aan smid Daan Snaathorst en scheepsbouwer Arie
van Rossen. Samen hebben ze de Hoge Brug onklaar gemaakt door de rijklep uit de lagers te lichten.
Ze werden door de commandant van de marechaussee Harms gewaarschuwd dat hun activiteiten
strijdig met het oorlogsreglement waren. Ze zouden door de in aantocht zijnde Duitsers zonder pardon
ter plaatse neergeschoten kunnen worden. Ze hebben hun spullen gepakt en zijn weggegaan, maar het
doel was al bereikt: de brug was onklaar gemaakt.
6

OORLOG EN GEVECHTEN
MEI 1940
Burgemeester Baumann: “Bij geruchte had ik vernomen dat ten noorden van Overschie
enige Bataljons Nederlandse troepen opereerden met het doel Overschie te ontzetten en
de weg naar Rotterdam vrij te maken. Dit gerucht verwierp ik niet omdat plotseling een
generaal, de Graf von Sponeck, de Duitse troepen in de gemeente commandeerde. Per
auto reed hij in razend tempo vele malen her en derwaarts. De bezetting van Overschie
was een feit”.
“Er waren gevechten zowel bij de Hoge Brug en in de Spaanse Polder als bij de Blijdorpse
brug naar Rotterdam. Tegen de avond namen de gevechten in hevigheid af. De Lage Brug
was opgehaald en men gevoelde zich als in een ingesloten vesting”.
Een groep van tenminste 350 Duitse soldaten is toen via het Westland, Wateringen, ’t Woudt,
Schipluiden, Negenhuizen, Zouteveen en Kethel in Overschie terecht gekomen.
Duitse soldaten van de 22 e Luchtlandingsdivisie
op de Schiedamseweg
Dinsdagmorgen 14 mei om 9.00 uur vangt de Nederlandse tegenaanval vanuit Delft aan.
Rond het middaguur werd de Hofweg bereikt. De Nederlandse artillerie bombardeerde
diverse objecten in ons dorp. Voor de ogen van de optrekkende Nederlandse soldaten
vond het bombardement op Rotterdam plaats. Toch werd de opmars richting Overschie
voortgezet. Ter hoogte van de Doenkade openden de Duitsers het vuur. Aan de noordrand
en later ook aan de zuidrand van Overschie speelden zich hevige gevechten af totdat het
bericht van de capitulatie kwam.
In de omgeving rond de molen van Speelman aan de Delftweg is hevig gevochten. De molen werd
namelijk door Duitse militairen gebruikt als uitkijkpost. Nederlandse militairen verdreven de Duitsers
met vuur uit geweren, mitrailleurs en licht geschut.
De auto van A. Speelman Bzn stond daar in de buurt geparkeerd. Na de gevechten bleek de auto
doorzeefd met kogels, waren de banden lek en het interieur vernield.
De auto van A. Speelman doorzeefd en
beschadigd aan de Delftweg
Beschadigde molen
7

OORLOG EN GEVECHTEN
MEI 1940
De balans opgemaakt
Aan het einde van de 14 e mei reden de Duitse troepen in lange colonnes over Rijksweg
13 van Rotterdam richting Den Haag. Het 1 e bataljon van de Leibstandarte “Adolf Hitler”
behoefde generaal Graf von Sponeck in Overschie niet meer te ontzetten.
Bij de gevechten in en rond Overschie kwamen als gevolg van de gevechtshandelingen
tenminste 54 Nederlandse militairen en 22 burgers om het leven. Het aantal Duitse
slachtoffers is niet bekend.
Overschie in the Frontline
On May 10th, 1940, the German army invaded the Netherlands. At the time, Overschie was still a
small independent village not with the potential to be of great significance to an (invading) army.
The village certainly did not escape the violence of war. In the 5-day battle between the Dutch and
German army, dozens of people were killed or injured in and around Overschie.
Combat operations in and
around Overschie
On the morning of 10th May, “cars driving in the direction of Delft were heavily fired upon”. The
Mayor, who had already called the vigilante, decided to stop traffic on the national road and to
clear the junction at Schielaan, where many inquisitive civilians had gathered. This was not easy
and a German air raid on the Dutch soldiers deployed here killed many civilians. An emergency
hospital, staffed by the Red Cross, was set up in the gym on Willem de Zwijgerstraat and many
victims on the first day of the war were taken there.
German troops withdrew to Overschie via Kethel. They were commanded by General Von Sponeck.
Temporary headquarters were set up in the building of “Ons Belang”, near the Hoge Brug, that was
disabled by an illegal action of Overschie citizens Daan Snaathorst and Arie van Rossen.
On Tuesday morning, May 14th at 9:00 am, the Dutch counterattack started from the north.
Hofweg was reached around noon. The Dutch artillery bombed various targets in our village. The
bombing of Rotterdam took place before the very eyes of the advancing Dutch soldiers. And yet the
advance on Overschie continued. The Germans opened fire at the Doenkade. On the northern edge
and later the south edge of Overschie, fierce fighting took place until news of the surrender came. By
the end of May 14th, German troops, in lengthy column formation, had driven along the national
road from Rotterdam to The Hague. The 1st battalion of the Leibstandarte “Adolf Hitler” no longer
had to relieve General Graf von Sponeck in Overschie.
8

OORLOG EN GEVECHTEN
MEI 1940
Het verhaal van een bijzondere
Nederlandse soldaat
Hugo Desire Rijhiner (spreek uit Rieschiener)
Op deze plek verdient Hugo Rijhiner een bijzondere plaats. Hugo
(geboren 8 maart 1905 in Parimaribo) heeft een rol gespeeld in de
gevechten tegen de gelande Duitse troepen bij de Maasbruggen en
rondom Overschie. Hugo was rond 1920 vrijwillig toegetreden tot
de Koloniale Reserve bij het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger
(KNIL). In 1939 werd hij benoemd tot onderluitenant bij de Infanterie
van dit legeronderdeel. Tijdens de strijd om de Maasbruggen in Rotterdam werd
Rijhiner belast met de verdediging van een munitiedepot in Overschie. Op 12
mei 1940 raakte hij gewond op het Stationsplein van Rotterdam toen hij tijdens
een inspectie van zijn troepen in zijn linkerdijbeen werd geschoten door een
Nederlandse marinier, mogelijk uit verwarring door zijn afwijkende KNIL-uniform.
Tegen het advies in van zijn kapitein meldde Rijhiner zich de volgende dag aan
het front toen de Duitsers dreigden op te rukken naar Overschie. Ondanks zijn
verwonding en met het uitblijven van versterkingen was Rijhiner een voorbeeld voor
de andere manschappen en streed hij moedig tegen de Duitse overmacht. Voor zijn
bewonderenswaardige inzet werd Hugo Rijhiner op 26 juni 1946 onderscheiden
met de Militaire Willemsorde.
Na de capitulatie sloot Rijhiner zich aan bij het verzet. Bij een actie
tegen de verspreiders van het blad De Waarheid (illegale verzetskrant
vanuit communistische achtergrond) werd er op hem geschoten en
gaf hij zich over. Na zijn veroordeling werd hij op transport gezet
naar een kamp in de buurt van Darmstadt. Rijhiner overleefde zijn
gevangenschap en keerde na de capitulatie terug bij zijn gezin in
Rijswijk. In 1946 werd hij uitgezonden naar Nederlands-Indië.
Rijhiner overleed op 6 januari 1991.
Militaire Willemsorde
Hugo Desire Rijhiner
Lieutenant of the army Hugo Rijhiner played a special role in the defense of Overschie during the
battle against the German troops around Overschie. He was charged to defend an ammunition
depot in Overschie. On May 12, 1940, he was wounded on the Stationsplein in Rotterdam when,
during an inspection of his troops, he was shot in the left thigh by a Dutch marine, possibly
confused by his deviating KNIL uniform. Despite his injuries and against the advice of his captain,
Rijhiner reported to the front the next day when the Germans threatened to advance towards
Overschie. Despite his wounds and the lack of reinforcements, Rijhiner was an example for the other
men and he fought bravely against the German superiority. On June 26, 1946, Hugo Rijhiner was
awarded the Military Order of William for his admirable efforts.
9

OORLOG EN GEVECHTEN
MEI 1940
Overzicht van militairen en burgers omgekomen tijdens of als gevolg van de gevechtshandelingen in
Overschie en omgeving van 10-14 mei 1940.
Below is a list of the soldiers and civilians who died between 10th - 14th May 1940 during, or as a result of, combat
actions in Overschie and its surroundings.
Naam Geboortedatum Geboorteplaats Rang Plaats overlijden Datum
overlijden
Bakker D.J. 08-01-1912 Sappemeer Dpl. Sld Rijksweg 13 -KM paal 17 14-05-1940 14-5-1940
Berkhout J. 12-05-1919 Rotterdam- Pernis Dpl. Sld Zestienhovensekade 13-05-1940 13-5-1940
Blom J.W. 26-05-1919 Vinkeveen Dpl. Sld. Schiedamseweg - Glimfabriek 14-05-1940 14-5-1940
Boeters E.P. 10-05-1918 Den Haag Dpl. Huzaar Pontje Kleinpolderkade 13-05-1940 13-5-1940 Bronzen Leeuw
Buitenwerf J. 02-09-1915 Roodeschool Dpl. Sld Rijksweg A-13 -KM paal 17 14-05-1940 14-5-1940
Denekamp P.J. 03-06-1907 Delft Res.Elt.Ir Vorkbrug Rijksweg A-13 12-05-1940 12-5-1940
Dieleman A. 18-02-1908 Rotterdam Dpl. Kpl Schiedamseweg - Glimfabriek 14-05-1940 14-5-1940-
Dietrich 06-04-1912 Amsterdam Dpl. Sgt Ackersdijkseweg 11-05-1940 11-5-1940
Dijk van H.W.A. 20-09-1913 Den Haag Dpl. Sgt. Delftweg - Molen van Speelman 14-05-1940 14-5-1940
Elink Sterk 12-08-1914 Den Haag Dpl. Sgt Vorkbrug Rijksweg A-13 12-05-1940 12-5-1940
Ende van den L. 27-4-1895 Rotterdam Res. Kapt Vorkbrug Rijksweg A-13 11-05-1940 11-5-1940
Feuth Th. A.J. 07-03-1916 Rotterdam Mar. 1e kl. Schiedamseweg - Glimfabriek 14-05-1940 14-5-1940
Gardenier L. 26-05-1915 Doorn Dpl. Sgt Zestienhovensekade 14-05-1940 14-5-1940
Gouweleeuw J.P. 06-08-1911 Schiedam Dpl. Huzaar Zwethkade - Berkelse Zweth 12-05-1940 12-5-1940
Graaf de C. 29-09-1916 Assendelft Dpl. Sld Blijdorpbrug 13-05-1940 13-5-1940
Graafland J.N. 11-08-1912 Aarlanderveen Dpl. Huzaar Hofweg 12-05-1940 12-5-1940
Have van der M.J. 08-08-1916 Zierikzee Dpl. Huzaar Zwethkade - Berkelse Zweth 12-05-1940 12-5-1940
Hazelaar J.W. 21-06-1915 De Wijk Dpl. Sld Rijksweg 13 -KM paal 17 14-05-1940 14-5-1940
Heezen J.D. 02-05-1919 Dinxperloo Dpl. Huzaar Pontje Kleinpolderkade 13-05-1940 13-5-1940 Bronzen Leeuw
Hendriks B.J. 8-8-1897 Amersfoort Vrijw. Sgt. Schansweg 14-05-1940 14-5-1940
Hove ten K. 22-01-1912 Noordbroek Dpl. Sld Rijksweg 13 -KM paal 17 14-05-1940 14-5-1940
Huijs C.L. 29-06-1917 Leiden Mar. 1e kl. Schiedamseweg - Glimfabriek 14-05-1940 14-5-1940
Kenninck W .J. 28-03-1911 Den Helder Dpl. Wmr Delftweg - Molen van Speelman 14-05-1940 14-5-1940 Ridder MWO 4e kl.
Keppel R. 10-05-1904 Kampen Dpl. Sld Delftweg 12-05-1940 12-5-1940
Knotter A. 18-04-1917 Schiedam Mar. 1e kl. Schiedamseweg - Glimfabriek 14-05-1940 14-5-1940
Kox W. 01-10-1920 Dpl. Sld Tussen Ypenburg en Overschie 10/15-5-1940 10/15-5-1950
Loo van 't H. 13-11-1913 Zaandijk Dpl. Sld Blijdorpbrug 12-05-1940 12-5-1940
Nobel J. 10-11-1909 Rotterdam Chauffeur West Sidelinge-voor zijn huis 12-05-1940 12-5-1940
Nuijens H.J. 13-11-1913 Limmen Dpl. Sld Blijdorpbrug 12-05-1940 12-5-1940
Pelt van P.G. 01-09-1908 Rotterdam Dpl. Wmr Hofweg - Boerderij 11-05-1940 11-5-1940
Postema P.H. 02-03-1912 Zuidhorn Dpl. Sld Rijksweg A-13 -KM paal 17 14-05-1940 14-5-1940
Rexwinkel G.J. 05-07-1912 Den Haag Dpl. Sld Kleinpolderkade 21-06-1942 21-6-1942 *
Rijvordt J.D. 01-05-1917 Beverwijk Mar. 1e kl. Schiedamseweg - Glimfabriek 14-05-1940 14-5-1940
Roode van F. 02-04-1919 Den Haag Dpl. Sld Delftweg - Molen van Speelman 14-05-1940 14-5-1940 Bronzen Kruis
Rooseboom W. 23-05-1917 Rotterdam Dpl. Sld Rijksweg A-13 14-05-1940 14-5-1940
Schadee 25-6-1889 Rotterdam Chauffeur Rijksweg A- 13 - KM paal 13 10-05-1940 10-5-1940
Schnabel C.E.F. 04-11-1901 London Gr Britt. Res 2e Lt Ackersdijkseweg 11-05-1940 11-5-1940 Ridder MWO 4e kl.
Schoenmakers F.W. 26-06-1918 Genderingen Dpl. Kpl Kleinpolderkade 17-05-1940 17-5-1940 *
Schol W. 25-08-1917 Zaandam Dpl. Kpl Zwethbrug Rijksweg 13 12-05-1940 12-5-1940 Bronzen Kruis
Schouten S.P. 27-07-1912 Heiloo Dpl. Sld Blijdorpbrug 12-05-1940 12-5-1940
Six Dijkstra J.J. 29-4-1890 Dussen Ber.Majoor Blijdorpbrug 12-05-1940 12-5-1940
Sloot P.B. 10-12-1916 Eibergen Dpl. Sld Delftwegt - Molen van Speelman 14-04-1940 14-4-1940 Bronzen Kruis
Snijders A. 24-02-1900 Overschie Vrijw. Sld Aan plas - Huidige Sidelingepad 12-05-1940 12-5-1940
Staudemaijer 28-06-1919 Dpl. Sld Tussen Ypenburg en Overschie 10/15-5-1940 10/15-5-1940
Stossberg J.M. 11-05-1913 Maastricht Dpl. Sld Rijksweg 13 -KM paal 17 14-05-1940 14-5-1940
Stuut A. 23-03-1916 Winschoten Dpl. Sld Delftweg - Molen van Speelman 14-05-1940 14-5-1940 Bronzen Kruis
Tukker B. 08-08-1916 Bleskensgraaf Dpl. Huzaar Hofweg - Boerderij Neeleman 12-05-1940 12-5-1940
Venema G. 14-06-1913 Bidaard Dantuma Dpl. Sgt Kleinpolderkade 13-05-1940 13-5-1940
Venner H.G.H. 12-01-1912 Meijel Dpl. Sld Vorkbrug Rijksweg 13 12-05-1940 12-5-1940
Versteegen 05-05-1918 Wageningen Dpl. Wmr Pontje Kleinpolderkade 13-05-1940 13-5-1940 Ridder MWO 4e kl.
Vreeswijk D. 03-11-1919 Utrecht Dpl. Sld Bij NS Station Schiedam 12-05-1940 12-5-1940
Vries de F.G. 11-02-1912 Gast Dpl. Sld Rijksweg 13 -KM paal 17 14-05-1940 14-5-1940
Waijer P. 26-03-1912 Hoogezand Dpl. Sld Rijksweg 13 -KM paal 17 14-05-1940 14.5.1940
Weeda J. 01-09-1913 Rotterdam Dpl. Sld Rijksweg 13 14-05-1940 !4-5-1940
Wilgenhof J. 06-04-1910 Haarlem Dpl. Sld Delftweg 14-05-1940 14-5-1940
Zwan van der J.H. 26-07-1918 Den Haag Dpl. Sgt Delftweg - Molen van Speelman 14-05-1940 14-5-1940 Bronzen Leeuw
10

OORLOG EN GEVECHTEN
MEI 1940
Burgers
W. Engelen
L. de Goede
C. Groen
L. Jacobs
J. Klapwijk
G. van Kronenburg
J. van der Marel
G. Pegels
J. Roessen
E. Santing
Jhr. J.A.M. Sasse van IJsselt
M. Schipper
A. van Vliet
E. Weekhout
J. Zeeuw
Bovenstaande lijst is mogelijk niet volledig. Het aantal Duitse slachtoffers is niet bekend.
The above list is not complete. The number of German victims is unknown.
Overschiese burgerslachtoffers
De volgende panelen bieden een overzicht en beperkte beschrijving van de
omstandigheden, voor zover bekend, waaronder burgers en militairen in relatie tot
Overschie zijn omgekomen. Het is een niet volledige en deels willekeurige selectie van in
en om Overschie omgekomen Overschiese burgers en bij gevechten in en om Overschie
betrokken militairen. Het overzicht beschrijft ook de namen van uit Overschie afkomstige
militairen die bij gevechten elders in Nederland zijn omgekomen of bij gevechten
betrokken waren.
Cornelis Groen
In de nacht van 10 op 11 mei 1940 zou Cor Groen ’s morgens om
4.30 uur als gebruikelijk de koeien gaan melken bij zijn baas, boer
Van der Kooij aan de Delftweg.
Zondagmorgen om 7 uur vroeg Van der Kooij aan zijn zoon Leen om
op de boerderij aan de Delftweg poolshoogte te gaan nemen en als
het ging de koeien te melken. Leen vertrok maar kwam binnen tien
minuten weer terug, helemaal overstuur.
Hij had Cor Groen doodgeschoten gevonden, even voorbij de
koekfabriek van Van Buuren aan de Delftweg. Hij lag langs het hoge pad met zijn fiets nog
naast hem. Het schot dat hem doodde moet omstreeks 4.30 uur gevallen zijn. Want hij was
even daarvoor van huis gegaan. Cor Groen woonde in de Dorpsstraat, nabij de Hoge Brug.
Gegevens:
Groen – Cor
Adres: Dorpsstraat te Overschie
Geboren: 09-01-1906
Overleden: 11-05-1940
Begraven: 12-05-1940 op de Algemene Begraafplaats Overschie
11

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Arie Snijders
Als vrijwillig Roode Kruissoldaat werd Arie Snijders op 12 mei 1940
volgens ooggetuigen doodgeschoten door een Duitse parachutist bij
het verlenen van hulp aan gewonden bij de Schielaan in Overschie.
Op 15 mei 1940 werd Arie Snijders met Duitse militair eer ter aarde
besteld op de Algemene Begraafplaats
Overschie achter de Dorpsstraat.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Snijders – Arie
Adres: Schoolstraat 12b (latere Rodenburgstraat) te Overschie
Geboren: 24-2-1900 te Overschie
Overleden: 12-5-1940
De grafsteen van Arie Snijders op de Algemene Begraafplaats Overschie
Evert Santing
Evert Santing raakte op 10 mei 1940 zwaar gewond bij de
beschieting door een Duits gevechtsvliegtuig van de Nederlandse
luchtafweer aan de Parallelstraat. Op 19-01-1944 is hij aan de
gevolgen daarvan overleden.
Stichting Oorlogsgraven (S.O.)
Santing – Evert
Adres: Parallelstraat 29 te Overschie
Geboren: 03-05-1896
Overleden: 19-01-1944 te Overschie
Eva Weekhout
Eva Weekhout werd op 10 mei 1940 gedood door een Duits
gevechtsvliegtuig bij de beschieting van de Nederlandse luchtafweer
aan de Parallelstraat.
Stichting Oorlogsgraven (S.O.)
Weekhout – Eva
Adres: Parallelstraat 30b te Overschie
Geboren: 29-06-1918
Overleden: 10-05-1940
Jan van der Marel
Jan van der Marel raakte bij de gevechten om Overschie zwaar gewond.
Hij werd neergeschoten door Duitse parachutisten toen hij op weg was
naar de boerderij van Ouwendijk om de koeien te gaan melken.
Gegevens:
Marel van der – Jan
Adres: Burgemeester Bosstraat 57a te Overschie
Geboren: 01-06-1895 te Overschie
Overleden: 15-05-1940 te Rotterdam
12

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Overschie civilian victims
The combat actions in Overschie cost the life of several civilians. For some the circumstances are
registered.
Cor Groen – shot dead on May 11th early in the morning while on his way to the farm on Delftweg
to milk the cows.
Arie Snijders - as a volunteer Red Cross soldier, Arie Snijders was, according to eyewitnesses, shot
on May 12th, 1940 by a German parachutist whilst providing assistance to the wounded at the
Schielaan in Overschie.
Evert Santing - seriously injured on 10th May 1940 when a German fighter plane shoots at Dutch
anti-aircraft guns at Parallelstraat. On 19th January 1944 he died as a result of injuries sustained.
Eva Weekhout - killed on May 10th, 1940 by a German fighter plane during the the shooting of
Dutch anti-aircraft guns at of Parallelstraat.
Jan van der Marel - seriously injured during the fighting in Overschie. He was shot by German
paratroopers while on his way to the Ouwendijk farm to milk his cows and died a few days later.
Overschiese militairen elders in Nederland
bij gevechtshandelingen gesneuveld
Johannes Klapwijk
Dienstplichtig soldaat J. Klapwijk is gesneuveld op het platform van het Rotterdamse
vliegveld Waalhaven tijdens de landing van Duitse parachutisten. Hij rust op de Algemene
Begraafplaats Crooswijk te Rotterdam.
Zijn naam staat vermeld op het gedenkbord in de Grote Kerk in Overschie.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Klapwijk - Johannes
Geboren: 19-4-1906
Overleden: 10-5-1940 te Rotterdam
Grafschrift Johannes Klapwijk:
Koninkrijk der Nederlanden
J. Klapwijk
Sold. 3-11-ILA
R. JA.JA.
10-5-1940
Grafsteen Johannes Klapwijk op Erehof Algemene Begraafplaats Crooswijk
Bronzen Leeuw
Ferdinand Hoogerwerf
De reserve 1e Luitenant Ferdinand Hoogerwerf is gesneuveld tijdens de gevechten
op de Grebbeberg. Het verhaal van zijn handelingen tijdens de strijd is niet volledig
bekend en vastgelegd. Voor zijn dappere optreden is hem wel postuum de Bronzen
Leeuw toegekend. De Bronzen Leeuw is de op één na
belangrijkste militaire dapperheidsonderscheiding.
Ferdinand rust op het Militaire Ereveld Grebbeberg te
Rhenen.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Hoogerwerf – Ferdinand
Adres: Schielaan 21 te Overschie
Geboren: 31-03-1906 te Rotterdam
Overleden: 13-05-1940 te Rhenen
Grafsteen Ferdinand Hoogerwerf op het Militair Ereveld Grebbeberg Rhenen
13

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Wilhelmus Antonius Heeseman
Een militaire vrachtwagen speelde op 13 mei 1940 een belangrijke rol voor twee inwoners
van Overschie. Zonder dat zij elkaar kenden zaten twee inwoners van Overschie tegelijk
in de vrachtwagen. Het waren dienstplichtig soldaat W.A. Heeseman en wachtmeestertrompetter
J.P.J. Terstroet, waarover verder geen gegevens bekend zijn. Ter hoogte van het
dorp Vessem was de vrachtwagen doelwit van een aanval door Stuka-bommenwerpers
waarbij zij allebei om het leven kwamen. Zij rusten beiden op het Militair Ereveld
Grebbeberg te Rhenen.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Heeseman – Wilhelmus Antonius
Adres: Dorpsstraat 43 (nu Overschiese Dorpsstraat
105) te Overschie
Geboren: 19-02-1919 te Rotterdam
Overleden: 13-05-1940 te Knegsel
Monument voor de gevallenen in de meidagen van 1940 op het Militair Ereveld Grebbeberg te Rhenen
Overschie soldiers killed in combat
elsewhere in the Netherlands
Above information about Overschie soldiers killed in combat elsewhere in the Netherlands.
Conscript soldier J. Klapwijk died in the aircraft dispersal area of the Rotterdam Waalhaven Airport
during the landing of German paratroopers.
1st Reserves Lieutenant Ferdinand Hoogerwerf was killed during the fighting on the Grebbeberg.
On May 13th, 1940, a military truck played an important role for two residents of Overschie.
Without either knowing each other, or knowing the other was there, two residents of Overschie
were in the truck at the same time. They were conscript soldiers W.A. Heeseman and sergeant-major
trumpet player J.P.J. Terstroet (about whom no further information is known). Near the village of
Vessem, the truck was the target of a attack of Stuka bomber in which they died together.
14

Oorlog en gevechten –
Engelandvaarders
Engelandvaarders: Overschiese
militairen vertrokken naar Engeland
Een aantal uit Overschie afkomstige militairen lukte het om naar Engeland te vluchten en
zich daar aan te sluiten bij het leger.
Hendrik van den Berg
Henk van den Berg was een zoon van Jan van den Berg Dzn en
Adriana Hoogerbrugge. Henk is geboren op 20 september 1909 op
de boerderij aan de Beukelsdijk, vanouds Overschie maar sinds 1905
Rotterdam.
Op 5 februari 1934 op 25-jarige leeftijd meldt hij zich aan bij
de Marechaussee in Eindhoven. Op 13 januari 1940 wordt hij
aangesteld tot Marechaussee 1 e klas. Hij is dan gelegerd in
Eindhoven.
In mei, na de inval van de Duitsers in Nederland, is hij richting België vertrokken samen
met enkele andere Marechaussees. In België hebben ze een vrachtauto gevorderd en zich
met meerdere onderdelen van de Marechaussee verzameld. Via Douvres-la-Délivrande in
Normandië, kunnen ze uiteindelijk vanuit Brest de oversteek maken naar Engeland.
In Engeland wordt Van den Berg ondergebracht in Porthcawle in Wales en later
overgeplaatst naar Congleton, Midden Engeland. Daar leert Van den Berg in 1941 Anne
Elizabeth Agnes Bibby kennen en hij trouwt met haar in Stoke on Trent, december 1941. In
1942 wordt de oudste dochter geboren.
In 1944 vertrekt Henk vanuit de legerplaats Kingslyn naar de haven van Tilbury om zich
aan te sluiten bij de invasiemacht. Op 1 augustus vertrekt hij met Koninklijke Nederlandse
Prinses Irene Brigade naar Frankrijk. In Frankrijk neemt Henk deel aan de bevrijding van Pont
Audemer en is betrokken bij de verdediging van de haven van Caen. Op 7 september 1944 is hij
betrokken bij de verovering van de brug bij Beringen in België. Op zijn verjaardag passeert hij
de Nederlandse grens bij Valkenswaard waar de Prinses Irene Brigade in de frontlinie onder
vuur ligt. De Brigade verdedigt de brug bij Grave en verplaatst zich daarna naar Walcheren,
Zeeland om daar op 25 november 1944 strijd met de Duitsers te leveren. In april 1945 is de
Brigade betrokken bij gevechtsacties ten noorden van Den Bosch en bij de bevrijding van
Hedel. In mei 1945 geven de Engelsen de Brigade de eer als eerste Den Haag binnen te rijden.
Henk vervolgt na de oorlog zijn loopbaan bij de Marechaussee. Op 21-
07-1951 scheept hij in Rotterdam in met bestemming Korea waar op dat
moment de Korea-oorlog aan de gang is. Het Nederlandse detachement
lijdt daarbij zware verliezen, maar in augustus 1952 komt Henk weer terug
naar Nederland. Hij wordt opnieuw geplaatst bij het Korps Marechaussee in
Apeldoorn, waar het gezin ook gaat wonen. Op 5 augustus 1967 wordt Henk
eervol ontslag uit militaire dienst verleend. Hendrik van den Berg overlijdt in
1989 in Apeldoorn op 79-jarige leeftijd.
Onderscheidingen:
Oorlogsherinneringskruis 11-07-1944
United Nations Service Medal 22-11-1952
Kruis Recht en Vrijheid met gesp Korea 22-01-1952
Oorlogsmedaille van de Koreaanse Republiek 30-08-1957
Henk van den Berg bij de Prinses Irenebrigade 2e van rechts
Prinses Irenebrigade – Henk van den Berg gehurkt 2e van rechts
15

Oorlog en gevechten –
Engelandvaarders
Koos Hofland
Koos Hofland was in mei 1940 in dienst van de Nederlandse
Luchtmacht en gelegerd op Texel.
Hij werd krijgsgevangene gemaakt, maar wist te ontsnappen naar
Londen.
In Londen kreeg hij bij de Royal Air Force (R.A.F.) een opleiding
tot piloot. Hij werd tijdens de oorlog ingezet bij missies van de
luchtmacht o.a. in Nederlands-Indië in de strijd tegen Japan.
Koos keerde in 1946 terug in Overschie met groot verlof.
Henk Zeelenberg
Henk Zeelenberg (geboren 1918 in de Oranjestraat) tekende in 1936
als vrijwilliger bij het Korps Mariniers in Rotterdam. Op 10 mei
werd hij ingezet bij het Bolwerk bij de Maasbruggen aan de Maas
om te voorkomen dat de Duitse gelande troepen de Maas zouden
oversteken. De tegenstand van de mariniers was heldhaftig en
succesvol en dat was voor de Duitse Oberstleutnant Von Cholchitz
aanleiding om na de capitulatie de tegenstand van de mariniers te
benoemen: ‘Nog nooit zulke moedige en getrainde tegenstanders te
hebben gehad als de Nederlandse Mariniers’.
Na de capitulatie trad Henk toe tot het verzet omdat hij zich niet kon schikken in de
bezetting. In 1942 werd hij door de Duitsers om die reden actief gezocht. Henk wist via de
Frankrijk-Zwitserland route over de Pyreneeën Spanje te bereiken. Na een verdere vlucht
naar Portugal bereikte hij Engeland. Daar werd hij weer geplaatst bij het Korps Mariniers
en verder getraind in Schotland, Canada en Amerika. Hij nam actief deel aan de militaire
acties in o.a. Nederlands-Indië. Henk keerde in
1950 terug naar Nederland.
Voor zijn inzet tijdens de strijd tegen de Duitsers
ontving Henk meerdere onderscheidingen. Het
WOII-archief van Museum Overschie beschikt
door o.a. zijn oorlogsdagboeken over uitgebreide
informatie over de rol van Henk in de oorlog.
Mariniers in gevecht bij de
Maasbruggen in Rotterdam
Van links naar rechts: Verzetskruis - Kruis van Verdienste –
Oorlogsherinneringskruis - Ereteken voor Oorlog en Vrede
met 4 gespen
England sailors: Overseas
soldiers who left for England
A number of soldiers from Overschie managed to flee to England and joined the army there.
16

Bombardement op Rotterdam
en de gevolgen voor Overschie
Burgemeester Baumann van Overschie
noemde 14 mei een zwarte dag in
onze Vaderlandse geschiedenis. Het
bombardement van Rotterdam sloeg hij
gade vanaf het dak van de pastorie. Er
waren twee eskaders vliegtuigen die hun
bommen al ongeveer boven de Kralingse
Plas loslieten. Een klein eskader kwam uit
het zuiden, maar liet waarschijnlijk niet alle
bommen vallen. Dit eskader zwenkte naar
het westen. Afweer was er niet. De stad
brandde onmiddellijk.
De rookwolken van het bombardement van 14 mei 1940
op Rotterdam gezien vanaf het balkon van een woning
aan de Rotterdamse Rijweg over het Saenredamplein in
Overschie, dat toen nog Pieter de Hooghplein heette.
Gevolgen voor Overschie
De gevolgen van de bezetting waren ingrijpend. Wachtte men eerst gespannen af wat
het Duitse bewind voor het alledaagse leven zou gaan betekenen en moest men zich
noodgedwongen aanpassen, al in 1940 en 1941 roerde zich het verzet en vonden de eerste
arrestaties plaats. De annexatie in 1941 bracht Overschie onder Rotterdams bestuur. Het
hoofdkantoor van de Sicherheitsdienst en de Gestapo lag aan de Heemraadssingel. De
tegenstelling tussen de aanhang van de NSB in Overschie en de anti Duitse- en vaak ook
Oranjegezinde Overschieënaars werd scherper. De eerste oorlogsjaren tot 1942 was er in
het openbare leven niet veel van verzet te merken. De bezetters waren relatief mild in hun
bezettingsregime. Geleidelijk aan werd de repressie van de bezetters groter. Economisch
was er zelfs een opleving. Tegelijkertijd hadden de inwoners van Overschie ook heel
andere, dagelijkse, zorgen. Het openbare leven moest hoe dan ook blijven functioneren,
de schoorsteen moest blijven roken, kinderen moesten naar school. In de latere
oorlogsjaren, waarin het dagelijks leven werd verstoord door luchtalarm, huiszoekingen,
deportatie van Joodse inwoners, vorderingen van huizen en gebouwen,’Arbeiteinsatz’ en
honger, was er onder de bevolking grote behoefte aan veiligheid, zorg en bescherming.
Gelukkig ontstonden in deze benarde omstandigheden allerlei initiatieven om die nood te
verlichten: door buren, familie, organisaties voor onderlinge hulpverlening, de kerken en
de goedwillenden in dienst van de overheid.
Bouw Nooddorp
Het bombardement op Rotterdam op 14 mei 1940 legde duizenden huizen in de as. De
ontstane woningnood werd onder andere bestreden met de bouw, verspreid over Rotterdam,
van diverse nooddorpen. De toenmalige gemeente Overschie werkte zo goed mogelijk mee
om de problemen op te lossen. Najaar 1940 verleende Overschie toestemming om in de
Zestienhovense Polder 200 ‘semipermanente’ woningen te bouwen, die er nog steeds staan.
Het Ministerie van Binnenlandse Zaken betaalde de bouw die toen ongeveer 440.000 gulden
kostte. In 1941 ging de eerste paal de grond in voor de bouw van de woningen, waarover de
Overschiese gemeentearchitect Sutterland de leiding had. Bij de bouw werd gebruik gemaakt
van gebruikte stenen uit het puin van gebombardeerd Rotterdam en ook van betonbouw.
17

Bombardement op Rotterdam
en de gevolgen voor Overschie
Annexatie
Bij besluit van de Secretaris-Generaal van Binnenlandse Zaken wordt op 25 juli 1941
bepaald dat de gemeente Overschie per 1 augustus 1941 bij de Gemeente Rotterdam
gevoegd wordt. Er komt daarmee een einde aan de zelfstandige gemeente Overschie.
Het voormalige boeren- en forensendorp wordt onderdeel van Rotterdam. Vanuit de
gemeente Rotterdam waren al voor de oorlog grootschalige bouwplannen ontwikkeld
voor de polders in Overschie. De annexatie maakt ook de weg vrij voor de naoorlogse
ontwikkeling tot stadswijk en de explosieve groei van Overschie als gevolg van de
wederopbouw.
Bombing of Rotterdam and the
consequences for Overschie
The bombing of Rotterdam on May 14 th caused the surrender of the Dutch army and also ended
the fighting in and around Overschie. Overschie and its inhabitants were therefore spared further
suffering. German occupation of Overschie was a fact.
Consequences for Overschie
The consequences of the occupation were drastic. While the citizens first waited anxiously what the
German regime would mean for everyday life and were forced to adapt, the resistance was already
stirring in 1940 and 1941 and the first arrests took place. More and more Overschieënaars joined
the various resistance organizations. At the same time, the residents of Overschie also had very
different, daily concerns.
Emergency Village Build
The bombing of Rotterdam on May 14th, 1940 destroyed thousands of houses. In the Autumn of
1940, Overschie granted permission to build 200 “semi-permanent” homes in the polder, which still
remain there today.
Annexation
The Municipality of Overschie was added to the Municipality of Rotterdam as from August 1st,
1941. This put an end to the independent Municipality of Overschie.
18

Oorlogsjaren 1940-1945
– Verzet
Verzet in soorten en maten
Op deze panelen komen diverse mensen uit “Het verzet” aan bod. Dat was niet één bepaalde
organisatie maar een veelvoud van groepen en individuen die elkaar vaak niet eens kenden
als verzetsmensen. Soms veranderden mensen ook van inzicht, of schatten de risico’s
anders in. Men moet niet vergeten dat in Overschie wel enkele duizenden Duitse militairen
waren gelegerd in scholen of bij burgers ingekwartierd. Soms wisten de mensen uit één
straat niet of hun buren verzetsmensen waren. NSB–leden en verzetsmensen woonden
vaak naast elkaar. Verzetsgroepen die hier aan de orde komen zijn de OD (Ordedienst),
een landelijke organisatie die in 1940 vanuit de regering in Engeland is opgericht. Leden
van de OD waren al snel in Overschie actief. Het verzet vanuit de kerken was in Overschie
niet samengebundeld maar wel sterk aanwezig. De Landelijke Organisatie voor hulp aan
onderduikers (LO) had in Overschie ook actieve leden. Hetzelfde geldt voor het Artsenverzet
(Medisch Contact MC). Een klein aantal mensen uit Overschie maakte deel uit van de
Landelijke Knokploegen (LKP). Het Nationaal Steunfonds (NSF) had in Overschie enkele
steunpunten voor de hulp aan gezinnen van zeevarenden (‘Zeemanspot’). Diverse mensen
uit Overschie waren verder betrokken bij druk en verspreiding van illegale bladen (Trouw
en Vrij Nederland). De Binnenlandse Strijdkrachten (BS) kwamen eerst in september
1944 tot stand en kwamen in Overschie vooral voort uit de OD. Zij waren onderverdeeld in
Bewakingstroepen (BS -BT) en een Strijdend Gedeelte (BS - SG). De BS - SG omvatten in
Overschie circa 110 personen. BS –BT een vergelijkbaar aantal.
Overschiese militairen betrokken
bij gevechten in mei 1940
en later bij het verzet
Henk Olden
Henk Olden in 1993
In de meidagen van 1940 was Henk betrokken bij de hevige
gevechten met de Duitse troepen op de Grebbeberg. Hiervoor
ontving hij het Oorlogsherinneringskruis. Tijdens de Duitse
bezetting maakte hij deel uit van de
Rotterdamse verzetsgroep Wagemaker.
Henk werd voor zijn verzetsactiviteiten op 1
november 1941, tegelijk met Arie aan de Wiel,
gearresteerd. Op 19 juni 1942 werd Henk door
het Feldgericht veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Hij
heeft in een van de 420 Duitse concentratiekampen de ellende van
het leven in een nazi-kamp meegemaakt. In 1945 werd hij door het
Amerikaanse leger bevrijd. Na 1945 is hij naar Canada vertrokken,
waar hij op 12 mei 2003 is overleden.
Oorlogsherinneringskruis
August (Guus) Peters
Guus Peters viel tijdens de gevechten van 10 tot 15 mei 1940 op door
zijn moed en vastberadenheid. Hij was kapitein bij de intendance
en ging in die functie over de voorraden van het Nederlandse leger.
Na de capitulatie wist hij samen met kapitein Wensink en luitenant
Breukelman grote voorraden in geheime opslagplaatsen voor de
Deutsche Wehrmacht te verbergen. Door verraad werden hij en
kapitein Wensink in 1941 gearresteerd. In 1942 werden beiden
wegens sabotage in Berlijn ter dood veroordeeld. Op 18 november
1942 werden ze in Berlijn - Döberitz gefusilleerd. Op 8 mei 1948
werd Guus Peters herbegraven op de Algemene Begraafplaats Crooswijk te Rotterdam.
Gegevens:
Kapitein bij de Intendance van het Nederlands leger
Geboren: 17-4-1894 te Rotterdam
Overleden: 19-11-1942 te Berlijn - Döberitz
19

Oorlogsjaren 1940-1945
– Verzet
Overschieënaars betrokken
bij het landelijk verzet
Omgekomen personen
Cornelis van der Hooft
Cornelis van der Hooft werkte als ambtenaar bij de gemeente
Overschie. Cor van der Hooft was lid van de Leeuwengarde. Hij wist
op 9 april 1942 aan arrestatie te ontkomen. Hij werd provinciaal
leider van Trouw in Overijssel en districtshoofd voor Vrij Nederland
in de Achterhoek. Hij werd gearresteerd in de trein op 17 april
1944. Bij het station Zaltbommel trachtte hij te ontvluchten en werd
neergeschoten. Na twee dagen ziekenhuis in Zaltbommel werd
hij overgebracht naar Vught en daarna overgebracht naar kamp
Sachsenhausen. Bij het ontruimen van kamp Sachsenhausen kon hij
door zijn verwondingen niet goed meekomen en werd hij naar alle waarschijnlijkheid op
26 april 1945 langs de weg neergeschoten. Het is onbekend waar hij begraven is.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Hooft van der – Cornelis
Adres: Delftweg 30 te Overschie
Geboren: 08-03-1905 te Domburg
Overleden: 26 april 1945
Zijn naam staat vermeld op het gedenkbord in de Grote Kerk te Overschie
Jan Adrianus ’t Hart
Jan ’t Hart was scheepstimmerman. Hij werd lid van de Landelijke
Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (L.O). te Overschie en
werkte ook voor Trouw. Hij werd gearresteerd op 6 november 1944,
waarschijnlijk na verraad. Jan werd
gefusilleerd op de Waalsdorper vlakte
op 9 november 1944. Jan ligt begraven
op de Algemene Begraafplaats
Crooswijk Rotterdam.
Grafsteen H. ’t Hart en Jan Adrianus ’t Hart
(de overeenkomst in achternaam is louter toeval)
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Hart ‘t – Jan Adrianus
Adres: Parallelstraat 16a te Overschie
Geboren: 05-01-1913 te Rotterdam
Overleden: 09-11-1944 te ‘s Gravenhage – Waalsdorpervlakte
Johannes Arie Lagendijk
Johannes Lagendijk was verkoper en radiomonteur. Hij werd
gearresteerd omdat hij gelegenheid heeft gegeven naar de illegale
zender ‘Radio Oranje’ te luisteren. Bovendien saboteerde hij
de Duitse maatregel dat de bevolking hun radiotoestel moest
inleveren. Hij hielp de mensen namelijk aan zeer oude of defecte
radiotoestellen om die in te leveren, waardoor ze hun eigen
radiotoestel konden behouden.
Hij verschafte het verzet materiaal om zenders te bouwen. Op 24 juli
1944 werd hij gearresteerd. Op 29 augustus 1944 werd hij naar het
Polizeiliches Durchgangslager in Amersfoort gebracht onder registratienummer 6159. Op
8 september 1944 werd hij naar concentratiekamp Neuengamme gevoerd, waar hij op 20
januari 1945 is omgekomen. Het is onbekend waar hij begraven ligt.
Johannes Lagendijk was in leven propagandist van de internationale
Bellamistenvereniging en oud-voorzitter van de afdeling Delft van deze humanistische
organisatie.
20

Oorlogsjaren 1940-1945
– Verzet
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Lagendijk - Johannes Arie
Adres: Kerksingel 69 (latere Overschiese Kerksingel) te Overschie
Geboren: 21-11-1911 te Delft
Overleden: 20-01-1945 – Concentratiekamp Neuengamme
Overlevenden
Vera Karreman
Haar volledige naam was Duvera Sophia Karreman. Ze werd
geboren in Overschie op 12 januari 1923. Haar vader, Jan Karreman,
was directeur van het Overschiese postkantoor en haar grootvader
was oud-wethouder van Overschie. In 1942 kwam Vera in contact
met Bob Schotel, haar latere man. Hij woonde in Zwijndrecht en
studeerde voor stuurman aan de Rotterdamse Zeevaartschool.
Bob Schotel had contact met het verzet in Zwijndrecht. Vera was
19 jaar toen ze verzetswerk ging doen. Ze werkte met Bob Schotel
samen en ze was koerierster voor de verzetsorganisatie Geheime
Dienst Nederland (GDN). Ze bracht onder andere berichten en gegevens over van de
Duitse verdedigingswerken en het Duitse leger naar het bevrijde deel van Nederland,
beneden de grote rivieren, eind 1944. Het is niet bekend of ze contacten had in Overschie.
Bob Schotel en Vera Karreman kregen in hun huwelijk twee zonen. Bob overleed in 1957
en Vera overleed op 12 december 1983 op 60-jarige leeftijd. Ze liggen begraven op de
Begraafplaats Hofwijk.
Vera Karreman woonde in 1940 aan de Rotterdamse
Rijweg 5 te Overschie.
Vera was draagster van drie onderscheidingen:
De onderscheidingen van Vera met v.l.n.r. Mobilisatie Oorlogskruis,
Croix des Anciens Combattants d’Europe, Verzetskruis
Ada Endina Ockers
Geboren 17-01-1923 te Raamsdonksveer
Beroep Verpleegster
Ada E. Ockers werd op 17 januari 1923 in Brabant geboren. V00r
1940 verhuisde het gezin naar de Avenue Concordia te Rotterdam.
Na de verwoesting van hun huis door het Duitse bombardement
van 14 mei 1940 gingen ze in Overschie wonen aan de Theodora
Jacobalaan 4a. Na 1940 verbleef Ada nog veel in Brabant, waar ze in
september 1941 – ze was toen 18 jaar – in contact kwam met Jan van
Bijnen, bijnaam ‘Frank’. Frank was bezig een cross-lijn te organiseren naar het zuiden.
Ada werd koerierster voor hem en trad toe tot de Landelijke Organisatie voor hulp aan
Onderduikers (L.O.). Ze kreeg opdracht contact te maken met de Witte Brigade. Nadat de
cross-lijn een feit was kon het niet anders dan dat Ada neergehaalde piloten naar het zuiden
ging overbrengen. Doordat Ada in Overschie woonde kwam ze uiteraard in contact met het
Overschiese verzet. Begin 1942 werd ze door Douwe Lap gevraagd toe te treden tot dit verzet.
Het L.O.-legitimatiebewijs van Ada Ockers
Ada Ockers werd om haar verdiensten voor het verzet
onderscheiden met de Bronzen Leeuw.
21

Oorlogsjaren 1940-1945
– Verzet
Johan C. Haase
Johan Haase maakte deel uit van een sabotagegroep van het
verzet. Aangespoord door de bevelen van het hoofdkwartier van
de Binnenlandse Strijdkrachten begon het verzet spoorlijnen te
saboteren. De BS werd daarvoor voorzien van springladingen.
Zo’n springlading bestond uit een baksteenvormig pakketje,
waardoor een soort witte kabel was getrokken. In de witte kabel zat
een licht brandbaar poeder dat de lading deed ontploffen door een
vonk. De vonk werd veroorzaakt door een slagpijpje. Om niet zelf in
de lucht te vliegen werd een apparaatje (time-pencil) gebruikt dat de
lading na een bepaalde tijd tot ontploffing bracht.
Dirk Zandbergen en Johan Haase probeerden de spoorbrug over de Poldervaart in Kethel
met een springlading onklaar te maken. Zij werden echter ontdekt en raakten in een
schietpartij betrokken met Duitse militairen, maar konden ongedeerd ontkomen.
Gegevens:
Haase -Johan C.
Adres: Burgemeester Bosstraat 24 te Overschie
Geboren: 16-5-1898 te Neumuhl
Overleden: onbekend
Gerrit C. van Bijsterveld
Gerrit van Bijsterveld woonde in de Van Oldenbarneveltstraat.
Gerrit van Bijsterveld werd in 1939 opgeroepen voor militaire
dienst waar hij werd ingedeeld bij de genietroepen. Hij werd
opgeleid als radio-sergeant-instructeur. Tijdens de meidagen
in 1940 vocht hij mee in de gevechten om vliegveld Ypenburg.
Na de overgave werd zijn peloton in Den Haag ingekwartierd en
ingeschakeld in de Opbouwdienst. Door het land heen verzamelde de Opbouwdienst
achtergelaten wapentuig. Via kapitein Chr. van den Berg werden de wapens gedeeltelijk
doorgesluisd naar de illegale militaire organisatie Orde Dienst. Gerrit van Bijsterveld
raakte zo betrokken bij de het verzet.
Toen de Opbouwdienst over zou gaan in de Arbeidsdienst weigerde Van Bijsterveld
hiervoor te tekenen, waarna hij ontslagen werd. Hij wordt in 1940 controleur op het
Ministerie bij de Crisis Controle Dienst en krijgt zo de gelegenheid om spionagewerk te
verrichten voor kapitein Van den Berg. Via de kapitein krijgt hij een zender om contact te
leggen met Engeland.
Eind 1941 vonden grote arrestaties plaats onder de Orde Dienstgroep door infiltratie en
loslippigheid. Dit leidde tot 84 ter dood veroordelingen en uiteindelijk 74 executies. Van
Bijsterveld zamelde geld in ter ondersteuning van de nabestaanden. Via Rotterdamse
verzetsconnecties sloot hij zich, samen met zijn vrouw Jopie, aan bij de Landelijke
Organisatie voor hulp aan onderduikers. Zijn schuilnaam was Van der Zee, maar hij stond
beter bekend onder zijn alias Cor West. Uiteindelijk vormde hij een eigen verzetsgroep,
waarvan na de oorlog bleek dat deze 1500 mensen verzorgde met papieren en bonkaarten.
Hij verzamelde veel gegevens over de bezetters en seinde deze van wisselende plaatsen
door naar Engeland. Ook was hij betrokken bij de Zeemanspot ter ondersteuning van
families van zeevarenden.
Hij zond o.a. uit vanuit de oude Jaminfabriek in Rotterdam. Later kwam hij in contact met
de familie Bak van de Bovendijk en zond hij vanaf dit adres zijn berichten door. In december
1944 is de zender bij Bak ontdekt en opgerold. Een collega van Gerrit, Nol, werd hierbij
gearresteerd, maar Gerrit werd niet verraden. Op 27 maart 1945 werd Gerrit uiteindelijk wel
opgepakt tijdens een zendoperatie op Rotterdam-Zuid. Hij ontliep een veroordeling en heeft
tot aan de bevrijding in de gevangenis ‘Het Oranjehotel’ in Scheveningen gezeten.
Na de bevrijding werd Gerrit door het Militaire Gezag benoemd tot adjudant van generaal
Kruls en aangesteld als commandant van de Rotterdamse havenveiligheidsdienst. Hij
weigerde alle onderscheidingen voor zijn verzetswerk.
22

Oorlogsjaren –
Verzet in Overschie
G.Z. Jol
G.Z. Jol was docter Economie en woonde aan de Hoogenbanstraat 5.
G.Z. Jol diende in het leger tijdens de oorlogsdagen van 10-15
mei 1940 als reserve 1 e luitenant met het 24 e regiment infanterie.
Dit regiment werd ingezet bij de tegenaanval op 13 mei 1945
op de Grebbeberg. Tijdens de oorlogsjaren 1940-1945 heeft hij
deelgenomen aan het verzet in zijn woonplaats Overschie, onder
andere in maart 1945 als commandant van het Strijdend Gedeelte
(SG) van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) met 110 vrijwilligers uit
Overschie.
Hij was van 1946-1948 lid van het bestuur van het Roode Kruis afdeling Overschie.
In 1967 ging hij met pensioen en vertrok naar Leersum, waar hij in 1974 overleed.
Adriaan Rodenburg
Adriaan Rodenburg werd in 1903 geboren op de boerderij van zijn ouders aan wat thans de
Tempelweg is. Adriaan bleef met zijn broer Jan tot aan zijn overlijden op 7 april 1993 in de
boerderij aan de Tempelweg wonen.
In de eerste oorlogsdagen van 10-15 mei 1940 stelde hij zijn leven in de waagschaal toen
hij de oprukkende Nederlandse militairen als gids naar het door de Duitse militairen
bezette Overschie loodste. Adriaan en Jan hadden gedurende anderhalf jaar een Joodse
onderduiker, Charles Cohen, een vleesgrossier, in huis. In november 1943 kwamen Duitse
militairen in Ackersdijk en Schieveen zoeken naar uit de trein in Kethel gesprongen en
ontsnapte Amerikaanse piloten. Cohen verbleef toen bij hen in een op hun land staande
houten keet van het bedrijf Blok dat voor de oorlog gestart is het Doenkade-viaduct te
bouwen. Eenmaal per dag als Adriaan en Jan de koeien gingen melken brachten ze hem in
een melkemmer zijn eten en drinken. Hij werd niet gevonden.
Eind 1944 dacht Cohen in een pension in Delft een beter onderkomen te hebben
gevonden. Maar dat was van korte duur. Waarschijnlijk door verraad werd Cohen door de
SD gearresteerd. Op 6 oktober is hij in Auschwitz omgebracht, hij was 62 jaar. Zijn vrouw
Elisabeth Stad is in Sobibor omgebracht, oud 58 jaar.
Voor zijn daden in de oorlog 1940-1945 werd Adriaan Rodenburg onderscheiden met het
Kruis van Verdienste (L) en Verzetskruis (R).
Adriaan Rodenburg (rechts op de foto) krijgt het Kruis van Verdienste
opgespeld door burgemeester Oud van Rotterdam. Tussen burgemeester
Oud en Adriaan Rodenburg oud-burgemeester Baumann van Overschie.
Links het Kruis van Verdienste
en rechts het Verzetskruis
23

Oorlogsjaren –
Verzet in Overschie
Arend Aardse
Arend Aardse was handelaar in groente en was in het bezit van een
wagen met paard. Voor het verzet heeft hij van 1942 tot 1945 met zijn
paard en wagen wapens vervoerd vanaf het afwerpterrein in Berkel
naar diverse plaatsen in de omgeving.
In 1944 en 1945 werkte hij ook mee met zijn paard en wagen aan
de noodvoedselvoorziening van het Centraal Bureau van het IKB
(lnterkerkelijk Bureau voor Nood-Voedsel voorziening).
Adrianus Rodenburg
Arie Rodenburg was lid van een bekende en welgestelde
boerenfamilie en actief in de Overschiese gemeenschap. Zo was hij
lid van de Gemeenteraad en ook wethouder en loco-burgemeester.
Hij verliet, mede door ziekte van zijn vrouw, aan het begin van de
oorlog zijn boerderij en was met zijn gezin naar de Prof. Bolklaan
verhuisd. Hij begon een melkwinkel aan de Overschiese Dorpsstraat
67. Het is niet bekend of hij daadwerkelijk betrokken was bij het
verzet, zoals zijn beide zoons. Toen de Duitsers op 3 juli 1944 bij
hem thuis en in de winkel naar zijn zoon Paul zochten, vonden zij in
de schuur een voorraad papier bestemd voor het drukken van Trouw en arresteerden hem.
Na zijn arrestatie werd hij overgebracht naar Amersfoort. Arie is door de ontberingen
gestorven in Neuengamme op 11 januari 1945. Zijn grafligging is niet bekend. Bij de
naamsverandering van de Schoolstraat is deze als Rodenburgstraat naar hem vernoemd.
Zijn naam staat vermeld op het gedenkbord in de Grote Kerk te Overschie.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Rodenburg – Adrianus
Adres: Professor Bolklaan 30 te Overschie
Geboren: 20-03-1886 te Overschie
Overleden: 11-01-1945 – Concentratiekamp Neuengamme
H. Herweijer
H. Herweijer trad op januari 1930 in dienst van de gemeente
Overschie en was werkzaam op het Raadhuis. Hij woonde aan de
Van Oldenbarneveltstraat. Na de annexatie door Rotterdam in 1941
werd hem de functie van chef van de hulpsecretarie opgedragen,
waarna hij op 1 januari 1941 werd aangesteld als hoofdcommies in
dienst van de gemeente Rotterdam.
Vanuit zijn functie op de hulpsecretarie heeft Herweijer, samen
met fotograaf Frits Leeuwrik, vele ondergrondse werkers aan valse
documenten geholpen. Op 17 februari 1944 overleed hij aan een
ernstige ziekte. Door verraad kwam de SD hem een dag na zijn overlijden arresteren.
Mevrouw Herweijer toonde toen de overledene aan de SD-ers.
Tijdens een bijeenkomst in de Raadzaal van de hulpsecretarie Overschie is op 12
september 1946 zijn nagedachtenis in tegenwoordigheid van burgemeester Oud van
Rotterdam plechtig herdacht en geëerd.
24

Oorlogsjaren 1940-1945
– Verzet
Dirk Frederik van der Gaag
Dirk van der Gaag, geboren 28-09-1900, droeg op geduchte wijze zijn steentje bij aan het
verzet tegen de Duitsers. Hij was lid van de Raad van Verzet (R.V.V.) en maakte deel uit van de
Vliegende Colonne waarvan Dirk Visser onder de schuilnaam ‘Dirk. V.C.’ de leiding had.
Het voertuigenpark van de Vliegende Colonne, bestaande uit gestolen en beschikbaar
gestelde auto’s, kon door medewerking van de directeur van de Verenigde
Brandstoffenhandel in diens garage aan de Admiraliteitskade worden ondergebracht.
Vandaaruit werd menige ‘raid’ ondernomen, waar het
vervoer van voedsel en wapens een belangrijke plaats innam.
Als de auto voor het te vervoeren product
te gevaarlijk was, gebruikte men paard en
wagen met Dirk van der Gaag op de bok.
Dirk was ook een uitstekende chauffeur en
een moedige en geduchte verzetsstrijder
die het gevaar niet uit de weg ging’ Dirk
overleed op 28 november 1984.
Het Verzetsherdenkingskruis
Dirk Frederik van der Gaag ontving in 1980 het
Verzetsherdenkingskruis uit handen van Prins Bernhard.
Dirk Zandbergen
Dirk Zandbergen had een aannemingsbedrijf aan de Zweth.
Al in 1941 nam hij deel aan de Orde Dienst, tak Overschie
(O.D.). Hij was lid van de Geuzen* en werkte samen met
de diverse groepen die destijds het Overschiese verzet
uitmaakten. Dirk werd met name bekend door zijn inzet
om neergehaalde geallieerde piloten te helpen ontvluchten.
Door zijn organisatorisch talent en door het moedig
optreden van hem en zijn vele contacten in het verzet,
werden de ondergedoken piloten via de ‘pilotenlijn’ naar
het Zuiden, naar Zwitserland of Spanje en naar het Westen, via de ‘Engelandvaart’ naar
Engeland geloodst.
Aan het einde van de oorlog en tijdens en na de bevrijding was hij actief lid van het
Strijdend Gedeelte van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS-SG). Na de oorlog ontving hij
Britse en Amerikaanse onderscheidingen voor het helpen van de piloten. Hij kreeg die niet
voor één specifiek geval, maar voor zijn gehele inzet en
hulp aan geallieerde piloten.
Certificaat lidmaatschap
Nederlandsche
Binnenlandse Strijdkrachten
De Engelse onderscheiding
De Amerikaanse onderscheiding
* De Geuzen of het Geuzenverzet vormden een verzetsgroep in de Tweede Wereldoorlog. De groep ontstond al in mei 1940
onder leiding van de Schiedammer Bernard IJzerdraat (bron Wikipedia).
25

Oorlogsjaren 1940-1945
– Verzet
Art (Adrianus) van Dijk
Adri van Dijk woonde in Overschie en was bankwerker van
beroep. Hij maakte in Overschie deel uit van het verzet als lid van
een sabotagegroep. In 1944 was hij in Heerlen, ook daar maakte
hij deel uit van het verzet. Direct na de oorlog trad hij toe tot de
stoottroepen. Later emigreerde hij naar Canada, waar hij tot zijn
overlijden in 2012 woonde, samen met zijn vrouw Riet van Dijk-
Hoogerbrugge.
Adrianus van Dijk
Legitimatiebewijs Koninklijke Stoottroepen
“...de foto is gemaakt in Heerlen op het stadhuisplein vlak na de bevrijding. Zonder uniform werden we achter de Duitsers
aan gestuurd om een gedeelte van Heerlen te gaan bevrijden. lk zelf draag een witte helm...” (2 e van links Aad van Dijk)
Overschiers involved in the Resistance
Immediately after the occupation, Resistance groups sprang up all over the country and acts of
resistance took place on an individual basis. Various residents in Overschie also got involved, both
locally and nationally. Some also managed to flee to England and join the Dutch army in exile
there.
Above an overview of Overschieënaars involved in the national Resistance.
26

Oorlogsjaren –
Verzet in Overschie
Leeuwengarde
Vlak na de Duitse inval in 1940
vormden zich kleine paramilitaire
organisaties die zich tegen de
bezetter verzetten. Een daarvan
was de ‘Leeuwengarde’, die in de
herfst van 1940 in Rotterdam was
opgericht door Gerrit van As, een
employé van de rederij Wm. Müller
& Co. Gerrit woonde in Overschie
aan de Torenlaan 12. Begin 1942
Gerrit van As
Pieter van As
werd een aantal leden van de
verzetsgroep door de bezetter
opgepakt en gefusilleerd, waaronder Gerrit en zijn broer Piet van As. Vanuit Overschie
waren diverse inwoners betrokken bij het werk van de Leeuwengarde.
De leden van de Leeuwengarde die op 29 december 1942 werden gefusilleerd zijn
herbegraven in een gemeenschappelijk graf op de Algemene Begraafplaats Crooswijk te
Rotterdam. Gerrit van As werd er op 1 december 1945 herbegraven.
Het gemeenschappelijk graf van de Leeuwengarde:
Piet van As
Gerrit van As
25 januari 1899 4 october 1902
Cor J. Aubert
Jan Noordijk
9 juni 1909 15 december 1901
Joh. Faas
Frans v.d. Acker
1 januari 1910 3 februari 1917
Gefusilleerd 29 december 1942
Gemeenschappelijk graf van de Leeuwengarde op de Algemene
Begraafplaats Crooswijk Rotterdam
Jacob Lussenburg
Jacob Josua Lussenburg was Tabaksbewerker. Jacob Lussenburg
was lid van de Leeuwengarde. Hij werd door de SD op 9 april 1942
gearresteerd en veroordeeld. Hij overleed 6 februari 1945 in kamp
Mauthausen-Melk, Oostenrijk. Zijn naam staat vermeld op het
Nederlandse Monument in Mauthausen. De grafligging van Jacob is
niet bekend.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Lussenburg – Jacob Josua
Adres: Torenlaan 10 te Overschie
Geboren: 26-04-1913 te Rotterdam
Overleden: 06-02-1945 – Concentratiekamp Mauthausen
27

Oorlogsjaren –
Verzet in Overschie
Carel Otto Bierman
De Overschiese apotheker Carel Bierman kwam in 1941 door Cor Heykoop in contact met
‘De Leeuwengarde’, een van oorsprong Rotterdamse verzetsgroep met nogal veel aanhang
in Overschie.
Bierman was geen lid van de Leeuwengarde, maar hij verleende wel hand- en
spandiensten. Zo gaf hij adviezen over springstoffen en leverde hij materialen voor
springstoffen en licht ontvlambare stoffen voor het maken van bommen. De bommen
waren onder andere bestemd om schepen in de Rotterdamse haven tot zinken te brengen.
Waarschijnlijk door verraad werd hij tegelijk met Cornelis Heykoop, Anne Roest Crollius,
Jan Burg, Jacob Lussenburg en Arie van Dijk op 9 april 1942 gearresteerd; Gerrit van As
was al enkele dagen eerder gearresteerd.
Op 27 december 1942 werd over de leden van de Leeuwengarde gevonnist door het
Feldgericht. Een en twintig leden kregen de doodstraf, maar bij wijze van gratie werd van
acht van hen de doodstraf omgezet in vijftien jaar tuchthuisstraf.
Elf andere verdachten werden ‘Abgetrennt’ (afgescheiden, d.w.z. naar concentratiekampen
in Duitsland gezonden). Van As en Lussenburg kregen de doodstraf. Heykoop
kreeg vijftien jaar tuchthuisstraf en bracht de verdere oorlog door in Duitse gevangenissen
en concentratiekampen.
Carel Bierman werd Abgetrennt en bracht anderhalf jaar door als Sanitäter (hospik) in de
Duitse gevangenis aan de Gansstraat te Utrecht. De overige Overschieënaars verbleven
korte of langere tijd in Duitse
gevangenissen.
Bierman verbleef van 9 april
1942 tot 2 oktober 1943 in
de gevangenis en na zijn
vrijlating moest hij zich elke
week melden bij de SD in
Rotterdam.
De Overschiese Apotheek van Bierman
aan de Rotterdamse Rijweg
An overview of the Resistance
in and around Overschie
Leeuwengarde
Shortly after the German invasion in 1940, small paramilitary organisations formed to oppose the
occupying forces. One of these was the ‘Leeuwengarde’, which was founded in Rotterdam in the
autumn of 1940 by Gerrit van As. In early 1942, a number of members of the Resistance group were
arrested and shot by the occupying forces, including Gerrit and his brother Piet van As.
Other participants of the ‘Leeuwengarde’ were apothecary Carel Bierman and Jacob Lussenburg.
28

Oorlogsjaren –
Hulp aan Onderduikers
Hulp aan onderduikers door
Overschiese inwoners
Jaap Terlouw en Lena Terlouw- van Slijpe
Jaap en Lena Terlouw waren betrokken bij de Landelijke Organisatie voor
Hulp aan Onderduikers (L.O.). De verzetsnaam van Jaap was ‘Sjaak’; van
Lena ‘Saar’. De familie Terlouw uit de Schoolstraat (nu Rodenburgstraat)
heeft in de oorlog voor velen een belangrijke rol gespeeld in het overleven
van de oorlog. Er werden onderduikers geholpen met onderdak, transport en
voedselbonnen.
Sjaak en Saar waren betrokken bij diverse verzetsactiviteiten. Als tuinman
beschikte hij over een handkar, die voor het verzet in Overschie van grote
betekenis is geweest. Wapens, piloten, bonkaarten en kranten van de
ondergrondse pers zijn onder zijn tuingereedschappen naar de bestemde
plaatsen vervoerd.
Saar heeft een tijd lang een gewonde piloot verzorgd in de schuur achter hun
huis met de hulp van dokter Roest Crollius als arts. Door de
huisartsenstaking heeft zij een Joodse collega van dokter De Graaf, die
daar ondergedoken was, overgenomen en onderdak verleend.
Op 29 september 1983 is Lena Terlouw door de burgemeester van
Hoogblokland, Hoornaar en Noordeloos M.A.A. (Maarten) Schakel
het Verzetskruis opgespeld. Een tweede Verzetskruis werd postuum
uitgereikt aan haar in 1964 overleden man. Een emotioneel gebeuren dat
door haar op 82-jarige leeftijd zeer op prijs werd gesteld.
Brief geschreven door Prins Bernhard,
Bevelhebber Nederlandse Strijdkrachten
‘Bij het uittreden uit den actieven
dienst bij de Binnenlandsche
Strijdkrachten, is het mij een behoefte
U langs dezen weg mijn erkentelijkheid
en mijn dank uit te spreken voor de
toewijding en de belangrijke diensten,
welke U ten behoeve van ons land
hebt betoond. Ik hoop, dat U ook in
de toekomst met dezelfde toewijding
Uwe diensten aan het Nederlandsche
volk ten nutte zult kunnen maken.
Mijn beste wenschen voor Uw verdere
levensloop mogen U vergezellen. Was
getekend Prins Bernhard.’
29

Oorlogsjaren –
Hulp aan Onderduikers
Willem van Slijpe
Willem van Slijpe was een zwager van Gerard Bertou en Willem
Terlouw. Zij waren alle drie actief in het verzet. Willem hielp
onderduikers.
Een gedeserteerde Nederlandse SS-er die bij Willem van Slijpe was
ondergedoken, heeft hem verraden. Toen deze SS-er bij een controle
in Schiedam gevangen werd genomen, heeft hij zijn onderduikadres
genoemd.
Willem is begraven op het Nederlands Ereveld Hamburg. Zijn naam staat vermeld op het
gedenkbord in de Grote Kerk in Overschie.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Slijpe van – Willem
Adres: Kleinpolderkade 25 te Overschie
Geboren: 12-11-1894 te Lekkerkerk
Overleden: 15-11-1944 te Hamburg
Karel J.I. Angermille
Geboren: 17-02-1909
Overleden: 10-12-1994
Karel Angermille was directeur van de Glimfabriek aan de
Schiedamseweg (later Overschieseweg).
Hij richtte al kort na de Februaristaking in 1941 de Overschiese tak
van de Orde Dienst (OD) op, samen met Douwe Lap (08-09-1887
– 22-05-1960), ex marinier, badmeester van het zwembad aan de
Wouwerlaan. Na de oprichting in maart 1945 van de Binnenlandse
Strijdkrachten (BS) trad een deel van de OD Overschie toe tot de BS.
Karel Angermille werd commandant van de 6 e Compagnie ‘Bewakings Troepen’ (BS-BT),
belast met o.a. ordehandhaving en bewaking van gevangenen. Douwe Lap was zijn adjudant
en pelotonscommandanten waren Spitter, Van der Boon en Ter Huerne.
In 1946 ontvingen Angermille en Lap een beeld, aangeboden door de leden van de 6 e
compagnie der BS-BT als blijk van waardering voor de samenwerking gedurende de
bevrijding in 1945.
Karel Angermille tijdens
de oorlogsjaren en een foto
van het beeld
30

Oorlogsjaren –
Hulp aan onderduikers
Jaap van de Sande
Jaap van de Sande was eigenaar en herbergier van de bekende 17 e eeuwse dorpsherberg
‘De Vergulde Koetswagen’ in de Dorpsstraat. Gedurende de Duitse bezetting heeft hij
het Joodse gezin P. Kreeft en Truusje Kreeft met hun twee kinderen in zijn huis onderdak
verleend, waardoor zij gespaard bleven voor de vernietigingskampen.
Hun twee kinderen werden ondergebracht bij de nonnen in de Maria Magdalena
Stichting, toentertijd een tehuis voor ongehuwde moeders, aan de Rotterdamse Rijweg.
Zowel Jaap van der Sande als de Maria Magdalena Stichting namen daarmee grote risico’s.
Jaap heeft hier nooit over willen praten, ook niet na de oorlog.
De Vergulde Koetswagen
Sylvia van de Sande (2 jaar) met één van de Joodse kinderen (1,5 jaar)
op het plaatsje achter De Vergulde Koetswagen.
P. Kreeft en Truusje Kreeft
Jaap van der Sande op latere leeftijd
Help by residents of Overschie
to people in hiding
Various inhabitants of Overschiese were actively involved in helping people in hiding.
31

Oorlogsjaren –
Hulp aan onderduikers
‘De Schans’, een buurtschap gelegen aan Oudedijkse Schiekade, hoek Oude Kleiweg
was ten tijde van de oorlog een levendige, kleine buurt aan de Rotterdamse Schie. Het
buurtschap lag vlakbij een aan de Rotterdamse Schie gelegen industrieterrein, een van de
oudste industrieterreinen van Rotterdam en omgeving. Aan de Schans was vroeger een
pontje voor de oversteek - heen en terug - naar de Kleinpolderkade en de Schansweg, aan
de andere kant van de Schie.
Rotterdamse Schie nabij De Schans met de meubelfabriek OMV
In dit buurtschap werden op verschillende plekken onderduikers verborgen.
Oude Kleiweg 5
De bewoners van het huis aan de Oude Kleiweg 5, de heer Baartman en zijn dochter,
hebben vanaf 1942 tot aan de bevrijding 8 Joodse onderduikers veilig onderdak geboden.
In geval van onraad was er een slim protocol van afspraken om te waarschuwen en
de onderduikers tijdig te verbergen. Daarbij waren de hulp in de huishouding, Jannie
Vollemans-van Kralingen en haar ouders die om de hoek woonden, nauw betrokken.
Oude Kleiweg 7
Ook de bewoners van Oude Kleiweg 7, de heer C. Reitsma en zijn vrouw Truus Reitsma -
Kooymans, hielden tijdens de oorlog 3 onderduikers in hun huis en 2 onderduikers in een
meubelfabriek op het naastgelegen industrieterrein verborgen.
De geschiedenis verhaalt niet of de buren van elkaars onderduikers wisten.
Truus Reitsma - Kooymans
People in hiding at the Schans
‘De Schans’, a hamlet located at Oudendijkse Schiekade, at the corner with Oude Kleiweg, was a
lively, small neighbourhood on the Rotterdam Schie during the war. The hamlet was close to an
industrial area located on the Rotterdamse Schie, one of the oldest industrial areas in Rotterdam
and its surrounding areas. There used to be a ferry at the Schans for the crossing - there and back -
to the Kleinpolderkade and the Schansweg, on the other side of the Schie.
People in hiding were hidden in various places in this hamlet.
32

Oorlogsjaren – De rol van de
Overschiese huisartsen
Nederlandse artsen moesten zich in 1943 verplicht aansluiten bij de door de bezetter
ingestelde Nederlandse Artsenkamer. Aangespoord door de verzetsorganisatie van de
artsen, Medisch Contact, verklaart in maart 1943 een groot deel van de artsen afstand te
doen van hun bevoegdheden. Symbolisch wordt deze actie getoond door het weghalen
van het woord arts op de borden bij de praktijk en op de recepten.
In Overschie waren alle huisartsen op verschillende wijze actief betrokken bij het verzet.
Dokter W.A. Oudshoorn was een voorman van Medisch Contact. In het voorjaar van 1943
coördineerde hij het verzet in Overschie tegen de landelijk verplichte registratie bij de
Artsenkamer. Dokter A. Roest Crollius had banden met de ‘Leeuwengarde’.
Het huisartsenechtpaar De Graaf hield, ten tijde van het collectieve protest tegen de
registratie bij de Artsenkamer, in 1943 twee Joodse onderduikers in huis verborgen. Toen
dokter en mevrouw De Graaf zelf moesten onderduiken, werden de onderduikers in
allerijl naar een veiliger plek overgeplaatst. Later in het jaar vond één van hen een veilig
onderkomen bij de familie Terlouw aan de Rodenburgstraat 37.
Het huisartsenechtpaar De Graaf-Hoedemaker
bij hun 25-jarig artsenjubileum in 1962.
De heer D. van den Berg (links op de foto),
secretaris van de wijkraad Overschie, spreekt
hen toe.
Als reactie op het verzet werden dokter Oudshoorn en dokter Roest Crollius in juni
1943 gearresteerd en overgebracht naar kamp Amersfoort. Dokter Bremer en het
artsenechtpaar De Graaf konden nog op tijd onderduiken. De oprichters van Medisch
Contact onderhandelden met de hoogste Duitse medici in Nederland over de vrijlating
van de artsen. Deze onderhandelingen resulteerden in de afspraak dat na betaling van
een boete de meeste artsen na enkele dagen of weken vrijgelaten werden en weer konden
terugkeren naar hun woonplaats.
Zo niet dokter Oudshoorn, hij bracht de rest van de oorlog door in concentratiekampen:
Amersfoort, Vught, Dachau en Dora. Hij werd in april 1945 bevrijd door Amerikaanse
troepen en terug in Overschie nam hij zijn praktijk weer op. In 1983 ontving Oudshoorn
uit handen van Prins Bernhard het Verzetskruis. Dokter Oudshoorn overleed op 28 juni
1986.
Dokter Oudshoorn met
daarnaast de afbeelding van
het door hem ontvangen
Verzetskruis
33

Oorlogsjaren – De rol van de
Overschiese huisartsen
Noodkreet huisartsen mei 1945
Aan het einde van de ‘Hongerwinter’, het was al in mei 1945, deden de huisartsen van
Overschie een beroep op het InterKerkelijk Bureau (IKB) om gezamenlijk de allerergste
nood te lenigen. Hieronder de afbeelding met een gedeelte van hun noodkreet, destijds als
pamflet verspreid.
Over dokter Hoffmann, één van de ondertekenaars en waarschijnlijk de opvolger van
dokter Bremer, heeft het museum helaas geen informatie.
Officiële erkenning van het I.K.B. werk te Overschie (reproductie fotograaf Frits Leewrik)
Ook op andere wijze ondersteunden de Overschiese artsen het verzet. Dokter De
Graaf schreef bijvoorbeeld onderstaande verklaring dat Piet Snaathorst mogelijk aan
tuberculose leed. Een broer van Piet was enige jaren daarvoor aan tuberculose overleden
en een zus werd voor de aandoening in een sanatorium verpleegd. Piet stond zelf onder
controle van het consultatiebureau.
Dit soort verklaringen hielpen vaak om onder Arbeidseinsatz of andere diensten
voor de Duitsers uit te komen. De Duitsers hadden namelijk een panische angst voor
besmettelijke ziekten.
De verklaring van dokter De Graaf voor Piet Snaathorst
The Doctors’ Resistance
The GPs in Overschie were all active in the Resistance.
34

Oorlogsjaren –
Dwangarbeid
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in Duitsland op grote schaal burgers uit bezette
gebieden tot dwangarbeid gedwongen. Via de Arbeitseinsatz werden mensen gedwongen
ingezet om de productie in Duitsland in landbouw en industrie op peil te houden toen
een groot deel van de mannelijke bevolking van Duitsland werd ingezet als militair. Een
deel van de dwangarbeiders werd ook ingezet voor werkzaamheden aan projecten in
Nederland. Ook een aantal Overschiese inwoners werd tewerkgesteld door de Duitse
bezetter. Hoeveel dat er waren, is niet bekend.
Arend van der Marel
Arend van der Marel was in de oorlogsjaren werkeloos. Hij
werd als dwangarbeider tewerkgesteld in Hoek van Holland.
Na het bombardement op de stuwdammen te Bremen werd hij
tewerkgesteld in Bremen, waar hij ook overleed. Zijn vrouw bleef
met drie kinderen achter in Overschie.
Arend ligt begraven op het Nederlands Ereveld te Bremen-
Osterholz. De naam van Arend van der
Marel staat vermeld op het gedenkbord
in de Grote Kerk te Overschie.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Marel van der – Arend
Adres: Oude Kleiweg 61 te Overschie
Geboren: 08-05-1904 te Overschie
Overleden: 23-06-1944 te Bremen Stadtkreis
Cor en Gerard de Bruin
Cor de Bruin was de twee jaar oudere broer van Gerard de Bruin, die
in Duitsland was ingezet door de Arbeidseinsatz. Ook Cor was door
de Arbeitseinsatz in Duitsland terechtgekomen, maar het is niet
bekend of hij op 11 november 1944 tijdens de razzia’s opgepakt is of
reeds eerder naar Duitsland werd gezonden.
In München verbleef Cor in een barak aan de Trudizeigerstrasse
44 Ost. Hij werkte er bij Speer. Cor en Gerard hadden kennelijk
contact met elkaar. München en Au in der Allertau lagen beide in de
deelstaat Beieren, maar hoe hun contacten liepen is niet bekend. Er
is wel bekend dat Gerard verlof kreeg de jaarwisseling van 1944-1945 bij zijn broer Cor in
München door te brengen.
Verlofbewijs van Gerard de Bruin
om zijn broer te bezoeken.
Forced labour
During World War II, civilians from occupied territories were coerced into forced labour on a large
scale in Germany. Through the Arbeitseinsatz, people were forced to maintain agricultural and
industrial production in Germany since a large part of Germany’s male population was deployed
in fighting. Some of the forced labourers were also used for work on projects in the Netherlands. A
number of Overschie inhabitants were also employed by the German occupiers.
35

Oorlogsjaren –
Tuin van Bos
De Tuin van Bos: Het kleinste
gevangenkamp van Rotterdam
Achter de Torenlaan, tussen de Torenlaan en de Delfshavense Schie, waar anno 2022
het tennispark Overdeschie ligt, lag ooit de grote parkachtige tuin van Bos. Er was een
tennisbaan, een zwembad, een paardenstal en een bomvrije bunker.
Bos was een rijke groothandelaar in fruit, Hij was van Joodse afkomst en zag het gevaar
van het nazidom aankomen en vertrok vóór de oorlog naar de Verenigde Staten.
In 1940 nam de Duitse Sicherheitsdienst (SD) de tuin in beslag ais recreatieoord voor SDers.
De tuin werd onderhouden door politieke gevangenen en Joden die gevangen zaten
op het politiebureau Haagseveer. Ze gingen dagelijks onder bewaking van Nederlandse
politieagenten met de tram naar het Marconiplein en verder lopend via de Abraham van
Stolkweg naar de Torenlaan.
Gevangenkamp “De Tuin van Bos”
aan de Torenlaan. Gevangenen en
bewakers met van links naar rechts
staand: Verkade, Corbet, Vonk
(bewaker) en Kaptein (Verkade en
Kaptein waren niet Joods). Zittend:
Van de Wolff, T. Nederlof (bewaker),
Bezooijen, Peper en Meijer de Wolf.
De foto is genomen in de zomer van
1944. Verkade en Kaptein zijn later
vrijgelaten.
Gerard Johan Bertou
Alvorens naar Amerika te vertrekken stelde de heer Bos,
groothandelaar in fruit, Gerard Bertou aan als beheerder van zijn
tuin, de zogenaamde ‘Tuin van Bos’. Bertou ging toen in het huis
van Bos aan de Torenlaan wonen. Hij was beheerder vanaf eind
1939 tot aan zijn arrestatie op 15 november 1940.
De Tuin van Bos was inmiddels gevorderd door de Duitse SD.
Bertou wilde levensmiddelen uit de schuilkelder op de tuin halen
ten gunste van de bewoners van Overschie. Hij werd betrapt en
gearresteerd.
Na een verblijf in de concentratiekampen in Vught en Sint
Michelsgestel, werd hij in 1944 naar het concentratiekamp Dachau gevoerd, waar hij op
29 april 1945 werd bevrijd door Amerikaanse troepen. Op 23 mei 1945 werd Bertou met
nog 53 medegevangenen, door de Overschiese groep Broers/Padt terug naar Nederland
gebracht. Gerard Bertou kwam de geleden ontberingen niet meer te boven en overleed op
10 februari 1946.
Zijn naam staat vermeld op het gedenkbord in de Grote Kerk in Overschie.
The Garden of Bos: stage of war dramas
The smallest prison camp in Rotterdam.
Behind Torenlaan, between Torenlaan and Delfshavense Schie, where the Overschie tennis court is
now located, the large park-like garden of Bos once stood. There was a tennis court, a swimming
pool, a horse stable and a bomb-proof bunker.
In 1940 the German Sicherheitsdienst (SD) confiscated the garden as a recreation place for SD
people. The garden was maintained by political prisoners and Jews who were imprisoned at
Haagseveer police station. They took the tram daily to the Marconiplein under the supervision of
Dutch police officers and continued on the Abraham van Stolkweg to Torenlaan.
36

Oorlogsjaren –
Zeemanspot
Zeemanspot februari 1941 - mei 1945
De ‘Zeemanspot’ was een landelijk fonds dat tijdens de oorlog in het leven werd geroepen
als steun voor de vrouwen van zeevarenden. Nederlandse zeevarenden konden door de
oorlogssituatie niet terugkeren naar Nederland. De achtergebleven vrouwen moesten
rondkomen van een karige toelage van de bezetter, die geen enkel belang had om zorgplicht
te hebben voor deze groep Nederlanders. Ze probeerden integendeel juist druk uit te
oefenen op de zeevarenden met het radioprogramma ‘Radiogroeten aan de zeelieden’.
De oprichting van het fonds Zeemanspot werd mogelijk door een inventieve financiering
op basis van waardeloze waardepapieren en het inwisselen van ongeldige bankbiljetten.
De verkregen fondsen werden niet alleen gebruikt om de vrouwen en hun gezinnen te
ondersteunen, maar ook voor de financiering van de illegaliteit en het verzet.
De steun aan deze families was een maatschappelijke noodzakelijkheid. Ook in Overschie
werd een comité ingesteld, eerst bestaande uit vier personen, later verminderd tot drie.
Natuurlijk moest illegaal gecollecteerd worden bij sympathisanten, een arbeid die tot het
einde van de oorlog in stand is gehouden.
Ook in Overschie waren betrokken bewoners actief voor de Zeemanspot. Het is
onvoldoende bekend hoeveel bewoners actief waren, hoeveel gezinnen geholpen werden
en hoe deze hulp geregeld werd. Enkele namen van Overschieënaars die actief waren:
• Willem Frederik Teerds en Jannetje Teerds-Mecher
• Gerrit van Bijsterveld en Johanna Cornelia van Bijsterveld-Muller
• Jan Rodenburg
• Martinus Johannes Kreuger
Gedenkbord van de Zeemanspot, uitgereikt aan de betrokkenen bij dit initiatief
Sailor’s Pot
February 1941 - May 1945
The “Sailor’s Pot” was a vital fund created during the war to support seafarers’ female family
members. How many seafarer women had to make ends meet from the meager allowance that
the occupying forces gave them? What interests did the Germans have in supporting our sailors’
female family members? Hardly anyone could be said to have benefitted from their misery, as the
wives and family sitting at home exerted pressure on the seafarers, as the radio programme “Radio
greetings to the sailors” tried to do.
So support for these brave women was imperative. A committee was also set up in Overschie, first
consisting of four people, later reduced to three. It was of course necessary to collect illegally from
sympathisers, a task which continued until the end of the war.
37

Oorlogsjaren –
Schaarste en repressie
De vordering van de
Overschiese luidklokken
Het requireren der kerkklokken te Overschie op 1-12-1942
De luidklokken van de Nederlands Hervormde Kerk en van de Rooms Katholieke Sint
Petrus’ Banden Kerk werden op 1 december 1942 door de Duitsers gevorderd. De bronzen
klokken werden uit de torens getakeld en weggevoerd om omgesmolten te worden tot
grondstof voor de Duitse oorlogsindustrie die op volle toeren draaide.
De afbeelding toont het ontvangstbewijs van een luidklok van de NH kerk uitgeschreven
door de ‘Rüstingsinspektion Niederlande’. Afmeting en gewicht werden keurig vermeld
evenals de aannemer die het takelwerk uitvoerde. Uiteraard was het een waardeloos
papiertje want voor de inbeslagname werd geen enkele vergoeding betaald.
Ontvangstbewijs inbeslagname klokken
Waar de klokken van de Nederlands Hervormde Kerk terecht zijn gekomen is niet bekend,
maar hoogstwaarschijnlijk zal de klok wel zijn omgesmolten. Over de klok van de Rooms
Katholieke Kerk deed een onduidelijk en vreemd verhaal de ronde.
De klok werd per schuit naar Duitsland vervoerd. De schipper moest via de Noord en de
Nieuwe Merwede naar het oosten varen, maar bij Dordrecht is hij op een of andere manier
in de Biesbosch terecht gekomen. Daar schijnt zijn schuit slagzij te hebben gemaakt en is
de klok van het dek in het water gegleden.
Er is nog gedregd naar de klok, maar hij werd niet teruggevonden. De schipper wist
ook niet meer precies de plek aan te wijzen waar de klok in de diepte verdween. Zoeken
had geen enkele zin meer. Was het domme pech van de schipper of, zoals ook werd
gefluisterd, sabotage? Hoe dan ook, de klok was voorgoed verdwenen.
The claim of the Overschie bells
The bells of the Dutch Reformed Church and of the Roman Catholic Saint Petrus Banden Church
were requisitioned by the Germans on December 1st, 1942. The bronze bells were lifted from the
towers and taken away to be melted into raw material for the German war industry which was
functioning at top speed.
38

Oorlogsjaren –
Jodenvervolging
De Duitse overheid en het leger hebben voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog op
grote schaal in Duitsland en in de door Duitse troepen bezette landen op systematische
wijze Joodse inwoners vervolgd. Deze Jodenvervolging staat bekend als de Holocaust,
de doelstelling van Nazi-Duitsland om de Joden te deporteren en systematisch te
vermoorden. Als Jood werden personen beschouwd die geboren zijn uit een Joodse
moeder of personen die tot het Jodendom zijn bekeerd en die niet tot een andere religie
horen.
Maatregelen tijdens Duitse bezetting
De Duitse bezetters begonnen vrijwel direct met het nemen van maatregelen tegen Joden.
Zo werden in november 1940 de joodse ambtenaren ontslagen. In 1941 kreeg iedereen
een identificatieplicht met een persoonsbewijs, voor de Joden was op het persoonsbewijs
een grote J gestempeld. Daarnaast werd, voor de uitvoering van de Duitse maatregelen
betreffende de Joodse inwoners, een Joodse Raad ingesteld.
Op 19 mei 1941 nam de top van het Duitse Reichskommissariat Niederlande (Arthur Seyss-
Inquart en zijn vier Generalkommissare) het besluit dat alle Joden uit Nederland zouden
moeten verdwijnen. Hun totale vermogen zou onder leiding van de Generalkommissar für
Finanz und Wirtschaft als sluitstuk van de uitplundering van de Joden worden gevorderd
om de operatie te betalen. De Joden zouden dus hun eigen deportatie moeten betalen.
Er kwamen steeds meer discriminerende maatregelen tegen Joden. Zo werd in 1941
de Nederlandsche Kultuurkamer opgericht voor kunstenaars, waarvan Joden geen lid
mochten worden, zodat ze hun beroep ook niet meer mochten uitvoeren. Vanaf zondag
3 mei 1942 moesten alle Joden in Nederland een Jodenster gaan dragen. In 1942 werden
joodse mannen opgeroepen om naar werkkampen te gaan. Later dat jaar ging de Duitse
bezetter over op de laatste fase: deportatie en moord. Joden werden voor ‘werkverruiming’
naar Duitsland gestuurd. Kamp Westerbork diende daarvoor als doorvoerkamp. De
Joodse Raad kreeg een rol in het bepalen van vrijstellingen; een rol die niet zonder kritiek
werd uitgevoerd.
Gefaseerde aanpak
Niet alle joden werden direct naar het oosten afgevoerd. Het was voor joden in eerste
instantie mogelijk een ‘Sperre’ – vrijstelling – in het paspoort te krijgen. Gemengd
gehuwden en werknemers in oorlogs- of andere belangrijke industrieën waren vrijgesteld.
Vanaf 1943 werden alle overige joden in Nederland weggevoerd naar Westerbork en
vandaar verder. Grootschalige razzia’s, met name in Amsterdam, werden door de Duitse
bezetter uitgevoerd om alle joden op te pakken en weg te voeren.
Vervolging Joodse inwoners van Overschie
Ook in Overschie werden Joodse inwoners vervolgd en opgepakt. Dat gebeurde
voornamelijk in het Nooddorp. Na het bombardement op Rotterdam was er grote
behoefte aan woningen en als een van de oplossingen werden op verschillende plekken
in Rotterdam wijken met noodwoningen ontwikkeld. Ook in het toen nog zelfstandige
Overschie werd in de polder Zestienhoven een dergelijk wijk gebouwd. Bij het
bombardement verloren veel Joodse inwoners hun woning en een aantal van hen kreeg
een nieuwe woonplek in het Overschiese Nooddorp. Uiteindelijk woonden er in het
Nooddorp meer dan vijftig Joodse bewoners.
Met onderstaand beperkt en exemplarisch overzicht geven we hen een gezicht.
Persecution of Jews in Overschie
Before and during World War II, the German government and army systematically persecuted
Jewish inhabitants in Germany and other occupied countries. This Jewish persecution is known as
the Holocaust. Jewish residents were also prosecuted and arrested in Overschie.
With the limited details below, we seek to give them a face.
39

Oorlogsjaren –
Jodenvervolging
Louis de Leeuwe
Louis de Leeuwe woonde met zijn gezin in het Nooddorp. In oktober 1942 is hij opgepakt
en weggevoerd. Op 23 oktober 1942 is hij door de Sicherheitsdienst (S.D.) gefusilleerd
in kamp Amersfoort te Leusden. Louis ligt begraven op een onbekende locatie op de
Nederlands-Israëlische Begraafplaats te Amersfoort.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Leeuwe de, Louis
Adres: Landzichtstraat 17 te Nooddorp Overschie
Geboren: 20-09-1900 te ’s Gravenhage
Overleden: 23-10-1942 – Kamp Amersfoort Leusden
Foto van het gezin De Leeuwe (zonder
vader Louis) met van links naar rechts
Barend (5 jaar), Joseph (2 jaar), moeder
Gezina de Leeuw-de Jong (35 jaar),
Philip (3 jaar) en Sientje Rika (7 jaar).
Gezina de Leeuwe – de Jong
Gezina de Leeuwe-de Jong woonde met haar man en kinderen
in het Nooddorp. In mei 1943 werd Gezina met haar kinderen
opgepakt door de Duitsers. De buren van de familie de Leeuwe,
de familie Blom, wilden het jongste kind, Joseph, achterhouden,
maar Gezina kon hem niet achterlaten.
Op 18 mei 1943 werden Gezina en de kinderen vanuit Loods 24 in
Rotterdam weggevoerd. Na een tocht van 3 dagen werden ze op
21 mei 1943 omgebracht in de gaskamers van vernietigingskamp
Sobibor.
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Leeuwe de - Jonge de, Gezina
Adres: Landzichtstraat 17 te Nooddorp Overschie
Geboren: 10-12-1907 te Assen
Overleden: 21-05-1943 – Concentratiekamp Sobibor
Roosje Koster en haar familie
Voor de Tweede Wereldoorlog woonden in de binnenstad van Rotterdam veel Joodse
mensen. Na het gruwelijke bombardement van 14 mei 1940 zochten zij een goed
heenkomen. In de nieuw opgetrokken woningen van ‘Landzicht’ vonden daarvan meer
dan 50 Joodse mensen een nieuwe woning.
Aan de Schielandstraat 36 vonden Salomon Koster, zijn vrouw Eva van Leeuwen en
hun twee kinderen Roosje (of Rachel) en Herman een woning. Roosje en haar broertje
gingen op school aan de Parallelstraat. Op een klassenfoto uit 1941 van de Savornin
Lohmanschool zie je haar zitten. Ze deed aan alles mee. In het poëziealbum van haar
vriendinnetje Nellie de Krijger uit de Grote Werfstraat schreef ze een gedichtje.
Lang zou het niet duren. Begin oktober 1942 reed een overvalwagen van de gevreesde
Sicherheitsdienst (SD), waarvan ook enkele Overschiese politieagenten deel uitmaakten,
door de Schielandstraat. Ze pakten het gezin Koster op. Op de brug bij de Grote Werfstraat
zwaaide Roosje nog naar haar vriendinnetje. Ze zouden elkaar nooit meer zien. Al op
19 oktober 1942 werden Eva en haar kinderen Roosje en Herman in de gaskamers van
Auschwitz omgebracht. Roosje was nog maar tien jaar oud. Vader Salomon werd pas
later op transport gesteld en moest nog een lijdensweg door allerlei kampen meemaken
voordat hij in maart 1944 de dood vond.
Tragisch genoeg schreef hij op dezelfde datum van 19 oktober 1942 vanuit de cel in Bureau
Haagseveer nog aan een familie in de Schielandstraat: ‘Maandag gaan we op transport. De
behandeling is hier heel goed en correct.’
40

Oorlogsjaren –
Jodenvervolging
De kaart van Salomon Koster
De tekst van de kaart van Salomon Koster aan een familie in de Schielandstraat:
Beste Jan,
Wij zijn naar ’t Haagseveer gebracht en maken ’t goed en gaan Maandag op transport. Behandeling is
hier heel goed en correct. Geef U dat bericht ook door aan mej. D Leeuw en fam. Koene en al de anderen
menschen. Nu lui verder de allerhartelijkste groeten aan allen van ons allen en tot een spoedig weerzien.
S. Koster
Roosje in haar schoolklas
Beste Nellie,
Ik wens U heel Uw leven
De ware rust des harten
En dat gij nooit geniet
Veel onheil rampen smarten
Dat gij in heel uw huis
Door God gezegend wordt
En dat gij nimmer meer
Met onheil wordt bezocht
Leef gij in ongeluk
Dat zal mijn hart bezwaren
Maar neemt gij toe in deugd
Dat zal mij vreugde baren
Ik wens u voor ’t laatst
Hetgeen U dierbaar is
En dat gij nooit geniet
Een eeuwige droefenis
Je schoolvriendin
Roosje Koster
Het gedicht van Roosje in het poëziealbum van vriendin Nellie de Krijger
Stichting Oorlogsgraven (S.O.)
Koster – Rachel Roosje
Adres: Schielandstraat 36 te Nooddorp Overschie
Geboren: 22-01-1932 te Rotterdam
Overleden: 19-10-1942 – Concentratiekamp Auschwitz Oswiecim
41

Oorlogsjaren –
Jodenvervolging
Henriëtte Drielsma-van Straaten
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Drielsma-Straaten van – Henriette
Geboren: 29-06-1901 te Rotterdam
Overleden: 24-09-1942 – Concentratiekamp
Auschwitz Oswiecim
De familie Drielsma met in het midden,
met kind op de arm, Henriette Drielsma
Benjamin Hessel Drielsma
Benjamin Drielsma was apotheker van beroep
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Drielsma - Benjamin Hessel
Adres: West-Sidelinge 296 te Overschie
Geboren: 29-11-1901 te Rotterdam
Overleden: ?-01-1943 – Midden Europa
Benjamin Hessel Drielsma met zijn 2 oudste dochters
Henri Drielsma
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Drielsma – Henri
Adres: West-Sidelinge 296 te Overschie
Geboren: 10-03-1926 te Bandung
Overleden: ?-01-1943 – Midden Europa
Jaqueline Bertha Rosa Drielsma
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Drielsma – Jaqueline Bertha Rosa
Adres: West-Sidelinge 296 te Overschie
Geboren: 03-02-1933 te Batavia
Overleden: 24-09-1942 – Concentratiekamp Auschwitz Oswiecim
Jaqueline Bertha Rosa fietsend over de stoep van de West-Sidelinge
Dalphine Anja Jennifer Drielsma
Oorlogsgravenstichting (O.G.S.)
Drielsma – Dalphine Anja Jennifer
Adres: West-Sidelinge 296 te Overschie
Geboren: 19-06-1939 te Rotterdam
Overleden: 24-09-1942 – Concentratiekamp Auschwitz Oswiecim
42

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Joodse inwoners Overschie omgekomen
tijdens de Tweede Wereldoorlog
Het is onbekend hoeveel Joodse inwoners de vervolging hebben overleefd.
Naam Geboortejaar en -plaats Adres in Overschie Datum en plaats overlijden
Blankensteijn van Philip 24-02-1886 te Ouderkerk a/d IJssel Burgemeester Wijnaendtslaan 306 15-10-1944 Auschwitz
Blankenstein van Hester 03-04-1869 te IJsselmonde Burgemeester Wijnaendtslaan 306 15—10-1942 Auschwitz
Cantor - Ossendrijver Sara 26-08-1902 te Rotterdam Rhijnsburgstraat 27 21-05-1943 Auschwitz
Cantor Samuel 18-07-1900 te Rotterdam Rhijnsburgstraat 27 30-09-1942 Auschwitz
Cohen - Naarden Leentje 16-10-1921 te Rotterdam Schielandstraat 38 30-09-1943 Auschwitz
Cohen Abraham 12-11-1917 te ???? Schielandstraat 38 30-09-1943 Auschwitz
Drielsma Antoinette Elizabeth 21-10-1930 te Rotterdam West Sidelinge 296 24-09-1942 Auschwitz
Drielsma Benjamin Hessel 29-11-1901 te Rotterdam West Sidelinge 296 ? -01-1943 Midden-Europa
Drielsma Carolien Marianne 15-06-1933 te Bandung West Sidelinge 296 24-09-1942 Auschwitz
Drielsma Dalpine Anja Jennifer 19-06-1939 te Rotterdam West Sidelinge 296 30-09-1942 Auschwitz
Drielsma Henri 10-03-1933 te Bandung West Sidelinge 296 01-1943 Midden Europa
Drielsma Jaqueline Bertha Rosa 03-02-1933 te Batavia West Sidelinge 296 24-09-1942 Auschwitz
Drielsma van Straaten Henriëtte 29-06-1901 te Rotterdam West Sidelinge 296 24-09-1942 Auschwitz
Geus de Margaretha 12-11-1927 te Rotterdam Landzichtstraat 38 09-08-1943 Auschwitz
Geus de Simon Johannes 13-05-1933 te Rotterdam Landzichtstraat 38 09-08-1943 Auschwitz
Kar van der - Grootkerk Sientje 24-05-1885 te Rotterdam Schielandstraat 9 16-08-1942 Auschwitz
Kar van der Arend 24-02-1889 te Amsterdam Schielandstraat 9 30-09-1942 Auschwitz
Koster - van Leeuwen Eva 04-07-1908 te ???? Schielandstraat 36 19-10-1942 Auschwitz
Koster Herman 24-08-1934 te Rotterdam Schielandstraat 36 19-10-1942 Auschwitz
Koster Rachel (Roosje) 22-01-1932 te Rotterdam Schielandstraat 36 19-10-1942 Auschwitz
Koster Salomon 02-01-1909 te ???? Schielandstraat 36 31-03-1944 Midden Europa
Lavino Casper 18-07-1876 te Rotterdam Landzichtstraat 5 05-11-1942 Auschwitz
Lavino Henriëtte 01-07-1902 te Rotterdam Landzichtstraat 5 09-11-1942 Auschwitz
Lavino Reintje 07-12-1899 te Rotterdam Landzichtstraat 5 09-11-1942 Auschwitz
Lavino Vely Sara 10-09-1870 te Rotterdam Landzichtstraat 5 09-11-1942 Auschwitz
Leeuwe de - Jonge de Gezina 10-12-1907 te Assen Landzichtstraat 17 21-05-1943 Sobibor
Leeuwe de Barend 03-10-1937 te Rotterdam Landzichtstraat 17 21-05-1943 Sobibor
Leeuwe de Joseph 24-01-1941 te Rotterdam Landzichtstraat 17 21-05-1943 Sobibor
Leeuwe de Louis 20-09-1900 te Amsterdam Landzichtstraat 17 23-10-1942 kamp oud Leusden
Amersfoort
Leeuwe de Philips 25-8-1939 te Rotterdam Landzichtstraat 17 21-05-1943 Sobibor
Leeuwe de Sientje Rika 22-02-1936 te Rotterdam Landzichtstraat 17 21-05-1943 Sobibor
Leons Abraham 28-08-1897 te Rotterdam Verlaatstraat 14 02-11-1942 Mauthausen
Levi Esther 14-06-1932 te Rotterdam Delflandstraat 15 09-08-1942 Auschwitz
Levi Mozes 02-07-1895 te Rotterdam Verlaatstraat 18 06-03-1944 Auschwitz
Levy Dwinger Johanna 17-10-1902 te Rotterdam Delflandstraat 15 19-08-1942 Auschwitz
Levy Joseph 17-06-1926 te Rotterdam Delflandstraat 15 31-10-1942 Auschwitz
Levy Willem 15-05-1895 te Rotterdam Delflandstraat 15 19-08-1942 Auschwitz
Naarden Barendse Engeltje 22-01-1896 te Amsterdam Schielandstraat 38 19-10-1942 Auschwitz
Naarden Jonas 09-06-1893 te Amsterdam Schielandstraat 38 31-03-1944 Auschwitz
Posner Abraham 06-07-1930 te Rotterdam Verlaatstraat 26 19-10-1942 Auschwitz
Posner- Dam van Sientje 22-02-1890 te Arnhem Verlaatstraat 26 19-10-1942 Auschwitz
Posner Hartog 19-02-1891 te Rotterdam Verlaatstraat 26 19-10-1942 Auschwitz
Posner Herman 15-03-1928 te Rotterdam Verlaatstraat 26 19-10-1942 Auschwitz
Posner Israël 07-07-1921 te Rotterdam Verlaatstraat 26 30-09-1942 Auschwitz
Samuel Ernst 08-09-1895 te Rotterdam Prins Mauritssingel 57 26-02-1943 kamp Vught
Samuel- Tuteur Ida 18-04-1864 te Rotterdam Prins Mauritssingel 57 19-02-1943 Auschwitz
Sanders Meyer 28-02-1876 te Rotterdam Landzichtstraat 30 30-04-1943 Sobibor
Schielaar Jacob 24-01-1890 te Rotterdam Rhijnsburgstraat 28 23-03-1944 Auschwitz
Schielaar- Leeuw de Jansje 23-04-1896 te Rotterdam Rhijnsburgstraat 28 15-10-1944 Auschwitz
Sitters – Jacob Christina 20-03-1912 te Rotterdam Landzichtstraat 16 05-08-1942 Auschwitz
Sitters Barnard 14-01-1915 te Den Bosch Landzichtstraat 16 30-09-1942 Auschwitz
Sitters Joel 14-07-1941 te Rotterdam Landzichtstraat 16 05-08-1942 Auschwitz
Sitters Levie Simon 07-03-1940 te Rotterdam Landzichtstraat 16 05-08-1942 Auschwitz
Sitters Rebecca 01-03-1936 te Rotterdam Landzichtstraat 16 05-08-1942 Auschwitz
Stad David 02-05-1888 te Rotterdam Landzichtstraat 23 09-11-1942 Auschwitz
Stad Maria 21-02-1924 te Rotterdam Landzichtstraat 23 30-09-1942 Auschwitz
Stad Salomon 18-06-1922 te Rotterdam Landzichtstraat 23 09-11-1942 Auschwitz
Stad Stam van der Jetje 04-12-1887 te Rotterdam Landzichtstraat 23 09-11-1942 Auschwitz
Viool Drees Henriette 30-01-1886 te Rotterdam Rhijnsburgstraat 32 19-10-1942 Auschwitz
Viool Josua 06-07-1885 te Rotterdam Rhijnsburgstraat 32 19-10-1942 Auschwitz
Wolf de Antonia 01-08-1924 te Rotterdam Landzichtstraat 38 30-09-1942 Auschwitz
Wolf de Israël 30-11-1921 te Rotterdam Landzichtstraat 38 30-09-1942 Auschwitz
Wolf de Sluis van der Susanne 15-10-1893 te Middelburg Landzichtstraat 38 30-09-1942 Auschwitz
Jewish residents of Overschie who
died during World War II
Deported and deceased Jewish residents of Overschie
43

Oorlogsjaren –
Schaarste en repressie
Hongerwinter
De Hongerwinter van 1945 heeft ook in Overschie gevolgen gehad. Uit een verslag vanuit
de Hulpsecretarie Overschie blijkt dat er 42 overlijdensaangiften zijn gedaan met als
doodsoorzaak ‘uitputting of honger’. Mogelijk ligt dit aantal hoger omdat er ook in
Rotterdam of elders Overschiese slachtoffers zijn gevallen.
Het verslag vermeldt verder dat de meeste slachtoffers zijn gevallen onder de ‘kleine
luyden’, maar bijzonder genoeg zijn er ook onder meer welgestelden doden te betreuren,
met name oudere personen.
Bijzonder is de dood van een alleenstaande oudere man in het Nooddorp die onder een
hoop vodden gestorven was en waarvan het lijk 12 dagen boven aarde heeft gestaan,
omdat er niemand was die zich iets van het voorval aantrok.
De overledenen waren voornamelijk ouden van dagen en hulpbehoevenden. Aan de
ondervoeding stierven ook enkele kinderen; de ouders hadden simpelweg niet de
beschikking over voldoende voedsel.
Verklaring van de hulpsecretarie Overschie van de Gemeente Rotterdam over de gevolgen van de Hongerwinter voor
Overschie
The Winter of Hunger
The 1945 Winter of Hunger also had an impact on Overschie. A report from the Assistant Secretary
of Overschie shows that 42 deaths were registered with the cause of death being “exhaustion or
hunger”. This number may be higher because there were also victims in Rotterdam and elsewhere.
The report further states that most of the victims fell under the “kleine luyden,“ (working class)
category, but strangely enough, there are also affluent deaths, especially older people.
What is notable is the death of a single elderly man in the Emergency Village who died under a pile
of rags and whose corpse remained unburied for 12 days, because no one knew him.
The deceased were mainly elderly people and those in need. Some children also died from
malnutrition; the parents simply did not have enough food.
44

Overschie in de oorlogsjaren
1940-1945
Aantallen inwoners van Overschie waarvan bekend is dat ze zijn
omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog 1940-1945
Omgebrachte Overschiese Joodse mensen 62
Gefusilleerd of omgekomen in concentratiekamp 18
Gesneuveld in meidagen - 10-15 mei 1940 6
Omgekomen burgers bij gevechten mei 1940 18
Omgekomen zeevarenden van koopvaardij en marine 7
Omgekomen bij Duitse Arbeitseinsatz 23
Doodgeschoten tijdens hongertochten 1
Omgekomen ergens in Nederland bij luchtaanvallen 5
Vermiste burgers 3
Omgekomen bij bombardement op Rotterdam 1
Verdronken door verduisteringsmaatregelen 3
Geliquideerd door verzet 2
Omgekomen in dienst van Duitse leger 12
Geregistreerde (van gemeentewege) slachtoffers van de hongerwinter 42
TOTAAL OMGEKOMEN 203
Alle vermelde aantallen zijn indicaties en kunnen niet met zekerheid vastgesteld worden.
Het aantal omgekomen Duitse soldaten in Overschie is onbekend.
Als militair gesneuveld in Nederlands-Indië 1) 8
1) Inclusief de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog - Militaire Acties van 1947 tot 1949
Overschie in the war years 1940-1945
Number of inhabitants of Overschie who died during
the Second World War 1940-1945
Jewish people killed .......................................................62
Executed or killed in concentration camp .................................... 18
Killed between 10th - 15th May 1940 ........................................ 6
Civilians killed in fighting May 1940 ....................................... 18
Seafarers and merchant navy killed .......................................... 7
Killed in German Arbeitseinsatz ............................................23
Shot dead whilst looking for food .............................................1
Killed somewhere in the Netherlands in air strikes ............................. 5
Missing civilians. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Killed in the bombing of Rotterdam ...........................................1
Drowned by blackout measures ............................................. 3
Eliminated by opposition ................................................... 2
Killed in the service of the German army ..................................... 12
Died of hunger in the Winter of Hunger, according to doctor ................... 42
TOTAL DEATHS .........................................................203
All numbers stated are indications and cannot be determined with any certainty.
The number of German soldiers killed in Overschie is unknown.
Soldiers in the Dutch East Indies 1) .......................................... 8
1) Including the Indonesian War of Independence of 1947 - 1949
45

Bevrijding
Intocht van de Canadese
militairen – 5 mei 1945
Na vijf zware oorlogsjaren wordt Overschie op 5 mei 1945 bevrijd door Canadese
militairen. In de periode na de bevrijding worden in diverse delen van Overschie
bevrijdingsfeesten en -optochten georganiseerd.
Een van de manschappen van Headquarter 1st Canadian Infantry Division. Het cijfer op zijn baretgesp en voorop de Jeep
betekent: Defence and Employment Platoon (peloton).
Canadese Brencarrier voor de RK Sint Petrus’ Bandenkerk op de driesprong Overschiese Dorpsstraat – Delftweg –
Zestienhovensekade.
Liberation
After five heavy war years, Overschie was liberated on May 5th, 1945 by Canadian soldiers. In
the period after the Liberation, liberation parties and parades are organised in various parts of
Overschie.
Intocht van de Canadezen – 5 mei 1945
De heer A. van der Laan, die woonde aan de rand van Overschie bij het plassengebied,
behoorde tot de eerste Overschieënaars die de Canadezen zagen binnentrekken. Zijn vader
was tewerkgesteld in Duitsland, zijn twee broers waren ondergebracht bij familie buiten
Overschie en hij zelf moest voor zijn zieke moeder en zichzelf zorgen. Hij moest ook aan
eten zien te komen en op 5 mei ging hij tevergeefs alle boeren en tuinders in de omgeving
af voor eten. Terugkerend van zijn wanhopige tocht om aan voedsel te komen, zag hij
plotseling een Brencarrier met Canadese soldaten over de Rijksweg rijden. Als een dolleman
vloog hij met nog een aantal anderen naar hen toe. Daar kreeg hij met gulle hand chocola,
biscuits en ook sigaretten. Ongekende rijkdommen en daarvoor kon niets teruggedaan
worden. Totdat een van de aanwezigen aarzelend ‘It’s a long way to Tipperary’ inzette. De
aanwezigen vielen hem bij en ook de Canadezen zongen krachtig mee.
Intocht Canadese Brencarrier over Rijksweg 13
The Arrival of the Canadians - May 5th, 1945
46

Bevrijding
De grote Bevrijdingsoptocht
In augustus 1945 werd in Overschie een grote Bevrijdingsoptocht gehouden. De optocht
trok door het gehele dorp met groepjes verklede kinderen, kinderen met hun zondagse
kleren aan en vaak getooid met oranjesjerp.
In de stoet reden versierde voertuigen mee, voor zover die tenminste niet tijdens de oorlog
door de Duitsers ‘gevorderd’ waren. Op de foto het versierde paard en wagen van de Buurt
Vereeniging Schiewijk in de Terpstraat bij het toenmalige kantoor van de Gasfabriek.
Onderstaand een impressie van het grote bevrijdingsfeest in juli 1945.
❶
❹
❷
❺
❸
❻
1. Versierde paard en wagen in de Terpstraat
2. Bevrijdingsoptocht Saenredamplein
3. Bevrijdingsfeest in de Terpstraat (op de achtergrond de huizen van de Burg. Bosstraat)
4. Bevrijdingsfeest Saenredamplein
5. Bevrijdingsfeest Julianastraat
6. Bevrijdingsfeest Oranjeplein op 7 juli 1945 met vlaggenvendel van Joop de Jong.
The great Liberation procession
In August 1945 a large Liberation procession was held in Overschie. The parade went through the
entire village with groups of dressed up children, children with their Sunday clothes, often adorned
with orange sashes.
47

Nederlands-Indië
Overschie en Nederlands-Indië
Naast de oorlog in Nederland zelf was ook het – toen nog - overzeese gebiedsdeel
Nederlands-Indië betrokken bij de oorlog door de inval van Japan. Door de alliantie tussen
Japan en Duitsland werd een groot deel van de wereld betrokken in de oorlog. Een aantal
Overschiese inwoners raakte daarbij als militair of burger betrokken.
Overschie and the Dutch East Indies
In addition to the war in the Netherlands itself, the overseas territory of the Dutch East Indies was
also involved in the war, invaded as it was by Japan. The alliance with Germany therefore involved
the entire world in the war. A number of residents of Overschie were involved as military or civilians.
Marinus Pieter van Vliet
Geboren: 20 februari 1902 te Overschie
Marinus Pieter van Vliet verongelukte op 29 mei 1941 tijdens een
vlucht met het marinevliegtuig T-14 van Soerabaja naar Australië.
Het vliegtuig stortte neer vanwege sabotage. Marinus Pieter van
Vliet begon zijn loopbaan als stuurman bij de koopvaardij. Hij was
officier-zeewaarnemer der 2 e klasse bij de Koninklijke Marine te
Den Helder. Daarna was hij theeplanter bij de
Handelsvereniging Amsterdam (HVA) op Sumatra.
In 1939 heeft hij zich in Nederlands-Indië weer
aangemeld bij de marineluchtvaartdienst.
De ouders van Marinus Pieter, Cornelis van Vliet en Soetje Beukenkamp,
hadden een boerderij aan de Oost-Sidelinge.
Grafligging: Begraafplaats Kembang Koening te Soerabaja
Decoraties:
Na de oorlog werd hem postuum het Oorlogsherinneringskruis
toegekend.
Jacob Post
Oorlogsherinneringskruis
Geboren: 7 juni 1922 te Delft
Overleden: 19 juni 1944 op de Indische Oceaan aan boord van de S.S.
Garoet van de Rotterdamse Lloyd
De S.S. Garoet (7118 Ton) was een der oudste schepen van de
Rotterdamse Lloyd. Op 11 juni 1944 vertrok de Garoet vanuit Goa
naar Durban. Acht dagen later (19 juni) werd het schip onverwachts
getroffen door twee torpedo’s afgevuurd door de Duitse onderzeeër
U-181. Het schip werd vol getroffen en zonk zo snel dat slechts
enkele opvarenden zich wisten te redden.
Grafligging: zeemansgraf
De naam van Jacob Post staat vermeld op het gedenkbord in de Grote Kerk te Overschie.
S.S. Garoet – archief Nedlloyd
48

Nederlands-Indië
Militaire acties Nederlands-Indië –
Onafhankelijkheidsoorlog Indonesië
Na de beëindiging van de oorlog in Europa door de capitulatie van Duitsland in mei
1945 capituleerde op 15 augustus 1945 ook Japan en was de Tweede Wereldoorlog
op 2 september 1945 officieel ten einde. Direct daarna startte de Indonesische
Onafhankelijkheidsoorlog, waarin Nederlandse militairen werden ingezet om de
onafhankelijkheidswens te bestrijden. Deze strijd eindigde op 11 augustus 1949. Een
aantal Overschiese inwoners werd als militair uitgezonden naar Nederlands-Indië.
Military actions Dutch East Indies
- Independence War Indonesia
After the end of the war in Europe with the surrender of Germany in May 1945, Japan also surrendered
on August 15th, 1945 and World War II officially ended on September 2nd, 1945. Immediately after
this, the Indonesian War of Independence, known in the Netherlands as the “Politionele acties”,
started. A number of Overschie inhabitants were involved in this struggle for independence.
Arie Speelman
Geboren: 15 mei 1917 te Rotterdam
Arie Speelman werd op 1 februari 1937 bij de Koninklijke
Landmacht, bij de 1 e Compagnie Geneeskundige Troepen, buiten
tegenwoordigheid ingelijfd als gewoon dienstplichtige van de
lichting 1937 uit de gemeente Overschie onder nummer 231 en op
dato met uitstel van eerste oefening.
Op 1 juni 1938 werd hij bestemd voor de opleiding tot reserve
officier van gezondheid. Bij reorganisatie overgegaan naar Bataljon
Geneeskundige Troepen. Op 16 augustus 1938 kwam hij in werkelijke dienst tot eerste
oefening als korporaal met uitstel van het onvervuld gedeelte der eerste oefening tot na
het afleggen van het artsexamen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij met groot verlof
terug in Overschie. In 1942 moest hij onderduiken omdat hij actief betrokken was bij het
verzet in de organisaties van Vrij Nederland en later Trouw.
Op 1 augustus 1945 wordt hij benoemd en aangesteld tot Reserve officier van
gezondheid der tweede klasse (K.B. d.d.30 augustus 1945, nr. 47) en vertrekt
daarna via Engeland naar Nederlands-Indië. Op 18 mei 1946 overlijdt Arie
Speelman ten gevolge van een ontploffing van een landmijn te Semarang.
Decoraties:
Postuum het Ereteken toegekend voor Orde en Vrede met de gesp 1946.
Pieter Poelman
Geboren: 18 mei 1927 te Rotterdam
Pieter Poelman wordt op 1 juli 1947 ingelijfd bij de Koninklijke
Landmacht, bij het 5 e Regiment Infanterie, als gewoon dienstplichtige
van de lichting 1947 uit de gemeente Rotterdam onder nummer 3288.
Hij vertrekt op 17 december 1947 per MS ‘Zuiderkruis’ en komt op 16
januari 1948 aan in Nederlands-Indië. Op 20 januari 1949
is Pieter Poelman overleden te Bantoel ten gevolge van een
schot door het hoofd. Op 22 januari 1949 wordt hij ter aarde
besteld te Bantoel.
Decoraties:
Postuum machtiging verleend tot het dragen van het Ereteken voor Orde en
Vrede.
49

Oorlogsmonumenten
Overschie
In Overschie zijn na de oorlog op verschillende plaatsen monumenten opgericht ter
nagedachtenis aan de slachtoffers. Hieronder een overzicht.
World War II memorials in Overschie
After the war, monuments were erected in various places in Overschie in memory of the victims.
See the overview below.
Nederlands Erehof op Begraafplaats Hofwijk aan de Delftweg
Op Begraafplaats Hofwijk is ter nagedachtenis aan gesneuvelde Nederlandse militairen,
niet uit Overschie afkomstig, een erehof ingericht. De erehof herbergt de graven van
acht Nederlandse militairen. Op elk graf is een helm geplaatst. De identieke grafstenen
zijn aangebracht in een halfronde gedenkmuur. In het midden van de muur is een
natuurstenen offerschaal aangebracht. Achter de muur bevindt zich een hoge heg. Voor
het monument is een plantsoen in de vorm van een halve cirkel aangelegd. Het ontwerp is
van Henk Sutterland sr. en is op 12 oktober 1940 onthuld.
Tekst
Op de grafstenen staan de namen,
geboorte- en sterfdata van de militairen
aangegeven.
Symboliek
De schaal staat symbool voor het offer
dat het verzet heeft gebracht.
De Steen aan De Zweth
Langs het water van De Zweth, oostelijk van de A13 ter hoogte van het viaduct aan de
Schieveensedijk, ligt een granieten gedenksteen met plaquette ter nagedachtenis van 2
gesneuvelde Nederlandse militairen. Het monument is onthuld op 17 augustus 1945.
De tekst op de plaquette luidt:
‘op 12 mei 1940
zijn alhier gevallen
j. gouweleeuw
schiedam
3 pel.4-3-r.h.
m. v.d. have
zierikzee
3 pel 4-3-r.h.’.
Oorlogmonument
Saenredamplein
Op het Saenredamplein is ter
herinnering aan de tijdens de
Tweede Wereldoorlog omgekomen
Overschiese inwoners een
monument geplaatst. Het
ontwerp is van Henk Sutterland
jr.. In schooljaar 2018-2019 is het
monument geadopteerd door CBS
Het Podium.
Vorm en materiaal
Het oorlogsmonument is een zuil van Travertin, bekroond door een bronzen schaal.
50

Oorlogsmonumenten Overschie
Monument Gevallenen Begraafplaats
Overschiese Dorpsstraat
Op de oude Algemene begraafplaats achter de Overschiese
Dorpsstraat is in 2011 op initiatief van Museum Overschie
een monument opgericht voor alle gevallenen uit Overschie
zonder bekend graf. Het monument, ‘Flower of Life’ is een
ijzersculptuur naar een ontwerp van Onno Kroes.
Herdenkingen
Jaarlijks organiseert Stichting Comité 4 mei Overschie de herdenking van de in de Tweede
Wereldoorlog en latere oorlogen en militaire uitzendingen overleden slachtoffers,
waaronder de Overschiese slachtoffers. Over de dag verspreid worden bij de diverse
monumenten herdenkingen gehouden. Voorafgaand aan de centrale herdenking om
20.00 uur op het Saenredamplein wordt een herdenkingsbijeenkomst gehouden in de
Grote Kerk.
Commemorations
Every year on May 4th, the Overschiers who died in World War II are commemorated. Throughout
the day memorials are held at the various monuments. A commemoration meeting will be held in
the Grote Kerk prior to the central commemoration at 8 pm on Saenredamplein.
51

Monument Nederlands-Indië
Indië-monument Grote Kerk
Op 13 maart 1999 is in de Grote Kerk een Indië-monument opgericht ter nagedachtenis
aan de Nederlandse militairen uit Overschie die in de Tweede Wereldoorlog in
Nederlands-Indië en tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog zijn omgekomen.
Vorm en materiaal
Het ‘Indië-monument’ in Overschie bestaat uit twee gegraveerde plaquettes van glas op
een houten blok. Op de linkerplaat is het wapen van de Nederlandse leeuw aangebracht.
De rechterplaat biedt een overzicht van de namen van de omgekomen Overschiese
militairen.
Teksten
De tekst op de linkerplaat luidt:
‘NEDERLANDS-INDIË
1941-1950’.
De tekst op de rechterplaat luidt:
‘GEDENK IN UW GEDACHTEN
DAT ZIJ HUN LEVEN GAVEN
M.P. VAN VLIET
20-02-1901 / 26-05-1941
SOERABAYA – KEMBANG KUNING
A. SPEELMAN
15-05-1917 / 18-05-1946
SEMARANG
J. DE BRUIN
28-10-1920 / 21-02-1947
MEDAN
L. VAN VLIET
23-08-1925 / 25-10-1947
SOEKABOEMI
G. DIAMANT
23-04-1926 / 05-01-1948
SOEMEDANG
A.A. v.d. WAAL
15-03-1915 / 21-03-1949
KATANG
A. PAAUWE
21-02-1927 / 01-08-1949
POERBOLLINGO
P. POELMAN
18-05-1927 / 20-01-1949
BANTOEL
52

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Inhoudsopgave
Overschie in de Tweede Wereldoorlog 1940 - 1945...................................................... 1
Inleiding.................................................................................................................. 1
Verantwoording......................................................................................................... 2
Oorlogsvoorbereiding............................................................................................. 3
De mobilisatie........................................................................................................... 3
Overschiese Burgerwacht............................................................................................... 4
Oorlog en gevechten mei 1940................................................................................. 5
Overschie in de Frontlinie.............................................................................................. 5
De Duitse inval in Nederland......................................................................................... 5
Gevechtshandelingen in en rond Overschie......................................................................... 6
De balans opgemaakt.................................................................................................. 8
Het verhaal van een bijzondere Nederlandse soldaat............................................................. 9
Overzicht omgekomen militairen...................................................................................10
Overzicht omgekomen burgers....................................................................................... 11
Overschiese burgerslachtoffers........................................................................................ 11
Overschieënaars elders in Nederland bij gevechtshandelingen gesneuveld...................................13
Oorlog en gevechten – Engelandvaarders.................................................................15
Engelandvaarders: Overschiese militairen vertrokken naar Engeland........................................15
Bombardement op Rotterdam en de gevolgen voor Overschie...................................17
Gevolgen voor Overschie..............................................................................................17
Bouw Nooddorp........................................................................................................17
Annexatie................................................................................................................18
Oorlogsjaren 1940-1945 – Verzet.............................................................................19
Verzet in soorten en maten............................................................................................19
Overschiese militairen betrokken bij gevechten in mei 1940 en later bij het verzet.........................19
Overschieënaars betrokken bij het landelijk verzet - omgekomen personen................................. 20
Overschieënaars betrokken bij het landelijk verzet - overlevenden.............................................21
Oorlogsjaren – Verzet in Overschie........................................................................ 24
Leeuwengarde.......................................................................................................... 27
Oorlogsjaren – Hulp aan Onderduikers................................................................. 29
Hulp aan onderduikers door Overschiese inwoners............................................................. 29
Oorlogsjaren - De rol van de Overschiese huisartsen................................................ 33
Oorlogsjaren - De rol van de Overschiese huisartsen............................................................ 33
Noodkreet huisartsen mei 1945.................................................................................... 34
Oorlogsjaren – Dwangarbeid................................................................................................... 35
Oorlogsjaren – Tuin van Bos.................................................................................................... 36
De Tuin van Bos: Het kleinste gevangenkamp van Rotterdam............................................... 36
Oorlogsjaren – Zeemanspot................................................................................... 37
Zeemanspot februari 1941 - mei 1945............................................................................ 37
Oorlogsjaren – Schaarste en repressie.................................................................... 38
De vordering van de Overschiese luidklokken.................................................................... 38
Oorlogsjaren – Jodenvervolging............................................................................. 39
Joodse inwoners Overschie omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog.................................... 43
Oorlogsjaren – Schaarste en repressie.................................................................... 44
Hongerwinter.......................................................................................................... 44
Overschie in de oorlogsjaren 1940-1945.................................................................. 45
Aantallen inwoners van Overschie waarvan bekend is dat ze zijn omgekomen............................ 45
Bevrijding............................................................................................................ 46
Intocht van de Canadese militairen - 5 mei 1945.............................................................. 46
De grote Bevrijdingsoptocht......................................................................................... 47
Nederlands-Indië.................................................................................................. 48
Overschie en Nederlands-Indië...................................................................................... 48
Militaire acties Nederlands-Indië – Onafhankelijkheidsoorlog Indonesië.................................. 49
Oorlogsmonumenten Overschie............................................................................ 50
Herdenkingen...........................................................................................................51
Monument Nederlands-Indië................................................................................. 52
Inhoudsopgave........................................................................................................ 53
Alfabetische namenindex............................................................................................ 55
53

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Content
The Second World War 1940-1945............................................................................. 1
Source..................................................................................................................... 2
Preparation for war................................................................................................. 4
Mobilisation............................................................................................................. 4
Overschie in the Frontline........................................................................................ 8
Combat operations in and around Overschie...................................................................... 8
Hugo Desire Rijhiner................................................................................................... 9
List of soldiers died....................................................................................................10
List of civilians died................................................................................................... 11
Overschie civilian victims.............................................................................................13
Overschiers killed in combat elsewhere in the Netherlands......................................................14
England sailors: Overseas soldiers who left for England............................................16
Bombing of Rotterdam and the consequences for Overschie..............................................18
Consequences for Overschie...........................................................................................18
Emergency Village Build..............................................................................................18
Annexation..............................................................................................................18
Overschiers involved in the Resistance.................................................................... 26
An overview of the Resistance in and around Overschie........................................................ 28
Help by residents of Overschie to people in hiding....................................................31
People in hiding at the Schans...................................................................................... 32
The Doctors' Resistance........................................................................................ 34
Forced labour............................................................................................................................... 35
The Garden of Bos: stage of war dramas......................................................................... 36
Sailors' Pot........................................................................................................... 37
The claim of the Overschie bells..................................................................................... 38
Persecution of Jews in Overschie............................................................................ 39
Jewish residents of Overschie who died during World War II................................................. 43
The winter of Hunger............................................................................................ 44
Overschie in the war years 1940-1945...................................................................................... 45
Liberation..................................................................................................................................... 46
The arrival of the Canadians - May 5th, 1945................................................................. 46
The great Liberation procession..................................................................................... 47
Military actions Dutch East Indie - Independence War Indonesia............................... 49
World War II Memorials in Overschie..................................................................................... 50
Commemorations......................................................................................................51
Memorial Dutch East Indie.................................................................................... 52
Content.................................................................................................................. 53
Alphabetical Name Index............................................................................................ 55
54

OVERSCHIE IN DE TWEEDE
WERELDOORLOG - 1940-1945
Alfabetische index personen
Naam
Paneel
Aardse, A. ..................................24
Angermille, K.J.I. ............................30
As, G. van ...............................27, 28
As, P. van ..................................27
Baartman .................................32
Bak .......................................22
Baumann, J.C. ..........................6, 7, 17
Berg, D. van den ............................33
Berg, H. van den ............................ 15
Bertou, G.J. ................................36
Beukenkamp, S. ............................48
Bierman, C.O. ..............................28
Bijsterveld, G.C. van ......................22, 37
Bijsterveld-Muller, J.C. ......................37
Bremer ....................................33
Bruin, C. de ................................35
Bruin, G. de ................................35
Bruin, J. de .................................52
Burg, J. ....................................28
Cohen, Ch. .................................23
Diamant, G. ................................52
Dijk, A. van ................................26
Dijk, A. van ................................28
Dijk-Hoogerbrugge, M. van ..................26
Drielsma, B.H. ..............................42
Drielsma, D.A.J. .............................42
Drielsma, H. ...............................42
Drielsma, J.B.R. .............................42
Drielsma-van Straaten, H. ...................42
Gaag, D.F. van der ..........................25
Gouweleeuw, J. .............................50
Graaf, de ..................................33
Groen, C. ...................................11
Haase, J.C. .................................22
Hart, J.A. ‘t ................................20
Have, M. v.d. ...............................50
Heeseman, W.A. ............................ 14
Herweijer, H. ...............................24
Heykoop, C. ................................28
Hoffmann .................................34
Hofland, K. ................................ 16
Hooft, C. van der ...........................20
Hoogerwerf, F. ............................. 13
Jol, G.Z. ....................................23
Jong, C. de ..................................6
Karreman, V. ............................... 21
Klapwijk, J. ................................ 13
Kooij, van der ...............................11
Koster, H. ..................................40
Koster, R. ...............................40, 41
Koster, S. ..................................40
Kreeft, P. .................................. 31
Kreeft, T. .................................. 31
Kreuger, M.J. ...............................37
Krijger, N. de ............................40, 41
Kroes, O. ................................... 51
Lagendijk, J.A. ..............................20
Leeuwe, L. de ...............................40
Leeuwe-de Jong, G. de ....................... 41
Leeuwen, E. van ............................40
Leeuwrik, F. ................................24
Lussenburg, J.J. ..........................27, 28
Marel, A. van der ...........................35
Marel, J. van der ............................ 12
Ockers, A.E. ................................ 21
Olden, H. .................................. 19
Oudshoorn, W.A. ............................33
Paauwe, A. .................................52
Peters, A. .................................. 19
Poelman, P. .............................49, 52
Post, J. ....................................48
Reitsma, C. ................................32
Reitsma-Kooymans, T. ......................32
Rijhiner, H.D. ...............................9
Rodenburg, A. ..............................23
Rodenburg, A. ..............................24
Rodenburg, J. ..............................37
Roest Crollius, A. ........................28, 33
Rossen, A. van ...............................6
Sande, J. van der ............................ 31
Santing, E. ................................. 12
Seyss Inquart ..............................39
Slijpe, W. van ..............................30
Snaathorst, D. ...............................6
Snaathorst, P. ..........................1, 2, 34
Snijders, A. ................................. 12
Speelman, A. ............................49, 52
Speelman, A. Bzn. ............................7
Sponeck, Graf von .........................6, 8
Stad, E. ....................................23
Teerds, W.F. ................................37
Teerds-Mecher, J. ...........................37
Terlouw, J. ..............................29, 37
Terlouw-van Slijpe, L. .......................29
Veenendaal, J.J. ..............................4
Vliet, C. van ................................48
Vliet, L. van ................................52
Vliet, M.P. van ..........................48, 52
Vollemans-van Kralingen, J. ..................32
Waal, A.A. v.d. ..............................52
Weekhout, E. ............................... 12
Zandbergen, D. .............................25
Zeelenberg, H. .............................. 16
Zie ook de overzichten met namen op pagina 10 (omgekomen militairen), pagina 11 (omgekomen burgers) en
pagina 43 (omgekomen Joodse inwoners).
55