Roots Vogelmagazine 2 Najaar 2023 - Inkijkexemplaar

NAJAAR 2023, € 5,75
MAGAZINE
Kijkers:
tips voor onderhoud
Interview:
vertaler Ger Meesters
Vogeltrek:
verrassingen
+ hotspots
RONDJE LESBOS
10 topsoorten op 1 eiland
DE RAAF
Alles over een
miskend genie
VOGELFOTOGRAFIE
Zeevogels & zeebenen
NEDERLAND ZWANENLAND
5 soorten in detail
EXCENTRIEKELINGEN
Gek gedrag verklaard

ADOBESTOCK
6 VOGELMAGAZINE

GETTY IMAGES
FASCINERENDE
De rentree van de raaf
SLIMMERIK
Het imago van de raaf is door de eeuwen heen regelmatig
gekanteld. Vaak overheerste een negatieve reputatie en in
Nederland werd de raaf dan ook compleet verjaagd. Na
een herintroductie krabbelt de imposante vogel weer op.
TEKST DANIËL MULDER
RAAF [Corvus corax]
Lengte: 54 tot 76 cm.
Herkenning: grote vogel, verenkleed
lijkt inktzwart, maar heeft een groene
tot blauwpaarse glans. Zware en
dikke snavel die licht is gekromd.
De snavel is bovenop voor meer dan
50 procent bedekt met veren. Let
ook op de ‘losse’ veren bij de keel.
Vlucht: ongeveer formaat van
een buizerd, kruisvormig uiterlijk.
De wigvormige staart is het beste
kenmerk in vlucht.
Geluid: een rijk repertoire aan
geluiden, maar de rauwe en diepe
keelklank ‘kroa-kroa’ is het vaakst
te horen. De raaf is de grootste
zangvogel van de Lage Landen.
Nest: is breed en plat. Vaak in de
kruin van een naaldboom, maar ook
hoogspanningsmasten zijn geliefde
plekken voor het nest. Het broeden
begint tussen half februari en begin
maart. De raaf legt 4 tot 6 eieren.
Voedsel: alleseter; van insecten en
vruchten tot vogeleieren en kleine
zoogdieren. Maar bovenal een aaseter
die, zeker in de winter, profiteert van
de beschikbaarheid van dierkadavers.
Leefgebied: bijna overal in Europa.
In Nederland en België met name in
uitgestrekte bosgebieden.
Voorkomen in de Lage Landen:
schaarse broedvogel die jaarlijks een
lichte toename vertoont van circa
5 procent. Vorig jaar waren in
Nederland ongeveer 140 broedparen.
WWW. MAGAZINE.NL 7

ADOBE STOCK
ADOBE STOCK
10 VOGELMAGAZINE

Raven hebben een
spanwijdte van circa
120 tot 130 cm en wegen
gemiddeld 1,2 kg. Het
mannetje is gemiddeld
iets zwaarder dan
het vrouwtje
SCOTLAND: THE BIG PICTURE/NPL
Wolvenvogel
Raven worden vaak in de buurt van wolven
gezien, niet voor niets worden ze wolfbirds
genoemd. Dat ze samenwerken bij het
vinden van prooien blijkt uit onderzoek
in nationaal park Yellowstone in Amerika.
Maar hoe zit dat in Nederland? Werken
de Veluwse raven en de Nederlandse
wolven ook samen?
De Ravenwerkgroep Nederland, Sovon
Vogelonderzoek Nederland, Wageningen
University & Research en ARK Rewilding
onderzoeken dit en hebben raven voorzien
van een gps-zender. “Het onderzoek loopt
nog,” zegt Hans de Vos Burchart, voorzitter
van de Ravenwerkgroep Nederland, “maar
we kunnen niet met zekerheid zeggen
dat de Nederlandse raven de wolven op
prooien wijzen. Wat we wel zeker weten, is
dat raven elkaar informeren over rust- en
slaap plekken en als er ergens iets te eten
valt. Dat noemen we de raven-tamtam.
Maar een directe link tussen wolf en raaf
hebben we nog niet gevonden.”
STAFFAN WIDSTRAND/NPL
WWW. MAGAZINE.NL 11

ZOEK DE
VERSCHILLEN
Vier soorten snippen
In de loop van het najaar trekken veel snippen door Nederland en België.
Vooral watersnippen en houtsnippen, maar ook bokjes en heel af en toe
een poelsnip. Hoe houd je deze soorten uit elkaar?
TEKST NILS VAN DUIVENDIJK FOTO’S AGAMI
Zeer brede goudgele
banen op de rug
Groenpaarse
weerschijn
Donkere kruinstreep
Korte snavel
Poten grijsachtig
tot vleeskleurig
BOKJE
De kleinste van de vier snippen
en tevens de snip met de lichtste
ondervleugel, mede veroorzaakt
door de witte oksel. Het bokje
heeft een iets rondere vleugeltop
dan de andere snippen en een relatief
korte snavel. Vliegt bij
verstoring meestal pas op het
laatste moment op en duikt vaak
meteen weer in. Zwijgzaam.
14 VOGELMAGAZINE

WATERSNIP
Deze middelgrote snip heeft
een zeer lange, rechte snavel
en korte, groene poten. Hij
foerageert vaak in groepen,
soms tot 100+ stuks. Vliegt
op in snelle kantelvlucht, luid
roepend. In vlucht zijn op
de ondervleugels de witte
vleugelbanen goed zichtbaar.
Lange snavel
Wangstreep
witter dan
wenkbrauwstreep
SNIPPEN zijn prachtig
getekende steltlopers. In het
najaar trekken ze door op weg naar
het zuiden, maar een deel blijft in
de winter hier hangen. De watersnip en
het bokje prefereren vooral natte gebieden,
houtsnippen vooral bosachtige streken.
De poelsnip is een zeer zeldzame gast
die vooral in het voorjaar wordt gezien.
Toch nemen we hem mee in dit
overzicht: je weet immers maar
nooit of je er een tegenkomt
in het veld.
Brede goudkleurige of
witte (veelal juveniele)
banen
Groenige poten
Brede dwarsstrepen
(geen lengtestrepen)
HOUTSNIP
De houtsnip is iets groter
dan watersnip. In alle kleden
is hij onmiskenbaar door zijn
cryptische verenkleed: roestbruin
met een patroon van
‘dode bladeren’. Meestal
moeilijk te vinden op de
bosbodem door het perfecte
camouflagekleed. Lange,
recht snavel. Doortrekkers
kunnen op de gekste plekken
opduiken, ook in tuinen.
Vol lichaam
Vage borstband
Buik volledig en fijn gebandeerd
op lichtbruine ondergrond
WWW. MAGAZINE.NL 15

18 VOGELMAGAZINE

VOGELBESCHERMING
begint bij jezelf
Vogels kijken als hobby is natuurlijk fantastisch, maar veel soorten kunnen wel wat hulp gebruiken.
Te beginnen in je eigen tuin. Roots Vogelmagazine en Vogelbescherming Nederland geven tips over wat te
doen om je eigen bijdrage te leveren aan het beschermen van de vogels om je heen.
TEKST PAUL BÖHRE EN TIMO ROEKE FOTO’S GETTY IMAGES
TIPS VOOR DE IDEALE VOGELTUIN
Wat is er leuker dan vogels naar je eigen tuin lokken? Met eenvoudige middelen kun je
veel soorten helpen, om vervolgens vanuit je woonkamer van ze te genieten.
CREËER SCHUILPLEKKEN
Laat in de herfst op een aantal plekken de bladeren liggen.
Kleine beestjes kruipen hier graag onder – prima voedsel
voor vogels. Snoei niet alle bomen en struiken tegelijk, maar
spreid dit over de maanden, zodat vogels altijd een schuilplaats
kunnen vinden. Laat planten met zaden, zoals zonnebloemen
en distels, staan: putters, vinken en groenlingen
zijn er gek op. Maak van gesnoeide takken takken bosjes of
een takken ril, waarin vogels voedsel en beschutting kunnen
vinden. Creëer schuil hoekjes waar vogels zich in kunnen
terug trekken of broeden. Een conifeer of taxus is geschikt,
maar bijvoorbeeld ook bes dragende heesters met doorns
zoals sleedoorn en vuurdoorn; in de herfst met al die bessen
ook mooi om te zien. Groen blijvers als hulst, klimop en
dwerg mispel bieden vogels ook in de winter een prima
schuilplek. Plaats een haag in plaats van een schutting. Voor
insecteneters als de winter koning en rood borst is het belangrijk
dat ze in je tuin insecten kunnen vangen. Plant of zaai
daarom ook in een hoekje wat inheemse en biologisch
gekweekte planten- en bloemen soorten die veel insecten
aantrekken, zoals jakobs kruiskruid, teunis bloem, lavendel,
boeren wormkruid en tijm.
in november een nestkast. Hierdoor creëer je voor veel vogelsoorten
extra broedgelegenheid. Niet alleen mezen broeden
in kasten, ook roodstaarten, vliegenvangers, spreeuwen,
boomkruipers en mussen maken er graag gebruik van. Plaats
de kast met de opening naar het noordoosten: ’s ochtends in
het zonnetje wordt het binnen in de kast behaaglijk warm en
later op de dag, als de zon hoger en in het zuiden komt te
staan, blijft de nestkast juist lekker koel. Daarnaast komt er
vanaf het noordoosten relatief weinig regenwater binnen.
Hang de kast bij voorkeur op twee meter hoogte, en zet hem
stevig vast zodat hij in de wind niet gaat wiebelen. >
VOEDERPLAATSEN EN NESTKAST
Behalve de natuurlijke voedselbronnen die je zelf kunt
aanplanten, zijn er verschillende voedselsystemen te koop,
variërend van voederhuisjes die je met zuignappen tegen het
raam kan plakken tot voedersilo’s van bijna een meter hoog.
Vogelzaadmixen zijn verkrijgbaar voor elke soort. En plaats
WWW. MAGAZINE.NL 19

JAMES WARWICK/NIS
Nederland
zwanenland
- 5 PORTRETTEN -
Nederland is een waar zwanenparadijs. Naast de alom aanwezige
knobbelzwaan, met zijn knaloranje snavel en zwarte knobbel, trekken vanaf
oktober ook twee schuwere soorten Nederland binnen om te overwinteren:
de kleine en de wilde zwaan. Verder maak je het hele jaar door kans op
twee exoten: de zwarte zwaan en de zwarthalszwaan.
Vijf zwanensoorten geportretteerd.
TEKST PAUL BÖHRE
Wie rond juli/augustus langs het
IJsselmeer, het Lauwersmeer, de
Randmeren of de Biesbosch komt,
zal zich wellicht verbazen over de
grote groepen zwanen die zich hier
dan bevinden. Het zijn knobbelzwanen.
Een deel van de populatie
van deze gracieuze, sneeuwwitte
vogels gaat gedurende de zomermaanden
en masse in de rui op deze
grotere wateren van Nederland.
Een geweldig gezicht. Jan Beekman,
al meer dan 40 jaar zwanenonderzoeker:
“Het zijn vooral de
jonge en niet-broedende vogels
die naar deze plekken komen. Ze
zijn dan letterlijk ongeveer 35 dagen
vleugel lam omdat ze in deze periode
hun slagpennen wisselen. Dat
noemen we ruien. Open water en
verblijf in een grote groep zorgt
voor extra bescherming in deze
kwetsbare periode.”
De knobbelzwaan is een algemene
broedvogel in de kleigraslanden
en laagveengebieden, vooral in
Plaatstrouwe knobbelzwaan
West- en Noord-Nederland. De
dichtheid van broedparen hangt
vooral af van de aanwezigheid van
ondiepe watergangen met waterplanten
en eendenkroos. In combinatie
met grasland levert dat voor
de zwaan een ideaal broedgebied op.
De hoogste dichtheden bereikt de
knobbelzwaan in Noord- en Zuid-
Holland, Utrecht, de IJsseldelta en
de Kop van Overijssel. Beekman:
“Jonge zwanen die hier geboren zijn,
keren meestal na een paar jaar
terug naar de buurt van de plek
waar ze geboren zijn. Zeker de
vrouwtjes. Mannetjes willen nog
weleens verder aan de zwerf gaan.
Dit blijkt uit het jarenlang ringen
en het checken van halsbanden met
individuele nummers. Ik heb zelfs
een keer een vrouwtje terug zien
komen op het nest van haar inmiddels
overleden moeder, en zien
paren met haar (oude) vader. Maar
zulke gevallen zijn uitzonderlijk en
heel bijzonder.”
De aanwezigheid van knobbelzwanen
lijkt vanzelfsprekend. Toch
was deze vogel een eeuw geleden
bijna uitgestorven in onze streken
door intensieve jacht. “Maar nu
komen deze bijzonder gracieuze
reuzenvogels weer in vrijwel geheel
Europa weer voor, vooral in de
gematigde zone”, aldus Beekman.
“Hun aantal bedraagt ongeveer
280.000 exemplaren. In Nederland
is de knobbelzwaan inheems en
grotendeels standvogel met een
maximaal aantal van 9.000 broedparen.
Deze stand is nu alweer een
tijdje stabiel. De winterstand wisselt
wel enigszins: tussen de 40.000 en
50.000 vogels. Knobbelzwanen
worden vrijwel niet meer bejaagd
en ze profiteren ook van het uitblijven
van extreem strenge winters,
waardoor de zwanenstand ’s winters
was toegenomen. Maar helaas
hebben we te maken met de vogelgriep,
die momenteel zorgt voor een
negatieve aantalsontwikkeling.”
22 VOGELMAGAZINE

1
Boven op de snavel van een
knobbelzwaan zit een knobbel
die bestaat uit vetweefsel. In
feite is dit een ornament waarmee
de zwaan laat zien hoe oud
en sterk hij is. Mannen hebben
grotere knobbels dan vrouwen.
KNOBBELZWAAN
[Cygnus olor]
Grootte: 140-165 cm.
Spanwijdte: 208-238 cm.
Gewicht: 10-15 kg.
Kenmerken: zeer groot. Wit. Zeer
lange hals, vrij recht gehouden of
in S-bocht, met opvallend kleine
kop. Snavel oranjerood met zwarte
knobbel (knobbel is kleiner bij het
vrouwtje). Jonge vogels zijn grijsbruin
tot crèmewit en hebben geen
knobbel op de bleekroze snavel.
Geluid: snuivend of knorrend
‘hieroorr’, en sissende geluiden.
Vleugels maken in vlucht een laag
zingend geluid.
WWW. MAGAZINE.NL 23

THE BIG PICTURE/NPL
IJslandse wilde zwanen trekken naar
Groot-Brittannië, zwanen uit Scandinavië
vooral naar Denemarken, Duitsland en
Nederland
2
WILDE ZWAAN
[Cygnus cygnus]
Grootte: 140-160 cm.
Spanwijdte: tot 240 cm.
Gewicht: tot 16 kg.
Kenmerken: net zo groot als de
knobbelzwaan. Snavel langwerpig,
het geel op de snavel loopt door
tot voorbij het neusgat. De jongen
hebben een muisgrijs verenpak en
een zwart-roze snavel.
Geluid: luid trompetterend.
Vleugels maken geen geluid.
24 VOGELMAGAZINE

Vanaf oktober/november arriveert
een andere grote zwanensoort in het
noorden van Nederland. Ook een
soort die het goed doet in Europa.
Het is de wilde zwaan en hij heeft
zijn leefgebied vanuit het Hoge
Noorden uitgebreid naar het zuiden
van Zweden en recent ook naar
Noord-Duitsland, Polen en zelfs
Nederland. Jan Beekman: “Het
gaat goed met de wilde zwaan in
Noordwest-Europa, hij neemt nog
steeds in aantal toe. Bijzonder, zeker
als je bedenkt dat in de jaren 40 van
de vorige eeuw er als gevolg van
bejaging en eier rapers nog maar
40 paren zaten, alleen in de uiterste
noordpunt van Scandinavië.
Dominante wilde zwaan
Jagers en natuur beschermers, die
in Finland veel respect voor elkaar
hebben, begonnen een gezamenlijke
reddings actie. Met groot succes. In
1969 werden in Finland 520 zwanen
geteld, 10 jaar later 3.000 en inmiddels
bestaat de Europese populatie
uit 140.000 vogels. In Nederland
broedt de wilde zwaan sinds 2006,
inmiddels drie paartjes, in Drenthe.”
De wilde zwaan is enorm groot en
ook pittig dominant naar andere
soorten toe. Jan Beekman: “De wilde
zwaan speelt graag de baas. Dat kan
op den duur voor knobbelzwanen die
ook in Zuid-Zweden broeden wel
een probleem worden. Een opvallende
wintertrend in Nederland is dat
de wilde zwaan hier de laatste jaren
juist in minder grote aantallen verblijft.
Door de overwegend zachtere
winters is deze zwaan niet meer
genoodzaakt verder zuidwaarts te
vliegen. Hij blijft steeds noordelijker
‘hangen’ en komt daardoor in de
winters nog maar mondjesmaat in
Nederland terecht, zo’n 500 tot
1.000 stuks. De beste kans om een
wilde zwaan te zien heb je in januari
en februari in het Lauwersmeer, in
de duinen bij Castricum, de Kop van
Noord-Holland, de Amsterdamse
Waterleidingduinen en in het
Oostvaardersplassengebied. Voorheen
zag je deze zwanensoort op
veel meer plekken.”
EEUWIGE TROUW?
Blijven zwanen elkaar eeuwig trouw? Zwanenonderzoeker
Jan Beekman: “95 procent blijft voor het leven bij elkaar. Maar
wanneer een partner sterft gaat de ander wel op zoek naar een
nieuwe partner, soms al midden in hetzelfde broedseizoen. Er zijn
vrouwtjes die soms wel vijf mannen in hun leven verslijten.”
WWW. MAGAZINE.NL 25

GROENLING.
JUSSI MURTOSAARI/NPL
GETTY IMAGES
DWERGMEEUW.
- GER MEESTERS -
‘Alles verandert,
maar vogels niet’
Ger Meesters is een van de bekendste Nederlandse vertalers van vogelboeken
en daarmee medeauteur van de boeken en gidsen die vele duizenden vogelaars
gebruiken voor hun hobby. Roots Vogelmagazine in gesprek met de man die meer
dan menigeen de verschillende talen van de natuur spreekt.
TEKST DIEDERIK PLUG
30 VOGELMAGAZINE

GER MEESTESRS
We bellen, want Ger Meesters bevindt
zich ver weg van Nederland,
in zijn geliefde ‘stuga’ in het Zweedse
gehucht Hedeviken, waar de Haarlemmer
een groot deel van het jaar woont
en vanwaar hij tal van reizen in Scandinavië
onderneemt. Desondanks waan je
je bijna bij hem thuis, want hij onderbreekt
ons gesprek regelmatig om te
melden wat hij in zijn tuin ziet: “Ah, er
zit nu een groenling op het voer. Een
mooi mannetje.” Even daarvoor vertelde
hij met smaak over een recente rondreis
door Noord-Scandinavië, waar hij weliswaar
op zoek was naar vogels, maar net
zo blij werd toen hij in een fjord opeens
tal van verschillende walvissoorten majestueus
langs zag zwemmen. Ger is dus
zeker geen vogelmonomaan, maar een
natuur omnivoor. Al hebben vogels natuurlijk
voorrang. Geen wonder, want hij
is gespecialiseerd in het vertalen en
opmaken van boeken over ornithologie,
plus tijdschriftartikelen over fotografie,
reisgidsen en geschiedenis.
Puzzelen met woorden
Meesters naam prijkt in het colofon van
vrijwel alle gezaghebbende vogelgidsen;
dat begon in 1991 met de vertaling uit
het Zweeds (de taal die hij studeerde
aan de Universiteit van Amsterdam) van
het beroemde standaardwerk van Lars
Jonsson: Vogels van Europa. Dit najaar
komt een nieuwe editie uit van het
Handboek Vogels van Nederland, dat
Meesters met bioloog en natuurfotograaf
Luc Hoogenstein maakte. Tussen
die twee titels zitten dik 30 jaar en een
groot en breed oeuvre van gezaghebbende
vogelgidsen en -natuurboeken waaraan
Meesters zijn onmisbare bijdrage
heeft geleverd. Want vogelboeken vertalen
is uitdagend werk. Vogels verschillen
dan wel niet fysiek van elkaar in het
Deens, Zweeds, Duits of Engels, hun
Ger Meesters op een van zijn favoriete
vogelplekken: de Zuidpier van IJmuiden.
namen doen dat wel – om nog maar
te zwijgen van de omschrijvingen.
“Sommige talen vergen meer of juist
minder ruimte dan andere. Het Engels
neemt minstens 10 procent minder
ruimte in beslag dan het Nederlands.
Wintertaling past nu eenmaal niet in
een vakje waar in het Engels Teal staat.
Duits kost juist meer ruimte. Dat is
het leuke van mijn werk, want je moet
alsmaar puzzelen om binnen de beschikbare
kaders en vakjes een goede
beschrijving te maken. Vertalen is dan
ook zeer secuur werk. Het is de uitdaging
om binnen de tekstkaders die je
hebt hetzelfde te vertellen in een taal
waarin je eigenlijk meer woorden nodig
hebt dan waar ruimte voor is – als je
het bijvoorbeeld hebt over Engels. Als
dat goed lukt, is dat zeer bevredigend.
Hé, een dwergmeeuw!”, onderbreekt
Meesters ons gesprek. “Meestal zie je
hier kokmeeuwen, maar dit is een
>
WWW. MAGAZINE.NL 31

JAN BAKS/NIS
TREKVOGELS
Navigatiekampioenen
Zonder
bijtanken
De langst vliegende (gezenderde)
ROSSE GRUTTO is ooit geklokt
op 13.600 km van Alaska naar
Tasmanië. Een volgetankte
jumbojet haalt deze afstand
ook, maar niet zonder te
moeten bijtanken.
42 VOGELMAGAZINE

Wat is er mooier dan duizenden vogels die de ochtend- of avondhemel vullen? Elk najaar
brengt de nodige verrassingen, lees dwaalgasten, op. Hoe harder en kouder de oostenwind,
hoe meer adrenaline door het vogelaarslijf. Sla om voor 5 vragen en antwoorden over
de vogeltrek, 10 hotspots en 10 soorten herkennen op kenmerken en geluid.
TEKST SAM GOBIN, PAUL BÖHRE
WWW. MAGAZINE.NL 43

HERKEN 10 TYPISCHE TREKVOGELS
HOOGVLIEGERS
EN LAAGVLIEGERS
Kanoeten bereiken
een hoogte van maar
liefst 7.000 m. Wilde
eenden bereiken een
hoogte van 6.400 m,
rosse grutto’s 6.000 m
en kieviten zijn gezien op
3.900 m. Kramsvogels
halen 3.900 m hoogte
en gierzwaluwen
2.000 m. Kleine
(zang)vogels blijven
dichter bij de grond.
Onze vinken komen
bijvoorbeeld niet
hoger dan 1.000 m.
- LEPELAAR -
Grote witte vogel met lange poten
en gestrekte nek (‘vliegend kruis’).
Kenmerkend is natuurlijk de lange,
lepelvormig snavel. Korte vleugels en
snelle vleugelslag. Let op de jonge
vogels, die herken je aan de zwarte
vleugelpunten.
Geluid: geen.
- VELDLEEUWERIK -
Leeuwerik met tamelijk lange en
smal toelopende vleugels. Witte
achterrand aan de vleugels. Licht
golvende vlucht, groep vliegt vaak
over een brede, losse linie.
Geluid: tjirpend of raspend ‘tsjirii’.
- VISAREND -
Grote roofvogel met lange, naar
beneden gebogen vleugels. Rustige,
bijna slome manier van vliegen.
Lichte onderkant. Zijn aanwezigheid
wordt vaak verraden door alarmerende
meeuwen. Lijkt in vlucht ook
wel op een grote, lichtbruine meeuw.
Geluid: geen.
- BOERENZWALUW -
Lange, spitse vleugels en diep
gevorkte staart. Maakt vaak korte
glijvluchten tussendoor. Vliegt
bij harde wind laag over de grond
en/of in de luwte van bosjes.
Geluid: opgewekt ‘vit’ of ‘tjirwit’.
Soms kwetterende zang.
46 VOGELMAGAZINE

Ga als straks de vogeltrek in alle hevigheid losbarst ook eens op een
plek staan waar veel vogels langstrekken. De volgende tien soorten herken je aan
hun specifieke uiterlijk en/of geluid.
FOTO'S AGAMI
Nachttrekker
Koperwieken zijn noordoostzuidwest
trekkers. Ze broeden in Rusland
en Noord-Europa. Als de noordelijke zomer
ten einde loopt, beginnen ze naar het westen
en zuidwesten te trekken. Ze vliegen ’s nachts
en komen in hun wintergebieden aan in
West- en Zuid-Europa. Deze vogels kunnen
elke winter ergens anders overwinteren.
Zo is een aantal koperwieken die in
Groot-Brittannië zijn geringd later
teruggemeld in Griekenland,
Turkije en Georgië.
- REGENWULP -
Kleiner dan de wulp, kortere,
zwakker gebogen snavel, poten
steken niet voorbij de staart.
Gestreepte okselveren.
Geluid: zeer kenmerken trillend
‘bie-bie-bie-bie-bie’.
- BAARDMAN -
Kleine bolvormige vogel met
lange staart. Onstabiele en
onregelmatige vlucht. Altijd in
groepen en vaak hoog in de lucht.
Geluid: hoog, explosief ‘tsing’.
- KOPERWIEK -
Compacte lijster met opvallend
roodoranje ondervleugel dekveren.
Trekt in forse groepen, ook ’s nachts.
Geluid: hoog en scherp dalend
‘striiii’, als een ver vuurpijltje.
Ook veel ’s nachts te horen.
- SPREEUW -
Geheel donkere vogel met brede,
maar spits toelopende vleugels en
korte staart. Trekt in grote groepen
in een breed front.
Geluid: bij laag overvliegende vogels
hoor je hun vleugelveren ritselen.
- GRASPIEPER -
Sterk gestreepte pieper. Vlucht
onregelmatig golvend. Soms
in enorme aantallen.
Geluid: ijl afgemeten herhaald ‘siip’.
- VINK -
De twee witte vleugelbanen zijn
zeer kenmerkend. Krachtige,
licht golvende vlucht.
Geluid: vluchtroep zacht ‘djup’,
contactroep stijgend ‘pink’.
WWW. MAGAZINE.NL 47

RALPH MARTIN/AGAMI
MATTIAS HOFSTEDE
AUDOUINS MEEUW.
GETTY IAMGES
ZWARTKOPGORS.
TURKSE BOOMKLEVER.
GETTY IMAGES
ELEONORA’S VALK.
GETTY IMAGES
BLAUWE ROTSLIJSTER.
52 VOGELMAGAZINE

MATTIAS HOFSTEDE
MASKERKLAUWIER.
MATTIAS HOFSTEDE
BRUINKEELORTOLAAN.
GETTY IMAGES
AZIATISCHE STEENPATRIJS.
WERELD
PLEK
Lesbos
Lesbos is onder vogelaars een bekende bestemming.
Vooral de vogelrijke zoutpannen en riviermondingen
nabij het stadje Skala Kalloni worden druk bezocht.
Maar Lesbos heeft de vogelaar nog veel meer te
bieden. Roots Vogelmagazine-redacteur Paul Böhre
neemt je mee op een vogelrijke rondreis.
TEKST PAUL BÖHRE
WWW. MAGAZINE.NL 53

JAN VAN GENT.
Meerdere beelden - Wil je een duikende jan-van-gent fotograferen? Zet de instellingen van je camera dan op zoveel
mogelijk beelden per seconde en blijf de ontspanknop ingedrukt houden vanaf het moment dat de vogel begint te roepen, waarna je de
duikende Jan-van-gent volgt met je camera. Blijf de vogel ook ná het duiken volgen, zodat je wanneer hij weer boven water komt met een
prooi in de snavel, je meteen foto’s kunt maken voordat de vogel weer opvliegt of te ver achter de boot blijft ronddobberen.

VOGELFOTOGRAFIE
zeevogels fotograferen op zee
Vogels kijken en fotograferen kan vanuit de luie stoel in de eigen achtertuin, vanuit een vogelkijkhut, op het strand of tijdens een
mooie wandeling in een natuurgebied. Maar vliegende vogels fotograferen vanaf een deinende boot is pas écht een uitdaging.
Fotograaf Marcel van Kammen geeft tips, ook voor vogelaars zonder zeebenen.
TEKST EN FOTO’S MARCEL VAN KAMMEN
Er zijn van die vogelsoorten die zich
vanaf de vaste wal zelden van dichtbij
laten zien. Voor deze vogels moet je de
zee op. Hetzij naar een van de van de
bekendere rotseilanden in de Noordzee
(zie kader) óf met een georganiseerde
zeevogeltocht op de Noordzee. Deze
zogenoemde pelagics worden elk najaar
door verschillende aanbieders aangeboden
en bieden je een uitgelezen kans
om diverse zeevogelsoorten te zien en
te fotograferen. Met een beetje geluk
en wind uit de goeie richting heb je een
kans op onder meer alk, jan-van-gent,
zeekoet, zwarte zee-eend, noordse
stormvogel en diverse jager- en duikersoorten.
Ben je een echte geluksvogel
dan krijg je een papegaaiduiker, noordse-
of grauwe pijlstormvogel of een
stormvogeltje langs de boot.
HEB JE ZEEBENEN? - Check van
tevoren goed de weerberichten en vooral
de windkracht. Hoewel er diverse pillen
op de markt verkrijgbaar zijn tegen zeeziekte,
helpen deze niet altijd voldoende
en kan je dag flink verpest worden door
draaierigheid en misselijkheid. Heb je
geen zeebenen, ga deze uitdaging dan
gewoon niet aan. Probeer dan gewoon
vanaf de vaste wal met een tele scoop
over zee te turen en de genoemde vogelsoorten
te zien of bezoek een van
de vogel eilanden waar veel van deze
soorten voorkomen.
AAN BOORD - Als je het wel aandurft,
zijn er zeker nog andere dingen om
rekening mee te houden bij het maken
van mooie foto’s vanaf een veelal
deinende boot. Een driepootstatief is
overbodig; een statief gebruik je om
de camera stil te houden, maar met een
bewegende ondergrond gaat die vlieger
niet op. Daarnaast zit je meestal met
een groep andere mensen op het achterdek
van het schip, waardoor er snel
ruimtegebrek zal zijn als iedereen zijn
statief opzet. Om het gewicht van een
eventuele zware tele lens op te vangen,
zou je een wel eenpootstatief kunnen
gebruiken.
Op zee is eigenlijk altijd enige deining,
zelfs als het niet erg hard waait. Bij
hardere wind zal de boot meer heen en
weer bewegen en op de golven klappen.
Probeer een plek op de achterkant van
de boot te zoeken waar zo weinig
mogelijk stuivend zout zeewater neerdaalt.
Zeewater is uitermate slecht voor
elektronische apparatuur, dus zorg voor
een beschermende waterdichte hoes
om je camera en/of lens.
TELELENS - Bij vogelfotografie aan
boord maak je vaak gebruik van een
telelens. Bij zeevogeltochten worden
de vogels meestal gelokt door visafval,
zoals vissenkoppen, overboord te
gooien. De meeuwen pikken dit spoor
als eerste op en zullen de boot snel
gaan volgen, waarna jan-van-genten
dit voorbeeld hopelijk zullen volgen.
De vogels zijn vaak van heel dichtbij
te fotograferen, dus ben je met een
tele lens tussen de 200-400 mm vaak
al goed in staat om mooie close-ups
te maken. In dit geval heb je ook iets
minder last van bewegings onscherpte
dan met grotere lenzen.
Als je in het bezit bent van een tele lens
met vibratie-reductie (VR) is het raadzaam
om die in te schakelen.
SNELLE SLUITERTIJD - Om
bewegingsonscherpte te voorkomen,
veroorzaakt door het heen en weer
bewegen van de boot óf van de snel
bewegende zeevogels, is het van belang
een snelle sluitertijd te hanteren om de
vogels voldoende scherp te kunnen vastleggen.
Je mag hierbij wel uitgaan van
minstens 1/800 seconde, maar bij voorkeur
een nog snellere sluitertijd. Bij
grauw en grijs weer kun je ervoor kiezen
om je ISO-waarde hoger te zetten, waardoor
je die snellere sluitertijden kunt
blijven hanteren.
ACTIEFOTO’S MAKEN - Het kan
heel erg druk worden met allerlei
meeuwen achter de boot. Om in al
deze hectiek toch een mooie actiefoto
te kunnen maken van een van de
meeuwen, is het van belang om je te
focussen op een specifieke vogel die
van een afstand de groep nadert. Blijf
deze volgen met je camera tot het
moment dat hij zich tussen de groep
mengt en in het water zal duiken om
voedsel te pakken. Hier door ben je op
tijd met scherp stellen en voorbereid
op de actie die gaat komen, terwijl je
in andere gevallen reageert op een actie
die al plaatsvindt waardoor je altijd te
laat bent om het mooiste moment vast
te leggen. >
WWW. MAGAZINE.NL 61

SAVERIO GATTO/BIOSPHOTO/NIS
Soms zie je een vogel iets
raars doen of een merkwaardig
standje aannemen. Hier zijn
wat van die opmerkelijke
gedragingen in beeld gevangen.
Wat doet
die vogel?
TEKST GEERT-JAN ROEBERS
70 VOGELMAGAZINE

POTTENKIJKERS
Als een roofvogel als de HAVIK een
prooi heeft, pikken kraaien, eksters
of andere profiteurs daar graag een
graantje van mee. Daarom schermt
de roofvogel zijn vangst vaak af met
zijn vleugels. Met dat zogenoemde
mantelen ontneemt hij potentiële
kapers het zicht op zijn kostbare buit.
WWW. MAGAZINE.NL 71