Digital-ZI_2023-007
Share Embed Flag

Digital-ZI_2023-007

newskoolmedia
from newskoolmedia More from this publisher
13.07.2023 Views

BELEEF DE TIJD VAN JE LEVEN MAGAZINE OOSTWAARTS OP PAD IN DUITSLAND Supertoll! SPANNENDE VROUWEN Interviews met Esther Verhoef & Marion Pauw Nr. 7 / 7 juni - 6 juli 2023 / Zin.nl / € 7,80 AP HET ZIT (OOK) IN JE GENEN Altijd maar hard werken MANNENVRIENDSCHAP Kunnen we wat van leren CONCERTJE? KLUSSEN? (H)oren na je vijftigste HETE ZOMER VOL VUUR Grillpower wordt girlpower!

BELEEF DE TIJD VAN JE LEVEN<br />

MAGA<strong>ZI</strong>NE<br />

OOSTWAARTS<br />

OP PAD<br />

IN DUITSLAND<br />

Supertoll!<br />

SPANNENDE<br />

VROUWEN<br />

Interviews met<br />

Esther Verhoef &<br />

Marion Pauw<br />

Nr. 7 / 7 juni - 6 juli <strong>2023</strong> / Zin.nl / € 7,80<br />

AP<br />

HET <strong>ZI</strong>T (OOK) IN JE GENEN<br />

Altijd maar<br />

hard werken<br />

MANNENVRIENDSCHAP<br />

Kunnen we<br />

wat van leren<br />

CONCERTJE? KLUSSEN?<br />

(H)oren na<br />

je vijftigste<br />

HETE ZOMER VOL VUUR<br />

Grillpower<br />

wordt girlpower!

Ik laad ’m op<br />

en laat ’m aan.<br />

Dan krijg ik direct informatie<br />

bij een noodsituatie.<br />

U vindt een mobiele telefoon wel handig, maar niet het allerbelangrijkst. Als u visite heeft, zet u ’m dan ook uit.<br />

En ook als u gaat eten of slapen. Er zijn zelfs dagen dat u ’m helemaal weglegt omdat u denkt: “Als ze me nodig<br />

hebben, weten ze me wel te vinden.” Dat is dus niet altijd het geval. Want als uw mobiele telefoon uitstaat, kunt<br />

u geen NL-Alert ontvangen en wordt u niet gewaarschuwd bij een noodsituatie bij u in de buurt. Waardoor u niet<br />

weet wat er aan de hand is en wat u moet doen. Zorg er daarom voor dat uw mobiele telefoon altijd opgeladen<br />

is en aanstaat. Voor uw eigen veiligheid. En de veiligheid van de mensen om u heen. Vragen? Ga naar nl-alert.nl<br />

NL-Alert. Direct informatie bij een noodsituatie.

eeld: Mark Uyl. visagie: Manous Nelemans<br />

Alida Dijk (1966) is hoofdredacteur van Zin en<br />

Zin.nl. Ze is getrouwd met Peter met wie ze een<br />

zoon (27) en een dochter (24) heeft. Peter heeft<br />

bovendien drie zoons uit zijn vorige relatie én hij<br />

heeft inmiddels twee kleinzoons!<br />

Alida<br />

Mannen communiceren<br />

anders dan vrouwen, vaak<br />

met minder woorden…<br />

‘Mijn’ Peter werd afgelopen maand 65! Hij wilde een feest geven, huurde een<br />

ruimte af, maakte een gastenlijstje. Daarna ging hij in de weer met een whatsapplijst<br />

om vrienden en familie uit te nodigen. Onze vrienden Bea en Maarten (die bij<br />

Peter in de band speelde) zaten er ook tussen.<br />

Toen er – kort voor de feestavond – uit hun hoek nog geen reactie was gekomen,<br />

vroeg ik aan Peter aan wie van hen beiden hij de uitnodiging had gestuurd.<br />

Aan B zei hij. Gek, vond ik, want zij reageert altijd; ze is attent en ik vind haar<br />

communicatief. Zij en ik gaan ver terug, we ontmoetten elkaar op de school voor<br />

journalistiek, dat is járen geleden! Ik weet veel van haar en over wat haar bezighoudt,<br />

zij weet veel van mij. Typisch voor een vrouwenvriendschap, lees ik op<br />

p. 36, in een artikel over wat wij kunnen leren van mannenvriendschappen.<br />

Weten vrouwen doorgaans alles van het wel en wee van hun vriendin, de date<br />

van de buurvrouw en de ziekte van de moeder van een kennis, bij mannen lijkt<br />

het contact oppervlakkiger. Líjkt, roepen psychologen en wetenschappers, want<br />

mannen communiceren gewoon anders, wat meer onderhuids. Met een knikje,<br />

een knipoog of een arm om een schouder delen ze hun loyaliteit. Johan, een van<br />

de mannen die is geïnterviewd, zegt: “Mannen hebben misschien van nature niet<br />

zo’n zin om voor alles op emotioneel vlak woorden te gebruiken.”<br />

Meer taalloos dus, vriendschap voor veel mannen. Héél kort voor het feestje<br />

kwam ik erachter dat Peter B níet in de lijst had gezet. Ik nam contact met haar<br />

op, waar bemoeide ik me mee trouwens… Ik zei dat het me speet dat Peter<br />

vergeten was hen uit te nodigen. Ze reageerde: “M heeft de uitnodiging wel gehad<br />

hoor. Ik zei nog tegen hem: Heb je wel gereageerd?’’ Nee, dus. Meer taalloos,<br />

schoot er door mijn hoofd.<br />

Geniet van dat mooie artikel, beste lezers. Onze freelancer Karin Kuijpers schreef<br />

het, ze ondervroeg er veel mannen voor. We lieten ook spannende interviews<br />

maken en we zochten sporters van boven de 50 op die (nog) op heel hoog niveau<br />

presteren.<br />

Mooie zomer!<br />

<strong>ZI</strong>N & CO<br />

Bianca<br />

Journalist Bianca<br />

Bartels: “‘Mam,<br />

is het voor jou<br />

ooit goed genoeg?’<br />

Ik schrok toen mijn zoon dit<br />

vroeg: hij had last van mijn<br />

hoge lat. Dat wilde ik veranderen.<br />

Nu, vijftien jaar later,<br />

schreef ik een boek over mijn<br />

voorouders: drie genera ties<br />

perfectionistische bakkers. Ik<br />

vroeg me af: kun je eigenlijk<br />

loskomen van wat je meekrijgt<br />

uit je familiesysteem (p. 52)?”<br />

Maria<br />

Journalist Maria van<br />

Beelen: “Als drukke<br />

veertiger verkies ik<br />

Netflix vaker boven<br />

sporten. De interviews met de<br />

topsporters (p. 25) waren daarom<br />

confronterend, maar óók<br />

erg leuk. Topsport is afzien en<br />

mentaal sterker worden, vrienden<br />

voor het leven maken en de<br />

wereld overvliegen. Juist ook na<br />

je 50ste. Ik raakte geïnspireerd<br />

om mijn bokshandschoenen<br />

weer uit de kast te trekken.”<br />

Monique<br />

Journalist Monique<br />

van den Heuvel:<br />

“Van nature ben ik<br />

altijd op zoek naar<br />

iets wat ik nog niet ken. Of het<br />

nu gaat om een trendy gadget<br />

of een nieuwe hotspot. De<br />

beste ideeën doe ik op als ik<br />

door Amsterdam fiets. Heerlijk<br />

om met al die ontdekkingen de<br />

rubriek Zin in (p. 8) samen te<br />

stellen.”<br />

VOLGT U ONS AL?<br />

Facebook.com/zinmagazine<br />

Instagram.com/zinmagazine<br />

Pinterest.com/zinmagazine<br />

3

25<br />

TOPSPORTER CAROLE<br />

‘Ik wil altijd het<br />

maximale halen,<br />

er voor de volle<br />

honderd procent<br />

voor gaan. Mentaal<br />

ben ik nu sterker<br />

dan op mijn 16de’<br />

coverbeeld: Brenda van Leeuwen (foto Esther Verhoef en Marion Pauw), Getty Images (foto Bonn, Duitsland), Mitchell van Voorbergen (foto barbecue met aubergines)<br />

INHOUD<br />

VERDIEP<br />

6 Gespot door Misja Uitgesproken types<br />

op weg naar iets leuks<br />

16 Interviews met Marion Pauw & Esther<br />

Verhoef ‘Vrouwen schrijven andere<br />

thrillers dan mannen. Vooral het<br />

psychologische element is aanwezig’<br />

25 Topsport na je 50ste Leeftijd een<br />

belemmering? Welnee. Zij presteren nog<br />

steeds op wereldniveau<br />

34 9x Piekeren? Weg ermee!<br />

36 Taalloze liefde Mannen gebruiken minder<br />

woorden, komen meteen ter zake. Wat we<br />

van mannenvriendschap kunnen leren<br />

42 Ga Theater, expo, festival en concert<br />

46 Dossier (H)oren Lief zijn voor je oren is<br />

lief zijn voor jezelf. Wij zetten alles<br />

voor je op een rij<br />

52 Gekneed door de familiegeschiedenis<br />

Het verhaal van een bakkersdochter.<br />

Bianca Bartels over de lessen die ze<br />

meeneemt – en welke vooral níet – van<br />

haar (voor)ouders<br />

VERWONDER<br />

60 Lees Fictie & non-fictie. En Paolo Cognetti<br />

64 5 vragen aan Charles den Tex ‘Hard en<br />

wreed schrijven. Dat hoeft voor mij niet’<br />

70 Zinderende zomer BBQ een typisch<br />

mannending? No way! Grill je mee?<br />

76 Zie Op de bank & in de bios<br />

78 Beauty Visagist Manous ontdekt de<br />

beautygeheimen van Wies Verbeek<br />

82 Fashion volgens Liddie Voor durfals<br />

DUITSLAND IS DICHTBIJ!<br />

85 Bezoek onze buren Ga op die Duitse toer<br />

86 Kunsthoofdstad Bonn Muziek & cultuur<br />

91 Teutoburger Wald Actief genieten voor<br />

wandel- en fietsliefhebbers<br />

94 Bourgondisch Aken Met óók natuur<br />

97 Avontuurlijk Essen Sprankelend &<br />

spannend. En verrassend groen<br />

100 Welterusten Daniëlle sliep in Mantinge<br />

104 Roadtripper Sandra Nieweg trekt met<br />

hondje Bobby door Europa. Deel 12<br />

4

70<br />

HEETGEBLAKERD<br />

Vrouw aan de grill<br />

85<br />

SPECTACULAIR<br />

De Duitse natuur:<br />

je bent er zó<br />

WINNEN<br />

We geven 49 prijzen<br />

weg (p. 110)<br />

16<br />

MARION & ESTHER<br />

Thrillerpowerduo<br />

COLUMNS<br />

31 Hanneke Groenteman<br />

51 Zuster Ronda<br />

81 Stef Bos<br />

EN OOK<br />

8 Zin in | 14 Post | 32 6x Zin mét<br />

de nieuwe Nicci French | 58<br />

Online tips: In geval van nood |<br />

103 Zin online | 107 Breinbrekers<br />

| 110 Win met Zin | 112<br />

Aanbiedingen | 114 Service &<br />

colofon | 115 Volgende Zin<br />

Magazine<br />

36<br />

ZO DOEN MANNEN HET<br />

Vriendschap voor<br />

het leven<br />

82<br />

DURVEN = DOEN!<br />

Prints voor kleurrijke types<br />

5

GESPOT DOOR<br />

Misja<br />

Streetstyleblogger Misja Beijers (1952) spot<br />

uitgesproken types op weg naar iets leuks.<br />

Hun vriendschap begon op de sportschool,<br />

nu vijftien jaar geleden.<br />

Inmiddels zijn Joke Koo (1948) en Pia<br />

Broersen (1955) beiden gecharmeerd<br />

geraakt van fotografie. Al zijn hun<br />

onderwerpen verschillend, ze gaan<br />

graag samen met de camera op pad.<br />

6<br />

Hun gezamenlijke passie voor fotografie ontstond toen<br />

Joke Pia meevroeg voor een weekje Frankrijk om er een<br />

fotocursus te volgen. Joke: “Het was een klein groepje, we<br />

kregen dagelijks opdrachten en ’s avonds werd het resultaat<br />

met elkaar besproken.” Na die week hadden beiden<br />

de smaak te pakken en vonden ze ieder hun eigen onderwerp.<br />

Joke koos voor architectuur. Joke: “Voor mij is het<br />

een uitdaging om een deel van een groot, minimalistisch<br />

gebouw haarscherp vast te leggen. Het gaat mij om de<br />

vorm, de lijnen en de kleuren.” Pia voegt eraan toe: “Ik<br />

vind het kleurritme en de compositie in het werk van Joke<br />

erg strak. Ik zie haar precieze karakter erin terug.” Pia<br />

kiest voor verschillende onderwerpen – natuur, industriële<br />

omgevingen – die toch iets gemeenschappelijks<br />

hebben. De foto’s zijn ingetogen en in zachte tinten. Pia:<br />

“Ik word naar iets toegetrokken, het is moeilijk uit te leggen,<br />

maar het heeft met nostalgie te maken.” Joke: “Pia<br />

heeft een eigen stijl. Het zachte kleurgebruik en het verstilde<br />

in haar foto’s spreekt mij het meeste aan. Ik zie haar<br />

spirituele kant erin.” Ze genieten ervan om er samen met<br />

de camera op uit te gaan, bijvoorbeeld naar het Zomercarnaval<br />

in Rotterdam. Of naar mode-exposities, waarbij<br />

het soms lastig is de ontwerpen goed vast te leggen.<br />

Aan het begin van hun vriendschap woonden ze beiden<br />

in de buurt van Haarlem. Omdat Joke is verhuisd, lukt een<br />

dagje samen in deze stad niet zo vaak meer. Pia: “Maar<br />

we kennen onze favoriete adresjes nog. We hebben net<br />

heerlijk rondgeneusd tussen de designer vintage bij<br />

Paragons en zijn er ook allebei geslaagd. En nu wil ik Joke<br />

meenemen naar een expositie in een galerie die zij nog<br />

niet kent: Galerie SPW59.” Zomercarnaval.org<br />

Meer inspiratie? Bijzondere winkels: Misjab.nl • Misja’s<br />

favoriete adressen: Oog voor Stijl (Het Spectrum, € 24,99)<br />

WAT GAAN ZE DOEN?<br />

SHOPPEN<br />

Paragons • Kleine Houtstraat<br />

60, Haarlem • Paragons.nl<br />

CULTUUR HAPPEN<br />

Galerie SPW59 •<br />

Spaarnwouderstraat 59,<br />

Haarlem • Instagram.com/galeriespw59<br />

ETEN<br />

House of Borski • Zijlweg 22,<br />

Overveen • Houseofborski.com<br />

Check de dames online:<br />

Instagram.com/joke.koo<br />

Piabroersen.com

PIA:<br />

‘We hebben net<br />

heerlijk rondgeneusd<br />

tussen de designer vintage.<br />

En we zijn allebei<br />

geslaagd!’<br />

Pia (links) en Joke

<strong>ZI</strong>N IN<br />

Het mooiste, het leukste & het slimste<br />

Willen we hebben<br />

Wist je dat de sieraden die Ellen Beekmans ontwerpt<br />

ook gedragen worden door koningin Máxima en<br />

prinses Mabel? Deze vergulde armband past om<br />

iedere pols. Brede armband met vier open cirkels,<br />

€ 35. Ellenbeekmans.nl<br />

Natuur,<br />

muziek &<br />

magie<br />

Wonderfeel belooft drie dagen slenteren langs podia met<br />

topmusici, dichters, denkers en dansers. Luister naar<br />

Pergolesi’s Stabat Mater door tenor Maarten Engeltjes en<br />

sopraan Elisabeth Hetherington, ontmoet het Nederlands<br />

Blazers Ensemble en zie Youp van ’t Hek. Iedereen die een<br />

ticket koopt, helpt de natuur van ’s-Gravelandse buitenplaatsen<br />

in stand te houden. Wonderfeel.nl<br />

Vurig spektakel<br />

Beleef deze zomer Wildfire van Orkater in het<br />

Amsterdamse Bostheater. Een negenkoppige band<br />

creëert een muzikaal visueel spektakel over samenzijn<br />

en angst voor eenzaamheid. Gebaseerd op het<br />

prentenboek Where the wild things are van Maurice<br />

Sendak. Wildfire, 29 juni t/m 22 juli en 22 augustus<br />

t/m 9 september. Bostheater.nl<br />

Foppe Schut<br />

Anne Claire de Breij<br />

8<br />

Stralend<br />

De zomer make-up van Sothys is geïnspireerd op reizen naar<br />

verre oorden en is er in een aantal heldere en zonnige kleuren.<br />

Zoals een waterproof eye pencil in kobalt blauw. Sothys.nl<br />

Van links naar rechts: Teint unifiant natural-finish enhancing powder 40 terre<br />

d’ocre € 47 • Jumbo lip pencil 20 orangé vitaminé € 28 • Intense look eye<br />

pencil 80 bleu méditerranéen € 17,50 • Rouge doux Sothys 134 Gaïté € 32 •<br />

Eye duo palette 20 or chaud & brun frappé € 45

Liefhebben aan het Spui<br />

Midden in Den Haag bruist het aan het<br />

Spuiplein. Zeker voor cultuurliefhebbers,<br />

waar Amare sinds 2021 de nieuwe<br />

thuishaven is van het Nederlands Dans<br />

Theater, het Residentie Orkest, het voormalig<br />

Zuiderstrandtheater én het<br />

Koninklijk Conservatorium. Amare, liefhebben<br />

in het Latijn, heeft vier theateren<br />

muziekzalen, twee restaurants, een<br />

congrescentrum, studio’s, leslokalen en<br />

zelfs een winkelpassage. Het gigantische<br />

cultuurpaleis vol dans, theater en muziek<br />

is een ontwerp van architect Patrick<br />

Fransen. Volgens hem omhullen de 46<br />

pilaren aan de buitenkant het betonnen<br />

gebouw als een theatergordijn. En net als<br />

bij kunst: je vindt het mooi óf niet. Binnen<br />

is het sowieso genieten! Amare.nl<br />

ANP/Sandra Uittenoogaart

Daniel Cohen/LUMEN<br />

Doorwerker<br />

In de wereld van mode en design is voorspeller<br />

van trends Lidewij Edelkoort (1950)<br />

al decennialang een icoon. Haar cv is<br />

indrukwekkend! Ze is uitgever – haar trendboeken<br />

verschijnen twee keer per jaar,<br />

designdocent en curator van allerlei tentoonstellingen.<br />

Vorig jaar schitterde haar<br />

Edelkoort (design) Collectie in het Van<br />

Abbemuseum in Eindhoven. De plek waar<br />

rond 2000 Dutch Design echt furore maakte<br />

op het wereldtoneel én de stad waar zij<br />

bijna tien jaar directeur van de Design<br />

Academy Eindhoven was. Eindhoven verruilde<br />

ze daarna voor New York om aan de slag<br />

te gaan als Dean of Hybrid Design Studies<br />

bij Parsons. Het verbaast ons dan ook niet<br />

dat Time Magazine haar al eens rekende tot<br />

de 25 invloedrijkste mensen in de modewereld.<br />

Nu op haar 72ste is ze vooral activist<br />

en voorvechter van verandering: een echte<br />

inspirator als het gaat om creatieve en duurzame<br />

innovatie. Zo richtte ze vorig jaar nog<br />

samen met Polimoda in Florence het innovatieve<br />

From Farm to Fabric to Fashion op.<br />

En goed om te weten: in de winter van 23/24<br />

dragen we warme kleuren als terracotta,<br />

okergeel en bruin. En stelen creatieve<br />

gerecyclede producten de (mode)show.

<strong>ZI</strong>N IN<br />

YanjiYou, Capsule Bookstore Su Shengliang<br />

Boek shoppen<br />

Reis mee met Elizabeth<br />

Stamp langs de mooiste<br />

boekwinkels ter wereld.<br />

Haar inspirerende boek<br />

telt 150 must-visitplekken,<br />

van Israël tot Japan.<br />

Aanrader voor op vakantie of in de tuin, om<br />

te bezoeken of om bij weg te dromen.<br />

150 bookstores you need to visit before you<br />

die (Terra Lannoo, € 29,99)<br />

Zit lekker<br />

Dit terrasstoeltje zit echt<br />

lekker door de slimme hoek in<br />

het ontwerp. Het is gemaakt<br />

van lichtgewicht aluminium<br />

en je kunt ze makkelijk stapelen<br />

als je ze inklapt. Handig als<br />

je niet zoveel ruimte hebt.<br />

Weltevree, Flip-up chair, € 249.<br />

Weltevree.eu/nl<br />

Hemels brunchen<br />

Teds serveert brunch op het dak van het Schieblock in Rotterdam.<br />

Bij DakAkker, de grootste openlucht stadsdakboerderij van Nederland.<br />

Op duizend vierkante meter worden hier groenten, (eet bare) bloemen<br />

en fruit geteeld. Geniet van eggs benedict en banana pancakes tot<br />

caesar salad en afternoon tea. En dat terwijl je uitkijkt op de indrukwekkende<br />

skyline van Rotterdam. Teds-place.nl<br />

Dat swingt<br />

Deze klassieker van Goldsmith is ontworpen<br />

in 1966 tijdens de Swinging Sixties in<br />

Londen en wordt nu nog steeds handgemaakt<br />

in Italië. Je kunt ’m zelfs personaliseren<br />

met eigen initialen. Oliver Goldsmith,<br />

FUZ - Seafoam & Champagne, € 395.<br />

Eu.olivergoldsmith.com<br />

Koen Peters<br />

Houd het koel<br />

De binnenkant is van aluminium, de buitenkant van staal en daartussen<br />

zit een laag duurzaam isolatiemateriaal om alles lekker koel te houden.<br />

En de flesopener aan de buitenkant is heel handig. Urban Outdoor<br />

Collection, retro koelbox Greenwich, 17 liter, € 114,95. Bo-camp.com<br />

11

<strong>ZI</strong>N IN<br />

Zomer<br />

in een flesje<br />

Elke dag een zweem Franse zomergeur op de<br />

huid. Dit is het eerste parfum van Obvious geïnspireerd<br />

op de seizoenen. Met tonen van oranjebloesem<br />

en mandarijnolie. Obvious, Un Été, eau de<br />

parfum, 100 ml € 110. Retreat.nl<br />

De Stones<br />

rollen weer<br />

Ze zijn terug. Beleef de iconische<br />

rockers in de tentoonstelling<br />

Unzipped in het Groninger Museum.<br />

Bekijk meer dan 400 persoonlijke<br />

objecten: instrumenten, audio- en<br />

videofragmenten, dagboeken en<br />

kostuums. Zelfs hun oude Londense<br />

studio – waar Mick, Keith en Charlie<br />

woonden – is nagebouwd. Vanaf<br />

30 juni. Groningermuseum.nl<br />

productie: Monique van den Heuvel<br />

Boost je reis<br />

Coach en trainer Merel Stegeman bedacht, schreef en<br />

tekende Wonderlust: een reisdagboek om reiservaringen<br />

op een dieper niveau te kunnen beleven en meer uit een<br />

trip te halen. Je kunt al beginnen met ontdekken voordat<br />

je op reis gaat en de harde kaft van het dagboek is<br />

bestand tegen reizen. (Kosmos, € 20)<br />

GRATIS REISDAGBOEK?<br />

Kijk op p. 111<br />

Comfi stapper<br />

Het anatomische voetbed zorgt voor minder<br />

druk op de voeten en onderrug. Ze zijn gemaakt<br />

van OOfoam, materiaal dat zacht aanvoelt<br />

en zo licht is dat het blijft drijven.<br />

OOFOS, OOlala Stardust,<br />

€ 65. Oofosbenelux.nl<br />

12

Droomplek<br />

Maria Kuper (1959): “Een reisje over Cuba,<br />

met mijn goede vriendin, daar droomde<br />

(en spaarde) ik al een tijdje van (voor).<br />

Naast levendig Havana prijkte het nationale<br />

monument hoog op ons wensenlijstje,<br />

de vallei van Viñales, Valle de Viñales. Met<br />

een plaatselijke taxi reden wij door het<br />

prachtige, groene landschap. We stopten<br />

bij een uitkijkpunt met dít adembenemende<br />

uitzicht over de groene vallei! De gigantische<br />

roofvogels die er rondzweefden, de<br />

kalksteen rotsen, het ijskoude, helderblauwe<br />

rotswater. Wat was er veel te zien<br />

en te beleven. Te paard deden wij een tour<br />

langs de tabak- en koffieplantages. In het<br />

dorp ontmoetten we vriendelijke mensen!<br />

De kleine straatjes zijn er gevuld met<br />

salsabarretjes en natuurlijk heb je de<br />

mogelijkheid om op elke straathoek een<br />

sigaar of glaasje rum te proberen...”<br />

Jouw droomplek in Zin Magazine? Mail<br />

redactie@zin.nl, wij zoeken er de mooiste<br />

foto bij.<br />

Getty Images

REDACTIE@<strong>ZI</strong>N.NL<br />

Heeft u een leuke tip, goed nieuws of urgent commentaar? Laat het ons weten! redactie@zin.nl<br />

‘Wat een verrassing: Win met Zin heeft zin...<br />

Ik heb een prachtig zinvol boek gewonnen.<br />

Superblij mee!’<br />

Helena reageert op Zin.nl op Win met Zin uit Zin Magazine nr. 4/5<br />

René Appel<br />

‘Gezien in een Berlijnse taxi’ schreef<br />

P.P. onder deze foto op Facebook.<br />

Daarmee reageerde hij op het interview<br />

dat wij met thrillerauteur René<br />

Appel hadden voor de Zin Nieuwsbrief.<br />

Lezen? Zin.nl/rene-appel<br />

Landkaart van het leven<br />

Met interesse en plezier lees ik jullie<br />

blad. Er staan afwisselende onderwerpen<br />

in waar ik iets aan heb en met<br />

plezier over lees. Nu lees ik in Zin 6<br />

een interview met Marijke Helwegen<br />

waarin ze aangeeft dat ze jaarlijks wat<br />

‘kleine botoxinjecties’ laat spuiten. En<br />

lees ik in datzelfde nummer de column<br />

van Stef Bos waarin hij schrijft dat hij<br />

een man spreekt en dat de groeven in<br />

diens gezicht hem aanzetten tot het<br />

schrijven van een liedje: Een landkaart<br />

wil ik zijn/Waarop je mijn leven kunt<br />

lezen. Dat laatste spreekt mij meer aan<br />

dan de botoxinjecties. Ook ik krijg op<br />

mijn 70ste last van rimpels die ik het<br />

liefst niet wil zien omdat ik me jonger<br />

voel dan de spiegel aangeeft. Maar die<br />

zinnen van Stef Bos relativeren ze:<br />

heerlijk, zo’n tekst! Dan maar echt zijn<br />

en mijn rimpels behouden…<br />

Anneke Boon<br />

Peter & Viggo<br />

Er is massaal gereageerd op het interview<br />

met Peter Heerschop en Viggo<br />

Waas in Zin Magazine nr. 4/5. Een<br />

paar reacties:<br />

Als fan van Peter en Viggo van het<br />

eerste uur (Niet Uit Het Raam tijdens<br />

Camaretten 1987) bij binnenkomst van<br />

Zin meteen jullie mooie interview gelezen!<br />

Na veel van hun geweldige voorstellingen<br />

te hebben genoten, heb ik<br />

ook het prachtige en humoristische<br />

Er gaat nog iets heel moois gebeuren<br />

gezien. Nu ga ik hun boek Infarct lezen.<br />

Marianne op Zin.nl<br />

Op Instagram:<br />

Prachtig en kwetsbaar interview.<br />

Ingrid Andeweg<br />

Ik hoorde een gesprek met ze op de<br />

radio. Ontroerend!<br />

Vera van Brakel<br />

Vriendschap, zo waardevol en<br />

kwetsbaar.<br />

Grietje Meijer<br />

Werken na je 50ste<br />

‘JOTHESTE’ over het artikel Werken<br />

na je 50ste (Zin Magazine nr. 4/5) op<br />

Instagram: Op mijn 57ste kon ik aan<br />

de slag als thuishulp (huishoudelijke<br />

ondersteuning en een deel persoonlijke<br />

begeleiding). Na een jaarcontract<br />

heb ik een contract voor onbepaalde<br />

tijd ‘afgedwongen’ en ook gekregen.<br />

Ook mijn man kreeg op 53-jarige<br />

leeftijd een leuke baan en een vaste<br />

aanstelling als voorraadbeheerder.<br />

Het kán dus gewoon.<br />

Tien voor taal<br />

Dank jullie wel, Zin, voor al die heerlijke<br />

taalpuzzels in Zin Magazine nr. 6!<br />

Ik ben dol op taal, deed altijd fanatiek<br />

mee met Tien voor taal op televisie en<br />

heb een abonnement op het tijdschrift<br />

Onze taal. Het doet me pijn dat de studie<br />

Nederlandse taal- en letterkunde<br />

aan de universiteiten tegenwoordig<br />

Nederlandse taal en cultuur heet.<br />

Onze taal is zo rijk, eigen en uniek!<br />

Blijft me nog dagelijks verrassen.<br />

Door jullie puzzels – zoveel leuker<br />

dan een kruiswoordje! – heb ik<br />

opnieuw bijgeleerd. En dat geeft altijd<br />

een goed gevoel, als je je lekker kunt<br />

blijven ontwikkelen.<br />

Anja van der Boom<br />

VOLG ONS ONLINE<br />

Facebook.com/zinmagazine<br />

Instagram.com/zinmagazine<br />

Pinterest.com/zinmagazine<br />

samenstelling: Edith de Jong, Daniëlle Bronsgeest. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven te redigeren en in te korten<br />

14

VERDIEP<br />

Mensen en verhalen die er nu toe doen<br />

16<br />

Spannende types:<br />

Marion Pauw en<br />

Esther Verhoef<br />

25<br />

Op wereldniveau<br />

sporten? Kan zelfs<br />

nog na je 50ste!<br />

36<br />

Vriendschap tussen<br />

mannen of vrouwen:<br />

wereld van verschil<br />

46<br />

Say what? !<br />

Lief zijn voor je oren<br />

is lief zijn voor jezelf<br />

52<br />

Bakkersdochter<br />

Bianca Bartels dook<br />

in haar geschiedenis<br />

15

Marion Pauw & Esther Verhoef<br />

Powervrouwen<br />

van de<br />

Nederlandse<br />

thriller<br />

Deze zomer is een walhalla voor lezers die van spannende<br />

boeken houden. Bijna alle grote Nederlandse én buitenlandse<br />

thrillerschrijvers komen met een nieuw boek. In het<br />

kader van de Thriller Weken <strong>2023</strong> gaf het powerduo onder<br />

de Nederlandse thrillervrouwen Marion Pauw en Esther<br />

Verhoef een interview aan Zin. Over thrillerschrijverschap,<br />

hun vrouwelijke touch, ouder worden en jezelf zijn.<br />

INTERVIEWS: JOLANDA HOFLAND | FOTOGRAFIE: BRENDA VAN LEEUWEN | VISAGIE: MANOUS NELEMANS

17

INTERVIEW<br />

Thrillerauteur Esther Verhoef:<br />

‘Alles wat ik zie of<br />

meemaak, is materiaal’<br />

5X KORT<br />

Altijd bij je?<br />

“Een signeerpen. Ik heb de<br />

neiging om, als ik in een<br />

vreemde stad of dorp ben,<br />

random bij een boekhandel<br />

naar binnen te lopen om mijn<br />

eigen werk te signeren.”<br />

Sterk punt?<br />

“Kansen zien, ze pakken,<br />

focussen op de goede, leuke<br />

kanten van het leven.”<br />

Hekel aan?<br />

“Zeurpieten, klagers. Mensen<br />

voor wie het glas altijd halfleeg<br />

is. Of mensen die ‘geen<br />

probleem’ zeggen, terwijl er<br />

sowieso geen probleem is.<br />

Het is die uitdrukking, brrr.”<br />

Onweerstaanbaar?<br />

“De blikken van onze honden<br />

Saartje en Mel.”<br />

Levensmotto?<br />

“Als het niet gaat zoals het<br />

moet, dan moet het maar<br />

zoals het gaat.”<br />

18<br />

Ze schrijft twintig jaar thrillers, de een nog<br />

succesvoller dan de ander. Alter ego, haar<br />

laatste is nét uit en een nieuwe is alweer in de<br />

maak. Esther Verhoef (1968) schrijft veel,<br />

maar gaat er ook graag op uit in een zelfgebouwde<br />

camperbus. Om ‘verhaal te halen’.<br />

Schrijven doet Esther Verhoef bij voorkeur in<br />

het oude centrum van Den Bosch, de stad<br />

waar ze is geboren en getogen. Daar heeft ze<br />

een bescheiden huisje met een kleine patiotuin.<br />

Pas opnieuw gerestyled in lichte kleuren.<br />

Huizen inrichten is een hobby van Esther. En<br />

ze heeft smaak. De blikvanger in de ruimte is<br />

een kunstwerk van Hugo Cantin. Een prachtige<br />

lamp die hij maakte van 8mm-films. “Ik<br />

ben dol op het werk van deze Canadese kunstenaar.<br />

Strakke, kleurrijke muurobjecten, en<br />

ze geven ook nog licht. In dit huis zit ik meestal<br />

om te schrijven. Als het weer meezit, fiets<br />

ik erheen. Dan heb ik toch nog een beetje<br />

lichaamsbeweging gehad. Ik werk vaak acht<br />

tot tien uur per dag door. Meestal op liters<br />

thee. En met een koptelefoon met muziek<br />

waardoor ik me beter kan concentreren. Zo<br />

sluit ik de geluiden van de stad buiten.”<br />

Esther viert met haar nieuwste thriller Alter<br />

ego dat ze twintig jaar in dit vak zit. Met bijna<br />

drie miljoen verkochte boeken in eigen land,<br />

twee verfilmingen en vertalingen in twintig<br />

landen waaronder Korea, Duitsland, Italië en<br />

de Verenigde Staten, is ze misschien wel de<br />

succesvolste thrillerauteur van ons land. Leuke<br />

weetjes zijn dat ze over de lands grenzen<br />

uitgeeft onder het pseudoniem Nova Lee Maier<br />

en dat ze recordhouder is van NS Publieksprijsnominaties:<br />

maar liefst negen stuks. Winnen<br />

deed ze hem ook al eens. Wie weet gaat<br />

datzelfde gebeuren met haar nieuwste boek<br />

Alter ego, die het goed doet op de bestsellerlijsten<br />

en bij de recensenten.<br />

Voor het eerst week ze bij Alter ego af van haar<br />

normale manier van werken. “Vaak begint bij<br />

mij het schrijven met een gevoel, een scène,<br />

een dialoog of zoals nu bij een idee voor<br />

een plot. Vanuit daar groeit het verhaal alle<br />

kanten op. Die organische manier van werken<br />

heeft me meermaals in de problemen gebracht<br />

maar óók de mooiste schrijfmomenten bezorgd.<br />

Het lijkt op het opgraven van een verhaal: als<br />

een archeoloog die bezig is een stad uit te<br />

graven en geen idee heeft van de grootte of<br />

aard van de stad. En dat is soms frustrerend<br />

omdat je halverwege nog niet weet waar het<br />

verhaal naartoe gaat. Ik heb werk van weken,<br />

soms maanden moeten schrappen om een<br />

verhaal vlot te trekken. Voor mijn laatste thriller<br />

hebben Berry, mijn man, en ik ons samen<br />

een paar keer teruggetrokken om actief te<br />

plotten. Met een pak geeltjes, een laptop en<br />

liters koffie. We kwamen thuis met een basis<br />

voor het complete verhaal. Een schaduwbestand<br />

waarin ik boven elk hoofdstuk had<br />

geschreven wat daarin moest gebeuren, en<br />

vooral: waaróm. Wat moet de lezer denken dat<br />

hier gebeurt? Wat denkt de hoofdpersoon dat<br />

er aan de hand is? En wat gebeurt er in het<br />

echt? Dat werkte zo fijn, dat we het met de volgende<br />

thriller weer op deze manier proberen.”<br />

Het idee voor een volgend boek is er al. Sterker<br />

nog: de eerste hoofdstukken zijn geschreven.<br />

“Ik heb vorig jaar een traumatische ervaring<br />

opgedaan in een Frans ziekenhuis. Ik werd<br />

naar de spoedeisende hulp gebracht omdat

CV<br />

1968 Geboren op 27 september<br />

in ’s-Hertogenbosch<br />

1995-2005 Schrijft ongeveer 60<br />

populairwetenschappelijke<br />

en informatieve boeken<br />

over (huis)dieren, waarvan<br />

er wereldwijd meer dan<br />

9 miljoen worden verkocht<br />

2003 Debuteert met de thriller<br />

Onrust, een Escober – van<br />

ESther & BERry – thriller, die<br />

meteen werd genomineerd<br />

voor de Gouden Strop<br />

2006 Haar doorbraak Rendezvous<br />

verschijnt. Dit boek is<br />

later verfilmd<br />

2012 Esthers eerste roman<br />

Tegenlicht komt binnen op 1,<br />

en blijft drie jaar op een rij in<br />

de bestsellerlijsten<br />

2014 Bestseller De kraamhulp<br />

won de Hebban Crimezone<br />

Award en werd genomineerd<br />

voor NS Publieksprijs en de<br />

Gouden Strop<br />

2015 Thriller Lieve mama<br />

(nominatie NS Publieksprijs,<br />

winnaar de Gouden Strop<br />

2016), later bewerkt voor een<br />

serie op Videoland<br />

2022 Autobiografische feelgoodroman<br />

Op de bonnefooi<br />

door Frankrijk<br />

<strong>2023</strong> Alter ego<br />

19

INTERVIEW<br />

Alter ego<br />

Het leven<br />

lacht Lynn<br />

toe. Ze is<br />

getrouwd<br />

met Camiel<br />

Storm, een<br />

bekende<br />

chef-kok, en verzorgt de pr<br />

voor diens sterrenrestaurant<br />

De Luwte. Voor de buitenwereld<br />

vormen de twee een<br />

succesvol powerkoppel. Maar<br />

terwijl Camiel avond na avond<br />

werkt, onderhoudt Lynn een<br />

passievolle affaire met de<br />

jonge, opvliegende Laurens.<br />

Door ambitieuze uitbreidingsplannen<br />

komt het huwelijk<br />

verder onder druk te staan.<br />

Wanneer er onverklaarbare<br />

dingen gebeuren in en rond<br />

de villa van Camiel en Lynn,<br />

kan Lynn bij niemand terecht.<br />

(Prometheus, € 22,99)<br />

20<br />

ik vanuit het niks extreme buikpijn kreeg. Wat<br />

daar verder gebeurde, was een thriller op zich.<br />

Ik vrees zelfs dat ik de werkelijkheid moet<br />

afvlakken om het geloofwaardig te houden.”<br />

Een goed verhaal ligt gewoon op straat?<br />

“Nou, dat niet. Maar om inspiratie op te doen<br />

moet ik er wel op uit. Voor het daadwerkelijke<br />

schrijfwerk heb ik het nodig om mezelf af te<br />

zonderen. Mijn agenda moet leeg zijn, niemand<br />

mag me nodig hebben. Mijn telefoon<br />

gaat uit en ik lees mijn mail en de socials<br />

nauwelijks. Eén keer per week is er een contactmoment<br />

met de uitgever waarin we alles<br />

bespreken. Herdrukken, verfilmingen, bijzondere<br />

aanvragen, interesse uit het buitenland,<br />

dat soort dingen. Thuis houdt Berry alles af,<br />

ik kijk nauwelijks televisie en volg het nieuws<br />

niet. Ik heb al mijn energie nodig om in de<br />

wereld en levens van mijn personages af te<br />

dalen. Pas dáár kan ik schrijven wat ik wil<br />

schrijven. In die schrijfblokken ga ik wel eens<br />

de deur uit. Naar de bioscoop, sporten, eten:<br />

verhaal halen, noem ik dat. Alles wat ik dan<br />

zie of meemaak, is materiaal. Zodra het even<br />

kan reis ik graag. Berry heeft samen met onze<br />

oudste dochter een oude werkbus tot camper<br />

omgebouwd. Daarmee hebben we in Frankrijk<br />

rondgezworven en zijn we naar Andalusië<br />

geweest. Naar andere landen, andere regio’s<br />

gaan, heb ik nodig. Naar mensen kijken, nieuwe<br />

indrukken opdoen, dat is brandstof.”<br />

Sinds 1986 is Esther al samen met haar jeugdliefde<br />

Berry, met wie ze ook vijf thrillers<br />

schreef onder de naam Escober. Ze hebben<br />

twee dochters, 27 en 22 jaar, en een zoon van<br />

25. Afwisselend wonen ze in Den Bosch en in<br />

Frankrijk, in een voormalige wijnboerderij die<br />

Berry in 2004 zelf renoveerde en waar het<br />

gezin destijds vier jaar woonde. De kinderen<br />

‘Ik vind dit een heel<br />

mooie levensfase.<br />

Oogsttijd. Zo voelt het’<br />

zijn nu het huis uit. In het begin voelde Esther<br />

het empty nest in alle hevigheid.<br />

“Onze zoon woont al langer op zichzelf. Tijdens<br />

covid woonden mijn oudste dochter met<br />

haar geliefde en hun hond bij ons in, net als<br />

onze jongste dochter. Toen de situatie normaliseerde,<br />

zijn ze kort na elkaar uitgevlogen.<br />

Daarmee verdwenen ook hun vrienden en de<br />

reuring die studenten met zich meebrengen.<br />

God, wat was het ineens stil. Ik had verwacht<br />

dat ik het leuk zou vinden: mijn vrijheid terug.<br />

Niet meer misgrijpen in de koelkast. Maar ik<br />

miste de levendigheid, de enthousiaste verhalen,<br />

de discussieavonden. Berry vond het heerlijk,<br />

hij is toch meer degene bij ons die zorgt<br />

voor alles en iedereen en hij voelde nu minder<br />

verantwoordelijkheid, dus ik snap dat wel.”<br />

Is jullie relatie veranderd sindsdien?<br />

“Er is nu rust in huis, we kunnen onze dagen<br />

grotendeels zelf indelen. We hoeven niemand<br />

op te halen of weg te brengen, er staan geen<br />

vuile pannen op het fornuis, er zit geen groepje<br />

studenten om de keukentafel als we moe<br />

thuiskomen en er belt niemand om vijf uur ’s<br />

ochtends aan omdat de huissleutel kwijt is…<br />

We zijn weer met z’n tweeën maar dan met<br />

veel ervaringen rijker en in een ander lijf. Ik<br />

vind dit een heel mooie levensfase. Oogsttijd.<br />

Zo voelt het. Een paar jaar geleden heb ik boetseren<br />

ontdekt. Als ik boetseer, kom ik af en toe<br />

in een flow waarin mijn handen sneller zijn<br />

dan mijn hoofd. Dan ga ik zo op in het organische<br />

proces dat ik de techniek vergeet. Mijn<br />

werk is deels realistisch, deels abstract. Ik<br />

geef weleens wat weg aan goede vrienden,<br />

maar houd het voorlopig voor mezelf.”<br />

Daarnaast zijn Berry en ik veel op pad. De kinderen<br />

zeggen wel dat we té veel weg zijn, ze<br />

missen de gezelligheid, het warme nest. Dat<br />

snap ik, maar daar is nog tijd genoeg voor, als<br />

we ouder zijn. Ik heb deze tip gehad van een<br />

wijze buurvrouw, en die goed in mijn oren<br />

geknoopt. Ze zei: ‘Je hebt nog geen kleinkinderen<br />

en je ouders zijn nog redelijk gezond, dus<br />

neem het er nú van, want straks kun je gaan<br />

babysitten en mantelzorgen. Of je gaat zelf iets<br />

mankeren. Ga vooral nú lekker reizen.’” ■

Thrillerauteur Marion Pauw:<br />

‘Als dit 50 worden is, kan<br />

ik alleen maar lachen’<br />

5X KORT<br />

Altijd bij je?<br />

“Telefoon.”<br />

Sterk punt?<br />

“Ik ben een goede<br />

analyticus.”<br />

Hekel aan?<br />

“Als iemand met volle mond<br />

praat. Dan krijg ik echt een<br />

wegtrekker.”<br />

Onweerstaanbaar?<br />

“Mijn hond Dora<br />

Exploradora.”<br />

Levensmotto?<br />

“Ken jezelf.”<br />

Thrillerschrijver Marion Pauw (1973) gebruikt<br />

geregeld dingen uit het echte leven. Zo was<br />

de niet zo prettige ervaring tijdens haar deelname<br />

aan Expeditie Robinson, waar ze door<br />

de groep werd buitengesloten, voer voor haar<br />

nieuwste thriller Tijgerlelie. “Dat is zo fijn aan<br />

schrijver zijn, dat je kunt denken: dit is heel<br />

naar, maar wél fantastisch voor mijn boek.”<br />

Het idee voor haar thriller Tijgerlelie ontstond<br />

vorig jaar, na haar deelname aan het tv-survivalprogramma<br />

Expeditie Robinson, op een<br />

onbewoond eiland in Maleisië. Geen prettige<br />

belevenis voor Marion. Ze miste de aansluiting<br />

met de rest van groep en werd er al op de<br />

eerste eilandraad door haar medekandidaten<br />

uitgestemd. “Toen ik in de gaten kreeg dat de<br />

anderen mij niet zagen zitten, ging ik erg mijn<br />

best doen om in de smaak te vallen – ik ging<br />

totaal in de overdrive. Dan maak je het alleen<br />

maar erger. Op een gegeven moment dacht ik:<br />

Ik ben een intelligente vrouw. Schrijf moordcomplotten<br />

voor mijn beroep en toch loop ik<br />

rond als een bange hond. Toen ben ik terug<br />

gaan vechten, maar het was te laat.”<br />

Dat vastlopen in een groep is een terugkerend<br />

ding in haar leven, vertelt Marion even later.<br />

Als 6-jarige verhuisde ze van Tasmanië naar<br />

Nederland. “Ik sprak letterlijk de taal niet,<br />

kwam uit een totaal andere cultuur. Dat was<br />

een heel moeilijke overgang waarbij ik ook op<br />

de een of andere manier mijn plek in de groep<br />

moest zien te veroveren. Heel lastig en nog<br />

steeds vind ik groepen doodeng.” Wat is voor<br />

een thrillerschrijver een betere manier om<br />

angsten te verwerken dan er een boek over te<br />

schrijven? “Bij terugkeer in Spanje, waar ik<br />

grotendeels woon, ben ik met mijn man Chris<br />

gaan roadtrippen met de daktent. Alles een<br />

beetje laten bezinken, in de natuur zijn en op<br />

andere gedachten komen. We kwamen in de<br />

Pyreneeën terecht. Daar zag ik een van God en<br />

alles verlaten hotel. De eigenaar vertelde dat<br />

ze in de winter twee maanden dichtzaten vanwege<br />

sneeuwval. Toen viel ineens alles samen.<br />

Ik wist meteen: dit is een fantastische setting<br />

voor een boek over een groep jongelui met wie<br />

het helemaal misgaat. Mijn eigen ervaringen<br />

van buitengesloten worden door een groep zitten<br />

erin. Dat is zo fijn aan schrijver zijn: al<br />

maak je de meest heftige dingen mee, je kunt<br />

altijd denken: dit is heel naar, maar wél fantastisch<br />

voor mijn boek.”<br />

Is het een typisch vrouwelijke thriller?<br />

“Ik denk het wel. Vrouwen schrijven sowieso<br />

andersoortige thrillers dan mannen. Het gaat<br />

bij ons vrijwel nooit over het achterhalen van<br />

een internationaal moordcomplot tegen de<br />

president. Nee, vrouwen gebruiken thema’s<br />

dichter bij huis. Een vrouw die ontdekt dat<br />

haar partner een geheim heeft. Een moeder<br />

die bang is dat haar kind wordt vermoord.<br />

Vooral het psychologische element is sterk<br />

aanwezig. Logisch. Omdat we niet dezelfde<br />

fysieke kracht hebben als mannen moeten we<br />

uit een ander vaatje tappen. Onze overleving<br />

hangt meer van psychologie af.”<br />

Marion schrijft al bijna twintig jaar en viert dit<br />

jaar haar 50ste verjaardag. “Soms denk ik:<br />

how did that happen? Maar als dit 50 worden<br />

is, kan ik alleen maar lachen. Ik zit in een heel<br />

gelukkige periode. Ik leer mezelf steeds beter<br />

kennen. Ik weet inmiddels: dit werkt voor mij<br />

en dit niet. Dat is misschien het belangrijkste<br />

in het leven. Als je jezelf goed kent, kun je<br />

beter voor jezelf zorgen. Dan kom je tot<br />

21

INTERVIEW<br />

CV<br />

1973 Geboren op 19 augustus<br />

in Tasmanië<br />

1979 Emigreert op 6-jarige<br />

leeftijd naar Nederland<br />

2005 Debuteert met Villa<br />

Serena<br />

2009 Wint een Gouden Strop<br />

met haar doorbraakthriller<br />

Daglicht<br />

2010 Schrijft scenario’s voor<br />

diverse tv-series als<br />

In therapie, Dagboek van<br />

een callgirl, Vlucht HS13<br />

2013 Verfilming van Daglicht<br />

2017 Schrijft samen met Susan<br />

Smit Hotel Hartzeer<br />

2022 Wint opnieuw de Gouden<br />

Strop voor Vogeleiland<br />

<strong>2023</strong> Tijgerlelie<br />

22<br />

bloei en heb je wat te bieden aan de wereld.<br />

Dat is ook wat ik in Tijgerlelie meegeef aan de<br />

lezers onder wie er ongetwijfeld velen zijn die<br />

zich herkennen in de ervaring van buiten de<br />

groep vallen. Tegen hen zeg ik als aanmoediging:<br />

‘Het is oké dat sommige mensen je niet<br />

mogen. Misschien zelfs een hekel aan je hebben.<br />

Ga dan vooral niet je best doen maar leun<br />

juist achterover. Ga jezelf niet plooien naar<br />

wat je denkt dat je voor de ander moet zijn.’<br />

‘Wees gewoon jezelf’ vind ik een dooddoener.<br />

Want jezelf zijn gaat voor sommige mensen<br />

niet vanzelf. Omdat ze niet goed weten wie<br />

ze zijn. En of ze er überhaupt wel mógen zijn.<br />

Voor mij is dat een zoektocht geweest. Als ik<br />

terugblik op mijn leven van tien, vijftien of<br />

twintig jaar geleden denk ik: hoe deed ik dat?<br />

Verschrikkelijk hard werken, kleine kinderen,<br />

op mijn tenen lopen in liefdesrelaties, hoge<br />

eisen stellen aan mezelf. Zo vermoeiend. Ik<br />

geniet nu van de stabiliteit. Ik heb een heel<br />

fijne relatie met Chris. De kinderen zijn al een<br />

tijdje de deur uit en hebben zich gesetteld. Ze<br />

weten wat ze willen en hebben voldoende<br />

basis om hun leven op te bouwen. Ik heb mijn<br />

handen vrij en ineens zeeën van tijd. Heerlijk.<br />

De grap is dat ik minder uren aan het schrijven<br />

ben, maar merk dat ik beter ben gaan<br />

schrijven. Dat komt omdat ik nu ook tijd neem<br />

om te lummelen, mijmertijd. Dan werk ik in de<br />

tuin of ga ik lopen met de hond. En krijg ik<br />

altijd vanzelf weer een inval. Als je alleen<br />

met witte knokkels achter je toetsenbord zit,<br />

zoals ik vroeger deed, dan komt het niet. Ook<br />

hier geldt: leun een beetje achterover. Laat het<br />

opkomen in plaats van dat je gaat forceren.<br />

Maar dat geldt vooral voor de eerste versie.<br />

Bij latere versies verander ik in een enorme<br />

perfectionist. Vraag maar aan mijn bureauredacteur.<br />

(lacht) Ik ben ook een vakvrouw.<br />

Ik wil mijn lezers het allerbeste boek geven.”<br />

‘Ruzie op zijn tijd<br />

is goed. Je even aan<br />

elkaar scherpen’<br />

Je bent al acht jaar samen met Chris. Wat maakt<br />

van jullie zo’n goede combi?<br />

“Hij is mijn partner in crime. We kunnen alles<br />

samen en willen dezelfde dingen in het leven.<br />

We vinden het zalig om in Spanje te wonen.<br />

Lekker trutten met z’n tweeën. In en rondom<br />

het huis bezig zijn, op reis gaan met de daktent,<br />

een festival bezoeken in Nederland. We<br />

hebben het gezellig. Dat is belangrijk. En als<br />

er shit is, en dat is er in elke relatie – ook wij<br />

hebben heftige crisissen gehad – dan praten<br />

we het uit totdat we de ander weer begrijpen.<br />

Belangrijk is dat je erop kunt vertrouwen dat<br />

je partner er niet op uit is om jou opzettelijk<br />

pijn te doen. Ruzies ontstaan vaak omdat je<br />

getriggerd raakt. Dat de een iets zegt maar de<br />

ander iets anders hoort. En ruzie op zijn tijd is<br />

ook goed. Je even aan elkaar scherpen. Weten:<br />

hier ligt mijn grens, daar ligt jouw grens. Ik<br />

denk dat je ervoor moet waken dat je respectvol<br />

blijft. Al lopen de emoties hoog op, als je<br />

elkaar verrot gaat schelden, dan houdt het<br />

voor mij op. Dat is zo onveilig. Die woorden<br />

blijven altijd in je achterhoofd zitten. Ja, daar<br />

moest ik 50 voor worden, om dat te doorzien.<br />

En veel therapieën volgen. (lacht) Weet je wat<br />

in onze relatie helpt? We nemen af en toe thuis<br />

op de bank een pilletje. MDMA. Dat werkt<br />

goed als je wilt praten; niet voor niets wordt<br />

het ook gebruikt in een therapeutische setting.<br />

Onder anderen Bessel van der Kolk is er<br />

enthousiast over. Ik weet dat er een taboe op<br />

heerst. Mensen vinden het normaal om te zeggen:<br />

ik was gisteren stomdronken. Zelf ben ik<br />

niet zo van de drank. Maar als je me vraagt:<br />

waar heeft jouw relatie baat bij, dan is het dat.<br />

Bij MDMA vallen triggers weg en kun je liefdevol<br />

naar jezelf en de ander kijken. Je kunt ook<br />

heel open luisteren: ‘Goh, werkt dat zó bij jou.’<br />

Elkaar begrijpen is toch the name of the game.”<br />

Waar verheug je je het meest op deze zomer?<br />

“Ik heb veel zin om mijn moestuin een boost te<br />

geven. Verder wil ik veganistisch leren koken.<br />

Bezig zijn dus met praktische, aardse dingen.<br />

Lekker werken met mijn handen en mijn hoofd<br />

wat rust gunnen. Dan kom ik vanzelf weer op<br />

een punt dat ik wil schrijven.” ■

Tijgerlelie<br />

De nieuwe<br />

thriller van<br />

Marion<br />

speelt zich<br />

voor een<br />

deel af in de<br />

Spaanse<br />

Pyreneeën. Waar een groep<br />

huisgenoten – studenten –<br />

twee maanden op een hotel<br />

past. Op het laatste moment<br />

besluit een van hen een oude<br />

schoolvriendin mee te<br />

nemen. Hierdoor verandert de<br />

groepsdynamiek en ontstaat<br />

een toxische sfeer.<br />

Hoofdpersoon Lily ligt buiten<br />

de groep en op een dag valt er<br />

een dode. Zeventien jaar later<br />

probeert Lilly te achterhalen<br />

wat er nu precies is gebeurd.<br />

(Ambo Anthos, € 22,99)<br />

<strong>ZI</strong>N IN? Kijk op pag. 111<br />

en maak kans!<br />

23

2 SEASONS<br />

SEASONS 3<br />

Rosa ‘Gertrude Jekyll’ en Scabiosa<br />

columbaria ‘Butterfly Blue’<br />

t<br />

In de border achter het<br />

huis zaait Bodils trots zich<br />

spontaan uit: de witbloeiende<br />

helmbloem<br />

(Corydalis ochroleuca). Het<br />

pad leidt naar een<br />

Cotoneaster salicifolius<br />

floccosus.<br />

De buxusbollen blijven mooi<br />

dankzij as uit de open haard.<br />

Turkse Lelie,<br />

Lilium Martagon<br />

Bodil Schmidt houdt van strakke<br />

lijnen, maar omarmt weelderige<br />

vaste planten zoals Scabiosa.<br />

BUITENKIJKER<br />

Er valt altijd wel iets te knippen in de tuin van de Deense Bodil Schmidt. Dankzij enkele<br />

gewaagde snoeiacties ontstonden spannende coulissen die acht tuinkamers vormen, en een<br />

groen podium bieden aan wilde en gecultiveerde planten.<br />

De buxusmot is de tuin van Bodil Schmidt duidelijk voorbijgevlogen.<br />

De voortuin opent hier in het Deense Holte<br />

met een glooiend lijnenspel van grote groene bollen. Een<br />

emmer as uit de open haard ieder voorjaar is het geheim<br />

van de tuin- en landschapsarchitecte: “As is een meststof<br />

waar de heesters weerstand van krijgen. Ik hoop dat het ze<br />

ook sterk genoeg maakt om een aanval van de buxusmot<br />

te overleven. Want dat zou rampzalig zijn voor mijn tuin.”<br />

Geïnspireerd door de tuin van haar Zweedse collega Sven-<br />

Ingvar Andersson, legde Bodil een dynamische groene<br />

basis met buxus rondom haar houten woning. Het ritme<br />

van de deinende bollen wordt in de voortuin overgenomen<br />

door een imposante ‘lacecap’ hortensia. Bodil snoeide de<br />

kruin hoog op, zodat de kronkelige stammen bloot<br />

kwamen te liggen. Alleen aan het uiteinde van de takken is<br />

het groen en verschijnen straks bloemen. Een geslaagd<br />

experiment van de tuinvrouw, die altijd een snoeischaar op<br />

zak heeft. “Ik houd van het schaduw- en lichtspel dat<br />

ontstaat nu de structuur meer open is. Bovendien krijgen<br />

de planten die eronder staan nu eindelijk de kans om zich<br />

te settelen.”<br />

Bosachtige sfeer<br />

De truc met de opgekruinde hortensia staat niet op<br />

De groentebedden van de<br />

moestuin, met knoflook, rabarber<br />

en tuinbonen worden begrensd<br />

door ringen van cortenstaal.<br />

Rosa ‘Ghislaine de Féligonde’<br />

zichzelf. Overal in de tuin trekt Bodil de snoei- of heggenschaar<br />

als vormen haar niet aanstaan. Zo ook op de oprit,<br />

waar een Cornus mas het zicht blokkeerde. Nu de<br />

stammen kaal zijn, bloeit de border rondom helemaal op.<br />

Lelietjes-van-dalen, witte herfstanemonen en vingerhoedskruid<br />

zorgen er voor een bosachtige sfeer. Een goed<br />

voorbeeld van de balans waar Bodil voortdurend naar<br />

zoekt. Want voor een natuurlijk tegenwicht laat ze in de<br />

kruidlaag de touwtjes vieren. “Ik houd van een getemde<br />

wildernis. Met enerzijds duidelijke lijnen en anderzijds de<br />

losheid van wilde planten. In mijn voortuin is die<br />

combinatie ook heel geslaagd. Daar bloeien tussen de<br />

groene buxusbollen zeeën van geelwitte helmbloemen.<br />

Die heb ik hier nooit geplant, maar verwilderen massaal.<br />

Ze bloeien de hele zomer lang.” Ook koestert Bodil het<br />

fluitenkruid en de gele schijnpapaver. Beide weven zich<br />

losjes door de borders.<br />

Spannende gelaagdheid<br />

Bodil tuiniert al bijna veertig jaar op deze plek ten<br />

noorden van Kopenhagen. Na een aantal jaren wierpen<br />

de hoge sparren rondom lange schaduwen. Op plekken<br />

met de diepste schaduw plantte ze rododendrons en legde<br />

ze een bosbessenlaantje aan. Dichter bij huis werkte ze<br />

stap voor stap romantische cottageborders uit. Niet alleen<br />

beeldbepalende heesters houdt Bodil onberispelijk in<br />

4 SEASONS SEASONS 5<br />

t<br />

De vuurplaats met beukenhaag<br />

waarin Bodil vensters snoeide.<br />

t<br />

vorm, ze speelt ook graag met de verschillende haagstructuren<br />

in de tuin. Zo vormt ze van beukenhagen hoge<br />

ronde obelisken en tuinkamerschermen. Ze zet er buxusbollen<br />

en grillige struiken tegenaan, waardoor een<br />

spannende gelaagdheid ontstaat. Groene coulissen zijn<br />

het, die voor diepte zorgen. “Ik geniet van een stevige<br />

groene basis die jaarrond mooi is. Daarin combineer ik<br />

verschillende bladstructuren. Bladplanten weven de<br />

verschillende elementen aan elkaar. Hosta’s, elfenbloem<br />

en Helleborus orientalis bijvoorbeeld. Ook ben ik dol op<br />

het blad van het lelietje-van-dalen. Dat vormt hele tapijten<br />

in de lente. Wintergroene bladplanten zijn eveneens heel<br />

belangrijk, zoals varens, mansoor en het blad van Phlomis<br />

russeliana.” Het groen biedt een fris podium aan de<br />

bloemen van vaste planten en heesters. Die bloeien<br />

vrijwel overal roze, wit en lichtblauw. “Eenvoudige<br />

bloemen hebben mijn voorkeur, zoals de bloesem van<br />

appelbomen en anemonen. Ze zorgen voor subtiele lichtaccenten,<br />

voeren nergens de boventoon. Behalve dan als<br />

de rozen en clematissen massaal bloeien in mei en juni.”<br />

In parapluvorm<br />

Op enkele lage taxushaagjes na, knipt Bodil al het groen<br />

in glooiende lijnen. Ze houdt van de organische vormen<br />

omdat ze natuurlijk en zacht ogen. Zelfs een grote ginkgo<br />

nam ze onderhanden toen die te groot dreigde te worden.<br />

Ze dwong de kroon terug tot een koepel. De bestaande<br />

sierappelboom op de erfgrens bracht ze in haar favoriete<br />

parapluvorm. Het vormenspel bezorgt Bodil het nodige<br />

snoeiwerk. Maar daar draait ze haar hand niet voor om.<br />

hoog worden. Vaak heeft een hele buurt last<br />

van schaduw of gebrek aan vocht. De tip die ik<br />

tuiniers altijd meegeef: laat een boom niet<br />

hoger worden dan het huis. Geef hem een<br />

mooie vorm en houd deze goed bij.”<br />

• “Snoei buxus niet als de struiken nat zijn of als er<br />

regen wordt verwacht. Op die manier krijgt<br />

schimmel geen kans. Vermijd ook zonnige<br />

dagen.”<br />

• “Door gaten in de heg te maken, krijg je mooie<br />

zichtlijnen in je tuin. Snoei de vensters bij<br />

voorkeur in een nog jonge haag die nog niet al<br />

te breed is.”<br />

• “Wees niet bang om de rododendrons in je tuin<br />

op te snoeien. Hierdoor kun je met leuke onderbeplanting<br />

gaan werken. Een experiment met<br />

lavendel heeft in mijn tuin heel goed uitgepakt.”<br />

• “Gooi het snoeihout in je tuin niet weg, maar<br />

gebruik het voor een hekwerkje, versnipper het<br />

voor de paden óf maak er as van dat je gebruikt<br />

als meststof.”<br />

Behalve met groen, speelt Bodil graag met verharding in<br />

de tuin. Zandstenen tegels, flagstones, grind, split en<br />

ronde keien dragen bij aan de sfeer in de acht tuinkamers.<br />

“Ik vond het belangrijk om de materialen mooi te laten<br />

vergroeien met de tuin. Al was dat even zoeken. De<br />

bodembedekkers moesten beloopbaar zijn en niet te veel<br />

woekeren, zoals het gras dat voorheen tussen de flagstones<br />

stond. Nu groeit hier het koperknoopje. Dat blijft<br />

netjes op z’n plek.” Op de klinkertrapjes in de tuin zette<br />

Bodil Cotoneaster ‘Rami’ uit, een beloopbaar miniheestertje.<br />

“Het bloeit in de lente en draagt rode bessen<br />

in de herfst.”<br />

Haag met vensters<br />

Van de acht verschillende tuinkamers is de moestuin nog<br />

altijd Bodils favoriet. In het hart van de tuin, de zonnigste<br />

plek, ontwierp ze kleine ronde bedden. Er groeien succesgewassen<br />

als knoflook, rabarber en tuinbonen. Ze<br />

begrenst de groenten met decoratieve ringen van cortenstaal.<br />

Grote zinken teilen vult ze er met verschillende<br />

soorten munt en tijm.<br />

In het laatste hoekje van de tuin is een vuurplaats<br />

ingericht. Vroeger stond hier het konijnenhok van Bodils<br />

dochter Marie. Speciaal voor haar snoeide ze een raam in<br />

de beukenhaag. “Toen mijn dochter een konijn kreeg,<br />

kwam ik op het idee van dit venster. Op deze manier kon<br />

ze vanaf een afstandje toch haar konijn zien.” Nu biedt het<br />

raam een blik op het kampvuur. “Als ik gasten heb pak ik<br />

graag uit met een barbecue. Op die avonden kan ik echt<br />

genieten van de sfeer die ik hier heb neergezet.”<br />

acht verschillende tuinkamers. Hoofdrol<br />

voor vormsnoei en groene<br />

bladvormen.<br />

Waar: Holte, Denemarken<br />

Grondsoort: Klei<br />

Sinds: 1983<br />

Afmetingen: 1002 m 2<br />

Ligging: Rondom een houten zomerhuis<br />

uit 1982, omgeven door oude<br />

sparren, met een bostuin op het<br />

noordoosten, een buxustuin vol herfstkleuren<br />

op het westen en een moestuin<br />

in het hart van de tuin.<br />

Bijzonder: Coulissevorming dankzij<br />

vormsnoei van heesters en hagen. Het<br />

opkruinen van heesters. Toepassing van<br />

verschillende soorten (sier)bestrating.<br />

Geelwitte helmbloem (Corydalis ochroleuca)<br />

Ideale planten voor een coulissentuin<br />

Bodembedekkers<br />

Elfenbloem (Epimedium) is een veel gebruikte bodem-<br />

bedekker in de tuin van Bodil Schmidt: “Ik heb verschillende<br />

soorten die in de winter groen blijven. Het is een mooie<br />

bodembedekker die in de lente heel subtiel bloeit. Ze staan<br />

hier ook op moeilijke plekken, bijvoorbeeld in de schaduw<br />

onder een rododendron.”<br />

Een andere favoriet is Geranium pratense ‘Mrs Kendall Clark’:<br />

“Die bloeit lang blauw en blijft mooi compact. Het vormt hele<br />

tapijten. Ook Geranium ‘Dreamland’ vind ik prachtig met<br />

grijsgroen blad en een zachtroze bloemetje. Bloeit tot aan de<br />

vorst. Ook fijn omdat ik hem niet hoef te knippen.”<br />

Mansoor (Asarum europaeum) kwam vroeger overal op waar<br />

ze het niet wilde. “Maar nu ik het onder controle heb in de<br />

schaduw van een fruitboom, geniet ik enorm van dit frisse,<br />

niervormige blad.”<br />

Showstoppers<br />

Bodil houdt erg van subtiele bloemen die toch de aandacht<br />

op zich weten te vestigen. Zoals de geelwitte helmbloem<br />

(Corydalis ochroleuca): “De meeste mensen kennen de gele<br />

vingerhelmbloem, maar die vind ik te fel. Deze plant bloeit<br />

eindeloos in een crèmekleur en vermeerdert zich spontaan.”<br />

Een andere favoriet is de Hydrangea serrata ‘Bluebird’: “Een<br />

van de mooiste heesters in mijn tuin. Hij bloeit intens blauw<br />

en dankzij het opkruinen komt de vorm mooi uit.”<br />

6 SEASONS SEASONS 7<br />

t<br />

Nieuw!<br />

Seasons XXL tuinboek <strong>2023</strong><br />

Een jaarrond tuininspiratie<br />

SLECHTS<br />

€ 14,95<br />

GRATIS<br />

VERZENDING<br />

BINNEN NL<br />

Het nieuwe Garden by Seasons<br />

XXL Tuinboek biedt volop<br />

inspiratie met heel veel<br />

buitenkijkers – van grassentot<br />

rozentuin – en praktische<br />

tuininformatie. Zo vind je<br />

bijvoorbeeld originele<br />

ontwerpideeën en how-to’s<br />

die je helpen van je tuin een<br />

plaatje te maken.<br />

Co<br />

ou<br />

uli<br />

isse<br />

ssen<br />

ntu<br />

in<br />

Co<br />

ou<br />

uli<br />

isse<br />

ssen<br />

ntu<br />

in<br />

Co<br />

ou<br />

uli<br />

isse<br />

ssen<br />

ntu<br />

in<br />

Co<br />

ou<br />

uli<br />

isse<br />

ssen<br />

ntu<br />

in<br />

Een getemde wildernis<br />

5x snoeitips van Bodil<br />

• “In veel tuinen laten mensen hun bomen veel te<br />

‘Ik houd van het schaduw- en lichtspel dat ontstaat<br />

nu de structuur meer open is’<br />

De<br />

coulissentuin<br />

Gesnoeide hagen en heesters<br />

vormen groene coulissen en<br />

bieden een podium aan bijzondere<br />

planten en bloemen.<br />

Tuinpaspoort<br />

Tuinstijl: Romantische cottagetuin met<br />

Eenvoudig te bestellen via<br />

www.seasons.nl/seasonstuin<br />

of scan de QR-code<br />

Het Garden by Seasons XXL tuinboek is verkrijgbaar zolang de voorraad strekt. Binnen Nederland profiteer je van gratis verzending van je bestelling.<br />

Op deze aanbieding zijn de leveringsvoorwaarden en het privacybeleid van Roularta Media Nederland B.V. van toepassing.

Op<br />

Topsport na je 50ste<br />

Deze fanatieke sporters presteren op wereldniveau. Leeftijd een<br />

belemmering? Welnee. Er is nu veel meer tijd en rust om te trainen.<br />

TEKST: MARIA VAN BEELEN | BEELD: MAARTEN DE GROOT<br />

25

Wie Alice Naber | Geboren 1971 |<br />

Sport Ruitersport eventing (soort<br />

triatlon voor paarden) | Sinds 1981 |<br />

Niveau Nederlands, Europees en<br />

internationaal; heeft een eigen trainingsstal<br />

| Traint 50 uur per week<br />

‘Ik geloof niet in stilzitten<br />

als je ouder wordt’<br />

“De liefde voor paardrijden is er met<br />

de paplepel ingegoten. Als baby zat<br />

ik al voorop bij mijn vader op een<br />

paard. Nog steeds doe ik volop<br />

wedstrijden. Badminton is de<br />

zwaarste eventing ruiterwedstrijd,<br />

een beetje vergelijkbaar met de<br />

Tour de France voor wielrenners. Ik<br />

heb er drie keer aan meegedaan en<br />

op de Olympische Spelen in Rio<br />

werd ik met het Nederlandse team<br />

zesde. In de ruitersport heb je geen<br />

leeftijdsgroepen, het gaat tenslotte<br />

om de paarden. Dat ik ouder ben, is<br />

een voordeel. Ik heb alles al meegemaakt,<br />

weet situaties goed in te<br />

schatten en ik ervaar meer rust.<br />

Toen ik jong was, wilde ik misschien<br />

te veel en te snel. Dan schoten we<br />

langs een hindernis en struikelde<br />

mijn paard of viel ik van hem af.<br />

Paardensport is een gevoelssport,<br />

je moet de techniek beheersen en<br />

een lange adem hebben. Een paard<br />

kan geblesseerd raken of worden<br />

verkocht en zo begin je weer<br />

opnieuw. Kyran heb ik nu een jaar,<br />

hij is een vechter en daar hou ik<br />

van. Het doel is deelname aan de<br />

Olympische Zomerspelen in 2028,<br />

in Los Angeles. Als ik fit blijf, kan ik<br />

de paardensport nog lang blijven<br />

doen. Ik geloof niet in stilzitten als<br />

je ouder wordt.”

Wie Carole de Bruin | Geboren 1962<br />

| Sport Tennis | Sinds Haar 10de |<br />

Niveau Wereldniveau Internationale<br />

Tennis Federatie, 60-plus, 6de<br />

plaats | Traint 8 uur per week<br />

(’s avonds en in het weekend)<br />

‘Aan kracht lever ik in,<br />

mentaal ben ik sterker’<br />

“Het leuke van tennis is dat je tegen<br />

leeftijdsgenoten blijft spelen. Bij<br />

tennis wordt de leeftijd opgerekt,<br />

mensen blijven langer fit en vinden<br />

dat ook normaal. Ik loop al een<br />

tijdje mee en geniet enorm van het<br />

feit dat ik dit nog van mijn lichaam<br />

kan vragen.<br />

Als huisarts met een eigen praktijk<br />

kan ik mijn eigen uren indelen en<br />

tijd vrijmaken voor het oefenen voor<br />

de internationale wedstrijden die ik<br />

speel. Die zijn intensief; je begint<br />

om een uur of acht en speelt tot vier<br />

uur ’s middags, en dat twee weken<br />

lang. Het laatste toernooi was<br />

afgelopen maart in Menton,<br />

Frankrijk. Daar werd ik tweede.<br />

Ik wil altijd het maximale halen.<br />

Er voor de volle honderd procent<br />

voor gaan, ook al is het buiten 36<br />

graden. Dat felle moet in je zitten,<br />

anders kom je niet zover. En ik blijf<br />

me ontwikkelen. Met tennis is het<br />

de kunst om in een ontspannen<br />

doe-modus te komen. De tegenstander<br />

gaat proberen om je daaruit te<br />

krijgen door bijvoorbeeld over het<br />

spel te gaan praten. Dat herken ik<br />

en laat ik langs me heen gaan. Aan<br />

kracht lever ik in maar mentaal ben<br />

ik nu sterker dan op mijn 16de.”<br />

27

Wie Bob Rekkers | Geboren 1965 |<br />

Sport Ironman (vorm van triatlon:<br />

zwemmen, fietsen, lopen) | Sinds<br />

1991 | Niveau Wereldniveau, age<br />

group 55-59, 5de plaats | Traint 10<br />

tot 15 uur per week (6 uur in een<br />

‘rustweek’)<br />

‘Onze leeftijdsgroep is<br />

fanatieker dan jongeren,<br />

zeggen ze’<br />

“Ik ben nu al dertig jaar bezig met<br />

triatlon maar er is nog steeds progressie<br />

in het fietsen. Het materiaal<br />

is lichter, ik let op mijn houding en<br />

ik heb goede begeleiding. Wat<br />

lopen betreft blijf ik de laatste tien<br />

jaar op dezelfde looptijd steken.<br />

Zwemmen is voornamelijk techniek<br />

en ik ben geen zwemmer. Ik boek<br />

er niet veel winst mee maar ik<br />

compenseer het met het fietsen en<br />

lopen. Van onze age group wordt<br />

wel gezegd dat ze fanatieker is dan<br />

de jongere age-groepen. Heeft vast<br />

te maken met onze bewijsdrang. En<br />

er is meer rust, ik heb geen kinderen<br />

thuis waardoor er kamers vrij zijn<br />

voor mijn indoortrainingen. Ik heb<br />

me vorig jaar geclassificeerd voor<br />

de wereldkampioenschappen. Die<br />

worden gehouden in Hawaii in<br />

2024, het walhalla van de Ironman.<br />

Fantastisch om daar drie weken met<br />

andere triatleten te zijn. Ik doe nu<br />

vijf wedstrijden per jaar, twee grote<br />

en drie kleine. Hierop zijn mijn<br />

voeding en indoortrainingen<br />

afgestemd. Naast de passie voor<br />

deze sport zijn wedstrijden mijn<br />

motivatie om door te gaan. Soms<br />

ben ik vermoeid en dan is rust<br />

belangrijk, dat is zeker zo als je<br />

ouder wordt. In een rustweek train<br />

ik zo’n zes uur per week in plaats<br />

van tien tot vijftien uur.”

Wie Caroline Boekestijn | Geboren<br />

1970 | Sport Roeien | Sinds 2015 in<br />

de Pilot Gig en 2017 in de Coastal |<br />

Niveau Wereldniveau coastal roeien<br />

Nederlands klassement en World<br />

Rowing Coastal Championships<br />

(WRCC) | Traint 3 tot 5 keer per<br />

week à 1,5 uur<br />

‘We roeiden tegen<br />

meisjes van 20<br />

en werden vierde<br />

van de wereld’<br />

“Tijdens een wedstrijd met gigs, dat<br />

zijn houten of polyester roeiboten,<br />

vroeg een coach of ik mee wilde<br />

trainen met een coastal team. Ik zou<br />

iemand tijdelijk vervangen, maar ik<br />

bleef. Coastal roeien is roeien op<br />

open water, in Nederland een relatief<br />

nieuwe sport. Eerst voornamelijk<br />

beoefend door ‘oudere’ sporters<br />

zoals mijn team, nu ontwikkeld tot<br />

een serieuze wedstrijdsport waarvoor<br />

we proberen ook studenten<br />

enthousiast te krijgen.<br />

Ik vind het leuk om de techniek van<br />

het roeien steeds beter te beheersen.<br />

Elke finesse helpt om beter te<br />

worden. Je kracht ‘smeren’ bijvoorbeeld,<br />

als je die gelijkmatiger verdeelt<br />

over de roeibeweging maakt<br />

dat dat de boot mooier ‘doorloopt’.<br />

De trainingsavonden en de wedstrijddagen<br />

blok ik in mijn agenda.<br />

Zelfs de zomervakanties stemmen<br />

we als team op elkaar af; we willen<br />

aan zoveel mogelijk trainingen en<br />

wedstrijden meedoen. In 2019<br />

deden we mee aan de WRCC in<br />

Hongkong. Heel onwerkelijk dat we<br />

tegen een Russisch Olympisch roeiteam<br />

roeiden. Dat zijn meisjes van<br />

20. Die trainen meerdere keren op<br />

een dag, het is hun job. Zij kwamen<br />

in botsing met Monaco, waardoor<br />

zij in één keer stil kwamen te liggen.<br />

We wisten dat dat ze ons weer<br />

zouden inhalen maar toch werden<br />

we daar vierde van de wereld.” ■<br />

29

HET ENIGE OFFICIËLE<br />

TOUR DE FRANCE PAKKET <strong>2023</strong><br />

HÉT<br />

VADERDAG-<br />

CADEAU<br />

De Officiële<br />

Tour de France Gids<br />

is ook los verkrijgbaar<br />

COMPLEET<br />

& ONMISBAAR<br />

ALLES OVER<br />

DE TOUR<br />

<strong>2023</strong><br />

196<br />

PAGINA'S<br />

DIK<br />

NU IN DE WINKEL<br />

OF BESTEL ZONDER VERZENDKOSTEN*<br />

TOURDEFRANCE.NL<br />

* alleen geldig voor adressen in Nederland en België

COLUMN<br />

Hanneke<br />

Hanneke Groenteman<br />

(1939) is programmamaker,<br />

journalist en schrijver. In<br />

Zin schrijft ze over waar ze<br />

tegenaan loopt. Hanneke<br />

heeft één zoon, Gijs. Hij heeft<br />

vier kinderen (twee dochters<br />

en twee zonen). Zij zijn<br />

Hannekes Grote Liefde.<br />

beeld: Marcel Bakker<br />

Ik weet niks van TikTok, maar<br />

‘Cupido speelt kiekeboe’ was minstens<br />

zo gevaarlijk<br />

Overal om mij heen hoor ik: pas op voor Tik­<br />

Tok! Het is verslavend, vooral voor kinderen,<br />

het is een geheimzinnig wapen in handen van<br />

de Chinezen die greep op al onze gegevens<br />

willen krijgen, TikTok is GEVAAR. Ik heb een<br />

kleindochter van 12, die constant dansjes<br />

uitvoert voor haar mobieltje, uitgelicht door<br />

haar TikToklamp. Ze is supervaardig geworden<br />

in het monteren van de opnames en het<br />

posten op haar TikTokkanaal (als dat zo<br />

heet). Toen wij laatst aan tafel de gevaren van<br />

TikTok bespraken (zie boven), kreeg ze een<br />

heftige huilbui omdat we haar ‘grootste<br />

plezier’ aan het bederven waren. Je zou best<br />

kunnen zeggen dat ze verslaafd is aan TikTok<br />

(zoals haar iets oudere broer aan gamen) en<br />

dat de ouders (laat staan de oma) niet precies<br />

weten wat ze erop uitvoeren. Gelukkig zitten<br />

ze ook op breakdance en voetbal, en zijn ze<br />

superlief. Bij alle discussies thuis en in de<br />

publiciteit moet ik denken aan mijn eigen<br />

jeugd. En de verslavingen waaraan wij toen<br />

onderhevig waren. In mijn geval: tussen mijn<br />

10de en mijn 13de verslond ik meisjes romans<br />

en mijn broertje begroef zich onder de stripboeken.<br />

Je zou kunnen zeggen dat ik absoluut<br />

verslaafd was aan die meisjes boeken. Vooral<br />

als ze waren uitgegeven door de Gebr. Kluitman<br />

(de uitgeverij waar ik onlangs mijn eigen<br />

eigentijdse meisjesboek, De Battle, heb uitgegeven).<br />

Mijn lievelingsboek was Cupido speelt<br />

kiekeboe van Netty Koen-Conrad. Dat stond<br />

model voor de boeken die ik het liefste las.<br />

Het ging over ene Joan, een slanke scholiere<br />

met blond haar dat op haar schouders danste<br />

en een zuiver gezichtje. Ze werd straalverliefd<br />

op de jonge invalleraar Van Merlen.<br />

Hij was lang, had donker haar, grijze ogen en<br />

een krach tige kaaklijn. Hij gaf met overgave<br />

les, haar hunkering naar hem viel hem niet<br />

op. Toen ze hem een keer in de stad zag lopen<br />

met een donkerharige schoonheid aan zijn<br />

arm, stortte haar wereld in. Hij was verloofd<br />

en zijn verloofde was zwaar opgemaakt; ze<br />

had een hard gezicht. Na het eindexamen<br />

was er een slotfeest. En raad eens wat? Van<br />

Merlen vroeg haar ten dans en toen sprong<br />

ook bij hem de vonk over! ‘Noem me maar<br />

Jef,’ had hij gezegd. Maar het kon natuurlijk<br />

niks worden want – zie boven: hij was<br />

verloofd. Veel verwikkelingen later was de<br />

verloving uit (tot woede van de opgemaakte,<br />

harde verloofde) en koos Jef onvoorwaardelijk<br />

voor Joan. Een innige zoen en EINDE. Wat<br />

ik maar wil zeggen: als je in je prepuberjaren<br />

drie boeken per week (uit de bibliotheek) als<br />

gif krijgt binnengedruppeld, blijf je je hele<br />

leven zoeken naar die ene, lange, donkere<br />

man met die krachtige kaaklijn die onvoorwaardelijk<br />

en levenslang voor jou kiest. Ik<br />

weet niks van TikTok, maar Cupido speelt<br />

kiekeboe was minstens zo gevaarlijk. ■<br />

31

ABONNEE WORDEN<br />

Cadeau bij Zin Magazine<br />

In Heeft iemand Charlotte Salter<br />

gezien? van Nicci French komt<br />

Charlotte Salter niet opdagen op<br />

het grote feest voor de verjaardag<br />

van haar man, Alec. Hij blijft<br />

onverstoord, maar hun dochter<br />

Etty raakt er naarmate de avond<br />

vordert steeds meer van overtuigd<br />

dat haar moeder iets<br />

vreselijks is overkomen. De<br />

politie wordt ingeschakeld, maar<br />

er zijn geen aanknopingspunten.<br />

Dan wordt het lichaam van een<br />

dorpsgenoot gevonden. Houdt dit<br />

verband met de verdwijning?<br />

Jaren later komen Etty en haar<br />

broers bijeen om het ouderlijk<br />

huis leeg te ruimen omdat Alec<br />

naar een verpleeghuis moet. Het<br />

hele gezin is getekend door de<br />

gebeurtenissen van al die jaren<br />

daarvoor. Weer wordt er een<br />

misdrijf gepleegd in het dorp.<br />

Rechercheur Maud Grey wordt op<br />

de zaak gezet. Aan haar de taak<br />

om een onwillige politiemacht<br />

mee te krijgen oud zeer op te<br />

rakelen om niet alleen dit misdrijf<br />

maar ook de twee zaken uit het<br />

verleden op te lossen. Want<br />

niemand heeft Charlotte Salter<br />

ooit nog gezien…<br />

32<br />

Heeft iemand Charlotte Salter gezien? is het<br />

nieuwste, bloedstollend spannende boek<br />

van het iconische thrillerduo Nicci French

+<br />

6x Zin<br />

de nieuwste Nicci French<br />

voor maar € 34<br />

(i.p.v. € 69,54)<br />

51%<br />

KORTING<br />

OOSTWAARTS<br />

OP PAD<br />

IN DUITSLAND<br />

Supertoll!<br />

BELEEF DE TIJD VAN JE LEVEN<br />

M A G A Z I N E<br />

HET <strong>ZI</strong>T (OOK) IN JE GENEN<br />

Altijd maar<br />

hard werken<br />

SPANNENDE<br />

VROUWEN<br />

Interviews met<br />

Esther Verhoef &<br />

Marion Pauw<br />

MANNENVRIENDSCHAP<br />

Kunnen we<br />

wat van leren<br />

CONCERTJE? KLUSSEN?<br />

(H)oren na<br />

je vijftigste<br />

HETE ZOMER VOL VUUR<br />

Grillpower<br />

wordt girlpower!<br />

Een half jaar genieten van Zin Magazine<br />

én de thriller Heeft iemand Charlotte<br />

Salter gezien? cadeau! Nu fijn geprijsd en<br />

een echt buitenkansje!<br />

Achter de naam Nicci<br />

French gaat het Britse<br />

echtpaar Nicci Gerrard<br />

en Sean French schuil.<br />

Dit duo is wereldberoemd<br />

om hun thrillers en korte<br />

verhalen. Al vijfentwintig<br />

jaar zijn ze niet meer weg<br />

te denken uit de thrillerwereld.<br />

Ga naar Zin.nl/boek of bel 020-894 56 63<br />

Deze aanbieding is geldig tot en met 16 juli <strong>2023</strong> en zolang de voorraad strekt. De prijs is inclusief verzendkosten. Je abonneert je tenminste<br />

voor de opgegeven periode en tot wederopzegging. Opzeggen is heel eenvoudig en kan na de opgegeven periode per maand. Op deze aanbieding zijn<br />

de leveringsvoorwaarden en het privacybeleid van Roularta Media Nederland B.V. van toepassing.<br />

33

9x<br />

Nooit meer<br />

piekeren<br />

Piekeren overkomt ons allemaal. En als je<br />

perfectionistisch bent, heb je daar nog nét even<br />

meer last van. In haar boek De ultieme gids voor<br />

perfectionisten laat psychotherapeut Katherine<br />

Morgan Schafler zien wat de voordelen zijn<br />

van perfectionisme. Maar vooral: hoe je<br />

afrekent met al dat gepieker.<br />

TEKST: LINDE VERHULST<br />

34

9X PSYCHE<br />

Het piekermoment<br />

Iedereen heeft zorgen en het is<br />

helemaal niet raar dat je daar<br />

af en toe over moet nadenken.<br />

Probeer daarom elke dag,<br />

bijvoorbeeld een kwartier<br />

lang, bewust na te denken over<br />

je zorgen of problemen. Schrijf<br />

je bevindingen op en pak dit<br />

briefje er telkens bij zodra de<br />

problemen je weer te binnen<br />

schieten.<br />

Piekerelastiekje<br />

Draag een elastiek, bijvoorbeeld<br />

een haarelastiek, om je<br />

pols. Zodra je voelt dat je<br />

begint te piekeren of negatieve<br />

gedachten voelt opkomen, trek<br />

je aan het elastiek. Door het<br />

tikje op je pols, word je bewust<br />

van deze gedachten en worden<br />

deze kort onderbroken.<br />

Probeer dan bewust aan iets te<br />

denken waarvan je blij wordt.<br />

Je ademhaling<br />

Piekeren gebeurt vooral ’s<br />

avonds als we in bed liggen.<br />

Lukt het echt niet om die<br />

gedachten te stoppen? Probeer<br />

je dan te focussen op je ademhaling.<br />

Zorg dat je plat op je<br />

rug ligt, leg je handen op je<br />

buik en adem rustig in en<br />

langzaam uit terwijl je je buik<br />

op en neer voelt gaan.<br />

Spreek het uit<br />

Piekeren is iets dat in onze<br />

hersenen gebeurt. Door zaken<br />

te overdenken en er met<br />

niemand over te praten, kun je<br />

het probleem steeds groter<br />

maken in je hoofd. Spreek je<br />

gedachten uit aan iemand die<br />

dicht bij je staat. Praat er met<br />

hem of haar over en vertel<br />

waar je angst hem in zit.<br />

Vind afleiding<br />

Merk je dat er negatieve<br />

gedachten bij je opkomen of<br />

dat je gaat piekeren? Zorg er<br />

dan voor dat je iets anders<br />

gaat doen waar je gedachten<br />

vervolgens naar uit kunnen<br />

gaan. Lees een boek, kijk een<br />

leuke serie of ga naar buiten<br />

om even te wandelen. Net waar<br />

je zin in hebt. Zo blijf je weg<br />

van piekergedachten.<br />

Leef in het nu<br />

Wie piekert, maakt zich druk<br />

over dingen uit het verleden of<br />

in de toekomst. Oplossingen<br />

bedenken voor problemen die<br />

er (nog) niet zijn, is niet alleen<br />

heel erg zonde van je energie,<br />

maar ook zinloos. Merk je toch<br />

dat je gedachten die kant<br />

opgaan, probeer je dan bewust<br />

te worden van het nu. Wat zie<br />

je? Wat ruik je? Wat hoor je?<br />

Beweeg<br />

Door te sporten of te bewegen<br />

maakt je lichaam dopamine<br />

aan: een gelukshormoon. Door<br />

daar je focus op te leggen, is<br />

een ideale manier om je<br />

piekergedachten aan de kant<br />

te zetten. Zo zorg je er ook voor<br />

dat je hoofd ruimte krijgt voor<br />

nieuwe inzichten en dat het<br />

piekeren afneemt.<br />

Train<br />

Probeer je gedachten uit te<br />

dagen. Stel jezelf bijvoorbeeld<br />

de vraag: klopt het wel wat ik<br />

denk? Als we piekeren, denken<br />

we vaak aan de dingen die mis<br />

kunnen gaan. Probeer eens te<br />

denken aan de positieve kant.<br />

Zet die ertegenover en probeer<br />

dat steeds te doen als je<br />

piekert.<br />

Vind hulp<br />

Mochten de tips niet helpen en<br />

merk je dat het piekeren toeneemt,<br />

dan is het verstandig<br />

om contact op te nemen met je<br />

huisarts. Samen kunnen jullie<br />

kijken naar een cursus of<br />

gedragstherapie die bij jou zou<br />

kunnen passen. Mocht je die<br />

stap te groot vinden, kijk dan<br />

eens op Mentaalvitaal.nl voor<br />

online oefeningen en ideeën.<br />

GRATIS BOEK?<br />

Kijk op p. 111<br />

en maak kans!<br />

35<br />

beeld: Getty Images

Taalloze liefde<br />

Wat vrouwen van mannenvriendschappen kunnen leren<br />

Ze hoeven niet alles te bespreken, vergeten naar elkaars vrouw te<br />

vragen, hebben geen drama, geen gedoe, maar zijn onderhuids – ja echt –<br />

diep emoti oneel verbonden.<br />

TEKST: KARIN KUIJPERS<br />

beeld: Getty Images<br />

36

37

38<br />

Een van mijn mannenvrienden<br />

is Dirk (1955). Sociaal<br />

begaafd, onwijs handig,<br />

barstensvol humor, open en<br />

extravert. Hij is in mijn ogen de gedroomde<br />

kandidaat voor een verhaal over mannenvriendschappen.<br />

Helaas, ik krijg de kous op<br />

de kop. Dirk wil helemaal niet over zijn mannenvriendschappen<br />

praten. Want wat hij met<br />

hen bespreekt, blijft tussen hen en hij voelt<br />

geen enkele behoefte dit met de buitenwereld<br />

te delen. Het enige wat hij kwijt wil over<br />

mannenvriendschap is dat het primitief is.<br />

“Primitief zoals dieren met elkaar omgaan.<br />

Eenvoudige communicatie, verdraagzaamheid,<br />

op de praktijk gericht.” Haha, ik vind<br />

dit toch al een heel mooie uitspraak.<br />

Mannenvriendschappen zijn minder emotioneel<br />

beladen dan vriendschappen tussen<br />

vrouwen, wordt gezegd. Maar dat is wellicht<br />

een vooroordeel, want zoveel mannen zoveel<br />

vriendschappen. Vriendschap is heel persoonlijk,<br />

enorm divers en het soort vriendschap<br />

hangt ook af van de levensfase waarin<br />

je zit. Marinus (1989) gaf als jongvolwassene<br />

zijn vrienden prioriteit boven zijn vriendin.<br />

Praten over voetbal, kicken op auto’s, samen<br />

naar de kroeg en naar concerten, brak<br />

wakker worden. “We hadden een hechte<br />

vriendenclub.” Tien jaar later is hij getrouwd<br />

en vader van een zoontje van twee jaar.<br />

“Mijn vrienden zie ik zeker nog, maar het is<br />

niet meer elk weekeinde vaste prik om naar<br />

de kroeg te gaan. Veel vrienden wonen<br />

samen of zijn verhuisd naar een andere stad.<br />

Ieder heeft zijn eigen leven. Maar als het<br />

goed zit, zit het goed. Ik kan mijn vrienden<br />

weken, zelfs maanden niet zien of spreken.<br />

Daar doet niemand moeilijk over. Vrouwen<br />

willen vaker praten over gevoelens en de<br />

diepere betekenis van de dingen zoeken, wij<br />

Mannenvriendschappen (met de klok mee): cabaretiers Kees<br />

van Kooten en Wim de Bie, premier Mark Rutte met tv-maker Jort<br />

Kelder, Doe Maar-zangers Ernst Jansz en Henny Vrienten<br />

en opinieschrijver en -maker Sander Schimmelpenninck met<br />

zanger Jaap Reesema<br />

zijn simpeler denk ik. Mijn vriend Cees kocht<br />

onlangs een pand, haalde een deur uit de<br />

muur, legde die op twee bierkratten en hop<br />

het is gezellig. Mannen zijn gemakkelijker<br />

met elkaar.”<br />

Eén ziel, twee lichamen<br />

Een gebruiksaanwijzing voor vriendschappen<br />

is er niet. Waarom je vrienden wordt en<br />

hoe de relatie wordt ingevuld, verschilt per<br />

mens. Maar het belang ervan wordt door<br />

iedereen erkend. De oude filosofen schreven<br />

er al over. ‘Vriendschap is één ziel in twee<br />

lichamen,’ zei Aristoteles. En de Romeinse<br />

staatsman Cicero schreef: ‘Vriendschap<br />

vergroot het geluk en vermindert ellende,<br />

door onze vreugden te verdubbelen en ons<br />

verdriet te delen.’ En tot op de dag van<br />

vandaag heeft hij gelijk.<br />

Jaap (1957) werd 26 jaar geleden weduwnaar<br />

door een verkeers ongeluk. Hij verloor zijn<br />

vrouw en zijn broer. “Als ik geen vrienden<br />

had gehad bij wie ik mijn verdriet kwijt kon,<br />

was mijn rouw veel langzamer gegaan. Elke<br />

week at ik bij Fer en zijn vriendin, legde hun<br />

kinderen op bed, de simpele alledaagse<br />

dingen hielpen me overeind te blijven. Nog<br />

steeds is hij een van mijn beste vrienden.”<br />

Het feit dat hij jong zo’n groot verdriet moest<br />

verwerken, heeft hem ook milder gemaakt<br />

naar zijn hechte club van zes vrienden, met<br />

wie hij al dertig jaar omgaat. Twee keer per<br />

jaar hebben ze een mannenweekeinde en ze<br />

gaan regelmatig een week naar Schotland.<br />

Toen ze jonger waren om de onbewoonde<br />

Schotse eilanden en de munro’s aldaar te<br />

beklimmen, nu huren ze een mooi huis voor<br />

een week, waar ze dobbelen, wandelen en<br />

whisky drinken. Jaap: “Als er wat alcohol in<br />

zit komen vaak de diepere gevoelens los die<br />

we delen met elkaar. Iedereen krijgt wel een

eurt. De een heeft ellende met zijn zakenpartners,<br />

de ander heeft problemen met zijn<br />

libido en weer een ander heeft moeite met<br />

stoppen met werken. We kennen elkaar zo<br />

goed dat we nu al weten dat de vriend met<br />

die zakenpartners op een zeker moment boos<br />

wordt en naar bed vertrekt. De volgende<br />

ochtend krijgen we nog een snauw van hem<br />

en dan gaan we weer op vrolijke voet verder.”<br />

Een andere vriend uit zijn Schotlandclub liet<br />

na zijn scheiding jarenlang niets van zich<br />

horen. Andere maten van Jaap hadden daar<br />

moeite mee, maar hij begreep het. “Die<br />

vriend moest een nieuw leven beginnen en<br />

zat in een rouwperiode, waarbij hij ons dus<br />

blijkbaar niet nodig had. Dat betekent niet<br />

Mannen communiceren<br />

anders, wat meer onderhuids.<br />

Met een knikje, een knipoog<br />

of een arm om een schouder<br />

delen ze hun loyaliteit<br />

39<br />

beeld: ANP (rechtsboven: Dirk Hol, linksonder: Anneke Janssen)

q§<br />

De voormalige Amerikaanse<br />

president Barack Obama en<br />

de huidige, Joe Biden<br />

beeld: Getty Images<br />

40<br />

dat die vriendschap minder waard was. Nu<br />

gaat hij weer mee op reis.”<br />

En dan de hamvraag. Wat kunnen vrouwen<br />

van mannenvriendschappen leren? Jaap:<br />

“Vrouwen zouden met vriendschappen best<br />

wat toleranter kunnen zijn. Niet op alle slakken<br />

zout leggen. We hoeven met die vriend<br />

echt niet eerst alles tot in den treure uit te<br />

praten. Iedereen mag op zijn beurt best<br />

weleens een klootzak zijn. Onze mannengroep<br />

kan een stootje hebben. We zijn<br />

allemaal heel verschillend. Dat maakt het<br />

juist leuk.”<br />

Jobama<br />

Dat uitersten elkaar aantrekken is een<br />

bekend fenomeen. Zie de opmerkelijke<br />

vriendschap tussen Joe Biden en Barack<br />

Obama. Die leidde er zelfs toe dat ze Jobama<br />

worden genoemd en het ultieme symbool<br />

werden van een bromance, een begrip dat<br />

steeds meer inburgert en staat voor een<br />

intense mannenvriendschap. Joe en Barack<br />

omhelzen elkaar, steken hun liefde voor<br />

elkaar niet onder stoelen of banken en<br />

dragen zelfs een vriendschapsbandje met<br />

de namen ‘Joe’ en ‘Barack’. Of kijk naar de<br />

moeizame, maar toch al eeuwigdurende<br />

vriendschap tussen Keith Richards en Mick<br />

Jagger. Altijd samen op het podium, een<br />

leven lang schuring maar ook schoonheid.<br />

Twee mannen die zo veel hebben meegemaakt<br />

dat alle afstand is verdwenen. Er<br />

zijn te veel herinneringen die sterker zijn dan<br />

de verschillen in hun karakter. Al zouden ze<br />

willen, er is geen weg terug naar een leven<br />

zonder elkaar. Ook mooi: de mannenvriendschap<br />

in Ventoux, de bestseller van Bert<br />

Wagendorp waarin hij zo prachtig een hechte<br />

vriendschap beschrijft waarbij elk woord<br />

van bevestiging overbodig is. ‘Hechte vriendschap<br />

is een regenboog,’ zegt Wagendorp.<br />

‘Het geheel is mooier dan de som der delen.’<br />

Vorig jaar tweette iemand het volgende over<br />

mannenvriendschappen: ‘Die zijn superchill.<br />

Geen drama, geen bullshit. Heb mijn beste<br />

vriend al in geen tien jaar gezien of gesproken.’<br />

Honderdduizenden likes volgden.<br />

Ondergrondse emoties<br />

Je kunt er trouwens geen onderzoek op<br />

naslaan of er staat dat vrouwen hun vriendschappen<br />

beter onderhouden dan mannen.<br />

Ze zoeken meer de verbinding en de verdieping<br />

op, investeren er meer tijd in, maar<br />

verwachten dat ook terug. Als dat niet<br />

gebeurt en vrouwen klagen daarover, vinden<br />

mannen dat al gauw gezeur. Toch is de licht<br />

botte, introverte man die alleen op zondag<br />

het vlees snijdt een beeld dat eerder in de<br />

vorige eeuw past dan in deze tijd. Mannen<br />

durven meer dan ooit te zeggen dat ze van<br />

elkaar houden. Omhelzen elkaar steeds<br />

vaker. Hun onderlinge relaties zijn vaak net<br />

zo complex en emotioneel als bij vrouwen,<br />

alleen hebben ze in hun adolescentie min<br />

of meer afgeleerd om erover te praten. De<br />

Amerikaanse ontwikkelingspsycholoog<br />

Niobe Way constateert dat jongens als jongvolwassenen<br />

‘ondergronds’ gaan met hun<br />

emoties. Maar ze ziet ook dat als jongens een<br />

hechte band hebben met een volwassene die<br />

niet bang is om zijn of haar emoties te laten<br />

zien, ze later zelf betere vriendschappen<br />

ontwikkelen.<br />

Het nut van vriendschap is groot en is anders<br />

dan in een relatie; die is bij de meeste mensen<br />

exclusief en brengt meer ‘regels’ met zich<br />

mee. Vriendschappen kun je gemakkelijker<br />

tijdelijk loslaten. En van vrienden kun je er<br />

verschillende hebben. Marinus: “De ene

vriend helpt me met zakelijk advies, bij de<br />

ander kan ik meer mijn emoties kwijt, er zijn<br />

meerdere gradaties. Ze hebben meer afstand<br />

van mij dan mijn vrouw waardoor ze mij<br />

soms ook op een andere manier kunnen<br />

triggeren. Ik ben op dit moment van jobs aan<br />

het switchen en weet soms niet goed wat<br />

mijn talent is en wat ik wil. Vrienden met<br />

hun eigen inzichten en achtergronden<br />

verruimen mijn blik en zijn eerlijk over wat<br />

ik wel en niet goed kan.”<br />

‘Vrouwen zouden met<br />

vriendschappen best wat<br />

toleranter kunnen zijn.<br />

Niet op alle slakken zout<br />

leggen’<br />

Uitmaken of doorgaan<br />

En wat te doen met mannenvriendschappen<br />

die niet meer lekker lopen?<br />

Jaap heeft lange tijd een vriend niet meer<br />

gezien die er vandoor ging met de beste<br />

vriendin van zijn vrouw. “Toen dacht ik:<br />

zoek het maar effe lekker zelf uit. Hij wil nu<br />

graag weer contact. We zullen hem niet<br />

gelijk weer meenemen naar ons mannenweekeinde,<br />

maar we staan wel open om hem<br />

te zien. Eerst maar eens een keertje samen<br />

vissen.”<br />

Marinus heeft een vriend die getuige zou zijn<br />

bij zijn huwelijk maar uiteindelijk niet kon.<br />

Sindsdien heeft hij hem al vijf jaar niet<br />

gezien. “En dat terwijl ik het hem zeker niet<br />

kwalijk neem dat hij mijn getuige niet kon<br />

zijn. Hij was een van mijn betere vrienden.<br />

Sliep maanden bij ons toen het uit was met<br />

zijn vriendin. Hij heeft nu een gezin en een<br />

drukke baan. Ik zou hem graag weer eens<br />

willen zien.”<br />

Zonder woorden<br />

Laten we ook vooral de lol van mannenvriendschappen<br />

niet vergeten te benoemen.<br />

Kunstenaar Johan Gielen (1968) is bevriend<br />

met de Iraanse filmmaker Roozbeh Kaboly.<br />

Johan: “Dan rijd ik door Zeeland, zie ik al<br />

dat water, bel ik Roozbeh en stel ik hem de<br />

debielige, filosofische vraag: ‘waarom zijn<br />

wij mensen eigenlijk geen vissen? Er is toch<br />

veel meer water dan land?’ Waarop Roozbeh<br />

dan gelijk reageert met een verhaal dat je op<br />

het land rechtop leeft en in het water niet.”<br />

Het absurde serieus nemen vind ik heerlijk<br />

van zo’n vriendschap. Het gekkige dat je<br />

deelt op enig moment van de dag. Maar<br />

daarna gaat het er wel over dat ik helemaal<br />

stuk ben van het verlies van een goede kennis<br />

die een einde aan zijn leven maakte en<br />

twee kleine kinderen achterlaat. Dat ik boos<br />

ben, verdrietig en wanhopig. Dat ik niet heb<br />

gezien dat zo iemand het zwaar had. Dat we<br />

elkaar in ons sociale netwerk een beetje<br />

moeten blijven vasthouden. Eens een keertje<br />

extra bellen of wat onderhoud plegen.”<br />

Weten vrouwen doorgaans alles van het wel<br />

en wee van hun vriendin, de date van de<br />

buurvrouw en de ziekte van de moeder van<br />

een kennis, bij mannen lijkt het contact<br />

oppervlakkiger. Lijkt, roepen psychologen<br />

en wetenschappers, want mannen communiceren<br />

gewoon anders, wat meer onderhuids.<br />

Met een knikje, een knipoog of een arm om<br />

een schouder delen ze hun loyaliteit. Johan:<br />

“Mannen hebben misschien van nature niet<br />

zo’n zin om voor alles op emotioneel vlak<br />

woorden te gebruiken. Het is meer taalloze<br />

liefde. En ik geloof dat mannen minder<br />

onzeker zijn dan vrouwen. Als ik iets stoms<br />

wil zeggen, denk ik niet van tevoren ‘wat zou<br />

hij van mij vinden als ik dit vertel’. Mijn<br />

vrienden aanvaarden onvoorwaardelijk mijn<br />

karakter, ook al ben ik soms een onbeholpen<br />

lul. Vriendschap hoeft niet perfect te zijn.” ■<br />

Zo doen mannen dat<br />

• Accepteer je vrienden<br />

zoals ze zijn en veroordeel<br />

ze niet.<br />

• Communiceer<br />

rechtstreeks als je iets<br />

dwars zit en vermijd<br />

uitgebreide gesprekken<br />

over emoties zonder tot<br />

de kern te komen.<br />

• Ook als je een<br />

vriend(in) lang niet hebt<br />

gezien, klaag daar niet<br />

over, maar investeer<br />

in deze langetermijnvriendschap.<br />

Je leeft<br />

maar één keer en omarm<br />

ook het verleden.<br />

• Praktische steun<br />

geven aan vrienden in<br />

moeilijke tijden is net<br />

zo goed helpen als een<br />

diep gesprek voeren<br />

over emoties.<br />

41

GATheater, expo & festival<br />

Koele Katz<br />

Hij houdt van beelden die ‘zo eenvoudig zijn<br />

dat je er niet aan voorbij kunt, en zo ingewikkeld<br />

dat je het niet kunt doorgronden’.<br />

Museum Voorlinden in Wassenaar geeft een<br />

groot overzicht van het koele, heldere en<br />

kleurige werk van de 95-jarige Amerikaan<br />

Alex Katz. Vanaf zijn vroege portretten uit de<br />

jaren 60 tot de monumentale landschappen<br />

van de laatste tien jaar. Uit de eigen collectie<br />

van Voorlinden is het bekende panoramische<br />

danserportret Homage to Degas.<br />

Van 10 juni tot 2 oktober, Voorlinden.nl<br />

Alex Katz, Blue Umbrella 2, 1972-Pictoright Amsterdam<br />

Enorme<br />

kloof<br />

Een drijvende wijk met klimaatneutrale<br />

waterwoningen in de lokale recreatieplas<br />

leidt in de gemeente Langwetering tot flinke<br />

onrust. Initiatiefnemer en tech-ondernemer<br />

Hugo komt in conflict met de bewoners<br />

onder leiding van elektromonteur Ferry. De<br />

strijd om land- en<br />

lijfsbehoud veroorzaakt<br />

een enorme<br />

kloof die minder diep<br />

is dan beide partijen<br />

denken. Laagland is<br />

een toneeltekst van<br />

Nathan Vecht (Het<br />

jaar van Fortuyn) op<br />

verzoek van regisseur<br />

Eric de Vroedt voor<br />

Het Nationale Theater.<br />

Vanaf 7 juni tot eind<br />

van het jaar, Hnt.nl<br />

Vluchtig<br />

The Hole zou aanvankelijk<br />

niet buiten Tel Aviv worden<br />

uitgevoerd. Hiervoor is de<br />

productie van Ohad<br />

Naharin te ingewikkeld.<br />

Toch is het monumentale<br />

werk nu te zien dankzij<br />

NDT1 in het Haagse theater<br />

Amare. Met het publiek tussen de dansers, een verhoogd podium in het<br />

midden, opgetrokken muren en een metalen rooster aan het plafond waaraan<br />

de dansers hangen. Volgens Naharin toont zijn choreografie ‘de vluchtigheid<br />

van de waanzin, passie en fantasie’. Van 30 juni tot 9 juli, Ndt.nl<br />

Rahi Rezvani<br />

Woudreus<br />

Vis à Vis vraagt zich deze zomer af hoe<br />

we in de toekomst op vakantie gaan.<br />

Naar welke wereldwonderen kunnen<br />

we nog? In het muziektheaterspektakel<br />

Poppy, naast het Almeerderstrand,<br />

reist de hoofdpersoon met haar vader<br />

en moeder naar een van de weinig<br />

overgebleven attracties: De Laatste<br />

Woudreus. Zoals we gewend zijn van<br />

het theatergezelschap uit Almere is<br />

niets wat het lijkt. Er komt een vriend<br />

uit onverwachte hoek en de dwalende<br />

ouders vinden toch de weg terug. Tot<br />

31 juli, Visavis.nl<br />

42

Vernietigende creatie<br />

In Doctor Atomic beleven we de laatste<br />

weken van The Manhattan Project, een<br />

geheime operatie waarin de eerste atoombom<br />

werd ontwikkeld. Met deze actuele,<br />

spectaculaire opera, van componist John<br />

Adams en librettist Peter Sellars, viert<br />

het Utrechtsch Studenten Concert haar<br />

200-jarig bestaan in de plaatselijke<br />

Werkspoorkathedraal. Een indringend<br />

verhaal over wetenschappelijke ‘creatiedrang’<br />

met een vernietigende uitwerking.<br />

Voorafgaand aan de opera is een belevingsfestival<br />

waarin we worden ondergedompeld<br />

in de spannende gebeurtenissen<br />

van het project. Van 13 tot 26 juli,<br />

Doctoratomic.nl<br />

<strong>ZI</strong>N IN? Kijk op pag. 110<br />

voor gratis tickets!<br />

Richard Terborg<br />

43

GA<br />

Overtollig geld<br />

Wie heeft er 500.000 euro over? Het NUT,<br />

Nieuw Utrechts Toneel, zoekt naar overtollig<br />

kapitaal. De theatermakers brengen de ongelijkheid,<br />

het ongemak en de noodzaak van<br />

geld ter sprake. Goed goud geld is bedoeld<br />

als crowdfunding voor een megavoorstelling<br />

in 2025 waarin artistiek leider Greg Nottrot<br />

ons hele geldstelsel wil herontwerpen. Het<br />

stuk is te zien op Oerol Festival Terschelling,<br />

van 9 tot 18 juni. En op het Berlijnplein in<br />

Utrecht, van 28 juni tot 24 juli. Het-nut.nl<br />

Microscopisch<br />

Drieënhalve eeuw geleden legde hij een ongekende<br />

wereld bloot. Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723) zag<br />

als eerste bacteriën. De handelaar en microbioloog<br />

gebruikte vergrotende lenzen om stoffen te controleren.<br />

Zelf fabriceerde hij honderden<br />

microscopen van metalen plaatjes<br />

en druppeltjes glas die tot driehonderd<br />

keer konden vergroten.<br />

Wereldwijd bleven er slechts elf<br />

bewaard. Onvoorstelbaar in het<br />

Leidse Rijksmuseum Boerhaave<br />

biedt ons de kans te kijken door<br />

Leeuwenhoeks 17de-eeuwse<br />

ogen. Tot 8 januari,<br />

Rijksmuseumboerhaave.nl<br />

Rijksmuseum, Amsterdam<br />

Vernieuwde Nijntje<br />

Het Nijntje<br />

Museum werd na<br />

de opening in 2016<br />

al snel te klein<br />

voor de jaarlijkse<br />

175.000 bezoekers.<br />

Het konijn<br />

van Dik Bruna<br />

(1927-2017) is zo<br />

populair dat het<br />

pand aan de Agnietenstraat in Utrecht, dicht bij Bruna’s atelier,<br />

is uitgebreid. Met een moderne uitbouw, een Nijntje museumcafé<br />

en een 360- gradenfilmprojectieruimte. Ook zijn er nieuwe<br />

themazalen over De Boerderij en de Winkel van Betje Big. Vanaf<br />

Nijntjes verjaardag op 21 juni is het vernieuwde gebouw, onderdeel<br />

van het Centraal Museum, heropend. Nijntjemuseum.nl<br />

44<br />

Potvis op hoogte<br />

Moby Dick van het Italiaanse gezelschap Teatro<br />

dei Venti beleeft de Nederlandse première<br />

tijdens Deventer op Stelten. Een toepasselijk<br />

verhaal voor de stad die het Hanzejaar viert. De<br />

theaterproductie op het Grote Kerkplein, naar<br />

de roman van Herman Melville, gaat over de<br />

walvisvaart en de zoektocht naar de witte potvis<br />

die de zeeën onveilig maakt. Het 26ste buitentheaterfestival<br />

presenteert 150 voorstellingen<br />

op dertien locaties in en rond het historische<br />

centrum. Van 7 tot 10 juli, Deventeropstelten.nl

Aaibare horror<br />

Een zelfportret met konijnenoren en de<br />

begroeide keuken van haar ouders.<br />

Museum Henriette Polak brengt een ode<br />

aan de vorig jaar overleden Edith<br />

Meijering (1662-2022) uit eigen stad<br />

Zutphen. I’m a bird geeft weer hoe de<br />

kunstenaar was gefascineerd door de<br />

spanning tussen mensen en de natuur,<br />

vooral dieren. Zo persoonlijk en associatief<br />

als haar beelden zijn is ook de opzet<br />

van de solotentoonstelling: ‘van aaibare<br />

schattigheid tot gruwelijke horror’. Van<br />

17 juni tot 9 oktober, Museazutphen.nl<br />

Patrick van Gemert/Zutphens Persbureau

DOSSIER (H)OREN<br />

WAT ZEG JE?<br />

Alles<br />

over<br />

onze<br />

ren<br />

Sinds je 50+’er bent, probeer je<br />

minimaal een half uur per dag<br />

extra te bewegen, let je op<br />

je lijn en borrel je alleen in het<br />

weekend. Kortom, we zorgen<br />

goed voor ons lijf. Maar onze<br />

oren? Die vergeten we vaak.<br />

Zonde, want de gevolgen van<br />

ouderdomsdoofheid zijn vaak<br />

ingrijpend.<br />

TEKST: PETRA SCHOUTEN | BEELD: GETTY IMAGES<br />

Je voelt je vast nog niet oud. Dus ook niet<br />

aangesproken wanneer het gaat over ouderdomsslechthorendheid.<br />

Maar of je het nou<br />

leuk vindt of niet, na je 50ste gaat je gehoor<br />

beetje bij beetje achteruit. De belangrijkste<br />

oorzaak van ouderdomsdoofheid? Slijtage<br />

van de haarcellen in het binnenoor, veroorzaakt<br />

door een plotselinge harde knal of<br />

geleidelijk – wat vaker voorkomt. Daarnaast<br />

spelen roken, medicijngebruik, een verkeerd<br />

voedingspatroon en genen ook een rol.<br />

Ouderdomsslechthorendheid is helaas niet te<br />

stoppen maar vertragen kunnen we het wél.<br />

Kwetsbaarder dan je denkt<br />

Hoe schadelijk geluiden tussen 80 en 120<br />

decibel zijn, hangt af van hoe vaak en hoe<br />

lang je ernaar luistert. De veilige limiet<br />

waaraan je je gehoor mag blootstellen – 80<br />

decibel, maximaal acht uur per dag (of veertig<br />

uur per week) – komt overeen met het<br />

geluid afkomstig van een drukke autoweg.<br />

Elke drie decibel erbij is een verdubbeling<br />

van het geluid waardoor 83 decibel nog maar<br />

vier uur per dag (of twintig uur per week)<br />

veilig is. En 86 decibel nog maar twéé uur<br />

per dag (of tien uur per week). Geluid van 103<br />

decibel kan je gehoor in minder dan vijf<br />

minuten beschadigen. Boven de 120 decibel<br />

veroorzaakt direct gehoorschade. Daarnaast<br />

kunnen sommige medicijnen zoals antibiotica,<br />

ontstekingsremmers, medicijnen bij<br />

chemotherapie en plastabletten ook gehoorverlies<br />

veroorzaken.<br />

Gehoorproblemen en dementie<br />

Gemiddeld duurt het nog zeven jaar na de<br />

eerste klachten voordat personen met<br />

gehoorverlies maatregelen nemen. Bijna de<br />

helft van de slechthorenden laat zich zelfs<br />

helemaal niet behandelen. En dat terwijl<br />

gehoorverlies ingrijpende gevolgen kan hebben.<br />

Zo wordt het onder meer in verband<br />

46

Doe het zelf<br />

Zet je de televisie steeds<br />

harder, ben je snel moe in<br />

gezelschap of mis je geregeld<br />

de grap op een feestje? Dan<br />

is het een goed idee om je<br />

gehoor te (laten) testen. Een<br />

thuistest kan een indicatie<br />

geven van hoe het met je<br />

gehoor is gesteld. Ben je 55<br />

maar komt uit de test een<br />

gehoorleeftijd van 75, dan<br />

weet je genoeg.<br />

Hoortest.nl<br />

47

DOSSIER (H)OREN<br />

WAT ZEG JE?<br />

‘Als je tijdig een hoortoestel draagt, daalt de kans<br />

op dementie met negen procent’<br />

Leer er maar mee leven<br />

Petra Schouten (1971) werkt voor Zin<br />

als online coördinator en heeft sinds<br />

oktober 2022 last van tinnitus.<br />

“Hoe vaak ik mijn dochters niet heb<br />

gewaarschuwd voor gehoorschade.<br />

Eiste dat ze oordoppen zouden dragen tijdens<br />

het uitgaan. Maar ja, zij gaan dan ook<br />

wekelijks op stap. Dat ik zelf permanente<br />

gehoorschade zou kunnen oplopen tijdens<br />

mijn eerste festival in jaren, kwam niet bij<br />

me op. Een dansfeestje voor leeftijdsgenoten.<br />

De muziek stond niet eens zo hard. Maar om<br />

drie uur ging de deur al open en we stonden<br />

Meten is weten<br />

Perfect passende<br />

oordoppen op zak<br />

hebben heeft<br />

natuurlijk weinig zin<br />

als je niet weet<br />

wanneer je ze in<br />

moet doen. De<br />

apps Sound Meter<br />

(Google Play) of<br />

Decibel (Apple)<br />

vertellen je precies<br />

wanneer het geluid<br />

om je heen schadelijk<br />

is en hoelang je<br />

veilig onbeschermd<br />

kunt rondlopen.<br />

gebracht met sociale isolatie en eenzaamheid.<br />

Wat veel mensen niet weten, is dat<br />

gehoorproblemen ook de kans op dementie<br />

vergroten. Bij 55-plussers is dat zelfs tachtig<br />

procent, blijkt uit onderzoek van GAIN,<br />

de branchevereniging voor producenten<br />

van hoorhulpmiddelen. Klinisch geriater<br />

Dr. Kees Kalisvaart, werkzaam bij het<br />

Spaarne Gasthuis, vindt dat we ons meer<br />

bewust zouden moeten zijn van de gezondheidsrisico’s<br />

bij slechthorendheid. “Ik raad<br />

iedereen vanaf 50 jaar aan regelmatig een<br />

audicien te bezoeken. Onderzoek toont<br />

namelijk het verband aan tussen gehoorproblemen,<br />

cognitieve achteruitgang en<br />

dementie. Zelfs mild gehoorverlies vergroot<br />

de kans op dementie. Dat stoppen<br />

met roken en drinken, meer bewegen en<br />

hersengym een goed recept zijn tegen<br />

dementie, weten we wel. Dat met het tijdig<br />

dragen van een hoortoestel de kans op<br />

dementie met negen procent daalt, is<br />

minder bekend.”<br />

Je gehoor een handje<br />

helpen<br />

Met hoortoestellen is het net<br />

als bij de aanschaf van een<br />

nieuwe auto: je wordt snel<br />

verleid tot de aankoop van<br />

extra’s. Je kunt kiezen uit een<br />

basis-, midden- en toppakket.<br />

Negen tips voor je keuze.<br />

1 Zoek vooraf uit wat jouw<br />

zorg verzekering vergoedt.<br />

Stap zo nodig over op een<br />

andere verzekeraar.<br />

2 Neem een familielid of<br />

vriendin – iemand die alert is<br />

en kritische vragen stelt –<br />

mee naar het consult.<br />

3 Bedenk wat jij belangrijk<br />

vindt om te horen. Wat heb je<br />

nodig? Werk je nog en heb je<br />

vergaderingen? Zit je in drukke<br />

ruimtes, maak je muziek?<br />

4 Informeer bij vrienden en<br />

kennissen naar hun ervaring<br />

met audiciens en lees reviews.<br />

5 Check of de audicien van<br />

jouw keuze een contract heeft<br />

met je verzekering.<br />

6 Laat als eerste een gehoortest<br />

doen. Weet dat je twee<br />

hoortoestellen gedurende<br />

acht weken per apparaat<br />

kosteloos mag uitproberen.<br />

7 Belangrijk is om het hoortoestel<br />

tijdens de proefperiode<br />

zoveel mogelijk te dragen<br />

en ermee te experimenteren.<br />

8 Houd er rekening mee dat je<br />

oren soms wel twee maanden<br />

moeten wennen aan het<br />

geluid en dat ongecompliceerd<br />

horen nooit terugkomt.<br />

9 Heb je het idee dat jouw<br />

toestel niet goed is afgesteld,<br />

ga dan terug. Negen van de<br />

tien problemen met een hoortoestel<br />

hebben te maken met<br />

een onjuiste afstelling of verandering<br />

van het oorstukje.<br />

48

tot middernacht op de dansvloer. Mijn vriendinnen<br />

hebben nergens last van, voor mij<br />

was die negen uur ‘bassen en beats’ de druppel.<br />

Op internet lees ik overal: je moet ermee<br />

leren leven. Overdag lukt dat aardig, dan zet<br />

ik de radio aan en wordt mijn piep overstemd<br />

door omgevingsgeluid. Maar eenmaal in<br />

bed… Een boek lezen lukt niet meer, dat doe<br />

ik namelijk het liefst in stilte. De eerste<br />

maanden schrok ik geregeld wakker van die<br />

irritante toon, vergelijkbaar met het geluid<br />

van het vroegere testbeeld. Of ik hoorde ’m<br />

boven Netflix uit. Paniek is een groot woord,<br />

maar ik heb flink wat nachten liggen piekeren.<br />

Het besef dat het nooit meer stil zal zijn<br />

in je hoofd, is best heftig. De afgelopen<br />

maanden heb ik veel gelezen over leven met<br />

tinnitus, dat helpt. Ik weet nu dat het niet<br />

erger kan worden zolang ik mijn oren goed<br />

bescherm. Erover praten helpt ook. Het blijkt<br />

dat veel meer mensen in mijn omgeving met<br />

dezelfde klachten rondlopen. Eén ding weet<br />

ik inmiddels uit ervaring: hoe meer ik focus<br />

op tinnitus, hoe harder het geluid in mijn<br />

hoofd. De kunst is de boel negeren. En dat<br />

lukt steeds beter. Die piep zakt steeds vaker<br />

weg in mijn onderbewustzijn en ik geniet<br />

steeds vaker van de stilte.”<br />

Ik hoor teveel<br />

Het hoeft niets bijzonders te zijn dat tot onbehagen<br />

leidt: blaffende honden, het geluid van een föhn,<br />

mixer, ringtone, geklets of gelach. Hyperacusis –<br />

Grieks voor ‘ik hoor teveel’ – is ongewone overgevoeligheid<br />

ten opzichte van geluiden met een<br />

lage of gemiddelde sterkte. Ongeveer drie procent<br />

van de Nederlandse bevolking wordt ernstig<br />

beperkt door deze gehooraandoening, vaak een<br />

complicatie van tinnitus. Stichtinghoormij.nl<br />

DIT ZEGT DE AUDIOLOOG<br />

‘72 uur tot een week na het ontstaan van<br />

tinnitus kun je er vaak nog wat aan doen’<br />

Karen Stalpaert (1989) is gespecialiseerd<br />

in de revalidatie bij tinnitus.<br />

Ze schreef het boek OngestOORd<br />

en ontwikkelde de online training<br />

Silence your tinnitus.<br />

Een hoge pieptoon, een lage brom,<br />

een bel of het geluid van een drilboor<br />

in je hoofd. Tinnitus kan<br />

verschillende vormen aannemen.<br />

Sommigen horen het voortdurend,<br />

bij anderen wisselt het in volume of<br />

aanwezigheid. “Je hebt het vast zelf<br />

wel eens ervaren wanneer je na een<br />

concert of druk feest je bed inkruipt<br />

en plots een hoge pieptoon hoort.<br />

De trilhaartjes van je oren zijn overbelast<br />

geraakt en geven een fout<br />

signaal aan de hersenen.”<br />

Eens tinnitus, altijd tinnitus?<br />

“Dat hoeft niet. Heb je geluk, dan<br />

word je de volgende ochtend in stilte<br />

wakker. Is de piep of brom na 24<br />

uur niet verdwenen, schakel dan<br />

snel de huisarts in voor een doorverwijzing<br />

naar de KNO-arts. Wat<br />

veel mensen niet weten, is dat tinnitus<br />

in 72 uur tot een week na het<br />

ontstaan, vaak is terug te draaien<br />

met behulp van hyperbare zuurstoftherapie<br />

of medicatie.”<br />

Welke impact heeft oorsuizen?<br />

“Het psychologische aspect wordt<br />

vaak onderschat. Ruim twintig<br />

procent van de patiënten ervaart<br />

een grote, negatieve invloed op<br />

hun leven. Ze zijn snel geïrriteerd,<br />

hebben concentratiemoeilijkheden,<br />

vermoeidheid, depressie en angstgevoelens.<br />

Therapieën voortkomend<br />

uit de neurowetenschappen lossen<br />

het probleem niet op, maar maken<br />

het wel leefbaar. Vergelijk het met<br />

mensen die naast een spoorweg<br />

wonen: de eerste paar weken horen<br />

ze het lawaai en daarna niet meer.”<br />

Waardoor ontstaat oorsuizen?<br />

“Er zijn drie factoren die tinnitus<br />

kunnen uitlokken: overbelasting<br />

van het gehoor, en fysieke en mentale<br />

overbelasting. Ontstaat oorsuizen<br />

door geluidsoverlast – heel<br />

kort heel veel geluid (vuurwerk of<br />

een bom) of lang iets te luid geluid<br />

(concert) – dan gaan de haarcellen<br />

kapot. Tinnitus kan ook tijdelijk<br />

zijn, door een oor- of kaakontsteking.<br />

Heb je last van acute tinnitus,<br />

raadpleeg dan een KNO-arts.”<br />

Vijftigplus en tinnitus<br />

“Met het klimmen der jaren gaat het<br />

gehoor achteruit en neemt de kans<br />

op gehoorschade toe. Gemiddeld<br />

heeft vijftien procent van de bevolking<br />

last van tinnitus. Kijken we<br />

naar mensen van de pensioengerechtigde<br />

leeftijd, dan is het<br />

percentage verdubbeld. Mensen<br />

met burn-outklachten, nek- en<br />

schouderspanning en mensen die<br />

‘kaakklemmen’ lopen meer risico<br />

om gehoorschade op te lopen.”<br />

Hoe voorkomen we tinnitus?<br />

“Gehoorbescherming is aan te<br />

raden voor plekken waar je langdurig<br />

wordt blootgesteld aan hard<br />

geluid maar ‘overbescherming’<br />

werkt averechts. Omdat je dan<br />

teveel in je hoofd gaat zitten en je<br />

oren op den duur niets gewend zijn.<br />

Als je op gespreksafstand zit van<br />

iemand en je kunt elkaar goed<br />

horen, is er niets aan de hand. Kun<br />

je elkaar door omgevingsgeluid niet<br />

verstaan en moet je schreeuwen,<br />

kun je beter oordoppen gebruiken.”<br />

Audiks.be<br />

49

DOSSIER (H)OREN<br />

WAT ZEG JE?<br />

Doppen in, genieten maar<br />

Ga je naar een concert en wil je je oren<br />

beschermen? Kies dan niet van die goedkope<br />

gele wegwerpoordoppen. Deze zitten niet<br />

comfortabel, maar belangrijker: foampluggen<br />

dempen alleen de midden- en hoge<br />

tonen. Als je last hebt van ouderdomsslechthorendheid,<br />

hoor je de hoge tonen toch al<br />

minder goed, dus klinkt de muziek alleen<br />

maar doffer. Voor een paar tientjes bestel je<br />

online startsets oordoppen inclusief 19dB<br />

dempende akoestische membraanfilters. Op<br />

maat laten maken kan ook. Otoplastieken<br />

passen maar op één manier in je gehoorgang<br />

en zorgen voor de juiste demping over het<br />

hele frequentiegebied, van hoog tot laag. De<br />

klankkleur verandert hierdoor minimaal. ■<br />

• Kijk voor alles over mond en gebit op<br />

Zin.nl/monddossier<br />

• In het volgende Zin Magazine:<br />

alles over onze ogen<br />

Het aantal Nederlanders<br />

dat in meer of mindere<br />

mate last heeft van<br />

tinnitus is anderhalf tot<br />

twee miljoen<br />

De vorm van geluid<br />

Dat is een roman over tinnitus geschreven door Gregor<br />

Verwijmeren. Het verhaal, deels autobiografisch, gaat over een<br />

catalogiseerder van muziek die van de een op de andere dag<br />

geluiden hoort in zijn hoofd – suizen, fluiten en ruisen – die hem<br />

beroven van alles wat hem dierbaar is. De auteur neemt je mee<br />

langs het oor, auditieve verwerking, de betekenis van geluid,<br />

behandelmethodes voor tinnitus maar ook muziek. Het is geen<br />

technisch boek en ook geen horror maar een meeslepend<br />

geschreven verhaal, hoopvol voor mensen met tinnitus.<br />

Gregorverwijmeren.nl<br />

(Van) gehoord?<br />

■ Wanneer er niets mis is met<br />

je gehoor, hoor je geluiden<br />

vanaf 1 decibel<br />

■ Hoor je pas iets vanaf 30<br />

decibel? Dan ben je slechthorend<br />

en is er sprake van<br />

gehoorverlies<br />

■ Veel lawaai kan leiden tot<br />

verhoogde bloeddruk, stress<br />

en vermoeidheid<br />

■ Meer dan de helft van de<br />

Europese bevolking leeft of<br />

werkt in een lawaaierige<br />

omgeving<br />

■ Als je op één meter afstand<br />

niet op een normale toon met<br />

iemand kunt praten, is er te<br />

veel lawaai<br />

■ Gehoorschade door lawaai<br />

op het werk is een van<br />

de meest gemelde beroepsziekten<br />

in Nederland<br />

■ Gehoorschade is een<br />

sluipende ziekte die pas na<br />

jaren merkbaar is<br />

■ Het geluid van een<br />

cirkelzaag is net zo hard als<br />

het geluid van een<br />

laagvliegend vliegtuig<br />

50

Zuster<br />

Ronda 10<br />

COLUMN<br />

Behalve echtgenote en moeder is Zuster Ronda (1963) gediplomeerd wijkverpleegkundige. In Zin Magazine gidst ze ons langs<br />

bekende zorgthema’s: van werkdruk en te weinig personeel tot klotsende bedpannen. Maar ook en vooral de liefde voor het vak.<br />

Dagelijkse beslommeringen, huwelijksperikelen, zorg en zelftwijfel: bij Zuster Ronda komt alles voorbij.<br />

Blaffende mieren<br />

ie zaterdagmorgen stap ik de huiskamer<br />

D van Henk binnen.<br />

“Goedemorgen Henk!” Op zijn uitdrukkelijke<br />

verzoek tutoyeren we. Henk noemt zijn huiskamer<br />

zijn vriend in goede en slechte tijden.<br />

Het is zijn wereld, waarin hij continu verblijft.<br />

Er zijn geen uitstapjes meer naar de buitenwereld.<br />

Zijn binnenwereld is donker en warm.<br />

Ik ben een van de weinigen die bij hem over de<br />

vloer komt.<br />

“Vind je het goed als ik je gordijnen opendoe?”<br />

In de kamer stapeltjes post, doosjes medicatie,<br />

een vol urinaal, een half opgegeten ontbijt,<br />

kranten. Aan de muren hangen klokken: sommige<br />

op zomertijd, andere op wintertijd. Er<br />

hangen ook oude knutselwerkjes en foto’s<br />

van kinderen. Een boekenkast met een Winkler<br />

Prins Encyclopedie. De televisie staat hard aan.<br />

“Ik zet de tv even wat zachter, oké?” roep ik.<br />

Het ruikt wat bedompt. Er staat een gehuurd<br />

hoog-laagbed in de kamer, daarnaast een rollator<br />

en een postoel.<br />

“Wat kan ik vandaag voor je doen?”<br />

“Nou, ik wil graag een continental breakfast,”<br />

zegt Henk. Uiteraard. Maar de vrouw van de<br />

roomservice heeft eerst andere taken. Ik neem<br />

zijn urinaal mee. Restanten van een lange<br />

nacht in de kroeg, grapt hij, als ik richting de<br />

badkamer loop. Ik heb bewondering voor hem,<br />

dat hij in staat is met een grap de verbinding te<br />

zoeken. Voor hem toch een gênant moment dat<br />

hij met humor wil verzachten. Soms vertelt hij<br />

iets over de dingen die gebeurd zijn. Scheiding.<br />

Kinderen niet meer zien. Iets te veel alcohol.<br />

Ontslag. Schuldsanering. Hij laat splinters<br />

ellende los.<br />

Pas geleden viel Henk in de keuken. Na de<br />

operatie werd hij in het revalidatiecentrum<br />

opgenomen. Toen bleek dat hij 25 meter kon<br />

lopen achter de rollator en ook een bochtje kon<br />

maken, mocht hij naar huis. Thuis gaat het met<br />

de nodige zorg allemaal maar net. Vallen is<br />

een veelvoorkomend probleem bij ouderen. De<br />

meesten ouderen vallen in en om het huis,<br />

zoals Henk. Gelukkig kon hij alarm slaan. Dit<br />

keer was de gladde vloer oorzaak van het vallen.<br />

Lichamelijke klachten, medicatiegebruik<br />

en minder bewegen maken het risico op vallen<br />

groter. Het aantal kwetsbare ouderen blijft<br />

groeien en daardoor dus ook het aantal valpartijen.<br />

Om goede zorg en ondersteuning te<br />

bieden, starten we altijd met een gesprek om<br />

helder te krijgen wat voor zorg iemand nodig<br />

heeft. Met vragen als: Wat is<br />

nu belangrijk voor u? En: Hoe<br />

ziet uw dag eruit? Vragen die<br />

helpen om de kwaliteit van<br />

leven te verbe teren. Vragen die<br />

zoeken naar zingeving en verbondenheid,<br />

over alledaagse<br />

zaken die van belang kunnen<br />

zijn. Humor is ook van belang.<br />

“Zuster Ronda, is er in die<br />

thuis zorgproductiemachine<br />

nog tijd voor een bakkie?”<br />

“Eigenlijk niet, maar vooruit. Ik moet het zeker<br />

zetten?”<br />

“Graag, jongedame.”<br />

Als ik met koffie bij hem zit, vraag ik hoe het<br />

met hem gaat. Hij denkt liever niet zoveel na<br />

over zichzelf, zegt hij. “Alle narigheid komt<br />

vanzelf, en waait ook wel weer over. Treuren<br />

en zeuren heeft geen zin.” Na de snelle kop<br />

koffie wil ik weer verder gaan. Bij de deur hoor<br />

ik hem knetteren in bed.<br />

“Wat is dat Henk?” vraag ik vrolijk.<br />

“Dat, zuster Ronda, is nou het geluid van blaffende<br />

mieren!” ■<br />

Reageren? Redactie@zin.nl<br />

Columns teruglezen? Zin.nl/zusterronda<br />

‘Nou, ik wil<br />

graag een<br />

continental<br />

breakfast,’<br />

zegt Henk<br />

51

LESSEN VAN JE (VOOR)OUDERS<br />

Voor altijd een<br />

bakkersdochter?<br />

Journalist Bianca Bartels (1968) schreef een boek over haar<br />

voorouders: drie generaties broodbakkers. Ze herkent nogal wat<br />

hardnekkige overgeleverde patronen. Welke wil ze behouden,<br />

welke vooral niet? En kun je die überhaupt wel loslaten?<br />

TEKST: BIANCA BARTELS | BEELD: JASPER ZWARTJES<br />

53

54<br />

Ik ben de dochter van de bakker. De kleindochter.<br />

De achterkleindochter. Onze familie<br />

hoort bij de bakkerij. Met hun armen en handen<br />

kneedden mijn voorouders vanaf 1903 het<br />

zachte deeg dat levend werd en groeide. Later<br />

werden de machines geavanceerder, de hoeveelheden<br />

brood groter en werd het personeel<br />

omvangrijker. De passie voor brood bleef, en<br />

het arbeidsethos was onverminderd hoog.<br />

Zonder hard werken redde je het als bakker niet.<br />

‘Hard werken,’ roept nog altijd een venijnig stemmetje<br />

in mijn hoofd. Niet lanterfanten. Nuttig werk<br />

doen, iets bereiken. Altijd een stap harder lopen dan<br />

de rest van de klootzakken om je heen, riep mijn opa<br />

volgens mijn vader regelmatig. Altijd aardig zijn voor<br />

de klanten. Iedereen op straat groeten want je weet<br />

maar nooit of het klanten zijn. Altijd nieuwe dingen<br />

bedenken, de concurrentie in de gaten houden,<br />

groeien, niets verspillen, niet naast je schoenen<br />

lopen, en nooit, maar dan ook nooit klagen, zeuren<br />

of opgeven. Dankjewel voorouders. Dit pakketje ligt<br />

op mijn schouders. Nuttig. En doodvermoeiend.<br />

Veerkracht<br />

Wie word je met drie generaties broodbakkers vóór<br />

je? Met voorouders die zestig, tachtig, honderd uur<br />

per week werkten? Ik draag ze met me mee, wil dat<br />

ze trots op me zijn. Niet verprutsen wat zij hebben<br />

opgebouwd. Is dat een last of een onzichtbare motor<br />

onder alles wat ik doe?<br />

Mijn ouders verkochten in 1997 als derde generatie<br />

bakkers in de familie hun zaak. Maar ik voel nog<br />

steeds de energie van mijn voorouders. Dat brengt<br />

me veel, want als ik er wel eens doorheen zit, dan<br />

denk ik terug aan de veerkracht die mijn voorouders<br />

hadden en voel ik dat ik daar tegenaan kan leunen,<br />

dat die veerkracht ook in mij zit en krijg ik nieuwe<br />

energie. Ik voel op wiens schouders ik sta en dat<br />

helpt me om overeind te blijven. Maar soms gaat dat<br />

eeuwige harde werken wat ver en dan snak ik naar<br />

rust, wat ik mezelf amper gun. Zou ik hiervan los<br />

kunnen komen als ik dat zou willen?<br />

De afgelopen jaren interviewde ik mijn ouders en<br />

heel veel (oud)ooms en -tantes omdat ik een boek<br />

schreef over hen en het bakkersambacht: Brood op<br />

de plank, een familiekroniek van drie generaties<br />

broodbakkers. Hoe meer mensen ik sprak en hoe<br />

meer ik analyseerde en opschreef, hoe meer ik me<br />

Ik ontdekte hoe ik<br />

‘gekneed’ ben door mijn<br />

familiegeschiedenis<br />

realiseerde hoeveel invloed voorouders hebben op<br />

hoe je zelf in elkaar zit. Ik ontdekte hoe ik ‘gekneed’<br />

ben door mijn familiegeschiedenis – en dat iedereen<br />

natuurlijk is gevormd door wat zijn of haar voorouders<br />

doorgaven via hun kinderen.<br />

Vijftien bakkers in de familie<br />

Maar wat zit er dan concreet van mijn voorouders in<br />

mij? Naast dat hoge arbeidsethos is dat in elk geval:<br />

heel veel trots. We hadden vijftien bakkers in onze<br />

familie en ik ben trots op de zaken die zij met hun<br />

vrouwen hebben opgebouwd. Ik voel me er bijzonder<br />

door. Tegelijkertijd vind ik het raar dat ik trots op<br />

hen ben: ik heb er niks aan bijgedragen. Maar volgens<br />

psychiater Fritz B. Simon is dat niet vreemd. Hij<br />

is professor aan een Duits universitair instituut voor<br />

familiebedrijven en schrijft dat ‘families die veel<br />

invloed uitoefenen in een onderneming of die zelfs<br />

eigenaar zijn van die onderneming, zich onderscheiden<br />

van andere families’. Eigendom schept voor hen<br />

net zo’n band als ‘diepe gevoelens’ en wekt soms ook<br />

diepe gevoelens op. Niet vreemd dus dat ik trots op<br />

mijn familie ben en me er loyaal mee voel.

Perfectionisme<br />

Ik herken in mezelf ook het perfectionisme van mijn<br />

voorouders. Mijn banketbakkende grootvader kon<br />

met zijn hand in de oven het verschil voelen tussen<br />

123, 125 of 127 graden. Toen hij begon, waren de<br />

temperatuurmeters nog niet zo betrouwbaar, terwijl<br />

een paar graden verschil banket kan maken of<br />

breken. Om goede producten te maken móet je dus<br />

wel perfectionistisch zijn. Ik kan zelf ook kicken op<br />

kloppende details tot achter de komma. Tot voor kort<br />

vond ik dat mijn perfectionisme wel meeviel omdat<br />

ik altijd zo veel dingen zie die ik helemaal niet goed<br />

doe. Inmiddels heb ik begrepen dat dat juist mijn<br />

perfectionisme tekent. De lat ligt bij mij inderdaad<br />

meestal nogal hoog. Dat is mooi omdat je dan veel<br />

kunt bereiken, maar ook vaak irritant voor mezelf en<br />

mijn omgeving omdat ik niet snel tevreden ben. Ik<br />

gun mijn inmiddels volwassen kinderen dat ze<br />

durven te falen omdat dat zo leerzaam is en gewoon<br />

omdat dat moet kunnen. En ik probeer niet telkens<br />

te benadrukken wat ze beter hadden kunnen doen<br />

omdat ik weet dat dat irritant en niet-helpend is,<br />

maar: dat is best lastig. Ik zíe vaak snel wat er beter<br />

had gekund en dan moet ik mijn mond heel hard<br />

dichtknijpen. Niet omdat ik het niet goed vind wat ze<br />

doen, maar omdat ik ze wil helpen om het nóg beter<br />

te doen. Inmiddels word ik er al wel beter in om mijn<br />

mond te houden. Soms gaat het zelfs vanzelf, langzaam<br />

slijt een nieuw patroon in. Maar ik merk hoe<br />

makkelijk je oude patronen doorgeeft, ook al ben je<br />

vastbesloten om dat niet te doen.<br />

Ik vroeg systemisch psychotherapeut Judith de<br />

Graaf (1964) wat de ‘motto’s’ die je van je (voor)<br />

ouders meekrijgt met je doen. Ik wil weten of je<br />

ervoor kunt kiezen een lijn níet voort te zetten. Of is<br />

er geen ontkomen aan en word je gedreven door wat<br />

al zoveel jaar eerder door je voorouders is ingezet?<br />

Patronen in je DNA<br />

Volgens De Graaf worden patronen vaak generaties<br />

lang onbewust doorgegeven. “Dat gaat over uiteenlopende<br />

zwaardere en lichtere thema’s zoals<br />

hechting, liefde, zwijgzaamheid, geweld, (oorlogs)<br />

trauma’s en zoals bij jullie familie: loyaliteit, perfectionisme,<br />

grenzeloosheid, geen hulp vragen aan<br />

anderen en een hoog arbeidsethos. Tegenwoordig<br />

weten we dat je grote stressvolle thema’s zelfs terug<br />

kunt vinden in het DNA van volgende generaties: dit<br />

heet epigenetica.” Ik verbaas me dat wat ik doorkreeg<br />

van mijn voorouders blijkbaar niet alleen<br />

tussen mijn oren zit: je zou het in mijn cellen kunnen<br />

terugzien. Geen wonder dat wat je doorkrijgt zich zo<br />

stevig manifesteert.<br />

Je krijgt natuurlijk niet alleen impliciet van alles<br />

mee. Ik snap heel goed dat als ik tegen mijn kinderen<br />

zeg dat ze ’s avonds niet meer moeten werken<br />

omdat dat niet goed voor ze is, mijn argument teniet<br />

wordt gedaan als ik zelf wel elke avond achter de<br />

laptop kruip. Toch hoef je volgens Judith de Graaf al<br />

die invloeden niet te zien als blauwdrukken waaraan<br />

niet te ontkomen valt. Maar je moet dan wél heel<br />

actief zelf aan de slag.<br />

Familiesysteem<br />

Ik ben benieuwd hoe je dat dan doorbreekt. Ik merk<br />

dat mijn patronen vaak heel hardnekkig zijn. Wij<br />

kregen van huis uit pittige ongeschreven doorzetters -<br />

wetten mee. Toen mijn vader als tiener zijn rug brak<br />

en van zijn heupen tot zijn oksels in het gips zat,<br />

moest hij gewoon doorwerken in de bakkerij onder<br />

het motto: je doet maar wat je kunt, en wat je niet<br />

kunt, doe je ook maar. Want het brood moest ook<br />

morgen weer gebakken worden. Zeuren was er dus<br />

niet bij, en hulp vragen ook niet. En ondanks dat ik<br />

me als twintiger heilig heb voorgenomen om mezelf<br />

niet zo over de kop te werken als mijn ouders hadden<br />

gedaan, raakte ik jaren later toch ook zelf over spannen.<br />

Blijkbaar wist ik echt niet hoe je dat moest<br />

doen, werk en vrije tijd in balans houden.<br />

Nu ik me er meer in verdiep, snap ik waarom het niet<br />

makkelijk is om het zelf anders te doen. Als je van<br />

huis uit hebt meegekregen dat bijvoorbeeld afhankelijkheid<br />

niet goed is, en dat je je altijd sterk moet<br />

voordoen, ook omdat je ouders altijd mooi weer<br />

moesten spelen tegenover klanten, dan durf je bijna<br />

geen hulp te vragen aan anderen. Dat voelt onveilig.<br />

Zo’n overtuiging zit heel diep.<br />

Wanneer je dingen wilt veranderen moet je natuurlijk<br />

eerst voor jezelf op een rijtje zetten wat je dwars<br />

zit of waar je precies tegenaan loopt. Vaak heb je<br />

eerst niet door dat een bepaalde frustratie voortkomt<br />

uit het familiesysteem. Signalen hiervoor zijn<br />

bijvoorbeeld dat je keer op keer tegen dezelfde<br />

problemen aanloopt, wat star en niet flexibel voelt.<br />

Vastlopen<br />

Niet alle patronen en rituelen die je overneemt zijn<br />

slecht. Het is natuurlijk prima als je ’s avonds je<br />

55

56<br />

Kijk ook naar wat<br />

er wél goed ging.<br />

Welke doorgegeven<br />

eigenschappen<br />

koester je?<br />

kinderen voorleest, net zoals je ouders bij jou deden.<br />

Patronen waarin mensen vastlopen zijn volgens<br />

Judith de Graaf bijvoorbeeld dat je vaak over je eigen<br />

grenzen gaat, hoe je met emoties omgaat, maar ook<br />

verslaving of geweld. “Vaak neem je je voor om<br />

dingen te veranderen en dat lukt dan ook als alles<br />

meezit. Maar zodra er stress komt en de boel onder<br />

druk komt te staan, verval je in je oude patroon. Het<br />

familiesysteem overrulet dan wat je je met je hoofd<br />

hebt voorgenomen. Het kan dan helpen om met<br />

behulp van een genogram, een soort stamboom, te<br />

kijken naar hoe de generaties vóór jou met dit thema<br />

omgingen. Wanneer het om niet al te heftige<br />

problematiek gaat, hoeft dat niet met een therapeut;<br />

je kunt dat ook met een partner of een vriendin<br />

doen. Daarna vraag je jezelf af wat je gevoelsmatig<br />

nodig hebt. Stel dat je oma angstig is geworden in de<br />

oorlog en je merkt dat jij ‘meer dan nodig zou zijn’<br />

angstig bent ingesteld. Dan kun je bedenken: mijn<br />

oma had het nodig gehad om beschermd te worden,<br />

dat kan niemand haar meer geven, maar wat heb ík<br />

nu nodig? Wat voel ik in mijn lichaam? Wat is mijn<br />

behoefte? Wil ik beschermd worden? En hoe kan<br />

ik mezelf dit geven? Dan kun je naar een vriend<br />

gaan en zeggen: ik weet niet hoe het komt, het is<br />

misschien van twee generaties terug, maar ik voel<br />

me bang. Kun je me even vasthouden?”<br />

Op niet-verwijtende toon vragen stellen<br />

De bakkerij en het woonhuis van mijn grootouders<br />

zijn in de oorlog onteigend. En om de bakkerij die ze<br />

daarna hadden, hebben ze twaalf jaar lang rechtszaken<br />

gevoerd omdat de vroegere pandeigenaar de<br />

bakkerij terug wilde. Al die jaren leefden ze in<br />

onzeker heid: ze konden alles wat ze opgebouwd<br />

hadden opnieuw kwijtraken. Ik heb altijd gedacht<br />

dat die gebeurtenissen geen invloed op mijzelf konden<br />

hebben, omdat ze zo lang geleden zijn gebeurd<br />

en omdat het uiteindelijk goed is afgelopen. Maar nu<br />

voel ik dat de boodschap die mijn voorouders hebben<br />

doorgegeven is dat je nooit moet denken dat je<br />

op je lauweren kunt rusten. Want je kunt alles weer<br />

kwijtraken. Of het nou goed gaat of niet, er is altijd<br />

stress want je weet nooit of het goed blíjft gaan. Grote<br />

kans dat je als nazaat naar zo’n motto gaat leven: je<br />

mag volgens de leefregels van jouw familie eigenlijk<br />

geen pauze nemen, werken is heilig en je voelt druk.<br />

Wanneer je doorgegeven patronen wilt veranderen,<br />

helpt het volgens Judith de Graaf om te praten met je<br />

(voor)ouders. Op een niet-verwijtende toon zeg je dan<br />

dat je snapt dat zij iets gedaan hebben omdat ze<br />

dachten dat dat goed was (bijvoorbeeld: streng zijn,<br />

veel werken, moeilijke onderwerpen verzwijgen,<br />

enzovoort), maar dat het voor jou moeilijk was. En<br />

dan vraag je of ze dat begrijpen. Wanneer ouders<br />

daar op een positieve manier op kunnen reageren, is<br />

dat vaak heel helend. Als ouders er niet meer zijn,<br />

kun je er met andere familieleden over spreken. De<br />

Graaf: “Wat jij hebt gedaan voor je boek, allerlei<br />

familieleden interviewen, is ook heel helpend. Door<br />

zulke gesprekken kun je alle verhalen en eventuele<br />

spanningen op een rij zetten. Dat kun je ook doen<br />

zonder dat je er een boek van wilt maken. En<br />

wanneer mensen overleden zijn, kun je ze ook in<br />

gedachten oproepen, alsof je een persoon visualiseert.<br />

Dan stel je diezelfde verwijtloze vragen en je<br />

vraagt wat die persoon nodig had gehad vroeger.<br />

Meestal voel je dan wel wat je (voor)ouder zou hebben<br />

geantwoord als hij of zij er nog was. En wanneer je<br />

dat hardop uitspreekt, kan dat jou ook helpen. Je<br />

kunt dan alsnog de dialoog aangaan. Probeer het dan<br />

niet bij woorden te laten. Voel vooral emotioneel wie<br />

wat nodig had of heeft. In kleine stapjes kun je zo het<br />

systeem aanpassen en de patronen doorbreken waar<br />

je last van hebt.”<br />

Positieve patronen<br />

Wat ik ook nog leer, is dat terugkijken naar de<br />

patronen in je familie niet alleen interessant is voor<br />

problemen waar je tegenaan loopt. Het is belangrijk<br />

dat je ook kijkt naar wat er wél goed ging. Met welke<br />

rituelen en patronen ben je blij? Welke doorgegeven<br />

eigenschappen koester je? Dit zijn waardevolle<br />

inzichten waardoor je groeit en kracht van binnenuit<br />

kunt ervaren. Wanneer ik dat doe, kijk ik vooral met<br />

blijdschap terug naar wat ik heb meegekregen. Ik<br />

voel de opgewekte energie van mijn voorouders door<br />

me heen stromen. Alsof ze me dragen. Ik maak een<br />

diepe buiging. Dank voorouders dat ik de dochter, de<br />

kleindochter en de achterkleindochter van heel veel<br />

bakkers ben. ■

Met de klok mee:<br />

• Bij personeelstekort<br />

en op feestdagen stond<br />

Bianca ook achter de<br />

toonbank. Met een<br />

kwastje broodkruimels<br />

wegvegen hoorde bij de<br />

taken, eind jaren 80<br />

• Voor het 85-jarige<br />

bestaan van bakkerij<br />

Bartels had Frans, de<br />

vader van Bianca, een<br />

paard-en-wagen<br />

gehuurd, net zo een als<br />

zijn opa Arnold had.<br />

Frans, Willy en de<br />

kinderen Frans-Jozef,<br />

Marcel en Bianca, 1989<br />

• De perfectionistische<br />

Jan de Goede, Bianca’s<br />

opa, rechts met bril,<br />

legde de lat in zijn<br />

banketbakkerij hoog.<br />

Hij hield strak in de<br />

gaten of al zijn<br />

banketbakkers precies<br />

deden wat hij wilde,<br />

eind jaren 40<br />

• Frans, Bianca’s vader,<br />

poseert trots in zijn<br />

eigen zaak voor een<br />

lokale krant, 1971<br />

• Feestelijke<br />

heropening na de<br />

verbouwing van de<br />

bakkerij. Voor de<br />

kameel staan Frans en<br />

Willy en erop v.l.n.r.<br />

Marcel, Frans-Jozef en<br />

Bianca, 1982<br />

BROOD OP DE PLANK<br />

‘De warmste bollen! De vrolijkste bollen! De gelukkigste bollen!’ Bianca Bartels wist als kind al hoe je<br />

klanten de winkel in moest lokken. Hoe kan het ook anders. Brood, heel veel brood is er gebakken,<br />

vanaf 1903 door overgrootvader Arnold Bartels in Purmerend tot 1997 door vader Frans Bartels, die<br />

genoodzaakt was het familiebedrijf in Amsterdam te beëindigen. Brood op de plank is een intrigerend<br />

familieverhaal over trotse broodbakkers. Over het ambacht, nieuwe producten bedenken, de oorlog<br />

overleven, regelgeving, de volkorenbroodhype, concurrentie van supermarkten, klagende buren,<br />

altijd netjes zijn voor de klanten en nooit zeuren of opgeven. (Nieuw Amsterdam, € 24,99)<br />

<strong>ZI</strong>N IN? Kijk op p. 110<br />

beeld: uit het boek Brood op de plank<br />

57

<strong>ZI</strong>N & SENIORWEB<br />

Informatie in geval<br />

van nood instellen op je mobiel<br />

Tegenwoordig heeft zo goed als iedereen een smartphone. Sterker nog: we<br />

kunnen eigenlijk niet meer zonder. Reden te meer om eens wat dieper in te<br />

gaan op drie praktische functionaliteiten van je mobiel die weleens het<br />

verschil zouden kunnen gaan maken.<br />

1. NL-Alert<br />

NL-Alert is het alarmmiddel van<br />

de overheid om burgers bij een<br />

(levens)bedreigende situatie via<br />

hun mobiele telefoon op de hoogte<br />

te brengen. Je telefoon maakt een<br />

hard geluid en trilt als je een NL-<br />

Alert ontvangt. Ook verschijnt de<br />

melding met uitleg van de situatie<br />

direct in beeld. In principe ontvangt<br />

elke telefoon automatisch<br />

een NL-Alert.<br />

2. Noodcontact<br />

Wie kunnen we in geval van nood<br />

bellen? Een vraag die we weleens<br />

moeten beantwoorden. Maar wat<br />

als je daartoe niet (meer) in staat<br />

bent? Stel via de instellingen van<br />

je smartphone in wie jouw noodcontacten<br />

zijn. Na het instellen zijn<br />

die contacten altijd bereikbaar,<br />

ook als je mobiel is vergrendeld<br />

met een toegangscode.<br />

3. Medische informatie<br />

Naast noodcontacten kun je eraan<br />

denken handige medische informatie<br />

in je telefoon in te voeren.<br />

Denk aan je bloedgroep, huidige<br />

medicatie en eventuele gezondheidsklachten.<br />

Handig voor<br />

deskundigen: mocht het nodig<br />

zijn, dan is ook deze informatie<br />

altijd beschikbaar. Houd er bij het<br />

invullen van je medische gegevens<br />

rekening mee dat je de boel kort<br />

en bondig houdt.<br />

Toegang tot noodcontacten<br />

Hoe je toegang krijgt tot je noodcontacten<br />

en medische informatie<br />

verschilt per smartphone. Meestal<br />

moet je over het vergrendelscherm<br />

vegen en verschijnt de optie Noodoproep<br />

of Noodgeval. Tik je daarop,<br />

dan verschijnen er een aantal<br />

opties. Belangrijk om te weten is<br />

dat iemand die je telefoon via deze<br />

manier ontgrendelt géén toegang<br />

heeft tot de rest van je telefoon. De<br />

toegang beperkt zich tot medische<br />

informatie en noodcontacten, en<br />

biedt de mogelijkheid 112 te bellen.<br />

Meer weten? Ga naar Seniorweb.nl/zin-magazine<br />

58<br />

Heeft u een vraag of wilt u meer weten over SeniorWeb?<br />

Bel naar 030 – 276 99 65 of ga naar Seniorweb.nl/zin

VERWONDER<br />

Pluk de dag. Verrassing en inspiratie<br />

64<br />

Charles den Tex:<br />

‘Ik laat nooit iets<br />

tussendoor lezen’<br />

70<br />

BBQ’en vooral een<br />

mannending?<br />

Nu niet meer...<br />

76<br />

Biosje pakken?<br />

Les cyclades is een<br />

fijne zomerfilm<br />

78<br />

Wies bij Manous:<br />

‘Er goed uitzien is<br />

je goed voelen’<br />

82<br />

Kleur, aandacht,<br />

prints & meer prints!<br />

Durf jij het aan?<br />

59

LEES<br />

Blijf op de hoogte van fictie & non-fictie<br />

Balling tegen wil en<br />

dank<br />

Roman | Het schrijftempo van<br />

Allende is bewonderingswaardig,<br />

net als haar frisse, stuwende verteltrant<br />

waarin ze de lezer meeneemt<br />

in haar kleurrijk universum. In deze<br />

overrompelende roman vlecht ze<br />

twee verschillende werelden vernuftig<br />

door elkaar. De roman opent met<br />

de verschrikkingen van de Kristallnacht<br />

in het Wenen van 1938 waar<br />

een gezin uiteenvalt en zoontje<br />

Samuel op kindertransport naar<br />

Engeland wordt gezet. Hij zal zijn<br />

ouders nooit meer terugzien. In 2022 wordt Samuel betrokken bij de<br />

harde actualiteit die qua onmenselijke wreedheid doet denken aan<br />

het leed dat zijn familie overkwam. Hij raakt bevriend met de jonge,<br />

gedreven latina Selena die zich inzet voor minderjarige vluchtelingen.<br />

Samuel en Selena herkennen in elkaar de eenzaamheid en levensdrang<br />

van de balling tegen wil en dank. Isabel Allende, De wind kent<br />

mijn naam (Wereldbibliotheek, € 24,99)<br />

Gebutste levens<br />

Roman | O de liefde! Die kan<br />

je naar grote hoogtes tillen<br />

en net zo makkelijk het<br />

ravijn in smijten. De drie<br />

vrouwen in deze aangrijpende<br />

roman weten dat maar al<br />

te goed. Het is een pijnlijke<br />

en levensechte geschiedenis<br />

van een oma, moeder en<br />

dochter die elkaar zijn kwijtgeraakt. Dochter Kate wil<br />

wanhopig graag meer over haar echte moeder weten en<br />

reist af naar een hardvochtig klooster in Ierland waar<br />

ongehuwde zwangeren werden opgevangen. Dertig jaar<br />

eerder arriveerde daar de vrijgevochten Rosaleen, dochter<br />

van caféhouder Aofi, die ooit veelbelovend was maar<br />

door de mores van haar tijd heeft moeten inschikken.<br />

Hun door geheimen en schaduwen gebutste levens zijn<br />

zo beeldend beschreven, dat ze je lang bijblijven. De<br />

roman is geïnspireerd door de familieverhalen van de<br />

schrijver en dat voel je. Esther Freud, Hoeveel ik van je<br />

hou (Orlando, € 24,99)<br />

<strong>ZI</strong>N IN? Kijk op p. 110<br />

60<br />

Waar zijn ze gebleven?<br />

Thriller | Twee stellen<br />

trekken een onherbergzaam<br />

natuurgebied in<br />

voor hun vakantie. De<br />

vier komen nooit op<br />

hun bestemming aan.<br />

Een van hen, Anne,<br />

wordt onderkoeld en<br />

zwaargewond door een ambulancehelikopter<br />

opgepikt. Wat is er gebeurd?<br />

Zijn ze overvallen door het verraderlijke<br />

weer of door iets of iemand anders? En:<br />

waar zijn de andere drie gebleven? De<br />

spanningsboog verslapt geen moment.<br />

Terwijl het verhaal behendig verspringt<br />

tussen getuigenverhoren en het reisverslag<br />

vol ontberingen, begint de mist<br />

rondom mogelijke motieven op te klaren.<br />

In eigen land (Zweden) uitgeroepen tot<br />

thriller debuut van het jaar. Ulf Kvensler,<br />

Het hoge noorden (Boekerij, € 21,99)<br />

Eindeloze zomers<br />

Roman | Als de vier zussen Doro, Yella,<br />

Amelie en Helen een uitnodiging krijgen<br />

van hun moeder om samen te komen in<br />

hun oude, vaste vakantiestek Bergen aan<br />

Zee, heeft dat op elk van hen een andere<br />

uitwerking. De zoete herinneringen aan<br />

die eindeloze zomers worden overschaduwd<br />

door het ongeluk waarbij ze hun<br />

vader verloren. Dat drama heeft hen<br />

eerder van elkaar verwijderd dan samengebracht.<br />

Is dit een laatste poging iets van<br />

het saamhorige gevoel van toen nieuw<br />

leven in te blazen?<br />

Kunnen ze hun vetes<br />

begraven? In deze<br />

roman draait het vooral<br />

om de zachte kracht<br />

van gunnen en vergeven.<br />

Monika Peetz,<br />

Zomerzussen (Ambo<br />

Anthos, € 22,99)<br />

Experimenteel genie<br />

Biografie | Bijna een<br />

eeuw na zijn overlijden<br />

is daar de eerste<br />

volwaardige biografie<br />

van de Vlaamse dichter<br />

Paul van Ostaijen<br />

(1896-1928). Die in<br />

1916 debuteerde met<br />

Music-Hall: poëzie over de roes van het<br />

nachtleven. Van Ostaijen groeide als<br />

modernist uit tot een van de geliefdste<br />

dichters uit de Nederlandse letteren.<br />

Bekend werd zijn experimentele poëzie<br />

vanwege ritme en klank maar ook de<br />

weergave op papier. Van Ostaijen stierf<br />

jong maar zijn werk laat zich nog altijd<br />

goed lezen. “Ik heb een mens van het<br />

genie Paul van Ostaijen willen maken,”<br />

aldus De Ridder die twintig jaar aan deze<br />

parel werkte. Matthijs de Ridder, Paul<br />

van Ostaijen (Querido Facto, € 44,50)<br />

198

Eigenlijk wilde Hermans<br />

fotograaf worden<br />

Biografie | Wat moet<br />

het zalig zijn om rond te<br />

dolen in het archief van<br />

W.F. Hermans en al zijn<br />

brieven, manuscripten<br />

en foto’s uit te pluizen.<br />

De samenstellers van dit boek belichten<br />

een minder bekende, frivolere kant van de<br />

schrijver. Zijn liefde voor katten, typemachines,<br />

auto’s en Parijs bijvoorbeeld. En het<br />

feit dat hij ervan droomde om fotograaf te<br />

worden. Het is dat hij drie keer voor zijn examen<br />

fotografie is gezakt, anders hadden we<br />

wellicht geen Nooit meer slapen of Onder<br />

professoren gehad. Max Pam, Hans Renders<br />

& Piet Schreuders, Het universum van Willem<br />

Frederik Hermans (De Harmonie, € 49,50)<br />

het universum van willem frederik hermans<br />

61<br />

collages Willem Frederik Hermans: Erven WFH

3x Hoogspanning<br />

De Maand van het Spannende Boek<br />

is niet meer. Maar omdat juni toch<br />

nog altijd in het teken staat van de<br />

thriller, hier drie huiveringwekkende<br />

exemplaren.<br />

1 | Topingrediënten<br />

Men neme een<br />

beroemde bakshow,<br />

een ijzige vrouwelijke<br />

presentator en<br />

een handvol ambitieuze<br />

deelnemers<br />

waarvan sommigen met een dubbele<br />

agenda. Topingrediënten voor<br />

een loeispannende ontknoping.<br />

Jessa Maxwell, De gouden lepel<br />

(Luitingh-Sijthoff, € 21,99)<br />

2 | Hoogst actueel<br />

Verontrustende en<br />

ragfijn vertelde<br />

suspense waarin<br />

een oud-veiligheidsexpert<br />

en een vrouw<br />

die haar familie<br />

verloor bij de ramp met de MH17<br />

verstrikt raken in het huiveringwekkende<br />

netwerk van Poetin.<br />

Hoogst actueel en aannemelijk.<br />

Tomas Ross, Poetins dochter<br />

(Cargo, € 22,99)<br />

3 | Salander is<br />

terug<br />

Lisbeth Salander<br />

raakt samen met<br />

Mikael Blomkvist<br />

betrokken bij een<br />

groot, actueel<br />

schandaal waar de hebzucht van<br />

grote bedrijven en criminele bendes<br />

elkaar vinden. Spannend!<br />

Karin Smirnoff, De schreeuw van de<br />

zeearend (Signatuur, € 24,99)<br />

62<br />

Stephan Vanfleteren<br />

Interview | Paolo Cognetti (1978), schrijver<br />

van De acht bergen, brengt in zijn nieuwe<br />

boek Antonia een ode aan de jonggestorven<br />

Italiaanse dichteres Antonia Pozzi (1912).<br />

Die zich niet kon voegen naar de normen<br />

van haar tijd en milieu. Als vrijgevochten<br />

jonge vrouw verkende ze de wereld, ging<br />

studeren en vond in de bergen haar toevluchtsoord.<br />

Paolo Cognetti<br />

‘Ik heb de stad<br />

net zo nodig<br />

als de bergen’<br />

Hoe heb je Antonia ontdekt?<br />

“Ik heb het werk van Antonia leren kennen<br />

in een boekwinkel in Milaan, de stad waar<br />

we allebei vandaan komen. Zij werd net als<br />

ik verliefd op de bergen en begon te schrijven.<br />

Toen ik haar dagboeken opensloeg,<br />

had ik meteen het gevoel dat we veel dingen<br />

gemeen hadden. We zijn allebei oude zielen.<br />

Hoe meer ik van haar las, hoe meer ik in<br />

haar herkende. Haar grote liefde voor de<br />

bergen natuurlijk en jezelf terug te vinden<br />

door te schrijven. Ze was een vrouw met een<br />

enorme levenslust maar zo intens gevoelig,<br />

dat elke emotie heel hevig bij haar binnenkwam.<br />

Momenten van grote vreugde en<br />

geluk worden afgewisseld met grote eenzaamheid.<br />

Ergens schrijft ze dat ze te veel<br />

leven in haar bloed heeft. Dat was haar tragiek.<br />

Zo was ze bijvoorbeeld altijd verliefd.<br />

Ze had vele liefdes en ook vele niet beantwoorde<br />

liefdes. Het opkomend fascisme in<br />

Italië en de rest van Europa dreef haar tot<br />

wanhoop. In 1938 pleegde ze zelfmoord. Ze<br />

is 26 jaar geworden. De laatste jaren is ze<br />

weer herontdekt, naast mijn boek zijn er ook<br />

twee documentaires en een film over haar<br />

verschenen. Dat verdient ze zonder meer.”<br />

Wat betekenen de bergen voor jou?<br />

“Eenmaal daar voel ik de kinderlijke vreugde<br />

van vroeger. Het ultieme gevoel van vrijheid.<br />

Mijn huis in de bergen is een rustige,<br />

verstilde plek waar ik mezelf kan terugvinden<br />

en waar ik me goed kan concentreren.<br />

Daar voel ik sterk de connectie met de aarde.<br />

Aan de andere kant is het zomers ook<br />

gewoon de plek waar ik woon en geniet van<br />

de bossen, de beekjes, de mensen en de<br />

dieren. Op de een of andere manier ervaar je<br />

de kracht van de berg sterker als je ernaartoe<br />

gaat, dan wanneer je er woont. In de<br />

stad kan ik juist schoonheid vinden in de<br />

verscheidenheid van mensen, de cultuur en<br />

het nachtleven. Ik heb de stad net zo nodig<br />

als de bergen, ik zou niet zonder een van<br />

beide kunnen leven.”<br />

Ben je blij met de verfilming van ‘De acht<br />

bergen’?<br />

“Ja. Ik was er vanaf het allereerste begin<br />

nauw bij betrokken. Alle verschillende versies<br />

van de scenario’s heb ik gelezen en ik<br />

keek ook mee bij de casting en montage.<br />

Om de regisseurs de cultuur en de taal van<br />

de bergen bij te brengen, ben ik wekenlang<br />

hun gids geweest. We zijn samen op pad<br />

gegaan, ze hebben mijn vrienden ontmoet<br />

en de plekken bezocht die voor mij belangrijk<br />

zijn. Ze hebben zeker een jaar in Italië<br />

rondgebracht en uiteindelijk<br />

zelfs de taal<br />

geleerd. Dat alles<br />

heeft bijgedragen<br />

aan de kracht en<br />

magie van de film.”<br />

Antonia (De Bezige<br />

Bij, € 24,99), v.a.<br />

15/6; dvd De acht<br />

bergen (Dutch<br />

Filmworks, € 14,99)

LEES<br />

Dreunt door<br />

Roman | Goede literatuur moet schuren<br />

en mag schrijnen. Roxane van Iperen<br />

laat het daar niet bij: in haar nieuwste,<br />

aangrijpende roman krabt ze steeds<br />

het korstje van de wond.<br />

Is dat fijn? Niet echt, het haalt je<br />

behoorlijk uit je comfortzone, maar het<br />

is zo knap gedoseerd gedaan, dat het<br />

je steeds dieper het verhaal intrekt.<br />

Dat van de jonge M., die gevangenzit in<br />

de chaos en het geweld van thuis. Haar<br />

ouders verhuizen constant waardoor<br />

M. telkens weer een nieuwe vluchtplaats<br />

moet vinden. Inmiddels heeft ze<br />

daar een instinct voor ontwikkeld,<br />

maar hoe betrouwbaar is dat als er<br />

geen vast referentiepunt is? Als je nooit<br />

iets kunt opbouwen, altijd alles moet<br />

achterlaten en de toestand thuis moet verzwijgen, krimpt je wereld zodanig dat je je<br />

afvraagt of je er eigenlijk wel toedoet. Die boodschap dreunt door. Roxane van<br />

Iperen, Dat beloof ik (Thomas Rap, € 24,99)<br />

Vol maar hol<br />

Roman | Ze posten zich suf op Insta en<br />

Tiktok met beelden van hun flitsende,<br />

eeuwig zonnige leven: de jonge expats<br />

die om elkaar heen cirkelen in bruisende<br />

stadscentra als Berlijn en Londen.<br />

Immer op zoek naar het nieuwste en<br />

hipste, gedreven door de angst om iets<br />

te missen. Deze intrigerende roman<br />

biedt een onthutsend kijkje in de<br />

levens van<br />

deze millennials<br />

die zo<br />

vol lijken,<br />

maar hol<br />

blijken.<br />

Vincenzo<br />

Latronico,<br />

De perfecties<br />

(De Bezige<br />

Bij, € 21,99)<br />

Oud zeer opruimen<br />

Roman | Wat doe<br />

je als je vader<br />

besluit dat hij<br />

niets meer heeft<br />

om voor te leven<br />

omdat hij niet<br />

meer kan schilderen?<br />

Zijn drie<br />

kinderen en twee<br />

ex-vrouwen kennen<br />

Leo als een<br />

grote egoïst, maar deze boodschap komt<br />

wel erg hard aan. Zijn besluit dwingt iedereen<br />

om oud zeer onder ogen te zien en te<br />

bepalen hoe ze zich tot elkaar verhouden.<br />

Invoelende, troostende roman die ondanks<br />

het thema licht van toon is. Judith de<br />

Graaf, Ontijd (Brainbooks, € 21,99)<br />

Zeuren helpt niet<br />

Verhalenbundel | Ouder worden<br />

gaat vanzelf. Zeuren en klagen<br />

helpt niet, je kunt er beter smakelijk<br />

om lachen en nog zoveel<br />

mogelijk genieten. Met die<br />

kenmerkende laconieke houding<br />

bekijkt Yvonne Kroonenberg haar<br />

leven en dat van haar generatiegenoten.<br />

Aanstekelijke verhalen<br />

van een realist en rasoptimist.<br />

Yvonne Kroonenberg, Leven voor<br />

gevorderden<br />

(Pluim,<br />

€ 22,99)<br />

Pijn van<br />

verraad<br />

Roman | Harriet<br />

van 6 is niet<br />

verbaasd dat<br />

haar ouders<br />

gaan scheiden.<br />

Maar dan vangt<br />

ze een gesprek<br />

op dat haar<br />

leven overhoophaalt. Haar moeder<br />

dringt erop aan dat zij grote zus<br />

Amalia krijgt en dat Harriet naar haar<br />

vader gaat. Met mededogen en groot<br />

psychologisch inzicht schetst de<br />

schrijver hoe de pijn van dat verraad<br />

zich voorgoed vastpint in Harriet, en<br />

haar eigen leven en dat van haar dochter<br />

Yana beïnvloedt. Rauw en dicht op<br />

de huid geschreven. Alex Schulman,<br />

Station Malma (De Bezige Bij, € 24,99)<br />

tekst: Margriet de Groot<br />

63

5VRAGEN AAN<br />

Charles<br />

den Tex<br />

‘Thrillers hebben voor mij de<br />

wereld van de literatuur geopend’<br />

64<br />

Op zijn ereplank staan diverse gerenommeerde<br />

prijzen, waaronder maar liefst driemaal de Gouden<br />

Strop. Charles den Tex (1952) schrijft al meer dan dertig<br />

jaar thrillers die onbehaaglijk sterk op de actualiteit<br />

leunen. Onlangs verscheen Trauma, het vervolg op zijn<br />

succesvolle De Repair Club. Hoog tijd voor een interview<br />

met een van de beste thrillerschrijvers van Nederland.<br />

INTERVIEW: MARGRIET DE GROOT | BEELD: ANP/KOEN VERHEIJDEN

1<br />

Moeten je boeken<br />

kloppen?<br />

“Ze hoeven niet te kloppen zolang de<br />

lezer het maar gelooft. Je moet een<br />

geloofwaardig beeld schetsen waarin<br />

de lezer meegaat. Ik ben geslaagd als<br />

het me lukt de lezer uit zijn eigen<br />

wereld te tillen en op een andere<br />

manier naar iets te laten kijken. Feiten<br />

zijn daarvoor niet altijd het beste<br />

middel. Om me in te leven, verdiep ik<br />

me in de geschiedenis van mijn<br />

onderwerp, lees ik veel en spreek ik<br />

met mensen die er dicht op hebben<br />

gezeten. Maar uiteindelijk verzín ik<br />

het verhaal. De hoofdpersoon van De<br />

Repair Club, oud-spion John Antink,<br />

bestaat niet. Hij is gebaseerd op verhalen<br />

van anderen over hoe het was<br />

op de plekken waar hij heeft gezeten.<br />

Het begon allemaal met het idee<br />

van een groepje gepensioneerde

CHARLES DEN TEX<br />

66<br />

spionnen. Eindelijk kon ik weer eens<br />

schrijven over iemand van mijn eigen<br />

leeftijd. Toen het verhaal eenmaal<br />

groeide, bedacht ik dat ik meer dan<br />

één boek over deze groep kon schrijven.<br />

John Antink heeft een hele tijd<br />

bij de geheime dienst gezeten en is<br />

daar ook de baas geweest. Dat biedt<br />

de mogelijkheid om drie boeken te<br />

schrijven waarin ik drie belangrijke<br />

momenten uit de Nederlandse militaire<br />

geschiedenis kan verwerken.<br />

De eerste is de inzet van de geheime<br />

dienst vlak voor de val van de Berlijnse<br />

Muur en de ineenstorting van de<br />

Sovjet-Unie. Toen ik daarmee bezig<br />

was, begon die chaotische en beschamende<br />

aftocht uit Afghanistan. Ik ken<br />

iemand die bij Buitenlandse Zaken zit<br />

en die mij dingen kon vertellen die<br />

mij triggerden. De bemoeienis van het<br />

Nederlandse defensieapparaat in<br />

Afghanistan is toch een van de grotere<br />

acties waar ons land bij betrokken<br />

is geweest. Voor het derde deel wil ik<br />

terug in de tijd, wanneer John Antink<br />

nog een jonge spion is. Ik wil daarvoor<br />

eigenlijk graag naar Libanon<br />

want daar zijn onder de vlag van<br />

UNIFIL heel heftige dingen gebeurd.”<br />

‘Anneloes<br />

en ik praten<br />

nooit over<br />

het boek<br />

waarmee we<br />

bezig zijn’<br />

2<br />

Wat zijn je<br />

schrijfrituelen?<br />

“Als ik eenmaal een idee heb, ga ik<br />

onderzoek doen en ondertussen<br />

schrijf ik allemaal losse stukjes. Een<br />

scène, een dialoog, een beschrijving<br />

van een bepaalde locatie. Die noteer<br />

ik allemaal in schriftjes. Ik weet dat<br />

ik klaar ben om te schrijven als ik de<br />

sfeer van het boek te pakken heb. Ik<br />

moet een helder beeld hebben van de<br />

mensen, hoe ze met elkaar praten en<br />

waar ze elkaar tegenkomen. Dat is<br />

voor mij heel belangrijk. Het verhaal<br />

vormt zich eerst in mijn hoofd, daarna<br />

pak ik de schriftjes erbij en begint het<br />

selecteren. Onderzoek en schrijven<br />

gaan bij mij altijd hand in hand<br />

omdat ik met al die losse stukjes<br />

werk. Ik vind het heerlijk om te gaan<br />

zitten en te beginnen met schrijven.<br />

Dat gaat niet altijd even vlot. De ene<br />

keer schiet ik erdoorheen, een andere<br />

keer ben ik enorm aan het pielen.<br />

Meestal schrijf ik de eerste dertig,<br />

veertig bladzijden wel drie tot vier<br />

keer over. Op zoek naar de juiste toon.<br />

Als ik die eenmaal heb, gaat het tempo<br />

omhoog. Ik ben geen schrijver die<br />

zijn boeken van hoofdstuk tot hoofdstuk<br />

heeft uitgedacht. Dat past niet bij<br />

me. Het einde moet niet alleen voor

de lezer maar ook voor mij een verrassing<br />

zijn. Het is leuker als ik zelf nog<br />

niet precies weet hoe het afloopt en<br />

dat voor een deel al schrijvende<br />

ontdek. Ik vrees dat ik anders voor<br />

de oplettende lezer te veel laat doorschemeren.<br />

Ik laat ook nooit iets<br />

tussendoor lezen. Ook niet aan mijn<br />

uitgever. Hij vraagt me er altijd naar<br />

en ik ben nog nooit gezwicht. Mijn<br />

vrouw is mijn eerste lezer – en ook<br />

pas als het helemaal af is. Tenzij ik<br />

ergens helemaal klem zit. Maar dat<br />

gebeurt niet zo vaak.”<br />

3<br />

Je vrouw schrijft ook,<br />

wordt er thuis<br />

nog ergens anders<br />

over gepraat?<br />

“Anneloes en ik praten nooit over het<br />

boek waarmee we bezig zijn. Dat<br />

vinden we storend, we raken er alleen<br />

maar van in de war. Ik wil echt in<br />

mijn eigen wereld zitten en Anneloes<br />

ook. We zijn indertijd ongeveer op<br />

hetzelfde moment begonnen met het<br />

schrijven van boeken en zijn allebei<br />

sterk van mening dat als we eenmaal<br />

gaan zitten, we niet afgeleid willen<br />

worden door andermans ideeën of<br />

gedachten. Tussendoor hebben we het<br />

over van alles en nog wat maar dus<br />

nooit over ons boek. Als een van ons<br />

er wel over begint, weet de ander dat<br />

het niet lekker loopt. Wij zijn gewend<br />

om vrijwel dagelijks met elkaar in een<br />

‘Mijn debuut kwam uit toen<br />

ik 43 was. Een beetje een late<br />

start maar dat past wel bij me’<br />

huis te zitten. In de ruim veertig jaar<br />

dat wij samen zijn ben ik zo’n vier<br />

jaar overdag de deur uitgegaan naar<br />

kantoor. Anneloes heeft in die tijd<br />

zo’n twee jaar buitenshuis gewerkt.<br />

De rest van ons huwelijk zijn we altijd<br />

samen thuis geweest. We hebben ook<br />

samen een boek geschreven maar<br />

daarna hebben we nooit meer een<br />

goed gezamenlijk onderwerp gevonden.<br />

Het lijkt ons ook leuk om samen<br />

nog eens een thriller te schrijven, dat<br />

is er nog niet van gekomen.”<br />

4<br />

Waar kwam de drang<br />

tot schrijven vandaan?<br />

“Het is wonderlijk dat ik al meer dan<br />

dertig jaar boeken schrijf! Ik ga niet<br />

als schrijver door het leven, ik denk<br />

meestal over mezelf als iemand die<br />

bezig is ‘met een project’. Misschien<br />

stamt dat uit mijn tijd dat ik nog in de<br />

reclame zat. Als reclametekstschrijver<br />

moet je op een bepaald moment een<br />

keuze maken. Tekstschrijvers zijn<br />

bijna altijd jong, na enige tijd moet je<br />

carrière maken binnen de reclamewereld<br />

óf verschuiven naar een ander<br />

segment binnen de communicatie. Ik<br />

heb gekozen voor interne bedrijfscommunicatie.<br />

Op een dag hoorde ik<br />

van een van mijn klanten hoe ingewikkeld<br />

en duur het is om chemisch<br />

afval te verwerken. Daar heb ik een<br />

aantekening van gemaakt: als iets<br />

heel ingewikkeld en duur is, heb je<br />

al een aanzet tot fraude. Langzaam<br />

ontstond er een verhaal in mijn hoofd<br />

dat zo bleef rondspoken, dat ik het<br />

wel móest opschrijven. Het heeft een<br />

jaar of drie, vier geduurd voordat ik<br />

mijn manuscript afhad. Ik stuurde het<br />

boek naar verschillende uitgevers en<br />

heb het wel zeven keer herschreven.<br />

Uiteindelijk besloot ik het nog één<br />

keer te proberen. Als ik het dan weer<br />

terug zou krijgen, zou het in de la<br />

belanden en er nooit meer uitkomen.<br />

Mocht ik ooit weer willen gaan schrijven,<br />

dan zou het een nieuw verhaal<br />

moeten worden. Maar de laatste<br />

uitgever wilde het wél hebben en<br />

vroeg zelfs naar een volgend boek.<br />

Mijn debuut kwam uit toen ik 43 was,<br />

een beetje een late start maar dat past<br />

geloof ik wel bij me. Als ik ergens aan<br />

begin, wil ik het afmaken. Lukt het<br />

niet, dan wil ik weten waarom. Is het<br />

omdat ik het niet kán of omdat ik het<br />

gewoon nog niet goed doe? Eenmaal<br />

de smaak van boeken te pakken,<br />

67

CHARLES DEN TEX<br />

‘In mijn genre heb je schrijvers die<br />

heel harde, wrede verhalen schrijven.<br />

Dat hoeft voor mij niet’<br />

68<br />

ontdekte ik natuurlijk dat ik boeken schrijven<br />

veel leuker vond dan het schrijven van<br />

rapporten. Vanaf dat moment besloot ik<br />

altijd een belangrijk deel van mijn tijd vrij<br />

te houden voor het schrijven van boeken.<br />

Eerst deed ik er nog freelance werk bij,<br />

maar al snel hield ik het bij schrijven<br />

alleen. De belangrijkste reden dat ik schrijf<br />

is dat ik het leuk vind en er elke keer een<br />

nieuw verhaal in mijn hoofd opkomt waar<br />

ik geweldig nieuwsgierig naar ben.”<br />

5<br />

Waarom koos je<br />

voor thrillers?<br />

“Dat zijn de eerste boeken die ik echt<br />

voor mijn plezier las. Door thrillers<br />

ben ik lezen leuk gaan vinden, zij<br />

hebben voor mij de wereld van de<br />

literatuur geopend. Mijn insteek is dat<br />

ik een goed verhaal wil vertellen dat<br />

ergens over gaat. Het moet spannend<br />

zijn, maar ook actueel en iets vertellen<br />

over een deel van de samenleving. In<br />

mijn genre heb je schrijvers die heel<br />

harde, wrede verhalen schrijven. Dat<br />

hoeft voor mij niet, ook als lezer haak<br />

ik dan af. Het interesseert me niet hoe<br />

je iemand op de langzaamste manier<br />

kunt doden. Als ik zo’n passage tegenkom,<br />

sla ik hem over. Ik weet dat er<br />

gruwelijke dingen gebeuren. In het<br />

echt gebeuren er veel ellendigere<br />

dingen dan je als schrijver kunt bedenken.<br />

Die wil ik in mijn boeken niet uit<br />

de weg gaan, maar het is mijn natuurlijke<br />

neiging om het gruwelijke dan<br />

maar zo kort mogelijk te vertellen. Die<br />

vrijheid gun ik mezelf.” ■<br />

CV CHARLES<br />

DEN TEX<br />

Charles den Tex (1952) werd<br />

geboren in Australië en kwam op<br />

6-jarige leeftijd met zijn ouders<br />

terug naar Nederland. Hij<br />

studeerde fotografie en film in<br />

Londen, werkte in Parijs als<br />

leraar Engels en vestigde zich in<br />

1979 als reclametekstschrijver en<br />

later communicatie- en managementadviseur<br />

in Nederland. In<br />

1995 debuteerde hij met Dump<br />

dat genomineerd werd voor de<br />

Gouden Strop. Hij won die prijs<br />

later driemaal. Zijn nieuwste<br />

boek Trauma is het vervolg op<br />

De Repair Club (2022) maar is<br />

ook los te lezen. Charles is<br />

getrouwd met schrijver Anneloes<br />

Timmerije, ze wonen samen in<br />

de omgeving van Vorden.

<strong>ZI</strong>N & SRC REIZEN<br />

Cotswolds<br />

Chipping Campden<br />

ONTDEK HET BETOVERENDE<br />

Zuiden<br />

van Engeland<br />

Sprookjesachtig. Authentiek.<br />

Imposant. In Zuid-Engeland<br />

droom je weg én geniet je van<br />

die typisch Engelse sfeer. En: je<br />

bent er zó.<br />

Beleef good old England!<br />

Alles wat je van Engeland kent uit tv-series<br />

en films wordt tijdens een vakantie across<br />

the pond bevestigd! In Groot-Brittannië vind<br />

je elegante manor houses met prachtige tuinen,<br />

imposante kerken, authentieke dorpen<br />

met hanging baskets, beroemde studentensteden<br />

met gezellige pubs en natuurlijk de<br />

groene rolling hills van de wondermooie<br />

Cotswolds. In Engeland kom je ogen tekort!<br />

Als een ansichtkaart zo mooi<br />

In de uitzonderlijk mooie Cotswolds vond de<br />

Engelse schrijver Tolkien inspiratie voor The<br />

Shire, het land van de Hobbits uit The lord of<br />

the rings. Deze streek is echt net een ansichtkaart.<br />

Schilderachtige huisjes opgetrokken<br />

in karakteristieke honingkleurige kalksteen,<br />

met tuinen vol bloemen en talloze bruggetjes<br />

over de rivier: het betoverende Bourton-onthe-Water<br />

is een must-see!<br />

Leven als een lord of een lady<br />

Voor het echte Engelandgevoel uit tv-series<br />

als Bridgerton of The Crown bezoek je een<br />

van de Engelse landhuizen. Er zijn zoveel<br />

verschillende dat kiezen nog lastig wordt.<br />

Ga je voor de koninklijke grandeur van<br />

Hampton Court Palace? Of voor Sissinghurst<br />

Castle, de residentie van schrijfster Vita<br />

Sackville-West, met prachtige bloementuin?<br />

Droom heerlijk weg naar vervlogen tijden…<br />

Proef van het studentenleven<br />

Al sinds de 12de eeuw studeren alleen de<br />

knapste koppen aan een van de prestigieuze<br />

colleges in Oxford en Cambridge. Engelser<br />

vind je het niet. De oude binnensteden staan<br />

vol prachtige universiteitsgebouwen, bibliotheken<br />

met eeuwenoude boeken en musea<br />

met unieke stukken. En gezellige pubs, waar<br />

vele beroemdheden een pint dronken! De<br />

uitgestrekte parken waar talloze studenten<br />

rondhangen maken het plaatje compleet.<br />

Cambridge<br />

Ook Groot-Brittannië<br />

ontdekken?<br />

Maak een culturele groepsreis<br />

of boek een autovakantie met<br />

SRC Reizen, dé specialist in<br />

vakanties vol cultuur. Op al<br />

onze reizen zie je méér van je<br />

vakantieland!<br />

Meer info & boeken<br />

Zie SRC-reizen.nl/engeland,<br />

scan de QR-code of<br />

bel 050- 3 123 123.<br />

69

Ze ontdekte dat barbecueboeken vooral worden gemaakt door en voor grote<br />

stoere mannen. Susan Aretz (1972) vindt zichzelf ook best stoer maar vooral<br />

dat koken op de barbecue toch echt méér is dan dat stereotype. Dus maakte<br />

ze no-nonsense kookboek ‘BBQ-tijd’. Dat juist simpel zo verrassend lekker kan<br />

zijn! Susan schreef vijf kookboeken en laat op Susanaretz.nl dagelijks zien hoe<br />

je het leven mooier, leuker én lekkerder maakt.<br />

Hete<br />

zomer<br />

GRILLPOWER = GIRLPOWER!<br />

Koken op de barbecue? Helemaal niet moeilijk.<br />

Misschien dat al die stoere mannen daarom<br />

zo graag de grilltang ter hand nemen. Susan Aretz<br />

(1972) doet bepaald niet voor ze onder. Ziehier<br />

drie grilltoppers uit haar kookboek BBQ-tijd<br />

waarmee wíj ons deze zomer eens even fijn met<br />

rook omhullen. Schenk jij de wijn in, schat?<br />

PRODUCTIE: DANIËLLE BRONSGEEST | BEELD: MITCHELL VAN VOORBERGEN<br />

70

AUBERGINE<br />

Met misoglazuur<br />

‘De glazuur karamelliseert de<br />

aubergine bijna maar geeft<br />

een waanzinnige umamismaak<br />

aan je groente!’

KOREAANSE ZALM<br />

Met gebakken rijst<br />

& kimchi komkommer<br />

‘Een hele maaltijd van de barbecue<br />

maken tijdrovend? Plan alles goed<br />

vooraf en je zit hiermee binnen een<br />

halfuur aan tafel’<br />

Over het<br />

kookboek<br />

Hoog tijd dat<br />

een vrouw laat<br />

zien hoe lekker<br />

het is om te<br />

koken op de<br />

barbecue. In<br />

BBQ-tijd vind je<br />

een keur aan toegankelijke recepten<br />

voor zowel de kamado als de reguliere<br />

barbecue. Of je nu snel aan tafel wilt<br />

of de tijd hebt: Susan Aretz bedacht<br />

voor elk moment een passend recept.<br />

Ervaar dat de combinatie van vuur,<br />

rook en buiten koken heerlijke gerechten<br />

oplevert. Inclusief tips voor het<br />

gebruik van de restwarmte van je barbecue.<br />

BBQ-tijd (Fontaine, € 29,99)<br />

<strong>ZI</strong>N IN MEER? We geven 5<br />

boeken weg! Kijk op p. 111

ANANAS<br />

Met limoenmascarpone<br />

‘Mijn absoluut favoriete dessert<br />

van de barbecue. Marineer de ananas<br />

alvast in de ochtend!’<br />

73

uit: BBQ-tijd. productie: Daniëlle Bronsgeest. beeld: Mitchell van Voorbergen<br />

AUBERGINE<br />

Met misoglazuur<br />

hoofdgerecht<br />

(2 personen) of<br />

bijgerecht (4 personen)<br />

bereiding 20 minuten<br />

Ingrediënten 2 stevige<br />

aubergines<br />

Voor de misoglazuur<br />

100 g rietsuiker ■ 2 el<br />

mirin ■ 2 el Olorosso<br />

sherry (of sake) ■ 1 el<br />

sesamolie ■ 1 el rijstazijn<br />

■ 100 g lichte miso<br />

■ 1 el gembersiroop ■ 1 tl<br />

geraspte knoflook ■ ½<br />

el sojasaus<br />

Bereiding Meng in een<br />

pannetje op het fornuis<br />

de ingrediënten voor de<br />

misoglazuur en verwarm<br />

tot de suiker volledig is<br />

opgelost. Laat daarna<br />

afkoelen terwijl je de<br />

barbecue aansteekt.<br />

Verhit de barbecue<br />

direct op 160°C.<br />

Snijd de aubergine in<br />

twee dikke plakken en<br />

snijd het vruchtvlees<br />

lichtjes in, maar snijd er<br />

niet doorheen. Kwast de<br />

gehalveerde aubergine<br />

in met het glazuur en<br />

grill ze nu in tien minuten<br />

gaar. Draai elke twee<br />

minuten de aubergine<br />

om, waarbij je de aubergine<br />

telkens weer lichtjes<br />

insmeert.<br />

KOREAANSE ZALM<br />

Met gebakken rijst & kimchi komkommer<br />

hoofdgerecht (4 personen) | voorbereiding 25 minuten<br />

bereiding 30 minuten<br />

Ingrediënten 400 g zalmfilet<br />

met vel (aan één stuk)<br />

Voor de Koreaanse<br />

zalmmarinade<br />

1 tl gehakte knoflook ■ 1 tl<br />

geraspte gember ■ 1 el sojasaus<br />

■ 1 ½ el Gochujang pasta ■ 1 tl<br />

sesamolie ■ optioneel 1 tl zelfgemaakt<br />

kruidenzout met<br />

zwarte knoflook en sojasaus<br />

Voor de kimchi-komkommer<br />

250 g komkommer ■ 2 el kimchivocht<br />

■ ½ el suiker<br />

Voor de gebakken rijst<br />

1 ui, gesnipperd ■ 2 el zonnebloemolie<br />

■ 2 wortels, in dunne<br />

reepjes gesneden ■ 300 g mini<br />

paksoi, de helft in reepjes, de<br />

andere helft ongesneden (alleen<br />

het kontje eraf gesneden) ■ 3<br />

lente-uitjes, het wit en groen<br />

allebei in ringetjes gesneden<br />

■ 2 tenen knoflook, geraspt ■<br />

duimgroot stuk verse gember,<br />

geraspt ■ 2-3 el kimchi, fijngesneden<br />

■ 200 g rijst, lange<br />

korrel* ■ ½-1 el gochujang<br />

pasta ■ 2 el sojasaus (Tomasu)<br />

■ 1 tl sesamolie<br />

ook nodig pan/wok en gietijzeren,<br />

barbecuebestendige pan<br />

* gekookt volgens gebruiksaanwijzing<br />

en helemaal afgekoeld.<br />

Dit kan dus prima al eerder worden<br />

voorbereid<br />

Van tevoren Meng alle ingrediënten<br />

voor de zalmmarinade<br />

(exclusief het kruidenzout).<br />

Gebruik je het kruidenzout,<br />

strooi dit dan over de zalm voor<br />

je die met huid naar boven in de<br />

marinade legt. Afgedekt in de<br />

koelkast zetten en laten staan<br />

tot je gaat eten. Schil de komkommer<br />

en snijd in dunne plakjes.<br />

Meng het kimchi-vocht met<br />

de suiker. Marineer hierin de<br />

komkommer, zolang als je wilt.<br />

Bereiding Verhit de barbecue<br />

direct op 200°C. Je start voor<br />

deze maaltijd met het maken<br />

van de gebakken rijst. Verwarm<br />

hiervoor de olie in een gietijzeren<br />

pan of wok/wadjang en fruit<br />

hierin de ui vijf minuutjes aan.<br />

Voeg dan de wortel, ongesneden<br />

paksoi en lente-ui toe en schep<br />

alles gedurende drie minuten<br />

om. Doe de reepjes paksoi,<br />

knoflook, gember en kimchi<br />

erbij en schep nog drie minuten<br />

om. Breng dit op smaak met de<br />

gochujang-pasta (hou je niet<br />

van te pittig, laat het dan bij een<br />

halve eetlepel), sojasaus en<br />

sesamolie. Nog een keer alles<br />

goed doorscheppen en dan de<br />

rijst erbij. Die bak je een aantal<br />

minuten goed mee, tot hij door<br />

en door warm is. Even proeven<br />

of de smaak naar wens is en dan<br />

haal je de pan/wok met handschoenen<br />

van de barbecue.<br />

Verhit nu een gietijzeren en barbecuebestendige<br />

pan, zonder<br />

olie, op het rooster. Haal de<br />

zalm uit de marinade en leg met<br />

het vel naar beneden in de hete<br />

pan. Deksel dicht en vijf minuten<br />

bakken. Dan voorzichtig<br />

omdraaien en nog drie tot vijf<br />

minuten bakken. Het resultaat<br />

is een prachtig rosé gebakken<br />

zalm. Serveer samen met de<br />

gebakken rijst en de kimchi<br />

komkommer en geniet!<br />

ANANAS<br />

Met limoenmascarpone<br />

dessert (4 personen) | bereiding<br />

25 minuten<br />

Ingrediënten 1 hele ananas, kroon<br />

eraf en schil verwijderd ■ 5 el<br />

lekkere rum* ■ 1-2 tl chilivlokken<br />

Voor de honing-limoenmascarpone<br />

125 g mascarpone ■ 1 el (Manuka)<br />

honing ■ rasp van 1 limoen +<br />

kneepje sap naar smaak ■ 1 el fijngesneden<br />

verse munt ■ optioneel: 2<br />

el geroosterde noten, bijvoorbeeld<br />

cashew of pistache, grof gehakt<br />

ook nodig barbecue (direct vuur) op<br />

200°C, aluminiumfolie<br />

Bereiding Leg je geschilde ananas<br />

in het midden van twee royale vellen<br />

aluminiumfolie. Bestrooi je ananas<br />

met de chilivlokken en giet de rum<br />

erover. Even goed erdoor heen<br />

draaien en dan stevig inpakken,<br />

zodat de rum er niet uit kan lopen.<br />

Leg je ingepakte ananas in een<br />

schaal en zet weg in de koelkast.<br />

Meng voor de limoenmascarpone in<br />

een kommetje de mascarpone met<br />

de honing, limoenrasp, kneepje<br />

limoensap en munt. Proef even of je<br />

het zuur en zoet zo goed in balans<br />

vindt. Zet afgedekt weg in de koelkast<br />

tot gebruik.<br />

Zorg dat je barbecue op 200°C<br />

(direct vuur) verhit is als je de<br />

ananas wilt gaan grillen. Snijd je<br />

ananas in dikke plakken. Hoeveel<br />

dat er zijn hangt af van de grootte<br />

van je ananas. Gril de plakken ananas<br />

drie tot vier minuten per kant,<br />

direct op het rooster. Leg je gegrilde<br />

ananas op een schaal. Goeie schep<br />

van de limoenmascarpone op je<br />

ananas en als je wilt nog wat geroosterde<br />

noten erover heen. Yum!<br />

* Susan gebruikt graag Masskara<br />

rum van Don Papa of Queen pineapple<br />

& spice rum van Spirited Union<br />

74

PROEVEN MET<br />

Nicolaas<br />

Nederlands meest geliefde wijnschrijver Nicolaas Klei tipt in elke Zin<br />

goddelijke wijnen op het thema van de verschillende gerechten.<br />

BBQ-wijn<br />

De barbecue-expert<br />

ontkurkt er spannende<br />

natuurwijnen bij<br />

Laat ik het maar eerlijk toegeven. Ik heb het<br />

nog nooit gedaan. Gebarbecued. Niet op een<br />

wankel roestig roostertje in het park, niet met<br />

dreigende rookwolken op het balkon, niet<br />

verantwoord op een Groen Ei onder leiding<br />

van iemand met tatoeages tot op d’r aura. Van<br />

barbecuewijn weet ik wel wat. Vroeger was<br />

dat ruig rood dat verder niet te slijten was<br />

maar best dienst kon doen bij zwartverkoold<br />

kiloknallervlees, met burenruzie en salmonella,<br />

een scheut spiritus en dan de brandweer.<br />

De barbecue heeft zich opgewerkt tot<br />

hoger sferen, met handgemasseerd Wagyuvlees<br />

en fijnzinnig gemarineerde exquise<br />

groentes. De barbecue-expert ontkurkt daar<br />

spannende natuurwijnen bij. Uiteraard een<br />

spannende rosé, maar ook stevig rood met<br />

rokerige geuren, wit geurend naar strandromantiek<br />

en subtiel zoet toe. Hoog tijd dat ik<br />

me aan de barbecue waag. Durf ik best,<br />

gesterkt door heerlijke barbecuewijn.<br />

Sierlijk, dartel rood<br />

Druif monastrell, waarvan in Zuid-Frankrijk<br />

kostbare Bandols worden vervaardigd, geeft<br />

statig rood dat geurt naar dure sigaren, fijn<br />

fruit, specerijen, zonnige kruiden… In de buurt<br />

van Valencia maakt de familie Velazquez al<br />

monastrellwijn sinds 1771, tegenwoordig op<br />

biodynamische grondslag. In hun handen is de<br />

knoestige monastrell sierlijk en bijna dartel.<br />

Los Frailes, valencia, monastrell 2021, € 10,05<br />

(Pieksman.nl)<br />

Ranke,<br />

stoere rosé<br />

Of je nou de resten van<br />

de kiloknaller bruin bakt<br />

of op hoog niveau vegetarisch<br />

grilt: er hoort<br />

rosé bij de barbecue.<br />

Zoals deze, van het<br />

Frans-Nederlandse<br />

Château l’Horte. Met<br />

liefde voor de natuur en<br />

vakmanschap vervaardigd<br />

van de Zuid-Franse<br />

druiven grenache gris<br />

en cinsault, bekoorlijk<br />

teer van tint als chique<br />

Provencerosé, fijn van<br />

fruit, met ranke zuren en<br />

daaronder het stoere<br />

karakter van z’n wijngaarden<br />

in de ruige<br />

Corbières.<br />

Rosé de l’Horte, france,<br />

2022, € 5,49 (Plus)<br />

Zilt en<br />

kittig wit<br />

Bastien Mousset, vigneron<br />

océanique staat er<br />

trots op het etiket. En<br />

dat proef je: zilt en kittig,<br />

spannend en dartel<br />

als een duik in de branding<br />

van de Atlantische<br />

Oceaan, deze verrukkelijke<br />

biodynamische witte<br />

wijn van chardonnay<br />

en chenin uit het kustgebied<br />

aan de monding<br />

van de Loire, onder<br />

Nantes. Duidelijk de<br />

zegen van Neptunus,<br />

deze wijnmaker van<br />

oceaanproporties.<br />

l’Orée du Sabia, à<br />

l’Orée, val de loirevendée<br />

2021, € 15,50<br />

(Wijnwerk.eu)<br />

Deftig zoet<br />

Niemand kent monbazillac,<br />

en dat is maar<br />

goed ook. Want zodra<br />

een wijn beroemd is,<br />

wordt hij duur. Zo kost<br />

monbazillac daar stilletjes<br />

en verborgen in<br />

de Dordogne een<br />

habbekrats, terwijl de<br />

wijn net zo chic geurt<br />

als z’n kostbare streekgenoten<br />

uit Sauternes,<br />

met al z’n deftig smakend<br />

zoet, vol subtiele<br />

geuren uit de betere<br />

bloemenborder.<br />

Château Vari, monbazzilac<br />

2017, € 15,50<br />

(Okhuysen.nl)<br />

portret nicolaas: Rob van Dam<br />

75

<strong>ZI</strong>E<br />

In de bios & op de bank<br />

Stalins Grote Terreur<br />

Documentairemaker Jessica Gorter (1969) volgt mensenrechtenstrijder<br />

Yuri Dmitriev (1956). Zijn speurtochten in de<br />

bossen van Noordwest-Rusland leidden tot de vondst van<br />

het massagraf van duizenden geëxecuteerden door Stalins<br />

Grote Terreur in 1937. De Rus, die zelf als baby werd achtergelaten,<br />

achterhaalt identiteiten en organiseert herdenkingen.<br />

The Dmitriev affair vraagt aandacht voor zijn arrestatie<br />

op basis van valse aanklachten. In de bios vanaf 8 juni.<br />

Zomerzorgen<br />

Een vrouw voelt zich verloren na de<br />

echtscheiding. Een luidruchtige<br />

schoolvriendin van vroeger – “ze<br />

noemen me Tinnitus” – haalt haar<br />

over samen op reis te gaan naar<br />

Amorgos. Als tieners droomden ze al<br />

van dit Griekse eiland, waar hun<br />

favoriete film Le grand bleu van<br />

Bessons werd opgenomen. De zorgelijke<br />

momenten van de een worden<br />

weggewuifd door de ander. Met de<br />

komst van een derde vriendin schijnt<br />

voor iedereen de zon in de humorvolle<br />

zomerfilm Les cyclades. In de<br />

bioscoop vanaf 29 juni.<br />

Indiase<br />

nazaten<br />

Hoe verging het de Indiase<br />

contractarbeiders die eind 19de<br />

eeuw naar Suriname trokken?<br />

Programmamaker Narsingh<br />

Balwantsingh (1975), zelf<br />

nazaat, wil weten hoe zij met<br />

elkaar verbonden bleven. En in<br />

hoeverre zij hun Indiase gebruiken<br />

in stand konden houden. In<br />

Brieven aan de achterblijvers<br />

voert hij gesprekken met<br />

Hindoestanen in Suriname en<br />

Nederland. NPO2 11, 18 en 25<br />

juni, 22.45 uur.<br />

tekst: Marion Groenewoud<br />

Geldzucht<br />

In het gezin van een oude miljardair duikt plotseling<br />

een buitenechtelijk kind op. Deze 45-jarige<br />

vrouw, die in een conservenfabriek werkt, wordt<br />

door de echtgenote en dochters met felle achterdocht<br />

benaderd. In het grimmige L’Origine du<br />

mal staan de familiaire spanningen op scherp.<br />

De vraag rijst: is deze ‘nieuwe’ dochter wie zij<br />

zegt dat ze is? In de bioscoop vanaf 15 juni.<br />

Laurent Champoussin<br />

Dubbelrol<br />

In het mysterieuze The eternal<br />

daughter keren een cineast en<br />

haar moeder terug naar een<br />

afgelegen familiehuis, nu een<br />

verlaten hotel in Wales.<br />

Geheimen en schimmen uit het<br />

verleden houden beide vrouwen<br />

wakker. In dit spannende drama<br />

van Joanna Hogg (The souvenir I<br />

en II) proberen moeder en dochter<br />

dichter bij elkaar te komen.<br />

Een thema met extra lading als<br />

je weet dat de elegante Tilda<br />

Swinton (1960) beide rollen voor<br />

haar rekening neemt. In de<br />

bioscoop vanaf 22 juni.<br />

Sandro Kopp<br />

76<br />

Bioscoopfilms thuis kijken tegen betaling via Picl.nl of Pathethuis.nl

Zelfbeschikking<br />

Op Sicilië, in de jaren 60, komt een<br />

jonge vrouw in opstand tegen de<br />

heersende tradities. Als zij wordt<br />

ontvoerd en verkracht door de<br />

burgemeesterszoon moet zij onder<br />

druk van de gemeenschap het<br />

‘herstellend huwelijk aanvaarden’.<br />

De op waarheid gebaseerde La<br />

ragazza del futuro, van de jonge<br />

filmmaker Marta Savina, is een<br />

eerbetoon aan de eerste Italiaanse<br />

vrouw die streed voor zelfbeschikking.<br />

In de bioscoop vanaf 22 juni.

MOOI MET<br />

Manous<br />

Manous Nelemans (1963) is visagist, kapper en soms model. Ze maakt zichzelf niet zo<br />

vaak op maar kent álle trucs voor een sprankelend gezicht. Hier laat ze zich inspireren door<br />

een gewaardeerde collega en zijn of haar favoriete producten.<br />

Wat is beauty voor jou?<br />

“Omdat ik vroeger acne had weet ik<br />

hoe belangrijk het is om er verzorgd uit<br />

te zien. Dát is al beauty. Dus denk ik<br />

aan beautyproducten, zonder dat daar<br />

een dikke laag make-up bij hoort. Ik vind<br />

make-up onderdeel van het ouder worden: je<br />

uiterlijk hoort bij je innerlijk. Wanneer je er goed<br />

uitziet, voel je je goed. En dat straalt door!”<br />

Heb je aannames over beauty?<br />

“Ik ben opgevoed door een hippe moeder. Ze gaf geen<br />

complimenten, maar liet aan anderen blijken trots op me<br />

te zijn. Waar ik mee zat, was mijn acne. Ik maakte me<br />

zwaar op om dat weg te werken. Mijn vader zei weleens:<br />

is dat nou nodig? Ik was ook onzeker over mijn lengte,<br />

voelde me daardoor ‘minder’. Dat is gelukkig verdwenen.<br />

Mijn huid, met wat littekens van toen, egaliseer ik met<br />

lichtere make-up. ”<br />

WIES’<br />

BEAUTYGEHEIM<br />

ONTDEKKEN?<br />

Sla om en kijk voor welke<br />

producten zij kiest<br />

beeld: Manous Nelemans, Willem Odendaal (portret Manous)<br />

78<br />

Wies Verbeek (1964) is een<br />

doortastende duizendpoot. Ze<br />

studeerde communicatie en wilde<br />

iets in de media gaan doen. Na<br />

omzwervingen in de televisiewereld<br />

begon ze op haar 38ste<br />

opnieuw: als stagiair bij Margriet.<br />

Bij tijdschrift Esta leerde ze alle<br />

kneepjes van het journalistieke<br />

vak. Nog een aantal bladen verder<br />

besloot ze voor zichzelf te beginnen<br />

met blog en website Blow.nl. En<br />

ze schreef een boek: ’n Beetje leuk<br />

ouder worden.<br />

Wanneer vind je jezelf er op je mooist uitzien?<br />

“Wanneer ik een etentje of feestje heb en de tijd neem om<br />

mijn haren te wassen en me op te maken. Ik pak dan veel<br />

meer uit qua make-up. Ook gebruik ik meer laagjes door<br />

behalve een primer ook een concealer plus highlighter aan<br />

te brengen. Voorwaarde is dat ik de dagen ervoor goed<br />

heb geslapen en geen alcohol heb gedronken. Dat zie je<br />

aan me! Als alles meezit, kan ik er iets leuks van maken.”<br />

Hoe wil je mooi oud(er) worden?<br />

“Behalve dat ik veel sport en gezond eet, vind ik één ding<br />

nog belangrijker: openstaan voor nieuwe dingen. Blijf in<br />

beweging! Ik ben niet zo van ‘plastic fantastic’ maar ik<br />

experimenteer wél. Ik krijg vaak dingen aangeboden.<br />

Huidverbeterende producten, zoals lasers, peelings en<br />

goede massages, hebben mijn voorkeur. Verder is goed<br />

slapen essentieel.”<br />

Wat vind je mooi bij anderen?<br />

“De hele verschijning: kleding én uitstraling. Dat je jezelf<br />

durft te laten zien! Niet opgaan in de massa. Esther Perel<br />

(internationaal bekend therapeut, van oorsprong Vlaams,<br />

red.) vind ik een goed voorbeeld. Zij laat zien hoe ze in het<br />

leven staat en ziet er goed en ‘eigen’ uit. Ze is zichzelf. Ik<br />

bewonder het totaalplaatje. Niet alleen het uiterlijk, maar<br />

kleding, make-up en haar doen wel véél.”

5X STRALEND<br />

& VERZORGD!<br />

mooi<br />

WIES: ‘Kleding, make-up en haar doen véél’<br />

79

5x<br />

WIES’<br />

KEUZE<br />

2 | Chanel: Rouge<br />

Allure Velvet nr. 38<br />

“Ondanks wat ze zeggen – na<br />

je 50ste geen felle kleuren<br />

meer, doe ik dat lekker tóch.<br />

Ik hou van blauwrood in lippenstift,<br />

en dat heeft deze<br />

kleur. Ik had eerst een fellere<br />

rood. Maar die ging uit het<br />

assortiment. Nu ben ik heel<br />

tevreden met deze! Ik doe ’m<br />

bijvoorbeeld op wanneer ik<br />

een afspraak heb, niet wanneer<br />

ik boodschappen ga doen.”<br />

€ 45, Douglas.nl<br />

3 | Esse: Biome Mist<br />

“Esse is een héél fijn merk,<br />

alles is puur en natuurlijk. Ik<br />

kwam ermee in aanraking<br />

toen ik een schoonheidsbehandeling<br />

kreeg in een<br />

salon die de producten<br />

gebruikte. Ik spray de toner op<br />

mijn gezicht als alle make-up<br />

eraf is gehaald. Vóór de nachtcrème.<br />

En ’s ochtends voordat<br />

de dagcrème en make-up erop<br />

gaat. Het neutraliseert, hydrateert,<br />

verfrist en verbetert de<br />

vitaliteit van de huid.” € 56,<br />

Esseskincare.nl (voor salons)<br />

1 | Maybelline: Dream Radiant<br />

Liquid Foundation<br />

“Foundation is mijn essentieelste make-upproduct.<br />

Omdat ik een oneffen huid heb en<br />

mijn teint wat grauw is. Dit zorgt voor een<br />

frissere tint. Ik ben kies keurig: foundation<br />

moet enigszins dekkend zijn maar niet té.<br />

En het moet een beetje glanzen omdat<br />

dat de huid er gezonder uit laat zien. Ik<br />

probeer regelmatig wat nieuws uit. Soms<br />

sla ik de plank mis maar ik ben erg blij met<br />

deze ontdekking!” v.a. € 15,95, o.m.<br />

Douglas.nl, Kruidvat.nl<br />

80<br />

WIES LEZEN?<br />

Kijk op Zin.nl/wies<br />

voor haar Zin-column XL<br />

over avontuur in het<br />

dagelijks leven<br />

‘Na je 50ste<br />

geen felle<br />

kleuren<br />

lipstick meer?<br />

Ik doe dat<br />

lekker tóch’<br />

4 | L’Oréal: True Match<br />

Le Blush 150<br />

“Blusher is voor mij het belangrijkste<br />

make-upproduct voor kleur op je gezicht.<br />

Ik heb namelijk geen appelwangetjes van<br />

mezelf. Zonder blusher zie ik er bleekjes<br />

uit, ik heb een slechte doorbloeding. Ik<br />

lach voor de spiegel en met een kwast<br />

maak ik een rondje op mijn konen. Dat<br />

vaag ik een beetje uit. Het maakt mijn<br />

gezicht frisser<br />

en vrolijker!”<br />

€ 7, o.m.<br />

Bol.com<br />

5 | Catrice: Kohl Kajal<br />

BrownChoc<br />

“Ik was voor een soort eyeliner op<br />

zoek naar een wat zachtere kleur<br />

dan zwart. Meer een grijs/bruine<br />

tint. Deze is perfect en goed van<br />

prijs. Ik zet er een lijntje mee, boven<br />

de bovenste wimperrand. Ik begin<br />

halverwege en dan naar buiten een<br />

beetje omhoog. Mijn ogen lijken<br />

daardoor sprekender en de kleur<br />

komt beter uit. En als ik het goed<br />

doe, liften ze optisch het oog. Ik zet<br />

nóóit een lijntje onder mijn ogen.”<br />

v.a. € 1,99, o.m. Kruidvat.nl, Etos.nl

COLUMN<br />

beeld: Brenda van Leeuwen<br />

Stef<br />

Stef Bos (1961) is<br />

singer-songwriter en<br />

woordkunstenaar. In Zin<br />

schrijft hij over zijn leven als<br />

muzikant en als echtgenoot<br />

en vader. Stef is getrouwd<br />

met de Zuid-Afrikaanse<br />

kunstenares Varenka<br />

Paschke. Samen hebben ze<br />

drie kinderen: zoon Kolya<br />

(12) en dochters Lorelei (10)<br />

en Vonkie (6). Ze wonen<br />

afwisselend in Zuid-Afrika<br />

en in Vlaanderen. Stef staat<br />

met ‘Bitterlief ’ in het theater,<br />

de gelijknamige cd is ook uit.<br />

Een beeld van deze tijd<br />

Het licht gaat uit in de zaal. Ik kom op met een<br />

klankschaal en tover met een stok wrijvend<br />

langs de rand een grondtoon uit het kristal.<br />

Gitarist René van Mierlo speelt vrijuit op zijn<br />

elektrische gitaar een soort filmthema. We<br />

creëren een sfeer om de mensen uit het hier en<br />

nu te halen en naar een andere wereld te<br />

brengen. Voor ik begin te zingen, kijk ik in de<br />

zaal en zie een jongedame recht voor mij langdurig<br />

op haar telefoon kijken, bezig met iets,<br />

terwijl het schijnsel van de elektronica haar<br />

gezicht duidelijk verlicht. Ze laat de buitenwereld<br />

zichtbaar niet los en ik denk bij mezelf<br />

in wat voor vreemde tijd wij terecht zijn gekomen.<br />

Met moeite probeer ik haar weg te denken<br />

en de focus te verleggen naar de eerste song:<br />

De taal van mijn hart.<br />

De avond daarvoor hadden we een gesprek met<br />

een vriendin, een psycholoog uit Gent die vertelde<br />

hoeveel jongvolwassenen ze hulp moest<br />

bieden in een tijd vol verwarring na corona.<br />

Waarin alles stilstond voor die generatie en de<br />

telefoon meer dan ooit hun kanaal naar de<br />

buitenwereld werd. We waren al jaren bezig<br />

het directe contact van oog in oog af te leren en<br />

het is er niet beter op geworden. Een goede<br />

bekende van haar was als dokter in de menswetenschappen<br />

bezig met een onderzoek<br />

waaruit blijkt dat die nieuwe middelen ons<br />

langetermijngeheugen behoorlijk beginnen<br />

aan te tasten. Het deel van onze hersenen waar<br />

we de grote verbanden kunnen leggen, krijgt<br />

het behoorlijk te verduren in deze tijd van<br />

instant gratification en een persoonlijkheidsprofiel<br />

dat drijft op het aantal volgers dat we<br />

hebben. De filosoof Nietzsche schreef ooit: Zij<br />

die mij volgen hebben mij nooit begrepen. Die<br />

kan zo op een tegel aan de muur van onze tijd.<br />

Ik ga niet vrijuit. In een van de laatste gesprekken<br />

met mijn vader voor zijn heengaan vroeg ik<br />

hem wat hij vond van ons land in deze tijd. De<br />

polarisatie en de aandacht voor de korte quotes<br />

van Twitter in de media was al in opgang. Hij<br />

vroeg: “Wil je werkelijk weten wat ik vind van<br />

deze tijd, jongen? Wel, laat ik beginnen bij jou.<br />

Je zit de hele tijd op dat ding te kijken terwijl je<br />

naast me zit, en communiceert met mensen die<br />

niet hier zijn. Dat is een probleem in deze tijd,<br />

jongen. We kijken elkaar te weinig in de ogen<br />

en daar verliezen we onszelf. Want je leert<br />

jezelf pas echt kennen door de ogen van een<br />

ander.”<br />

Toen ik het eerste nummer had gezongen en<br />

de klankschaal weglegde, heb ik dat verhaal<br />

verteld om de avond voor mezelf met een<br />

schone lei te beginnen en de jongedame de<br />

kans te geven de vliegtuigmodus op haar<br />

telefoon te activeren.<br />

De volgende dag hoorde ik op de radio een<br />

relaas over hoe ook in de Tweede Kamer de<br />

meeste vertegenwoordigers inclusief onze<br />

premier de hele tijd op dat ding zitten te kijken<br />

terwijl er mensen voor een microfoon hun<br />

standpunten uiteenzetten. Bij het voetbal moet<br />

er tegenwoordig maar een plastic bekertje op<br />

het veld worden gegooid om de wedstrijd stil te<br />

leggen. Voilà, dat lijkt mij een goed uitgangspunt<br />

voor mezelf en alle parlementsleden als je<br />

dat ding ter hand neemt in een situatie waarin<br />

je eigenlijk zou moeten luisteren: gewoon een<br />

scheidsrechter in ons hoofd activeren die de<br />

wedstrijd en de ratrace even stillegt om de tijd<br />

te ontstijgen en een visie te ontwikkelen die<br />

verder gaat dan de korte termijn. ■<br />

81

FASHION VOLGENS<br />

De nieuwste trends op modegebied, de do’s maar ook de absolute don’ts<br />

voor ons: modejournalist Liddie Austin (1959) weet er wel raad mee.<br />

82<br />

Een paar jaar geleden kwam ik met een vriendin op<br />

een markt een leuk kledingmerk tegen: Manamea.<br />

Mijn vriendin werd verliefd op een jurk en ik kocht<br />

hem voor haar, bij wijze van verjaardags cadeau.<br />

Sinds dien bleef ik het merk een beetje volgen. Tot mijn<br />

verrassing bleek onlangs dat de maker van Manamea,<br />

Marleen Louw, een paar huizen verderop is komen te<br />

wonen! En zo zit ik op een vrijdagochtend<br />

in haar werkkamer<br />

aan huis bij haar op de thee om<br />

het over prints te hebben. Want<br />

prints en kleur horen bij de zomer<br />

van <strong>2023</strong> én bij Manamea.<br />

Marleen Louw is haar leven lang<br />

al bezig met kleren naaien, vertelt<br />

ze, maar in 2012 besloot ze<br />

om er serieus werk van te maken.<br />

Voor haar 50ste verjaardag kreeg<br />

ze van haar dochters en zussen<br />

een website cadeau en (vooral)<br />

daar kun je nu haar zelfgemaakte<br />

jurken, rokken, tops en broeken<br />

vinden (Manamea.nl).<br />

Vooral vijftigplusvrouwen zijn er<br />

enthousiast over. Geen wonder,<br />

want Louw neemt zichzelf als<br />

uitgangspunt bij wat ze maakt.<br />

“Ik zie mijn lijf ook veranderen<br />

en dat daardoor sommige kleren<br />

niet meer leuk staan. Dus maak<br />

ik wat wél werkt.” Haar modellen<br />

hebben iets langere mouwen,<br />

want korte mouwen vinden veel<br />

vrouwen van onze leeftijd niet<br />

meer fijn; haar jurken vallen wat<br />

losser rond de buik en haar broeken wat hoger in de taille.<br />

En de stoffen die ze gebruikt, hebben allemaal stretch.<br />

“We hebben geen zin meer om pijn te lijden om mooi te<br />

zijn. Kleren moeten comfortabel zijn.”<br />

Voor wat betreft Manamea’s opvallende kleur- en printgebruik:<br />

ook dat is persoonlijk ingestoken. Ze houdt vooral<br />

van stippen, zegt ze. Toevallig – want aan trends doet ze<br />

eigenlijk niet – zie je die nu ook veel in het modebeeld.<br />

Prints staan vrolijk en hebben op onze leeftijd extra voor-<br />

Ook tijdens de<br />

Kopenhagen<br />

Fashion Week<br />

opvallend kleur- en<br />

printgebruik:<br />

blouse met korte<br />

mouw in neon groen<br />

en een roze bril van<br />

Balenciaga<br />

‘Prints zijn zowel<br />

opvallend als verhullend’<br />

delen. “Bij gladde, effen stoffen zie je elk bubbeltje van een<br />

onderbroek, putje of wat dan ook. Dat wil je niet. Een leuke<br />

print daarentegen trekt de aandacht weg van eventuele<br />

onvolkomenheden. Prints zijn dus zowel opvallend als<br />

verhullend.”<br />

Je kunt er ook een beetje mee spelen. Kies voor een jurk,<br />

broek of blouse in één print of, zoals je deze zomer veel<br />

ziet, combineer in een outfit verschillende<br />

prints met elkaar. Het<br />

is een kwestie van experimenteren:<br />

gewoon proberen en kijken<br />

wat werkt. Tip van pro Marleen<br />

Louw: blijf in hetzelfde kleurenschema<br />

of in dezelfde printstijl.<br />

“Combineer liever niet iets heel<br />

lichts met iets heel donkers. Voor<br />

wat stijl betreft: ik ben zelf dol<br />

op retroprints en door in die stijl<br />

te blijven is het niet moeilijk om<br />

verschillende prints naast elkaar<br />

te dragen. Met zwart-witprints is<br />

het al helemaal makkelijk. Door<br />

slim te combineren vormt wat je<br />

draagt ondanks alle drukte toch<br />

één geheel.”<br />

Voor kleur en prints geldt wel: je<br />

moet het een beetje durven. “Ik<br />

zie dat vrouwen er soms enigszins<br />

moed voor moeten verzamelen,”<br />

aldus Louw. “Jammer, want<br />

het staat zo goed. Kleur in je garderobe<br />

wordt steeds belangrijker<br />

naarmate je ouder wordt, vind ik.<br />

Vroeger droeg ik best veel zwart,<br />

nu haast nooit meer. Het staat<br />

te hard. Kleur maakt jonger. En uitgesproken kleuren of<br />

prints zijn ook weer iets anders dan het eeuwige veilige<br />

donkerblauw of grijs. Ik verkocht laatst op een markt een<br />

helderblauw-wit gestippelde jurk aan een oudere mevrouw<br />

met grijs haar en dat stond zo mooi! Heel fris.”<br />

Ik zie nóg wel een voordeel: wij vijftigplusvrouwen klagen<br />

nog weleens dat we in de buitenwereld over het hoofd<br />

worden gezien. Dat lukt in kleren met veel kleuren en<br />

prints net even iets minder makkelijk.

DIY<br />

Kleurig geprint<br />

ORANJE BOVEN<br />

Mouwloos. Voor wie nog durft.<br />

Manamea.nl, € 75<br />

GESTRIKT<br />

En met een lollige mouw.<br />

Zara.com, € 32,95<br />

OP HOGE POTEN<br />

Jumpsuit voor benen die eindigen in<br />

de hemel. Kinglouie.nl, € 139,95<br />

SCHILDERACHTIG<br />

Bont gerokt entree maken.<br />

Zara.com, € 49,95<br />

BLOEMENZEE<br />

Overslagje voor zomerse taferelen.<br />

Hm.com, € 34,99<br />

OP DE POF<br />

Met de fijnste zomerbloemetjes.<br />

Silvianheach.com, € 199<br />

BEPAKT<br />

Voor een waar statement.<br />

Kinglouie.nl, € 149,95<br />

KLAPROOS<br />

Op een blouse blijven ze geplukt wél<br />

mooi. Anotherlabel.com, € 89,95<br />

BEDOT<br />

Want van stippeltjes word je vrolijk.<br />

Manamea.nl, € 85<br />

shopping: Sandra Kissels. beeld: Getty Images<br />

83

ONTDEK NOORDRIJN-WESTFALEN: LEKKER DICHTBIJ!<br />

Bruisend<br />

BEZOEK AAN<br />

DE BUREN<br />

Ook zo dol op een afwisselend weekje weg, maar<br />

hoeft jouw reis niet mijlenver weg te zijn? Dan is het<br />

Duitse Noordrijn-Westfalen met steden als Aken,<br />

Bonn en Essen een aanrader. Vlak over de grens<br />

vind je mooie musea, fraaie tuinen en kun je<br />

smakelijk happen en slenteren langs de Rijn.<br />

Nog even een terrasje in de Biergarten? Buiten<br />

de steden is volop natuur om van te genieten,<br />

bijvoorbeeld het Teutoburger Wald... Bis bald!<br />

TEKST: SABINA BLES, ALIDA DIJK (ESSEN)<br />

BEELD: ANP, DUITS VERKEERSBUREAU, GETTY IMAGES<br />

Duitsland om de hoek<br />

Bonn: dé kunsthoofdstad, p. 86<br />

Weldadige natuur:<br />

Teutoburger Wald, p. 91<br />

Nu we er toch zijn:<br />

Aken is zó leuk! p. 94<br />

Essen in het Ruhrgebied:<br />

hier sprankelt het, p. 97<br />

85

BONN<br />

In nog geen drie uur rijd<br />

je vanaf Utrecht naar de<br />

geboortestad van Ludwig<br />

van Beethoven. Bonn is<br />

de voormalige hoofdstad<br />

van Duitsland, de<br />

regering is na de val van<br />

de Muur grotendeels<br />

naar Berlijn verhuisd.<br />

Tegenwoordig is Bonn de<br />

kunsthoofdstad van<br />

Duitsland. Er zijn veel<br />

nieuwe musea die de<br />

moeite meer dan waard<br />

zijn. Komt dat zien!<br />

Dé kunsthoofdstad<br />

van<br />

Duitsland<br />

VOOR CULTUUR-& MU<strong>ZI</strong>EKLIEFHEBBERS<br />

Ga je mee op ontdekkingstocht<br />

door Noordrijn-Westfalen? In ons<br />

land grenst de deelstaat aan Limburg,<br />

Gelderland en Overijssel, in België aan<br />

Luik. Een deel van deze Duitse regio<br />

met Essen als stadstip staat synoniem<br />

voor het Ruhrgebied, dat je wellicht<br />

kent van de steenkoolmijnen en vele<br />

fabrieken. Maar inmiddels zijn veel<br />

van die fabrieken omgetoverd tot hippe<br />

culturele hotspots. Vaak al fietsend<br />

goed te bewonderen omdat alle highlights<br />

dicht bij elkaar liggen. Maar<br />

Noordrijn-Westfalen is nog zoveel<br />

méér! Let maar op.<br />

Onze trip start in Bonn<br />

Dichterbij dan je denkt (drie uur rijden<br />

vanaf Utrecht) ligt Bonn: de stad waar<br />

componist Ludwig van Beethoven<br />

werd geboren. Bonn is de voormalige<br />

hoofdstad van Duitsland, na de val<br />

van de Berlijnse Muur werd dat Berlijn.<br />

De regering verhuisde in 1999 voor een<br />

groot deel daarnaartoe, maar er zijn<br />

nog wel wat ministeries in de stad. In<br />

de jaren 90 zijn er meerdere moderne<br />

musea gebouwd, waardoor Bonn nu is<br />

uitgegroeid tot kunsthoofdstad.<br />

TOP 10 Zeker Zien & Doen<br />

Bonn telt zo’n 300.000 inwoners: geen<br />

grote stad naar Duitse begrippen. Toch<br />

heeft het voor een citytrip van een dag<br />

of twee veel leuks te bieden. Zeker<br />

voor cultuur- en muziekliefhebbers.<br />

Ontdek de vele musea, relax in de zon<br />

in dat stille stadspark, struin door de<br />

kleine straatjes in de oude binnenstad<br />

en vergeet ook dat ‘reisje’ langs of op<br />

de Rijn niet. Wil je niks missen? Met<br />

deze Top 10 Zeker Zien & Doen gaat dat<br />

helemaal lukken.<br />

1Ontdek dé kunsthoofdstad<br />

van Duitsland<br />

Het bekende Kunstmuseum Bonn en<br />

de Bundeskunsthalle maken Bonn tot<br />

een internationale, cul turele hotspot.<br />

In het kunstmuseum bewonder je<br />

zowel binnen als buiten spraakmakende<br />

moderne en hedendaagse kunst.<br />

Met een verzameling van zo’n 7500<br />

kunstwerken van onder anderen<br />

August Macke en Joseph Beuys is dit<br />

museum zeer de moeite waard. De<br />

markante Bundeskunsthalle is al een<br />

kunstwerk an sich. Door het oontwerp<br />

met drie pun tige blauwe lichtkegels –<br />

De basketballen op het dak van de Bundeskunsthalle zijn onderdeel van de installatie<br />

Verflechtungen door Nevin Aladag (te zien t/m 15 oktober <strong>2023</strong>)<br />

86

DZT/Francesco Carovillano<br />

bedacht door architect Gustav Peichl –<br />

kunnen de ruimtes zowel met dag- als<br />

kunstlicht worden verlicht.<br />

TIP: Bezoek zeker bij mooi weer de<br />

gratis toegankelijke daktuin van de<br />

kunsthal. Strijk neer op het terras naast<br />

de blauwe kegels en geniet van het<br />

uitzicht. Bundeskunsthalle.de<br />

Museumstraat<br />

Beide musea zijn onderdeel van de<br />

Museumsmeile, waarbij je binnen een<br />

straal van anderhalve kilometer vijf<br />

musea vindt. Naast deze twee wandel<br />

je zo door naar het Haus der Geschichte<br />

(geschiedenis), het Forschungsmuseum<br />

Koenig (zoölogisch museum) en het<br />

Deutsches Museum Bonn (wetenschap<br />

en techniek). Museumsmeilebonn.de<br />

TIP: Koop bij aankomst de Bonn Regio<br />

WelcomeCard. Zo reis je vrij met het OV<br />

en is de toegang tot musea gratis of met<br />

korting. Bonn-region.de<br />

Ook handig: vanaf 1 mei bestaat in<br />

Duitsland het 49-Euro-Ticket. Voor dit<br />

bedrag kun je een hele maand reizen<br />

met het OV. Grenzinfo.eu/49-euroticket-in-deutschland/<br />

2De historische Altstad<br />

De compacte, oude binnenstad<br />

van Bonn verken je het beste te voet.<br />

Slenter over de geplaveide straatjes<br />

richting de Marktplatz langs winkeltjes<br />

en prachtige gevels. Hier op het plein<br />

staat het Altes Rathaus; klim zeker op<br />

het bordes van dit gemeentehuis in<br />

rococostijl. Jammer dat je niet binnen<br />

mag kijken, maar vanaf een terrasje op<br />

de markt is ook de buitenkant prachtig.<br />

Verderop op de Münsterplatz staat de<br />

Münster van Bonn (1150); een achthoekige<br />

toren van zo’n 82 meter hoog.<br />

Binnenin deze rooms-katholieke basiliek<br />

zijn prachtige schilderingen en<br />

sculpturen te bewonderen. Ook de<br />

Universiteit van Bonn is een kijkje<br />

waard. Vroeger was dit het keurvorstelijke<br />

paleis.<br />

TIP: Geniet bij Konditorei Müller-<br />

Langhardt op het plein van koffie met<br />

een punt taart. Wordt het abrikozen-,<br />

Schwarzwälder-kirsch- of pruimentaart?<br />

Mueller-langhardt.de<br />

3<br />

Bonns Beethoven<br />

Het mag dan al ruim 250 jaar geleden<br />

zijn dat componist Ludwig van<br />

Kunstmuseum Bonn<br />

Vooraanzicht van de Bonner Münster<br />

Taartenkeuze te over bij Müller-Langhardt<br />

87

Biergarten Alter Zoll<br />

88<br />

Beethoven hier werd geboren, in Bonn<br />

kun je (terecht!) niet om hem heen.<br />

Zo staat er op het Münsterplatz een<br />

bronzen standbeeld, zijn er kleurrijke<br />

muurschilderingen en – heel grappig<br />

– zie je bij sommige groene stoplichten<br />

zijn portret verschijnen. In de<br />

Bonngasse in het centrum staat het<br />

Beethoven Haus, een museum dat<br />

helemaal gewijd is aan de componist.<br />

Wandel er zelf doorheen of ga mee op<br />

een toer. Zo hoor je, terwijl je alle<br />

twaalf ruimtes verkent, alles over het<br />

leven en werk van Beethoven. Liever<br />

genieten van zijn muziek? In de<br />

kamermuziekhal zijn met regelmaat<br />

concerten. Beethoven.de<br />

4<br />

Bonns Bier<br />

Zeg je Duitsland, dan zeg je bier.<br />

Bijna elke stad brouwt wel zijn eigen<br />

bier. Zo heeft Bonn Brauhaus Bönnsch,<br />

een kroeg waar ze achter in de zaak<br />

hun eigen bier brouwen. Van Naturtrüb<br />

tot Radler en van Weizen tot bier van<br />

het seizoen. Strijk neer op het grote<br />

terras met houten tafels en bestel een<br />

Bönnsch. Inclusief bijzonder kronkelglas!<br />

Boennsch.de<br />

TIP: Zin in een biertje met uitzicht op<br />

de Rijn en het Siebengebirge? In<br />

Biergarten Alter Zoll zit je heerlijk<br />

onder de schaduwrijke bomen (Alterzoll.de).<br />

Liefhebbers van speciaal<br />

bieren zitten goed in Craftbier Bar<br />

Balthasar (inclusief hotel) met tien<br />

bieren op tap en minstens 200 soorten<br />

in een fles of blik. Brauhotel.com<br />

TIP: Meer een liefhebber van een<br />

cocktail? In Konrad’s SkyBar bovenop<br />

het Marriot Hotel nip je mét uitzicht<br />

van jouw favoriet. Konrads-bonn.de<br />

5Paleis met botanische tuin<br />

Midden in de stad staat het<br />

Poppelsdorfer Schloss; een barok<br />

paleis (1752) aan het water. Het werd<br />

gebouwd op de fundamenten van een<br />

kasteel dat in 1583 is verwoest. Maak<br />

een wandeling door de botanische<br />

tuin naast het slot met meer dan 8000<br />

verschillende plantensoorten. De tuin<br />

is een van de oudste ter wereld.<br />

ROUTETIP: Wandel vanaf het centraal<br />

station via Poppendorfer Allee naar de<br />

botanische tuin. Vandaaruit kun je<br />

verder naar het Jugendstil-kwartier in<br />

de Südstadt met zijn met prachtige<br />

huizen.<br />

6Lekker shoppen<br />

Wat winkelen in de Altstad van<br />

Bonn zo leuk maakt, zijn de vele<br />

straatjes waar je alleen als voetganger<br />

mag komen. Struin langs winkels vol<br />

mode, (design)meubels en sieraden,<br />

en loop even binnen bij de boekhandel<br />

in de oude bioscoop. Proef chocola bij<br />

Coppeneur Chocolateria in de Friedrichstrasse<br />

– ook leuk voor een souvenirtje<br />

voor thuis. Theeliefhebbers<br />

gaan langs bij TeeGschwendner (Dreieck<br />

2), waar je naast een sfeervolle<br />

theesalon ook in het winkeltje allerlei<br />

smaakjes thee kunt kopen. Als modeliefhebber<br />

is Chin’s een must met z’n<br />

designerkleding van Prada, Mui Miu<br />

en Paul Smith. En als je dan toch in de<br />

Kaiserpassage bent, bij Ylan Ylang<br />

vind je bijpassende schoenen en een<br />

tas. Bonn-region.de<br />

TIP: Dol op het wecken en inmaken<br />

van soep en jam? Dan zijn weckpotten<br />

natuurlijk onmisbaar! Met<br />

korting koop je ze rechtstreeks<br />

bij de Weckfabriek<br />

in Bonn. Je krijgt er ook<br />

nog tips en recepten bij.<br />

Weck-glas.de/weck-shop

Slenter over de<br />

geplaveide<br />

straatjes richting<br />

de Marktplatz<br />

langs winkeltjes<br />

en prachtige<br />

gevels<br />

Altes Rathaus in rococostijl<br />

DZT/Francesco Carovillano

Maak een wandeling door een van ’s werelds<br />

oudste botanische tuinen met meer<br />

dan 8000 verschillende plantensoorten<br />

7<br />

Rust in de Japanse tuin<br />

Zin in een momentje van rust en<br />

stilte midden in de stad? Bezoek dan<br />

de Japanse tuin in Freizeitpark<br />

Rheinaue. Bonn kreeg deze ooit<br />

cadeau van de Japanse overheid.<br />

Hoewel de tuin niet groot is, is een<br />

wandeling langs de miniatuurbomen,<br />

het meer vol vissen en een waterval<br />

beslist de moeite waard.<br />

8<br />

Reisje langs de Rijn<br />

Dol op water en varen? Stap op<br />

de pier aan boord van een van de vele<br />

rondvaartboten op de Rijn. Overdag<br />

vaar je in zo’n anderhalf uur langs het<br />

regeringsdistrict, het schilderachtige<br />

wijndorp Königswinter aan de voet<br />

van de Drachenfels en kijk je uit over<br />

het sprookjeskasteel Drachenburg.<br />

Liever ’s avonds het water op? Boek<br />

dan de avondrondvaart. Aan dek zie<br />

je dan vanuit je strandstoel met een<br />

drankje in de hand en live loungemuziek<br />

op de achtergrond de zon<br />

ondergaan! Bonnschiff.de<br />

9<br />

Wijnproeven in de regio<br />

Liefhebbers van wijn zitten goed<br />

in Bonn en omstreken. Leuk om deze<br />

wijnregio ten zuiden van de stad<br />

(op de fiets) te verkennen. Zoals het<br />

Ahrdal: de kleinste wijnstreek van<br />

Duitsland waar vooral lichte en fruitige<br />

rode wijnen vandaan komen. Wil je<br />

Avondrondvaart op de Rijn<br />

wijn proeven of een dag meelopen met<br />

de wijnboer? Bezoek dan de Arhweiler<br />

Winzer Verein in Ahrweiler. Er is zelfs<br />

een klein wijnmuseum. Ahrweilerwinzerverein.de<br />

10<br />

Wandelen in het<br />

Siebengebirge<br />

Zin om de natuur net buiten de stad te<br />

verkennen? In natuurpark Zevengebergte<br />

oftewel Siebengebirge maak<br />

je prachtige wandelingen. Van alle<br />

‘bergen’ hier in het middelgebergte is<br />

de Ölberg met 460 m. de hoogste.<br />

Verken eerst de Rijnstadjes Köningswinter<br />

en Bad Honnef aan de voet van<br />

het Siebengebirge. Eenmaal in het<br />

park zijn er wandelroutes genoeg,<br />

variërend van 2 tot 15 km. Ook leuk: de<br />

Genusstour Lecker-Ländchen van 6,5<br />

km door het idyllische Lauterbachtal.<br />

Onderweg kom je langs imkers, boerderijwinkeltjes,<br />

molens en bakkers en<br />

kun je zelfs bier, wijn en Schnaps<br />

proeven. Naturpark7gebirge.de<br />

TIP: Op de Drakenrots staat het imposante<br />

kasteel Drachenburg. Stap in<br />

Köningswinter in het oudste tandradtreintje<br />

van Duitsland en rijd mee<br />

omhoog naar het Drachenfels-plateau.<br />

Eenmaal boven kun je mee op een drie<br />

kwartier durende toer door het kasteel<br />

onder leiding van een gids.<br />

Schloss-drachenburg.de<br />

Fijne slaap- & eetadresjes<br />

Eten in de Altstadt? In de<br />

Georgstrasse zit je heerlijk in het<br />

Strandhaus. Er is ook een fijn<br />

terras. Strandhaus-bonn.de<br />

Lekker binnen of buiten tafelen<br />

aan de Rijn kan in het Rheinpavillon<br />

aan de Rathenauufer.<br />

Zowel voor een hapje als een<br />

drankje. Rheinpavillon-bonn.de<br />

Op een steenworp afstand van<br />

Beethovens geboortehuis in de<br />

Bonngasse staat het Beethovenhotel<br />

Dreesen. Heerlijk vertrekpunt<br />

midden in de stad voor je stedentrip.<br />

Beethovenhoteldreesen.de<br />

Op zoek naar (Japanse) culinaire<br />

verwennerij, wellness en exclusief<br />

overnachten? Kameha Grand aan<br />

de Rijn is zo’n fijne plek net buiten<br />

Bonn. Kamehabonn.de<br />

Goed om te weten!<br />

Per trein reis je in zo’n 3,5 uur<br />

van Amsterdam naar het centrum<br />

van Bonn.<br />

Liever met de auto? Vergeet dan<br />

niet de milieusticker die je nodig<br />

hebt voor in het centrum van Bonn.<br />

Op Milieusticker-voorduitsland.nl<br />

vind je alle ins en outs.<br />

Wie Bonn in het voorjaar<br />

bezoekt, geniet extra in de binnenstad<br />

door alle bloeiende kersenbomen.<br />

Ontelbare rijen bomen in<br />

de Heerstrasse veranderen dan in<br />

tunnels van roze kersenbloesem.<br />

Bonn in december betekent<br />

kerstmarkt. Verdeeld over drie<br />

pleinen wachten zo’n 170 kramen<br />

met kerstspulletjes en lekkers.<br />

Op Bonn-region.de vind je nog<br />

veel meer tips voor trips in Bonn.

Actief<br />

genieten<br />

in het<br />

TEUTOBURGER<br />

WALD<br />

VOOR WANDEL- & FIETSLIEFHEBBERS<br />

Wil je in deze lekker-dichtbij-vakantieregio niet alleen<br />

genieten van cultuur en gastronomie maar ook opladen in<br />

de natuur? Verleng dan je reis met een paar dagen actief in<br />

het prachtige Teutoburger Wald. Een ware outdoor-parel<br />

met meer dan 1300 fiets- en wandelroutes. Langs veel groen,<br />

kastelen en knusse dorpjes.<br />

91

Van kunstroute tot mindfull wandelen met yoga en<br />

van vlinderpad tot blauwe bosbesroute<br />

Deze streek ligt grotendeels in Noordrijn-<br />

Westfalen en deels in Nedersaksen, met<br />

Bielefeld als grootste stad. De natuur? Denk<br />

aan bossen, rivieren, laagland, rotsen,<br />

borrelende bronnen en ruige akkers en<br />

weilanden. Zo bijzonder, dat er zelfs twee<br />

natuurparken zijn: (Unesco) Natuur- &<br />

Geopark TERRA.vita en Natuurpark<br />

Teutoburger Wald/Eggegebirge. Kortom: hier<br />

valt genoeg te ontdekken!<br />

TERRA.vita:<br />

even terug in de tijd<br />

Benieuwd hoe het is om<br />

de 300 miljoen jaar oude<br />

geschiedenis van onze<br />

aarde te beleven? In<br />

natuurpark TERRA.vita<br />

kan het. Door alle<br />

sporen die je terugvoeren<br />

in de tijd kun je<br />

er zelfs dinotochten<br />

maken. Verder zijn hier<br />

18 avontuurlijke fietsdagtochten<br />

uitgezet en<br />

100 wandeltochten over<br />

heuvels en door dalen.<br />

Variërend van een rondje<br />

om de Butterberg van<br />

7,5 km tot een 117 km<br />

lange pelgrimstocht van<br />

Osnabrück naar Werne.<br />

Geopark-terravita.de<br />

3X doen in TERRA.vita<br />

Blotevoetenpad<br />

1| Naar Tecklenburg<br />

Dit sfeervolle stadje op een heuvelrug<br />

kenmerkt zich door vakwerkhuizen, een<br />

middeleeuws plein en een oude stadspoort.<br />

Teutoburgerwoud.nl/tecklenburg<br />

2| Kasteel Ravensberg<br />

Kasteel uit de 11de eeuw dat vlakbij<br />

Borgholzhausen boven op een berg<br />

staat. Geniet van een kop koffie met uitzicht<br />

op het terras. Burg-ravensberg.de<br />

3| Kijkje in de steengroeve<br />

Helm op, warm aankleden, stevige<br />

schoenen aan en laat je verrassen tijdens<br />

een toer door de Silbersee-Stollens in<br />

Hüggel. Geopark-terravita.de<br />

Een waar wandelwalhalla<br />

Heerlijk dat je voor een uitdagende wandelvakantie<br />

helemaal niet zo ver hoeft te reizen.<br />

In het Teutoburger Wald, een bergrug van<br />

105 kilometer, wacht een uitgebreid netwerk<br />

aan wandelpaden. Van kunstroute tot mindfull<br />

wandelen met yoga en van vlinderpad<br />

tot blauwe bosbesroute. Op nl.teutoburgerwald.de<br />

vind je ze allemaal. Alvast wat<br />

wandelinspiratie:<br />

De bekendste wandeling is de<br />

Hermannsweg over de idyllische<br />

Hermannshöhen. Deze route van 157 km<br />

staat bekend als een van de mooiste hooggelegen<br />

wandelpaden in Duitsland. Je start<br />

bij het treinstation van Rheine en wandelt in<br />

13 etappes via goed gemarkeerde paden naar<br />

het eindpunt: de 441 meter hoge rotsen bij<br />

Horn-Bad Meinberg. Natuurlijk kun je de<br />

route helemaal naar eigen wens indelen of<br />

een deel ervan lopen. De Hermannsweg<br />

voert je langs naaldbossen, weides, glooiende<br />

heuvels en doet historische stadjes,<br />

kloosters én burcht Ravensberg aan.<br />

Rondom het stadje Blomberg met wel<br />

250 vakwerkhuizen, loopt een prachtige<br />

rondwandeling van 10 km. Je wandelt<br />

langs verschillende uitzichtpunten en onderweg<br />

kom je zelfs langs een wijngaard. Deze<br />

Blomberger Weinberg telt 100 wijnstokken<br />

waarvan ze de lokale Nelkenstädter<br />

Paradiesblick maken. Vanuit Blomberg kun<br />

je ook de ruim 40 km lange Nelkenweg<br />

(anjerroute) wandelen.<br />

92

Benieuwd naar de Hansesteden bij de<br />

buren? Wandel dan (deels) de<br />

Hansaweg langs Herford, Lemgo en Hamelen<br />

(ja die van de rattenvanger). Tijdens de<br />

middeleeuwen waren dit belangrijke handelssteden,<br />

iets wat je in de oude stadscentra<br />

zeker terugziet. De route van 75 km voert je<br />

door het Noord-Lippische bergland met<br />

spectaculaire vergezichten.<br />

Honderden kilometers fietsplezier<br />

Ga je voor lekker vlak toeren langs de rivier de<br />

Wezer, de Lippe of de Ems of zoek je wat meer<br />

uitdaging? In de regio Teutoburger Wald zijn<br />

er sportieve uitzichtpunten genoeg om te<br />

beklimmen. Maak een mooie dagtrip of stippel<br />

een meerdaagse tocht uit. Met de 35 speciale<br />

Bett & Bike-adresjes onderweg ontbreekt het<br />

je hier als fietser aan niets. Ontdek op<br />

Nl.teutoburgerwald.de alle routes in de regio.<br />

Om alvast de sfeer te proeven:<br />

De Paderborner Land Route is een ronde<br />

van 251 km die start en finisht bij<br />

het station in Hövelhof. Geniet onderweg van<br />

lekker eten, pauzeer in de Biergarten, bezichtig<br />

de imposante Wewelsburg en fiets onder<br />

het grootste kalkzandstenen spoorviaduct van<br />

Europa door.<br />

De eerste twee etappes (64 en 48 km)<br />

van de Ems-radweg zijn ook een<br />

aanrader. In totaal is de Ems-fietsroute 383<br />

kilometer lang en loopt vanaf Hövelhof door<br />

de Senne helemaal langs de Ems-rivier tot<br />

aan de Noordzee. Op de hele route liggen<br />

meer dan 25 treinstations waardoor je ook<br />

weer makkelijk terug kunt reizen.<br />

Liefhebber van water? Fiets dan de<br />

26 kilometerlange, relaxte<br />

Paderborner Seentour. In totaal kom je langs<br />

zeven meren, waaronder de Padersee,<br />

Lippesee en de Waldsee. Stap bij mooi weer<br />

zeker af voor een duik, een picknick of een<br />

potje midgetgolf.<br />

Dagje thermen of kuuroord<br />

Als liefhebber van thermen, wellness en<br />

kuuroorden zit je in het Teutoburger Wald<br />

eveneens perfect. De regio telt zeven kuuroorden<br />

waar het mineraal- en geneeskrachtige<br />

water ervoor zorgt dat je weer helemaal<br />

ontspannen huiswaarts keert. Bad Driburg is<br />

een van die zeven. Met z’n prachtige eeuwenoude<br />

parken, veelzijdig wellness-aanbod en<br />

moderne ontspanningsfilosofie is het niet zo<br />

gek dat dit al jaren het beste geneeskrachtige<br />

oord van heel Noordrijn-Westfalen is.<br />

Zin in een verwenwellness-dagje<br />

waarbij<br />

alles draait om jou? In de<br />

sfeervolle Bali Therme<br />

in Bad Oeynhausen<br />

wachten elf sauna’s,<br />

binnen- en buitenbaden,<br />

whirlpools, massages en<br />

de Lovina-bistro met<br />

heerlijk eten. Kijk voor<br />

adressen en mogelijkheden<br />

op:<br />

Nl.teutoburgerwald.de<br />

Hermannsmonument in het Teutoburger Wald<br />

De hoge rotsen van Horn-Bad Meinberg

Leuke<br />

citytrip<br />

AKEN<br />

94<br />

Nog zo’n verrassende<br />

stad vlak over de grens<br />

is Duitslands meest<br />

westelijke stad Aken. Of<br />

zoals ze hier schrijven:<br />

Aachen. Grenzend aan<br />

de natuur van de Eifel<br />

en de Belgische Hoge<br />

Venen, is het een ideale<br />

plek voor een weekendtrip<br />

met uitstapjes.<br />

VOOR BOURGONDIËRS<br />

& NATUURLIEFHEBBERS<br />

Wat Aken zo leuk maakt? De<br />

schitterende Dom, het Gotische<br />

stadhuis, de gezellige biomarkt op<br />

zaterdag, het Couvenmuseum,<br />

bijzondere winkeltjes en natuurlijk de<br />

warmwaterbronnen. Voor een paar<br />

dagen is hier genoeg te zien en te beleven.<br />

Nog altijd ademt de stad de geest<br />

van Karel de Grote, de koning der<br />

Franken, die hier rond het jaar 800<br />

boven op een groene heuvel zijn paleis<br />

liet bouwen. De rest is geschiedenis.<br />

Het oude centrum<br />

Om Aken te ontdekken is het oude<br />

centrum een prima vertrekpunt. Het is<br />

klein en compact en vol smalle straatjes<br />

en steegjes. Hier vormen de<br />

eeuwen oude Dom en het stadhuis<br />

(Rathaus) hét middelpunt van de stad.<br />

Dit jaar staat de Dom van Aken trouwens<br />

extra in de spotlights. Al 45 jaar<br />

prijkt dit meesterwerk van gotiek en<br />

barok – waar wel 32 miljoen mozaïeksteentjes<br />

in zijn verwerkt – op de<br />

Unesco Werelderfgoedlijst. Bezoek ook<br />

zeker de schatkamer van de kathedraal<br />

en vergaap je aan alle pracht en praal<br />

van goud en zilver. Zoals het<br />

Lothariuskruis: gemaakt van eikenhout<br />

maar rijkelijk belegd met goud,<br />

zilver en edelstenen. Aachendom.de<br />

Dwalen door het stadhuis<br />

Op de plek waar nu het neogotische<br />

stadhuis staat, stichtte Karel de Grote<br />

lang geleden zijn paleis. De twee torens<br />

stammen nog uit die tijd! Mooi om te<br />

zien is dat kroningszaal helemaal in<br />

ere is hersteld. Dé plek waar gekroonde<br />

koningen van hun feestmaal genoten.<br />

Enkele zalen van het stadhuis, waaronder<br />

de kroningszaal, raad- en rode<br />

zaal, kun je met of zonder gids bezichtigen.<br />

Eenmaal buiten op de fraai<br />

aangelegde Markt kun je niet om de<br />

fontein met standbeeld van Karel de<br />

Grote heen. Rathaus-aachen.de<br />

Wandel de Route<br />

Charlemagne<br />

Wil je niks missen van al dat moois in<br />

Aken? Volg dan de Route Charlemagne.<br />

• Start op het Katschhof, het plein dat<br />

de Dom en het stadhuis verbindt en<br />

waar het nieuwe stedelijk museum<br />

Centre Charlemagne staat. Op dit voormalige<br />

handelsplein waar voorheen de<br />

Katz oftewel schandpaal stond, is nu<br />

vooral vertier door de weekmarkten en<br />

concerten.<br />

• De route gaat na de Dom en het stadhuis<br />

verder langs Akens allereerste<br />

stadhuis: het Grashaus (1260) op de<br />

Fischmarkt. Nu is het de plek waar

Al 45 jaar prijkt de<br />

Dom vanAken,<br />

meesterwerk van<br />

gotiek en barok,<br />

op de Unesco<br />

Werelderfgoedlijst<br />

Lookphotos /Travel Collection<br />

schoolklassen les krijgen over de<br />

geschiedenis van Europa.<br />

• Een heerlijk rustpunt midden in de<br />

stad is de Elisengarten achter de<br />

Elisenbrunnen. Geniet van een ijsje,<br />

koffie op het terras en strijk neer op<br />

een van de traptreden van de<br />

Elisenbrunnen. Uit de twee kraantjes<br />

van het witte classicistische gebouw<br />

met zuilenhal stroomt warm bronwater<br />

van 53°C, dat overigens sterk<br />

naar zwavel ruikt. Hier aan de<br />

Friedrich-Wilhelm-Platz vind je ook<br />

de Tourist Info.<br />

• Weer opgeladen wandel je door richting<br />

de Hühnermarkt. Hier herbergt in<br />

een typisch Akens woonhuis met<br />

prachtige 18de-eeuwse stijlkamers het<br />

Couvenmuseum. Leuk detail: in deze<br />

voormalige apotheek verstrekten ze<br />

vroeger chocolade als geneesmiddel.<br />

Jammer dat ze er achterkwamen dat je<br />

hier alleen maar van ‘groeide’.<br />

• Ook leuk op de route zijn het<br />

Internationale Krantenmuseum in een<br />

van de oudste woningen van Aken aan<br />

de Pontsstrasse en het hypermoderne<br />

SuperC, het universiteitsgebouw waar<br />

alles draait om de wetenschap: een<br />

eyecatcher. Route-charlemagne.eu<br />

Even genieten van een ijsje op de traptreden<br />

van Elisenbrunnen<br />

95

96<br />

Annastraße<br />

Ook leuk in Aken!<br />

➊ Lekker winkelen<br />

Hoewel de Adalbertstraße de naam<br />

heeft, is ook de Annastraße een aanrader.<br />

In dit smalle straatje vind je<br />

veel bijzondere winkeltjes zoals een<br />

goudsmid, breiwinkel en antiquair.<br />

➋ Proef de Aachener<br />

Printen<br />

Bakkerijtjes genoeg<br />

om dé koek van de<br />

streek te proeven.<br />

Printen lijkt op taaitaai<br />

en is er in allerlei<br />

vormen en smaken.<br />

➌ Hof & Körbergasse<br />

Het Hof is een heerlijk oud stukje stad<br />

vol restaurants, cafés en kroegjes. Zin<br />

in koffie? In de Körbergasse waan je je<br />

in de middeleeuwen met koffiebranderij<br />

Plum’s Kaffee. Ook leuk: het oudste<br />

koffiehuis van Aken: Van den Daele.<br />

➍ Ludwig Forum<br />

Dol op moderne kunst? Dan is het<br />

internationale Ludwig Forum in de<br />

Jülicher Straße een aanrader.<br />

Ludwigforum.de<br />

➎ Omhoog op de Lousberg<br />

Net ten noorden van de stad ligt de<br />

bosrijke Lousberg (264 m.) waar je<br />

heerlijk kunt wandelen. Hierboven<br />

bij de obelisk geniet je van een weids<br />

uitzicht over Aken.<br />

➏ Wijnfeest in augustus<br />

Op de Katschhof tijdens Weinsommer<br />

presenteren zo’n twintg wijnboeren uit<br />

de streek hun aanbod. Proeven kan<br />

van 24 t/m 27 augustus.<br />

➐ Hapje eten in de Pontstraße<br />

Vanaf de Markt tot aan de Ponttor (een<br />

stadspoort uit de 14de eeuw) loopt de<br />

levendige Pontstraße vol gezellige<br />

restaurants en cafés.<br />

➑ Ontspannen in Carolus Thermen<br />

Vanaf de Dom wandel je in tien minuten<br />

naar de Carolus Thermen. Geniet<br />

van het water uit de verschillende<br />

bronnen in het binnenbad, en verschillende<br />

buiten- en bubbelbaden.<br />

Carolus-thermen.de<br />

➒ Souvenir voor thuis<br />

Beleef thuis nog even de sfeer van je<br />

citytip! Bijvoorbeeld met een glaasje<br />

Domlikeur, Plum’s koffie, Karel Keizer<br />

Thee of toch dat likeurtje met printensmaak.<br />

Allemaal verkrijgbaar bij<br />

Tourist Info Elisenbrunnen.<br />

Verkennen op de fiets<br />

Aken en omgeving ontdek je ook perfect<br />

op de fiets. Dus neem ’m mee of<br />

huur er ter plekke eentje via Velocity.<br />

Op verschillende punten in de stad<br />

kun je zo’n leenfiets oppikken en<br />

elders weer stallen. Ook leuk: huur<br />

in het Nederlandse Kerkrade via de<br />

Velocity-app een (e)bike en fiets in 24<br />

km naar Aken waar je de fiets weer in<br />

kunt leveren. Of maak aansluitend nog<br />

een leuk uitstapje naar het drielandenpunt<br />

in Vaals. Op deze hoogstgelegen<br />

plek van ons land (327,5 m.) stap je<br />

vanuit Nederland zo Duitsland én<br />

België in.<br />

Vennbahn: fietsen over de<br />

oude spoorroute<br />

Fiets heel ontspannen Aken uit over<br />

de oude spoorlijn die is omgetoverd tot<br />

fietspad. De route van deze Vennbahn<br />

is grotendeels geasfalteerd. In totaal<br />

is de route 125 km lang, stijgt de weg<br />

gemiddeld ‘maar’ 2 procent en fiets<br />

je via België helemaal tot aan<br />

Troisvierges in Luxemburg.<br />

Wil je vanuit Aken een leuke dagtrip<br />

maken? Zet dan koers richting voormalig<br />

abdijstadje en bedevaartsoort<br />

Kornelimünster (22 km). Bewonder in<br />

het historische centrum de prachtige<br />

kerken en oude herenhuizen, het<br />

museum én het voormalige klooster.<br />

Voor de lunch zit je goed bij café<br />

Cornelius in de oude binnenstad.<br />

Vennbahn.eu/nl/<br />

PRAKTISCHE TIPS:<br />

De binnenstad van Aken is<br />

een milieuzone. Om daar te<br />

rijden heb je een zogenaamde ‘groene<br />

sticker’ nodig. Onze tip: maak gebruik<br />

van ‘park + ride’ parkeerplaatsen daar<br />

net buiten. De bus brengt je dan snel en<br />

makkelijk naar het centrum.<br />

Aachen-toerismus.de<br />

Aken is prima bereikbaar per trein. Ook<br />

mogen vaak de fietsen mee. Check op<br />

Bahn.de de tijden en mogelijkheden.<br />

Fiets huren? Kijk dan even op Velocityaachen.de<br />

of Wabe-aachen.de<br />

De route van de oude spoorlijn gaat ook<br />

over het Vennbahn Viaduct

ESSEN<br />

Je mond zal openvallen<br />

van verbazing in de buurt<br />

van Essen. Het Ruhrgebied,<br />

dat kennen we<br />

toch van staal en kolen,<br />

van zware vervuiling?<br />

Zo’n grauw gebied. Maar<br />

het huidige Ruhrgebied is<br />

heel groen, de riviertjes<br />

die er stromen zijn of<br />

worden gesaneerd. En de<br />

voormalige kolenmijnen<br />

zijn nu musea, restaurants<br />

of eventlocaties. De stad<br />

is levendig. Wow, wat<br />

gebeurt hier veel!<br />

Sprankelende<br />

stad, spannende<br />

omgeving<br />

VOOR LIEFHEBBERS VAN AVONTUUR<br />

Andrea Hitzemann<br />

Je kunt er heerlijk wandelen en fietsen.<br />

Het Unesco Industrieel Erfgoed<br />

staat er trots te zijn. Er zijn wijngaarden.<br />

En je kunt er aardig winkelen en<br />

lekker eten. En natuurlijk biertjes<br />

trinken! Essen heeft – in het stadshart<br />

– een modern, maar ruim honderd jaar<br />

oud museum dat echt een aanrader is.<br />

1Met eigen ogen<br />

De eigen collectie is om je vingers<br />

bij af te likken. Zo beroemd ook!<br />

Er hangen Van Goghs, werk van<br />

Gaugain en Cézanne, maar ook van<br />

Rothko en Pollock. We blijken gratis<br />

naar binnen te mogen voor die vaste<br />

collectie. Er zijn daarnaast ook<br />

tijde lijke exposities, entree daarvoor<br />

kost een kleinigheid (vanaf 1 september<br />

<strong>2023</strong>: Chagall, Matisse, Miró.<br />

Made in Paris).<br />

Museum-folkwang.de/nl<br />

Stadtgarten Essen<br />

2Grauburgunder erbij<br />

Vlakbij – op loopafstand – eten<br />

wij asperges in Rosemarie’s gartenbar.<br />

De inrichting van de eetgelegenheid is<br />

superinspirerend, met bloemen en<br />

muurtekeningen. De kaart is veelzijdig<br />

en de Spargel heel goed klaargemaakt.<br />

Grauburgunder wijntje erbij. Mmm…<br />

Rosemarie-gartenbar.de<br />

97

Andre Symann<br />

98<br />

3Trappen maar<br />

Als de volgende dag de zon zich<br />

af en toe laat zien, stappen we op de<br />

fiets. Zeche Carl is ons beginpunt.<br />

We hoorden en lazen dat de oude,<br />

ver vuilende fabrieken en mijnen nu<br />

culturele locaties zijn (sommige<br />

Unesco Industrieel Erfgoed). De<br />

fabrieksterreinen zijn teruggegeven<br />

aan de natuur, het is overal zo groen!<br />

Er zijn veel fietsroutes langs de gesaneerde<br />

riviertjes (work in progress nog<br />

hier en daar) en langs die culturele<br />

hotspots. Heerlijk rustig kun je hier<br />

fietsen. We komen langs de voormalige<br />

Nordstern-mijn. Nu is er een wijngaard<br />

op het terrein!<br />

Op de nieuw gebouwde toren staat een<br />

imposante Hercules, gemaakt door<br />

kunstenaar Markus Lüpertz. Vanaf die<br />

toren heb je een magnifiek uitzicht (op<br />

de billen van Hercules en) op de oude<br />

industriële stellages vlak onder je.<br />

Maar ook op het totale landschap. Het<br />

Glaasje wijn vanaf de toren (l)<br />

De Hercules sculptuur van Markus Lüpertz (r)<br />

Zeche Carl<br />

is helder weer, zien we daar Dortmund<br />

liggen? En het voormalige schijfgasreservoir<br />

van Oberhausen? Vanaf<br />

dáár schijn je ook een prachtig uitzicht<br />

over het gebied te hebben. En er zijn<br />

exposities.<br />

Die avond hebben we een feest in de<br />

supergrote, indrukwekkende Zeche<br />

Zollverein. Ook weer een voormalige<br />

kolenmijn, de grootste in het gebied.<br />

Nu het donker is, zijn de industriële<br />

gebouwen prachtig uitgelicht, bijna<br />

sprookjesachtig!<br />

Zechecarl.de, Nordsternturm.de,<br />

Gasometer.de/nl, Zollverein.de<br />

4 Imposant…<br />

Wie Essen zegt, zegt: de familie<br />

Krupp! De steenrijke fabrikantenfamilie<br />

liet rond 1870 Villa Hügel<br />

bouwen in de Essense wijk Bredeney.<br />

Drie generaties Krupp leefden er. Nu<br />

kunnen we de villa bezoeken voor<br />

een bescheiden entreeprijsje.<br />

Het onder architectuur gebouwde<br />

landhuis (zéér imposant) heeft 269<br />

vertrekken… De rijkdom van vroeger<br />

spat tegen de plinten! Nu lekker even<br />

wandelen, naar buiten. Dat kan in<br />

het Hügelpark dat rond de villa is<br />

aan gelegd, ook zo’n 150 jaar geleden.<br />

Historie, waar je ook kijkt.<br />

Villahuegel.de<br />

5 Sterrenhemel<br />

Wij hoorden dat in de buurt van<br />

Essen het Parkhotel in Bottrop de<br />

moeite waard is. En dat je daar een<br />

bijzondere overnachting kunt beleven.<br />

Het hotel wordt veel geboekt en je mag<br />

betalen wat je het waard vindt. Dat<br />

moeten we nog even meepikken nu<br />

wie hier toch zijn! Terwijl we Bottrop<br />

naderen speuren we de horizon af,<br />

zou het hotel al te zien zijn? Onze gids<br />

leidt ons echter naar een paar voormalige<br />

rioolbuizen in het Bernepark…<br />

In die grote buizen heeft de Oostenrijkse<br />

kunstenaar Andreas Strauss<br />

leuke, kleine suites gemaakt: een<br />

groot bed, nachtkastje, elektra (je<br />

telefoon opladen kan er dus). Toilet en<br />

douche vind je om de hoek. Door de<br />

patrijspoort in de tube heb je uitzicht<br />

op de sterrenhemel!<br />

Bernepark.de/parkhotel ■

DZT/Francesco Carovillano<br />

Zeche Zollverein<br />

Die avond hebben we een<br />

feest in de supergrote,<br />

indrukwekkende Zeche<br />

Zollverein. Ook weer een<br />

voormalige kolenmijn, de<br />

grootste in het gebied<br />

Bernepark: overnachting in<br />

voormalige rioolbuizen<br />

99

Wakker worden<br />

midden in de<br />

Drentse natuur

WELTERUSTEN<br />

Slapen? Kunnen wij van Zin niet vaak én niet gek genoeg. Wij testen Nederlands<br />

origineelste slaapplekken. Dit keer wordt eindredacteur Daniëlle Bronsgeest<br />

(1973) wakker in de Turelaar, een natuurhut in Mantinge (Drenthe).<br />

Nonchalant geparkeerd tegen<br />

de zijkant van de schuur staan<br />

ze daar op een rij: kruiwagens.<br />

Met namen erop als Turelaar,<br />

Tralaluna en Goudvink. Ze<br />

horen bij de gelijknamige<br />

natuurhutten op natuurkampeerterrein<br />

Voscheheugte, gelegen midden<br />

in, inderdaad: de weidse Drentse natuur.<br />

De sfeer hier is ongedwongen. Passerende<br />

kampeergangers groeten vrolijk, een stel<br />

kleintjes springt op de trampoline op en<br />

neer. Er wordt koffiegedronken en van de zon<br />

genoten. Het weer is verbluffend mooi, zacht<br />

en warm. Het volgeprikte welkomstbord<br />

fungeert als receptie. Voscheheugte heeft<br />

een dertigtal royale campingplaatsen en tien<br />

unieke – want allemaal verschillende – tiny<br />

natuurhutten. We kunnen hup, zo bij die hut<br />

van ons naar binnen want de sleutel steekt al<br />

in de deur. Gaat allemaal op vertrouwen.<br />

Stappend achter kruiwagen Turelaar met<br />

daarin onze berg bagage, passeren mijn lief<br />

en ik de Bosbes, een echt sprookjesboshuisje<br />

met kleurrijk betegelde buitenkeuken én<br />

-douche. Er heerst volop levendigheid maar<br />

tegelijkertijd alle rust. Als we bij de Turelaar<br />

arriveren, vergapen we ons aan de vrije<br />

ligging. We rennen meteen naar binnen.<br />

Want het hoge bed, aan de glazen zijwand<br />

van het fraaie houten huisje-op-rode-wielen,<br />

biedt een adembenemend uitzicht op de<br />

vrije natuur: een open vlakte met in de verte<br />

een bosrand. Vogels – ik hoor wel zes<br />

verschillende soorten! – kwetteren om het<br />

hardst. Met af en toe het heen en weer<br />

‘gepoink-poink’ van een voetbal is dat het<br />

enige wat we horen. Idyllisch, dat is het.<br />

De dag is nog jong, maar op de stoere houten<br />

bank met als uitzicht een en al natuurlijke<br />

ruimte, trekken we toch maar vast een<br />

biertje open in de zon. Dan verkennen we het<br />

terrein, reserveren we een avondmaal in het<br />

sfeervolle eethuis (ooit een oude varkensstal)<br />

en een ontbijt-to-go om precies negen uur<br />

voor de volgende ochtend. “Dan zorgen we<br />

ervoor dat jullie broodjes en de eitjes nog<br />

lekker warm zijn,” zegt Iris van de bediening.<br />

Schitterende zonsondergang<br />

Op nog geen steenworp afstand van het<br />

terrein ligt een werkelijk verrassend mooi<br />

wandelgebied. Je kunt er alle kanten op, wij<br />

kiezen voor een route van 4,5 km, nét even<br />

lekker. En puur genieten ís het. Door bos,<br />

over zandvlakten, door weiland en over hei<br />

gaan we. Overwoekerde sluippaadjes en<br />

open vlaktes wisselen elkaar af. Steeds een<br />

andere aanblik, wat is de Nederlandse<br />

natuur toch prachtig! De zon brandt op onze<br />

huid. Op een vrouw met haar twee honden<br />

rustend in het gras en de boswachter na, zijn<br />

we alleen. Alleen met de vogels en het<br />

geknerp van onze voetstappen.<br />

Op het terras met massief houten banken vol<br />

schapenvellen en uitzicht op ‘Borrelheugte’,<br />

een heuse uitkijktoren, komen we bij met<br />

een Affligem Blond van de tap. Die tap is ook<br />

weer een leuk apart houten huisje in het<br />

gras. Daarna doen we een spelletje bij de<br />

Turelaar en gaan we richting eethuis. Waar<br />

we uitgebreid worden verwend met een<br />

uitzonderlijk diner. Het voorgerecht van<br />

anders-dan-anders sushi (namelijk van<br />

gebákken rijst) zullen we niet snel vergeten.<br />

Alles is krakend vers en met een twist bereid.<br />

De rode wijn bij het hoofdgerecht is stevig en<br />

vol, de koffie toe geurend goed. Tussendoor<br />

loop ik nog even naar buiten voor de schitterende<br />

zonsondergang: die mag je hier echt<br />

niet missen.<br />

Met een flinke zak hout op zijn rug loopt mijn<br />

lief (ik moedig hem aan) weer richting onze<br />

hut. Er is een vuurplaats voor elk natuurhuisje,<br />

en die vuurkorf van ons, daar moet<br />

DOOR BOS, OVER<br />

ZANDVLAKTEN,<br />

DOOR WEILAND<br />

EN OVER<br />

HEI GAAN WE<br />

101

WELTERUSTEN<br />

het Mantingerzand voert je gedurende<br />

4,5 km omhoog en omlaag door jeneverbesstruwelen,<br />

langs vennen, bos, en over<br />

heide en zandverstuivingen. Om elke<br />

hoek een ander uitzicht!<br />

IN DE BENEN<br />

Wandelend (2 uur) maar ook fietsend<br />

(1 uur) kun je de Broekstreek verkennen.<br />

Bijna tien kilo meter ga je over het 160 jaar<br />

Oude Schoolpad naar het Mantingerbos<br />

en de -weiden (en terug). Pak de routefolder<br />

op Voscheheugte mee.<br />

HERINNERINGSCENTRUM<br />

Slechts een paar kilometer verderop ligt<br />

Kamp Westerbork, een doorgangskamp<br />

tijdens WO II. Met een internationaal<br />

kenniscentrum over oorlogs erfgoed en<br />

vooral de Joden vervolging. In het museum<br />

wordt verteld over het leven in het kamp,<br />

op het kampterrein vind je nog sporen van<br />

het voor malige kamp. Kampwesterbork.nl<br />

tekst en beeld: Danielle Bronsgeest<br />

MET DEKENS OVER ONZE BENEN STAREN WE<br />

LANG IN DE KNETTERENDE VLAMMEN<br />

de fik in. Met dekens uit de dekenkist<br />

over onze benen staren we vanaf het<br />

bankje lang in de vlammen en drinken<br />

we dicht tegen elkaar aan een goed<br />

glas (of wat) uitstekende whisky. Rozig<br />

worden we ervan. Tijd voor het weldadige<br />

bed aan het raam: het bamboe<br />

rolluik laten we open zodat we naar de<br />

sterren kunnen kijken. Het moet een<br />

uur of zes zijn als we wakker worden<br />

van een uitbundig vogelconcert en het<br />

invallende licht, met achter het raam<br />

de ochtendnevel boven het veld.<br />

ALLES OP EEN RIJ<br />

WAT Logeren in een comfortabele tiny<br />

natuurhut op wielen midden in de<br />

Drentse natuur<br />

WAAR Natuurkampeerterrein Voscheheugte,<br />

Mantingerdijk 8, Mantinge.<br />

Voscheheugte.nl<br />

KOST € 155 per nacht o.b.v. 2 personen<br />

(in de Turelaar). Een krakendvers ontbijt<br />

(pick-up tussen 8.30-9.30 uur) met<br />

warme broodjes en eitjes reserveer je<br />

voor € 12,50 p.p.<br />

BIJZONDER De Turelaar heeft een hoog<br />

bed aan een reusachtig raam met uitzicht<br />

op de natuur. Je bagage vervoer je met<br />

een kruiwagen, de stortbak van de wc is<br />

gevuld met regenwater, er is een hangmat<br />

en een vuurkorf. Voscheheugte heeft<br />

behalve een gezellig eethuis en dertig<br />

staplaatsen tien natuurhutten waarvan<br />

er drie – ook de Turelaar – zijn gemaakt<br />

door Tralaluna (Tralaluna.nl)<br />

UITGESLAPEN? HUP, EROPUIT!<br />

ONVERGETELIJKE NATUUR<br />

Op nog geen honderd meter buiten het<br />

kampeerterrein vind je een onvergetelijk<br />

fraai natuurgebied. De wandeling over<br />

PREHISTORISCH<br />

Drenthe telt maar liefst 52 hunebedden.<br />

Deze grafmonumenten van het Trechterbekervolk<br />

van meer dan 5000 jaar geleden<br />

liggen vaak prachtig verscholen in het<br />

bos. De grootste ligt bij Borger. Wij<br />

bezochten D49: de Papeloze Kerk bij<br />

Schoonoord. Indrukwekkend, zo’n groep<br />

tot 25.000 kilo zware stenen!<br />

Hunebedcentrum.eu<br />

AUTHENTIEK DORPS<br />

Het is heerlijk slenteren over de kinderkopjes<br />

tussen de boerderijen van weleer<br />

in het authentieke dorp Orvelte. Geniet<br />

van kneuterige winkeltjes vol snuisterijen<br />

en prik een appeltaartje weg bij de bakker.<br />

In het informatiecentrum kun je wandelen<br />

fietsroutes ophalen. Orvelte.net ■<br />

SPECIAAL VOOR <strong>ZI</strong>N-LEZERS<br />

Als lezer van Zin Magazine biedt<br />

Voscheheugte je maar liefst 25%<br />

korting op elke overnachting van<br />

zo-vr in <strong>2023</strong> (niet op extra’s en niet<br />

van 7 juli t/m 3 sept.) in een van de<br />

tien natuurhutten. Vul in het opmerkingenveld<br />

de code <strong>ZI</strong>N23 in. En...<br />

Laat jezelf wekken door de vogeltjes!<br />

102

Nagenieten en nog meer lezen?<br />

Zin online<br />

Zin is natuurlijk veel meer dan een papieren magazine.<br />

Sterker nog: Zin is er altijd en overal!<br />

Instagram<br />

Je kunt op ons Instagram-account mooie<br />

foto’s en korte video’s bekijken. Uit het<br />

magazine, maar ook kijkjes achter de<br />

schermen. Instagram.com/zinmagazine<br />

Facebook<br />

Op onze Facebookpagina delen we de<br />

beste weetjes, wijsheden, foto’s,<br />

video’s, win-acties en nog veel meer.<br />

Facebook.com/zinmagazine<br />

Zin.nl<br />

Op de site lees je de nieuwste berichten<br />

over literatuur, theater en kunst. En<br />

ook reisverhalen én gezondheids- en<br />

financiële tips. Dus op naar Zin.nl<br />

Stiftung Zollverein/Jochen Tack<br />

Pinterest<br />

Wij verzamelen pins voor liefhebbers<br />

van onder andere koken, reizen,<br />

interviews en fotografie.<br />

Pinterest.com/zinmagazine<br />

Nieuwsbrief<br />

Extra interviews en win-acties, meer<br />

tips voor kunst of dagjes weg? Je vindt<br />

het in de Zin Nieuwsbrief. Kijk op<br />

Zin.nl/nieuwsbrief<br />

Zin-app<br />

Abonnee? Lees Zin Magazine nu ook op<br />

je tablet of smartphone. Download de<br />

Zin Magazine app (Appstore of Google<br />

Play). Als niet-abonnee kun je de app<br />

ook downloaden (en beperkt lezen).<br />

103

ROADTRIPPER<br />

Sandra Nieweg (1960) maakt al ruim dertig jaar tv-programma’s.<br />

Ze is moeder van Claudia (35) en na twee huwelijken en een lange<br />

relatie weer happy single. Ze verkocht haar huis in Muiderberg en reist<br />

samen met hond Bobby in camperbus Luce Europa door, op weg<br />

naar een nieuwe toekomst in Portugal. Aflevering 12: Terug in het<br />

land waar ik mij opnieuw wil gaan settelen.<br />

Nu begint het eigenlijk<br />

pas: ons nieuwe leven<br />

104<br />

PORTUGAL! Met elke meter die we, rijdend<br />

over de stuwdam die Spanje verbindt met<br />

Portugal, het grensstadje Miranda do<br />

Douro naderen, word ik emotioneler. De<br />

saudade – zoals de Portugezen weemoed,<br />

nostalgie, melancholie en heimwee zo mooi<br />

verwoorden – neemt bezit van mij. Het voelt<br />

alsof ik een lang verloren liefde weer in de<br />

armen sluit.<br />

We stappen even in een tijdmachine: naar<br />

42 jaar geleden. Op de School voor de<br />

Journalistiek in Utrecht ontmoet ik een<br />

jongen die heel anders is dan mijn medestudenten.<br />

Atletisch slank, donkere bos dik<br />

haar, gebruinde huid en een flinterdun<br />

snorretje. Ik vind jongens met een snor stom<br />

– tot ik JM tegen het indrukwekkende lijf<br />

loop. Deze snor is anders. Gesoigneerd en<br />

weloverwogen. Net als zijn outfit: niks<br />

spijkerbroek en slobbertrui zoals de blonde<br />

knapen in mijn klas, maar een katoenen<br />

bandplooibroek, slim cut, met een matchend<br />

overhemd en een hip jasje met schoudervullingen.<br />

Ik val als een baksteen voor hem.<br />

Hij spreekt mij aan met een zwoele stem en<br />

ik verdrink in zijn donkere ogen: “Ga jij ook<br />

naar het college van Bob de Ronde?” (Bob de<br />

Ronde was in zijn hoogtijdagen verslaggever<br />

van het NOS Journaal, een tv-autoriteit met<br />

een scherpe interviewstijl die lesgaf in audiovisuele<br />

technieken.) Ik heb totaal niets te<br />

zoeken in het klasje van Bob. “Jazeker,” zeg<br />

ik resoluut en zonder te stotteren. Het<br />

betekent het begin van mijn liefde voor het<br />

tv-vak, hier vindt de geboorte plaats van<br />

mijn carrière als programmamaker. Maar het<br />

is óók het begin van een andere liefde: de<br />

liefde voor een man en zijn land. Een land<br />

waarvan ik tot die tijd nog dacht dat het bij<br />

Spanje hoorde. Want de jongen die mij<br />

betovert met zijn mediterrane uiterlijk, zijn<br />

galante manieren (hij houdt de deur voor me<br />

open, nou jááá!) en zijn man-van-de-wereldhouding,<br />

is Portugees.<br />

Een paar jaar later vertrek ik met mijn inmiddels<br />

vaste verkering JM naar Lissabon om er<br />

te wonen en te werken. Hij op zoek naar<br />

zijn roots, ik op zoek naar avontuur, wij als<br />

journalistenkoppel op zoek naar verhalen<br />

voor onze opdrachtgevers in Nederland. Als<br />

nieuwbakken resident van Portugal dompel<br />

ik mij onder in de maatschappij, de cultuur,<br />

de natuur, de mensen. Ik omarm het land<br />

zoals het mij omarmt. Begin maart liggen<br />

wij al op het strand terwijl ze in Nederland<br />

nog met sneeuwschuivers in de weer zijn.<br />

De pastel de nata, het typisch Portugese<br />

roomgebakje, maakt deel uit van mijn<br />

dagelijkse Schijf van Vijf, net als de vinho<br />

verde. De fado kan mij tot tranen toe roeren,<br />

zeker als Amália Rodrigues hem zingt.<br />

Ook werktechnisch gaat het ons voor de

12<br />

Miranda do Douro<br />

Portugal meu amor<br />

Sandra volgen<br />

of lezen hoe<br />

zij op het idee<br />

kwam om te gaan<br />

roadtrippen?<br />

Kijk op<br />

Zin.nl/roadtrippen<br />

Topteam!<br />

Eindelijk weer een wasje draaien<br />

Um galão e um pastel de nata... what else!<br />

105

Eerste overnachting in Portugal<br />

Voet op Portugese bodem<br />

Amêijoas – venusschelpen, een favoriet van me<br />

Een schone 36 jaar na dato<br />

parkeer ik mijn buscamper aan<br />

de rand van Miranda do Douro<br />

106<br />

wind. Op het vliegveld van Lissabon, wachtend<br />

op mijn bezoekende vader, zie ik in een<br />

kiosk de voorpagina van De Telegraaf. Er<br />

staat in chocoladeletters: PORTUGESE<br />

STRANDEN VERVUILD. Krijg nou wat, dat<br />

artikel heb ík eergisteren aan het Algemeen<br />

Nederlands Persbureau (ANP) gefaxt! Het<br />

gaat over een riool dat vijftig meter in zee<br />

uitmondt, vlakbij de drukbezochte toeristenstranden<br />

van Estoril. De krant plaatst mijn<br />

artikel met als bron ANP. Apetrots koop ik<br />

vijf exemplaren. De Telegrááf!!<br />

Twee jaar later is het sprookje uit en keer ik<br />

met ons babymeisje en een illusie armer<br />

terug naar Nederland. De liefde voor de<br />

man blijkt niet bestand tegen de culturele<br />

verschillen. De liefde voor het land loopt óók<br />

een flinke deuk op. De traditionele verhoudingen<br />

tussen man en vrouw, de bureaucratie,<br />

het altijd-maar-te-laat-komen en… de<br />

zon. Ik heb gewoon zin in koud, nat en grijs<br />

(sorry, ik weet nu ook niet meer wat mij toen<br />

bezielde!). Dus vertrek ik uit Portugal. Maar<br />

ja… Je kunt het meisje wel uit Portugal halen,<br />

maar Portugal niet uit het meisje.<br />

Een schone 36 jaar na dato parkeer ik mijn<br />

buscamper aan de rand van Miranda do<br />

Douro en trek een spurt naar het dichtstbijzijnde<br />

café voor koffie en gebak. We hebben<br />

tenslotte wat te vieren, want ik ben terug in<br />

het land dat ik in de loop der jaren intens<br />

ben gaan missen en waar ik mij opnieuw wil<br />

settelen. Na al die jaren is mijn Portugees<br />

een beetje roestig maar de senhora achter de<br />

toonbank begrijpt mij prima. Bemvindo em<br />

Portugal, zegt ze als ze even later een galão<br />

(de Portugese ‘latte’) en een pastel de nata<br />

voor me neerzet. Bobby slaakt een tevreden<br />

zucht aan mijn voeten en ik bedenk me dat<br />

het nu eigenlijk pas begint, ons nieuwe<br />

leven. De komende maanden staan in het<br />

teken van verkennen, ontdekken, zoeken,<br />

ervaren, ondergaan, genieten, uit- en hervinden.<br />

Ik voel een liedje opkomen: Een eigen<br />

huis, een plek onder de (Portugese) zon… ■<br />

Volg Sandra & Bobby ook op Instagram:<br />

Bobby.goesplaces

<strong>ZI</strong>N IN PUZZELEN<br />

Breinbrekers<br />

Scherp je geest!<br />

Los de prijspuzzel op de<br />

volgende pagina op en<br />

wie weet ben jij wel de<br />

winnaar van een hip<br />

Regatta Bayla regenjack.<br />

De oplossing gevonden?<br />

Kijk op Zin.nl/prijspuzzel<br />

om kans te maken op<br />

deze prijs.<br />

Puzzel mee & win een van<br />

de drie hippe regenjacks van<br />

Regatta Bayla t.w.v. € 100<br />

Het regenjack is<br />

verkrijgbaar op<br />

Regatta.com<br />

Hip in de lentezon en lekker droog<br />

als je wordt overvallen door een<br />

plensbui. Met het Regatta Bayla<br />

regenjack heb je een ideale damesjas<br />

voor wisselvallig voorjaarsweer.<br />

Het Bayla regenjack uit de Giovanna<br />

Fletcher-collectie is een aanwinst<br />

voor de kapstok. Dankzij het waterdichte<br />

Isotex 5000-materiaal, gemaakt<br />

van gerecyclede plasticflessen, ben<br />

je perfect beschermd tegen de regen.<br />

De jas ademt optimaal en dat is best<br />

prettig als je wandelt of fietst.<br />

Modieus en vrouwelijk van snit,<br />

vormt deze blikvanger een perfecte<br />

balans tussen stijl, comfort én weerbestendige<br />

bescherming.<br />

Win je zo’n jack? Dan heb je de keus<br />

uit de kleuren navy en navy white,<br />

en uit maar liefst zes verschillende<br />

maten: S, M, L, XL, XXL en 3XL.<br />

Vul de<br />

oplossing in op<br />

Zin.nl/prijspuzzel<br />

en maak kans!<br />

Sla om voor<br />

de prijspuzzel<br />

en voor meer<br />

puzzelplezier<br />

107

PRIJSPUZZEL<br />

Wim de Weerdt en François Verhoeven<br />

1 2 3 4 5 6 7<br />

Los de prijspuzzel op en plaats de letters uit de genummerde vakjes bij dezelfde nummers hierboven. Het woord dat verschijnt, is de oplossing.<br />

108

BREINBREKERS<br />

Vul aan met nullen en enen tot er evenveel in elke rij<br />

en in elke kolom staan. Het spel aanvaardt niet meer<br />

dan twee gelijke cijfers onder of naast elkaar en ook<br />

geen rijen of kolommen met dezelfde inhoud.<br />

Vul de sudoku zo in dat elke rij (horizontaal en<br />

verticaal), en elk van de 9 blokken van 9 vakjes,<br />

alle cijfers van 1 tot en met 9 bevatten.<br />

Waaier<br />

Bruggen<br />

Binero<br />

Sudoku<br />

Vul de waaier zo in dat op elke kromme rij en in elke<br />

kolom alle cijfers van 1 tot en met 7 voorkomen.<br />

Vakjes met dezelfde cijfers mogen elkaar op geen<br />

enkele manier raken.<br />

Verplaats twee potloden, zodat de wiskundige bewerking klopt.<br />

Potloodrekenen<br />

Verplaats twee potloden, zodat de wiskundige<br />

bewerking klopt.<br />

Verbind de eilandjes met bruggen. Bruggen<br />

lopen enkel horizontaal of verticaal. Het aantal<br />

bruggen dat toekomt op een eiland staat in het<br />

eilandje geschreven. Er mogen tot maximaal 2<br />

parallelle bruggen tussen 2 eilandjes lopen.<br />

Bruggen mogen elkaar niet kruisen. Alle eilandjes<br />

zijn onderling verbonden.<br />

BENIEUWD NAAR DE OPLOSSINGEN? Die vind je op Zin.nl/oplossingpuzzels<br />

109

GA NAAR<br />

<strong>ZI</strong>N.NL/WINNEN<br />

met Zin<br />

In elke Zin: win-pagina’s<br />

met fijne cadeaus. Ditmaal<br />

zijn het er 49. Ga naar<br />

Zin.nl/winnen en vink je<br />

favoriet aan – meer cadeaus<br />

selecteren mag. Vul je<br />

gegevens (vóór 6 juli <strong>2023</strong>)<br />

in en voilà: je maakt kans –<br />

meedoen is helemaal gratis!<br />

3X cd-box Dutch Swing<br />

College Band<br />

Ze touren nog altijd de wereld over en<br />

bestaan intussen 78 jaar: het iconische<br />

jazz orkest de Dutch Swing College Band.<br />

Na hun theatertournee Ministery of jazz<br />

namen ze een nieuw album op. Dat<br />

verschijnt in een fraaie cd-box samen met<br />

vijf historische heruitgaven uit de jaren 50<br />

en 60: The legendary albums and<br />

more – 2. Tijdloze muziek die de pan<br />

uitswingt. Dsc.nl<br />

(Universal, € 27,99)<br />

Platenzaak.nl/<br />

collections/zin-shop<br />

110<br />

Valentin Ocheda<br />

5X boek Hoeveel<br />

ik van je hou<br />

Rosaleen is jong,<br />

mooi en zit nog<br />

op school als ze<br />

begin jaren 60 de<br />

beroemde beeldhouwer<br />

Felix<br />

Lehmann ontmoet.<br />

Wanneer ze in Londen<br />

ontdekt dat ze zwanger is, reist<br />

ze naar een klooster in<br />

Ierland… Kate woont met haar<br />

dochter in het Londen van de<br />

jaren 90 waar ze wordt verstikt<br />

door een ongelukkig huwelijk.<br />

Zonder goed te weten wat ze<br />

daar hoopt te vinden, gaat ze<br />

naar Ierland. Een onvergetelijke<br />

roman van Esther Freud over<br />

liefde, moederschap, geheimen<br />

en verraad, en hoe alleen de<br />

waarheid ons kan bevrijden.<br />

(Orlando, € 24,99)<br />

Richard Terborg<br />

2X 2 tickets opera<br />

Doctor Atomic<br />

Je doet een waanzinnige uitvinding die de<br />

wereld direct in gevaar kan brengen. Wat doe<br />

je dan? Welkom in de wereld van Doctor<br />

Atomic: hét verhaal over creatiedrang met een<br />

vernietigende impact. Deze spectaculaire<br />

opera van John Adams met een libretto van<br />

Peter Sellars gaat over niets minder dan de<br />

ontwikkeling van de atoombom. Voorafgaand<br />

aan de opera is een belevingsfestival over<br />

The Manhattan Project. Maak het mee in juli<br />

in de Werkspoorkathedraal in Utrecht!<br />

(Doctoratomic.nl, € 49 per ticket (rang 3))<br />

5X boek<br />

Brood op de plank<br />

Brood, heel veel brood is er<br />

gebakken, vanaf 1903 door<br />

overgrootvader Arnold Bartels<br />

in Purmerend tot 1997 door vader Frans<br />

Bartels. Brood op de plank is een nostalgisch<br />

boek en intrigerend familie verhaal over trotse<br />

broodbakkers. Over het ambacht, de concurrentie<br />

van supermarkten en nooit opgeven.<br />

En natuurlijk over elke dag weer vol<br />

overgave ons dagelijks brood bakken. Met<br />

meer dan vijftig foto’s. (Nieuw Amsterdam,<br />

€ 24,99)

5X boek<br />

BBQtijd<br />

Wat Susan<br />

Aretz betreft is<br />

het hoog tijd<br />

dat een vrouw<br />

laat zien hoe<br />

lekker het is om te koken op de<br />

barbecue. Steek samen met<br />

haar je barbecue aan en kies of<br />

je vanavond de snelle kimchi<br />

fried rice of Spaanse mosselen<br />

in tomatensaus op direct vuur<br />

maakt. In BBQ-tijd laat Susan<br />

je zien dat de combinatie van<br />

vuur, rook en buiten koken<br />

heerlijke en maakbare gerechten<br />

oplevert. Het wordt een<br />

hete zomer! (Fontaine,<br />

€ 29,99)<br />

5X boek Tijgerlelie<br />

De nieuwe Marion Pauw! Vol<br />

enthousiasme vertrekt de<br />

half-Spaanse Lili met haar vijf<br />

huisgenoten naar de Pyreneeën.<br />

Op het laatste moment besluit<br />

een van de huisgenoten een<br />

oude schoolvriendin mee te<br />

vragen. Dan verandert de<br />

groeps dynamiek, de boel loopt<br />

zo vreselijk uit de<br />

hand, dat er een<br />

dode valt. Een<br />

vriendengroep is<br />

fantastisch. Tot<br />

die zich tegen je<br />

keert… (Ambo<br />

Anthos, € 22,99)<br />

6X waterfles Love<br />

Generation<br />

Deze fraaie roestvrijstalen, dubbelwandige<br />

waterfles met handige antilek<br />

schroefdop van Love Generation<br />

houdt je drankjes bijzonder lang<br />

wam óf weldadig koud. En: geen last<br />

van condensatie, dus je tas blijft<br />

droog. Roestvrij staal is duurzaam<br />

en vrij van giftige stoffen. Bovendien<br />

absorbeert het geen smaak waardoor<br />

wat je drinkt altijd lekker blijft.<br />

Inhoud 500 ml. Win je er een, kies<br />

dan zelf welke het wordt.<br />

(Yogashop.nl, € 24,95)<br />

10X boek<br />

De ultieme gids voor<br />

perfectionisten<br />

Perfectionisme<br />

moet je omarmen!<br />

Psychotherapeut<br />

Katherine Schafler<br />

geeft handvatten<br />

om perfectionisme<br />

juist vóór je<br />

te laten werken.<br />

In De ultieme gids voor perfectionisten<br />

benoemt ze vijf soorten<br />

perfectionisten en legt ze uit dat je<br />

perfectionisme helemaal niet hoeft<br />

uit te bannen voor een gezonde<br />

levensstijl. (Luitingh-Sijthoff,<br />

€ 22,99)<br />

SPECIAAL VOOR ABONNEES VAN <strong>ZI</strong>N<br />

Deze acties zijn speciaal voor onze abonnees.<br />

Kans maken? Vul op het online formulier uw<br />

abonneenummer in.<br />

5X boek<br />

Lieve Chris<br />

Als de ME hardhandig een kraakpand<br />

in Amsterdam ontruimt,<br />

weet de 16-jarige Sasja ternauwernood<br />

te ontsnappen. Ze<br />

wordt gered door Christina en<br />

vanaf dat moment zijn ze onafscheidelijk.<br />

Samen groeien ze op in het vervallen<br />

Amsterdam van de jaren 80. Het leven is een feest<br />

voor hen maar juist die onbevangen levenshouding<br />

zet de vriendschap op scherp. Geschreven door<br />

Antoinette Hoes, marketingspecialist in Seoul, en<br />

Sabine van den Eynden, scenarist van onder meer<br />

GTST. Smullen! (Pluim, € 23,99)<br />

3X reisdagboek Wonderlust<br />

Dit is een anders-dananders<br />

traveljournal: de<br />

focus ligt niet op het vastleggen<br />

van waar je bent en<br />

wat je doet, maar meer op<br />

het ontdekken van wat die<br />

reiservaringen met jou<br />

doen. Met inspirerende<br />

vragen vooraf, tijdens en na<br />

je reis. Op je terugreis is je<br />

rugzak dus nóg gevulder.<br />

Prachtig met de hand vormgegeven. Wonderlust van<br />

Merel Stegeman is er voor iedere backpacker,<br />

wereldreiziger en verwonderaar! (Kosmos, € 20)<br />

111

AANBIEDINGEN<br />

VANAF<br />

€ 325<br />

P.P.<br />

Toeren langs kunst, cultuur & natuur<br />

4- of 5-daagse fietsvakantie Bad Bentheim & Ootmarsum<br />

112<br />

Speciaal voor lezers van Zin Magazine<br />

is een reis samengesteld met een internationaal<br />

tintje! Spring je ook op de<br />

fiets? Je fietsvakantie start in het charmante<br />

kunststadje Ootmarsum. Op de<br />

tweede dag staat een rondrit op het<br />

programma die je door natuurgebied<br />

het Springendal en het Dal van de<br />

Mosbeek voert. Na twee overnachtingen<br />

fiets je via het Lutterzand naar Bad<br />

Bentheim, bekend om diens fraaie<br />

burcht en het kuuroord met haar zwavelbronnen<br />

(aanrader!). Vanuit hier ontdek<br />

je daarbovenop nog eens de leuke en<br />

verrassende Duitse stad Nordhorn!<br />

Goedverblijf.nl biedt hotelarrangement<br />

en aan voor kortwegvakanties in<br />

Nederland, Duitsland & België. Naast<br />

de reguliere hotelaanbiedingen is er<br />

keus uit een heel scala aan fietsvakanties<br />

in Nederland, of net over de grens.<br />

Je fietst van de ene accommodatie naar<br />

de andere. De routes van het fietsknooppuntennetwerk<br />

brengen je langs<br />

de mooiste plekken. En over je bagage<br />

hoef je je geen zorgen te maken: die<br />

wordt voor je vervoerd. Wat een weldaad!<br />

Zin lezersaanbieding<br />

■ 2x overnachting bij een 3-sterrenhotel<br />

in Ootmarsum<br />

■ 1 of 2 overnachting(en) bij 3-sterrenhotel<br />

Bentheimer Hof in Bad Bentheim<br />

■ elke ochtend een royaal ontbijt<br />

■ elke avond een heerlijk<br />

3-gangendiner<br />

■ prachtige fietsroutes<br />

■ per boeking 1 water- en winddichte<br />

houder voor de fietsroutes<br />

■ bagagetransport<br />

■ gratis wifi en gratis parkeren in<br />

Ootmarsum<br />

Prijs<br />

■ 4-daagse fietsvakantie: € 325 p.p.<br />

■ 5-daagse fietsvakantie: € 389 p.p.<br />

Reserveren gaat zo<br />

Deze voordeelactie is exclusief te<br />

boeken via Goedverblijf.nl/zin0723.<br />

Of bel 085 - 489 90 19 (ma t/m vr:<br />

9-17.30 uur) onder vermelding van<br />

reisnummer <strong>ZI</strong>N0723. De genoemde<br />

prijzen zijn p.p. o.b.v. twee personen<br />

per kamer, excl. verblijfsbelasting en<br />

€ 9,50 reserveringskosten per boeking.

AANBIEDINGEN<br />

Isle of Wight<br />

Extra!<br />

Capitool-reisgids<br />

Zuid-Engeland<br />

t.w.v. € 28,95<br />

Winchester<br />

Oxford University<br />

Ontdek romantisch Zuid- Engeland<br />

8-daagse culturele groepsreis incl. vluchten, hotels, excursies en reisleider<br />

Hampton Court Palace<br />

Enthousiast geworden toen je over Zuid-<br />

Engeland las (p. 69)? En zou je deze<br />

geweldige vakantiebestemming wel willen<br />

bezoeken? SRC Reizen heeft een prachtige<br />

lezersaanbieding!<br />

Tijdens deze culturele groepsreis ontdek je<br />

met een deskundige, Nederlandssprekende<br />

reisleider het betoverende zuiden van<br />

Engeland. Je brengt een uitgebreid bezoek<br />

aan universiteitsstad Oxford, waar je een<br />

rondleiding krijgt door een van de prestigieuze<br />

colleges. Daarnaast heb je alle tijd<br />

om op je gemak door de gezellige steden<br />

Winchester en Exeter te slenteren, en te<br />

dwalen door adembenemende landhuizen<br />

als Kingston Lacy en Hampton Court Palace.<br />

Ook kun je je vergapen aan het Engelse<br />

natuurschoon: je bezoekt enkele schilderachtige<br />

dorpjes in de Cotswolds, de spectaculaire<br />

Jurassic Coast én het uitgestrekte<br />

nationaal park Dartmoor, dat beroemd is om<br />

de half-wilde pony’s die hier leven. Alles<br />

waar Engeland zo bekend om is, komt<br />

samen in deze onvergetelijke reis!<br />

Ga je mee?<br />

Dit ga je zien<br />

■ Oxford, Winchester en Exeter<br />

■ Cotswolds en Dartmoor N.P.<br />

■ Bourton-on-the-Water<br />

■ Weymouth en de Jurassic Coast<br />

■ Landhuis Kingston Lacy<br />

■ Isle of Wight met Osbourne House<br />

■ Hampton Court Palace<br />

Prijs<br />

Deze 8-daagse culturele groepsreis<br />

naar Zuid-Engeland boek je vanaf<br />

€ 1598 per persoon o.b.v. een<br />

2-persoonskamer.<br />

Dit is inclusief<br />

■ vlucht Amsterdam – Londen v.v.<br />

met KLM ■ luchthavenbelastingen<br />

en heffingen ■ vervoer in een lokale<br />

touringcar ■ verblijf in goede middenklassehotels<br />

■ 7x ontbijt en 7x diner ■<br />

uitgebreid excursieprogramma<br />

■ audiosysteem ■ begeleiding<br />

door een deskundige, Nederlandssprekende<br />

reisleider<br />

Reserveren gaat zo<br />

Kijk op SRC-reizen.nl/reis/zuidengeland.<br />

De prijs is exclusief reserveringskosten<br />

en Calamiteitenfonds<br />

à € 22,50 per boeking en SGRcon<br />

sumentenbijdrage à € 5 per<br />

persoon per boeking. Vermeld tijdens<br />

je online boeking de code <strong>ZI</strong>N23GB<br />

i.v.m. toezending van de reisgids.<br />

Speciaal voor<br />

Zin-lezers:<br />

Capitool-reisgids<br />

Zuid-Engeland<br />

t.w.v. € 28,95<br />

(1 per boeking)<br />

wanneer je boekt<br />

vóór 1 augustus.<br />

113<br />

beeld: Shutterstock

SERVICE EN INFORMATIE<br />

Nieuwe abonnementen Ga voor alle aanbiedingen naar Zin.nl/abonneren<br />

Abonnementen en klantenservice Blad niet ontvangen? Verhuisd? Regel nu<br />

eenvoudig 24/7 uw abonnementszaken op: Service.roularta.nl<br />

Mail: klantenservice@zin.nl<br />

Post: Roularta Media Nederland, Afdeling Klantenservice, Postbus 606, 7000 AP<br />

Doetinchem<br />

Telefoon klantenservice: 020 - 894 56 63 (ma t/m vrij van 9 tot 17 uur)<br />

Belgische lezers kunnen bellen naar +31 20 894 56 61<br />

Adreswijzigingen dienen uiterlijk 3 we ken voor de verhuizing bij ons bekend te zijn<br />

Beëindigen abonnement Dit kan tegen het einde van de eerste abonnementstermijn,<br />

door uiter lijk 1 maand voor verschijnen van het eerste nummer van de<br />

nieuwe abonnementstermijn op te zeggen. Na de eerste abonne ments termijn kan<br />

het abonnement, met inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand worden<br />

beëindigd. Kijk op Service.roularta.nl of bel (020) 894 56 63 (ma t/m vrij van<br />

9 tot 17 uur). Belgische lezers kunnen bellen naar +31 20 894 56 61<br />

Leveringsvoorwaarden Levering van tijd schriften en levering en verkoop van<br />

premies en handelsartikelen geschiedt volgens de Leveringsvoorwaarden Roularta<br />

Media Nederland B.V. Kijk voor deze voorwaarden op Roularta.nl/voorwaarden.<br />

U kunt deze voorwaarden ook schrifte lijk opvragen bij Roularta Media Nederland B.V.,<br />

Postbus 606, 7000 AP Doetinchem. Voor bezorg adressen buiten Nederland en<br />

België mail naar klantenservice@zin.nl<br />

Abonnementsprijzen De prijs voor een abonnement bedraagt € 98,95 per jaar,<br />

€ 46,55 per halfjaar of € 23,75 per kwartaal bij betaling per automatische incasso.<br />

Voor andere betaalwijzen wordt € 2,60 administratiekosten in rekening gebracht.<br />

Abonnementen buiten Nederland en België zijn op aanvraag, mail hiervoor naar<br />

klantenservice@zin.nl<br />

Betalingsvoorwaarden Een abonnement geldt voor de op gegeven periode en<br />

wordt nadien, behoudens opzegging, automatisch omgezet in een abonnement<br />

voor onbepaalde tijd. Het abonnementsgeld dient vooruit te worden voldaan.<br />

Een andere betaaltermijn of -wijze is mogelijk, neem hiervoor contact op met de<br />

klantenservice. Bij niet tijdige betaling worden her in ne rings kosten in rekening<br />

gebracht. Prijswijzigingen voorbehouden<br />

Nabestellen Eerder verschenen edities van Zin Magazine nabestellen, kan via<br />

Zin.nl/bestellen<br />

Druk- en zetfouten De uitgever sluit elke aansprakelijkheid voor scha de als gevolg<br />

van druk- en zetfouten uit<br />

Handelsartikelen Voor alle premies, aanbiedingen en acties in Nederland<br />

en België geldt: zolang de voorraad strekt. Helaas is het bestellen van<br />

handels artikelen vanuit landen buiten Nederland en België niet mogelijk<br />

Privacy Roularta Media Nederland B.V., de uitgever van Zin Magazine, legt van haar<br />

abonnees en klanten in het kader van haar dienstverlening gegevens vast. De<br />

verantwoorde lijke voor de gegevensverwerking is Roularta Media Nederland B.V.,<br />

Spak ler weg 53, 1114 AE Amsterdam. De verwerking is in overeenstemming met de<br />

Wet bescherming persoons gegevens aan gemeld bij het College Bescherming<br />

Persoonsgegevens te Den Haag onder m1586121. Deze gegevens worden gebruikt ter<br />

uitvoering van de overeenkomsten met abonnees en andere klanten en om informatie<br />

te ver strek ken over relevante producten en diensten van Roularta Media Nederland<br />

B.V. De gegevens kunnen ook worden gebruikt door zorgvuldig geselecteerde organisaties<br />

om abonnees en klanten te informeren over relevante aanb iedingen betreffende<br />

producten en diensten. Als u op deze informatie geen prijs stelt, dan kunt u dit schriftelijk<br />

door geven aan Roularta Media Nederland B.V., Spaklerweg 53, 1114 AE Amsterdam<br />

onder vermelding van ‘privacy’ of op Roularta.nl/voorwaarden<br />

Gedrukt door Roularta Printing<br />

COLOFON<br />

Hoofdredactie<br />

Alida Dijk<br />

Eindredactie<br />

Daniëlle Bronsgeest<br />

Vormgeving (freelance)<br />

Anne Elting (artdirection), Marianne van der Velden<br />

Marketing<br />

Nicole Boekema, Ivonne van Keulen,<br />

Demi den Bieman<br />

Redactie-assistentie<br />

Edith de Jong<br />

Medewerkers<br />

Liddie Austin, Misja Beijers, Kirsten Blikman,<br />

Stef Bos, Anne Elzinga, Marion Groenewoud,<br />

Hanneke Groenteman, Margriet de Groot,<br />

Monique van den Heuvel, Arenda Hoogakker,<br />

Sandra Kissels, Nicolaas Klei, Karen Kroonstuiver,<br />

Manous Nelemans, Sandra Nieweg, Petra Schouten,<br />

Mark Uyl, Nathalie van der Veer, Linde Verhulst<br />

Brieven/vragen over de inhoud<br />

aan de redactie:<br />

mail naar redactie@zin.nl<br />

of bel (020) 21 05 440<br />

Adverteren<br />

Voor informatie: advertising@roularta.nl,<br />

Roularta.nl of 020-2105459<br />

Uitgever Tjangja Galdeij en Léon Bouwman (a.i.)<br />

Drukkerij Roularta Printing<br />

Distributie losse verkoop<br />

Aldipress bv, De Meern, (030) 666 06 11<br />

© <strong>2023</strong> Roularta Media Nederland B.V.<br />

Zin Magazine is een uitgave van Roularta Media Nederland B.V.,<br />

onderdeel van Roularta Media Group. Niets uit deze uitgave mag geheel of<br />

gedeeltelijk worden verveel vou digd, opgeslagen in een geautomatiseerd<br />

gege vens bestand of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook,<br />

zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.<br />

114

Jeroen Kleijne<br />

SÚPERDIK<br />

ZOMER<br />

NUMMER<br />

Nr. 8/9 ligt 6 juli <strong>2023</strong> in de winkel<br />

Schotland & Trentino<br />

Fietsen in de Schotse Hooglanden,<br />

onthaasten in de bergen van Garda<br />

MARGÔT ROS<br />

Staat sterker dan ooit haar<br />

vrouwtje op De Parade<br />

KNISPERDEKNAPPER<br />

Gretig happen van kleurrijke<br />

zomersalades, lekker in de tuin<br />

EEN HELE BELEVENIS<br />

Opgaan in die weldadig groene<br />

ruimte van landelijk Drenthe<br />

Wilfried de Jong<br />

‘Ik was een dromer, ben<br />

altijd blijven zoeken’<br />

ÉÉN KOEKJE BIJ DE THEE<br />

Nederlandse eigenaardigheden<br />

LAATBLOEIEN<br />

Het kan allemaal gewoon nog<br />

Erik Smits/Lumen<br />

D E V O L G E N D E Z I N<br />

115

Televisiepresentatrice Caroline Tensen heeft een missie:<br />

de overgang uit de taboesfeer halen.<br />

Nu<br />

verkrijgbaar<br />

bij je (online)<br />

boekhandel

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!