jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
ingeruild voor ‘een raaf ’ die ‘naar de andere kant van de wereld’ vliegt ‘om het
donker te maken. (...) De toverlantaarn is uitgedoofd. (...) Is zij dood, kind op de
pier? / Dood zij is’ (p. 81). Hoe dodend is het leven, hoe levensvatbaar de dood?
In ‘Refugium’ wordt de vos aan de overzijde van de dood geplaatst: in zijn
‘toevluchtsoord’, waarin hij wordt ‘verwend door jou, mijn vossenlekkernij’
(p. 75). Zou Hermeline dit gekir, deze melige strijkage op prijs stellen? Het
gedicht eindigt hoe dan ook vredevol, alsof Reynaert ‘maecte pays van allen
dinghen’: ‘Zelfs opgerold in slaap schrijf je een boek / en gaan we bij de rosse
maan teloor / speelt op het strand het vossenjong nog voort’. Reynaert, de hoofse
minnaar, is in ieder geval aan zet in het uitvoerige gedicht ‘Reintje en de liefde’,
waarin ‘de muze’ en ‘de minne’ aller-bekoorlijkst trachten te converseren. De
minne zingt de lof van de muze, de muze die van de minne in een regelrechte
‘cours d’amour’. Maar het in alexandrijnen opgetrokken dichterlijke duet kan
niet voorkomen dat de minne de juiste toon niet treft en ‘het verkeerde lied’
zingt. ‘We rijmen nog wat voort, in de ban van de maan – geïntrigeerd / door
de toonaard van mijn ballade (heb ik van een vos geleerd) / volgt zij mij –
zonder rijbewijs, schrijlings op haar paard gezeten / zingend en klingend reed zij
door het bos’ (p. 77). Alle pogingen van de minne ten spijt, laat de muze zich niet
vervoeren: ‘zij gaapt’ en droomt wellicht van … Reynaert?
In ‘Reintje en de liefde’ is de tegenstelling tussen de quasi plechtstatige toon
(‘laat los de jamben, hels en hemels moet de toon’) en de banaliteit van een
niet geconsumeerde liefde erg groot. Die tegenstelling wordt nog versterkt
door een aantal op hun kop gezette knipogen naar diverse Reynaertverhalen.
Sprekend over ‘de gravin van Carcassonne’ zegt de minne dat ‘een wolf haar
heeft belaagd / vermomd als knuffeldier’. Gaat het om Isegrim en Hersinde
of om Hermeline, die zich door Isegrim heeft laten (in)pakken? Dezelfde wolf
wordt wat later ‘de held uit een ridderroman’ genoemd en daar valt weinig
op af te dingen als men aan de talloze wolvenfratsen in de Ysengrimus denkt.
Voorts alludeert de dichter op het ultieme tweegevecht tussen Reynaert en
Isegrim, waarvan uitvoerig verslag wordt gedaan in Reynaerts historie. 6 De vos
zelf wordt het slachtoffer van een heuse jachtpartij: hij ‘bengelde aan een tak’
terwijl ‘de meute was verzwonden’. Wordt hier het verhaal over de geknevelde,
door dorpskinderen gemaltraiteerde wolf verbonden met de meute (‘een
mekel heere’) uit de Bruunscène? Er is kaarslicht voor nodig om de in elkaar
overvloeiende beelden en reminiscenties van elkaar te onderscheiden. Dat licht
verschijnt voorwaar: ‘Een flakkerende kaars: de vloek van een heks’. De lezer
bekruipt even het ongemakkelijke gevoel dat de eerder genoemde gravin plaats
~ 344 ~