jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 343 ~
Tiecelijn 24
kerst ten minste een half jaar vervlogen. Een halve eeuw? Of een halve cultuur?
Geen idee, maar volgens de ik-figuur praat de jij-figuur ‘als een geconstipeerde
slak of een slang met een air van “ik was de ss-st-staf van M-mozess” en durft
het een liefdesgedicht te noemen’ (p. 69). Wat zou kunnen bedoeld zijn als een
intimistisch tafereel, rafelt in het slotvers uit tot een ontnuchterende aanklacht:
‘Maar nee, je hebt het liever over de malafide liefde’. Hiermee is de toon gezet, al
tracht de ik-figuur in het tweede luik zijn geliefde naar betere oorden te vliegen.
‘Een laatste vlucht? Het vliegtuig geeft haar geen reisgevoel. Dat / zegt toch
iets over haar’ (p. 70). Wat dan wel? Bijvoorbeeld dat Hermeline zich niet laat
paaien door heer Reynaert en zich hoedt voor (nog) erger kwaad. Ze kromt
zich tot een egel en stoot Reynaert onherroepelijk van zich af: ‘Rolt een egel
zich op om zich met zijn stekels tegen een vos te / beschermen, plast de vos op
de egel’ (p. 70). Herinnert Hermeline zich wat Archilochus ooit heeft gedicht?
Of wat de filosoof Isaiah Berlin later zal schrijven over de tegenstelling tussen
het ene en het vele, de egel en de vos? 5 Hoe anachronistisch is het geheugen van
deze poëzie, van de lezer? ‘Elk aanknopingspunt helpt’ (p. 71). Maar ook: ‘Het
vossenlied is geen rusthuismuzak’ (p. 71).
In bijna alle gedichten laat de vos zich van een andere kant zien. In ‘Fox on
the run 2000’ is hij een ‘vlegel en konijnendoder’ die jaagt op alles wat hem voor
de voeten loopt, maar zelf ook bejaagd wordt door honden die hij hartgrondig
misprijst. ‘Ze jagen wel / eens op een haasje maar de kontlikkers aanbidden hun
baasje. / De jachthoorn – ik verschans mij als Reynaert in Malpertuus’ (p. 72).
Het resultaat van de jacht? Hongerende welpen. Een radeloze Hermeline.
Een Reynaert die grossiert in knepen om zelf te overleven. ‘Vandaag vang ik
een sprinkhaan of een muis. Loop als een kat / achter mijn staart. Maak van
proza poëzie’ (p. 72). Een scherper contrast met de idyllische wereld die in
‘Cornish’ wordt opgeroepen, is nauwelijks denkbaar: ‘Hier lopen dieren vrij
van slachtpartijen / in één wei, veld in velden. Wij gedijen’ (p. 73). Een vos die
de vredespijp rookt? In ‘Renardière’ noemt hij zich in ieder geval ‘een verschoten
vos’, die geschrokken en bleek (‘verschoten’) opkijkt als hij merkt hoe dicht de
dood hem op de hielen zit. Een ontstellende gedachte die in het antisprookje
‘De prinses in de glazen spiegel’ fataal terugkeert: ‘Een lichtmast die wenkte en
een stel aan de dood verried. Na / 25 minuten werd het meisje gereanimeerd.
Een witte duif die / tegen een raam vloog de nacht dat zij het leven liet. (...)
Leeft zij nog, parelvisser? / Nog leeft zij’ (p. 80). In het tweede, complementaire
deel van het gedicht wordt ‘Reynaerdijn’ aangesproken, die Koning Rat uit het
eerste deel heeft omgebracht. Grimmigheid troef. Bovendien wordt de duif