jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 335 ~
Tiecelijn 24
‘boekbespreking’ zou worden, werd naderhand een heel ander soort kennismaking.
Dierenfabels zoals wij ze in de Europese literatuur kennen zijn erg zeldzaam
in de Chinese cultuur. Het komt wel voor dat dieren een menselijke gedaante
aannemen en dat fabeldieren zoals draken soms optreden als symbool van goddelijke
of keizerlijke macht. De draak is zodanig verweven met het oude keizerrijk
en wordt nog steeds zo sterk geassocieerd met de keizer en het centrale
gezag, dat Chinezen het zelfs nu nog kwetsend vinden indien een draak op
negatieve wijze wordt voorgesteld. Een draak is een echt ‘fabeldier’. De dieren
uit onze Reynaertverhalen zijn daarentegen allemaal dieren die echt bestaan.
Ook in China wordt de leeuw beschouwd als koning van de dieren. De manier
waarop al de negatieve eigenschappen van de koning naar de koningin worden
doorgeschoven, is een element dat zeer herkenbaar is in de Chinese literatuur.
In de meeste Chinese fabels of gedichten waarin dieren menselijke karaktertrekken
krijgen, transformeren ze eerst in een menselijke gedaante voor ze
de mogelijkheid krijgen om te spreken. Het populaire Chinese sprookje, de
Wolf van Zhongshan (Chinees: 中山狼傳; pinyin: Zhōngshān Láng Zhuàn)
is in de klassieke Chinese literatuur heel ongewoon want het is een volledig
uitgewerkte dierenfabel. Dit vind ik opmerkelijk omdat ook in onze Reynaerttraditie
er al heel vroeg wolvenverhalen waren (de voorloper van onze Reynaert
kreeg als titel de Ysengrimus mee). Er is geen zekerheid over de auteur van dit
verhaal. De eerste gedrukte versie ervan dateert uit de Ming Dynastie – opgenomen
in Een zee van verhalen uit het heden en verleden (Chinees: 海說古今;
pinyin: Hăishuō Gujīn) – en werd in 1544 gepubliceerd. De tekst verscheen
aanvankelijk zonder auteursvermelding, maar algemeen wordt hij toegeschreven
aan Ma Zhongxi (Chinees: 馬中錫; pinyin: Mă Zhōngxí) (1446-1512). In
deze fabel wordt de ondankbaarheid aangetoond van een schepsel nadat het
gered werd. Het verhaal is gesitueerd in de late Periode van Lente en Herfst.
Koning Jian van Zhou leidt een jachtpartij door Zhongshan als het gezelschap
een wolf tegenkomt. De koning richt zijn pijl op de wolf maar mist en raakt een
steen. Achtervolgd door het jachtgezelschap vlucht de wolf naar het woud en
ontmoet een reizende student, mijnheer Dongguo. (De term Dongguo wordt
tegenwoordig in het Chinees vaak gebruikt voor een lichtgelovig persoon die
in moeilijkheden komt door misplaatst vertrouwen te stellen in slechteriken.)
De student krijgt medelijden met de wolf en verstopt hem in een van zijn boekentassen.
Als de jagers navraag doen bij mijnheer Dongguo, ontkent die dat
hij de wolf heeft gezien. Wanneer hij de wolf uit zijn tas bevrijdt, vraagt de wolf