jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 331 ~
Tiecelijn 24
Middelnederlands en de spreekwoorden uit de Reynaert worden toegelicht. De
rechtspraak en de rol van de katholieke kerk in de middeleeuwen komen ook
uitgebreid aan bod. Willem die Madocke maecte wordt voorgesteld als iemand
waarover we ‘helemaal niets weten’. Wij weten inmiddels beter.
Na deze inleidende paragrafen wordt het verhaal van de Reynaert in het bulkboek
verantwoord. De ‘meer dan 3400 rijmende versregels’ (het zijn er 3469) zijn
niet allemaal opgenomen. Het gaat om fragmenten die aan elkaar worden gelast
door de tekst van Dideric uit Bulkboek 5. Naast de brontekst – de oorspronkelijke
tekst is uit verschillende bronnen samengeraapt 6 – staat de door Knippenberg
als ‘allerleukste vertaling’ omschreven hertaling van Ernst van Altena. 7 Om de
prille mediëvist op gang te helpen is tot het moment dat Tibeert met Reynaert
op muizenjacht gaat in de schuur van de paap, een ‘hulpvertaling’ geplaatst tussen
de brontekst en de hertaling van Van Altena. Knippenberg zegt dat deze
hulpvertaling in de eerste helft van dit bulkboek naast de Middelnederlandse
tekst is gezet, maar al bij vers 1159, op een derde van de tekst, verdwijnt de hulpvertaling.
In de verantwoording komen ook de hertaling van Ard Posthuma en
de rapversie van Charlie May ter sprake. 8 Als Van Altena al te vrijmoedig van
het origineel afwijkt, kiest Knippenberg voor de, volgens hem, getrouwere vertaling
van Ard Posthuma. Het betreft de verdediging van Grimbeert. De vos zou
de vrouw van Isegrim de wolf verkracht hebben. Om vast te stellen hoe vrijmoedig
(lees: onbeschroomd, openhartig, rondborstig) de hertaling van Van Altena
was, heb ik hier de twee hertalingen naast elkaar geplaatst.
Zo u hem de les wilt lezen
over Isegrim z’n vrouw,
weet dan: zij was Reinaert trouw
in zijn liefde zeven jaren,
zo was hij trouw aan de hare.
Wie durft zeggen dat Hersinde
– schone vrouw – hem niet beminde?
Of dat zij, van slechte zeden,
zich uit geilheid liet betreden?
Waar zij eertijds leed aan schierheid
zo genas zij door fierheid!
Wie praat dan van overspel?
Tja … maar het bekwam haar wel! 9
(hertaling Ernst van Altena)
Maar het ergst, niet te verteren,
is de klacht namens zijn vrouw,
die heel haar leven Reynaert trouw
was toegedaan, gelijk hij haar,
zij het niet in het openbaar.
Naar waarheid kan ik u verklaren:
dat Reynaert haar al vele jaren
uiterst ridderlijk bemint.
En als die knappe vrouw Hersint
uit voorkomendheid of liefde
heeft gedaan wat hem geriefde,
wat dan nog? Het smaakte haar!
Dus waarom al dat misbaar? 10
(hertaling Ard Posthuma, v. 234-246)