jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
bibliografie van de gebruikte bronnen, een namenregister en plaatsenregister
completeren dit lijvige boekwerk. Voetnoten zal men tevergeefs zoeken; er zijn
wel eindnoten, bladeren dus.
Blockmans behandelt een gebied dat in de twaalfde tot halverwege de zestiende
eeuw een relevant geheel vormde. Hij probeert een antwoord te geven
op de vraag waarom vanaf 1100 in diverse Nederlandse gewesten, aanvankelijk
Vlaanderen, dan Brabant en in derde instantie Holland en Zeeland, een
opzienbarende groei optrad en waarom deze gebieden tot de invloedrijkste
behoorden in Noordwest-Europa. Zijn beschrijvingen en beschouwingen
rondt hij af als de Zeventien Provinciën (1549 tot 1579), en later de Zeven
Provinciën (vanaf 1588), zich gaan verzetten tegen de Spaanse overheersing,
wat resulteerde in de Tachtigjarige Oorlog. 3
Voor de Reynaertliefhebbers is de beschrijving van de machtsverhoudingen
in het graafschap Vlaanderen in de twaalfde en dertiende eeuw interessant
(p. 124-133). Hier kunnen we lezen over de gebeurtenissen die uiteindelijk
leidden tot het conflict tussen de Avesnes en Dampierres. Dit conflict zou volgens
sommige Reynaertonderzoekers, met name Muller, Peeters en Malfliet,
zijn neerslag hebben in de Reynaert. 4 Het is niet aan mij om de analyses van de
historicus Blockmans op hun waarde te schatten – dat laat ik graag aan anderen
over – maar de uiteenzettingen van Blockmans over de Reynaert zijn in dit
Jaarboek natuurlijk voor ons interessant om nader te bekijken.
De Reynaert als bijtende kritiek op de feodale orde en antiklerikale spot
Van den vos Reynaerde komt voor in deel I in hoofdstuk 5: ‘De machten van de
samenleving’. In de paragraaf ‘Kritiek op de feodale samenleving’ (p. 152-161)
behandelt Blockmans de Reynaert als neerslag van het emancipatieproces van
de hogere burgerij. Hij maakt bij de paragraaf over de Reynaert gebruik van
een beperkt aantal wetenschappelijke uitgaven en artikelen over de Reynaert. 5
De scherpe kritiek die in de Reynaert op de hofadel en seculiere geestelijkheid
wordt geuit, past volgens Blockmans ‘goed bij het streven naar zuiverheid in
de leer dat de jongere kloosterorden uitdroegen’ (p. 153). Op deze vaststelling
kom ik later terug. Blockmans verwijst in de introductie naar het artikel ‘De
Robotfoto van de Reynaertdichter’ van Rik van Daele, die voorzichtig de cisterciënzer
lekenbroeder Willem van Boudelo als auteur van de Reynaert voorstelt.
6
~ 320 ~