jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 317 ~
Tiecelijn 24
tisch en interpreterend vermogen. Maar ook wie heel andere dierenteksten
wil onderzoeken, kan hier veel leren. Zoals al gezegd biedt Mann geen eenvoudig
over te nemen methode en ook haar leeswijze is niet zonder meer na te
doen. Maar ze zet altijd aan het denken en is altijd inspirerend. En ik ben ervan
overtuigd dat de twee hoofdthema’s die ze in haar boek bespreekt, relevant zijn
voor de hele Europese traditie van dierenverhalen. Om opnieuw naar het Nederlands
te kijken: mijn eigen onderzoek naar Reynaerts historie heeft altijd veel
aandacht besteed aan taalmisbruik en enkele van mijn artikelen zijn als directe
pendant te beschouwen van Manns werk over dit thema. En ook over de scone
tale die Reynaert als wapen inzet in Van den vos Reynaerde, is veel geschreven.
Het thema van de macht der natuur is in het moderne Nederlandstalige onderzoek
veel minder duidelijk aan te wijzen, maar zit wel degelijk ook in de
Middelnederlandse Reynaertverhalen. Denk alleen maar aan de omslag die
Bruun maakt als hij Reynaert over voedsel, en vervolgens over honing hoort
praten; of aan de onvergetelijke regels als Grimbeert Reynaert berispt heeft
omdat die direct na zijn biecht geprobeerd heeft om een haan te grijpen. Ze
lopen verder, maar Reynaert kijkt voortdurend om. ‘Hij kon zich niet inhouden.
Hij moest zijn natuur volgen. Als men hem het hoofd had afgeslagen,
was dat zover in de richting van de kippen gevlogen als het gekund had’ (1728-
1732). Lezen van Manns boek scherpt de blik, ook wanneer men naar andere
teksten of tradities wil kijken.
Manns boek is dus wezenlijk voor wetenschappers en relevant voor de Nederlandse
Reynaerttraditie, hoewel het daar niet over gaat. Betekent dat nu dat
ook reynaerdofielen het moeten lezen? Het antwoord is mijns inziens nee. In
elk geval: de noodzaak is er niet. (En is die er eigenlijk ooit wel?) Ik denk dat
Manns boek voor liefhebbers problemen kan geven bij het lezen. Dat is niet
omdat ze moeilijk schrijft. (Integendeel: ze is glashelder.) Maar ze veronderstelt
vrij veel bekend en ze vindt het belangrijk ook op detailniveau precies
te zijn. Ik denk dus dat voor een niet ingewijde lezer het lezen veel aandacht,
energie en mogelijk het opzoeken van bekend veronderstelde gegevens zal
eisen. Bovendien staan er erg veel voetnoten in de tekst. Voor wetenschappers
zijn die een schatkamer. Voor wie alleen in hoofdlijnen geïnteresseerd is,
kunnen ze echter een belemmering zijn. Wie zonder reflectie wil genieten van
de kwaliteiten van de Nederlandse Reynaertverhalen zou ik daarom adviseren
het boek van Mann ongelezen te laten. Maar reynaerdofielen die willen begrijpen
waarom ze zoveel plezier beleven aan de Reynaertverhalen, waarom Watership
Down zo’n ander soort verhaal is dan Van den vos Reynaerde, of waarom