jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
Marie de France bespreekt, breidt ze haar beschouwingen uit hoofdstuk 2 uit
door Maries fabels te vergelijken met haar Lais (korte, rijmende verhalen die
vooral over de liefde gaan en veel aandacht hebben voor menselijke emoties).
Op dat moment geeft dat meer reliëf aan de eigenheid van Maries fabels. Maar
verderop wordt het verschil tussen fabel en lai opnieuw belangrijk omdat in
The Owl and the Nightingale de nachtegaal een fabel vertelt om een negatief
licht te werpen op de uil en de uil reageert door een lai te vertellen dat de nachtegaal
negatief voorstelt. 3 De eerdere analyse wordt dan opnieuw productief
voor het doorzien van de eigenheid van The Owl and the Nightingale. Wanneer
ze het over die tekst heeft, bespreekt Mann daarnaast de verschillende soorten
Latijnse debatliteratuur en laat zien dat The Owl and the Nightingale daarmee
enerzijds trekken gemeen heeft maar anderzijds unieke eigenschappen vertoont.
En die analyse helpt weer als vervolgens Chaucers Parliament of Fowls
besproken moet worden. Hoewel Manns hoofdstukken in principe op zichzelf
gelezen kunnen worden, horen ze bij elkaar en is het slechts uit het boek als
geheel dat haar uiterst genuanceerde schets van de enorme ‘formele’ veelzijdigheid
van dierenliteratuur naar voren komt.
Mann gebruikt twee instrumenten, enerzijds haar eigen heel zorgvuldige
analyses, anderzijds het al eerder verrichte onderzoek. Dat laatste is natuurlijk
op zich doodgewoon, maar Mann heeft het wel met ongewone breedheid en
zorgvuldigheid gedaan. In dit opzicht heeft haar boek iets verpletterends. Ze
schrijft over middeleeuws Latijn, Frans, Engels en Schots en vertaalt al die talen
zelf. En bij haar analyse van de teksten in die talen gebruikt ze dan moderne
edities en studies in het Engels, Frans, Duits, Italiaans en Nederlands. En het
is duidelijk dat ze al die talen echt beheerst. Er is geen sprake van het citeren
van maar half verwerkte buitenlandse studies. Om alleen bij het Nederlands
te blijven: Mann heeft het nooit echt nodig, maar waar ze erover schrijft heeft
ze de juiste literatuur gelezen en geeft ze daar de relevante opvattingen en
gegevens correct uit weer. In dit opzicht is Manns boek de meest ‘Europese’
(of internationale) studie die ik op het terrein van de dierenverhalen ooit ben
tegengekomen.
Hoewel ze geen model biedt dat zonder meer nagevolgd kan worden, mag
geen enkele onderzoeker van de West-Europese dierenverhalen haar boek
ongelezen laten. Wie zich wil bezighouden met een van de teksten die ze
bespreekt, doet er goed aan bij haar analyse te beginnen omdat hij dan meteen
ook een verwerking krijgt van al het eerdere onderzoek. En men hoeft het niet
in alles met haar eens te zijn om toch te kunnen profiteren van haar analy-
~ 316 ~