jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Nawoord
~ 309 ~
Tiecelijn 24
Bovenstaand gedicht is een bewerking van De Lupo, De wolf, een anoniem
overgeleverd gedicht. 19 Het dateert uit de elfde eeuw en is waarschijnlijk in
de Loirestreek ontstaan. Later, in de veertiende eeuw, heeft een dichter uit
de Lage Landen er een bewerking van gemaakt door tussen v. 64 en 65 een
interpolatie van eigen makelij in te voegen. 20 Deze interpolatie telt 84 verzen,
zodat dit gedicht van 192 verzen dus behoorlijk wat langer is dan de oorspronkelijke
tekst, die 108 verzen telt. De jongere tekst staat te boek als Ovidius de
lupo, letterlijk: Ovidius over de wolf. Het gedicht werd dus aan de Romeinse
dichter Ovidius toegeschreven. Dat klinkt nogal merkwaardig, te meer omdat
het om een overduidelijk christelijke tekst gaat. Er zijn uit de middeleeuwen
echter wel meer zogenaamde pseudo-ovidiana bekend, gedichten die op naam
van Ovidius werden overgeleverd en daar gezag aan ontleenden. Overigens
bestaat er ook nog een derde, eveneens geïnterpoleerde bewerking van De wolf.
Dit gedicht, Luparius geheten, heeft een heel andere afloop dan de oorspronkelijke
tekst. De wolf vindt namelijk tenslotte de dood ten gevolge van zijn
vraatzucht.
Anders dan in de oorspronkelijke versie treedt de wolf in Ovidius de lupo
daadwerkelijk in een klooster in. Daar wordt hij hartelijk ontvangen en mag
de gelofte afleggen. Geruime tijd weet hij zich aan de kloosterregels te houden,
maar uiteindelijk laat de natuur toch haar wetten gelden en wordt zijn vraatzucht
hem te machtig. Dan wordt hij ter verantwoording geroepen en krijgt
een pak slaag, maar weet dankzij een leugen te ontkomen, waarna hij weer
teruggaat naar de herder en ook tegenover hem zijn woord niet gestand doet.
Het motief van de wolf die in het klooster intreedt, is ook bekend uit de
Ysengrimus, de Roman de Renart en Van den vos Reynaerde. Het komt eveneens
voor, maar dan niet met een wolfsmonnik in de hoofdrol maar een kater,
in De Tiberto mistico, een waarschijnlijk in Engeland geschreven Latijns gedicht
uit omstreeks 1200. 21 Ook in dat gedicht treedt de dierlijke monnik in
een benedictijnerabdij in, gezien de zwarte pij waarin de kater gekleed gaat. 22
En ook dat roofdier kan de aanvechtingen die zijn vraatzucht hem ingeeft
niet beteugelen. De wijze les voor de monniken – want dat is waarschijnlijk
het publiek van deze Latijnse dierenverhalen – is dat ze niet mogen toegeven
aan vraatzucht en de door de kloosterregel voorgeschreven bepalingen omtrent
de maat van het voedsel moeten volgen, want anders verlagen ze zich
tot dieren.