jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
Noten
1 Zie ook het slot van mijn stukje ‘Vossensporen. Uit een nog ongeschreven dagboek’, in:
Tiecelijn 23. Jaarboek 3 van het Reynaertgenootschap, (2010), p. 289-290.
2 Zie daarover onder meer Jürgen Pieters, De tranen van de herinnering. Het gesprek met de
doden, Groningen, Historische Uitgeverij, 2005, (tweede druk 2008), vooral hoofdstuk 4, ‘In
de blinde wereld’, p. 73 e.v.
3 Boris Pahor is één van de meest vooraanstaande Sloveense auteurs. Hij wordt meestal
in één adem genoemd met andere bekende schrijvers die de Holocaust hebben overleefd, met
name Primo Levi en Imre Kertész. Pahor overleefde onder meer Dachau en Bergen-Belsen.
Zijn oorspronkelijk in het Sloveens geschreven roman dateert eigenlijk van 1966. De Nederlandse
vertaling is gebaseerd op de Italiaanse vertaling, die pas in 2007 is verschenen.
4 Jonathan Littell werd geboren in New York in 1967 en is een Frans auteur van Amerikaanse
origine. De ongeveer 1400 bladzijden tellende roman (in de ‘Edition Gallimard revue
par l’auteur’, folio 2009) is opgebouwd uit zeven delen die telkens naar een klassieke
dans(figuur) verwijzen (bijvoorbeeld: courante, sarabande, menuet, gigue). Het boek is intussen
in vele talen vertaald (in het Nederlands als De welwillenden). Door de verregaande openhartigheid
en intellectuele/filosofische eerlijkheid waarmee de ik-verteller getuigt van zijn
betrokkenheid bij de Jodenvervolging (Endlösung der Judenfrage) is het boek een uitzonderlijk
voorbeeld van (fictionele) belijdenisliteratuur. Over de roman is een lawine van (meestal erg
lovende) reacties heen gekomen. Ik verwijs hier alleen naar die van Margot Dijkgraaf, die de
roman ‘een realistische roman fleuve’ noemt in NRC-Handelsblad van 03.11.2006.
5 Hans Keilsons roman werd geschreven tussen 1942 en 1959 en verscheen als Der Tod des
Widermachers bij Fischer Verlag. Hoewel de auteur elke concrete verwijzing naar de Tweede
Wereldoorlog en nazi-Duitsland schuwt en de anonimiteit van de personages niet te loochenen
valt, waart de geest van Aldolf Hitlers racistische opvattingen onmiskenbaar over de hele
tekst heen, waarvan de verteller hoogstwaarschijnlijk joods is. De eerste Nederlandse vertaling
verscheen in 2009. Intussen is het boek aan de zevende druk toe. De Duitse auteur, die
ook psychiater was en actief in het verzet tijdens de oorlog, woonde sinds 1936 in Nederland.
Hij werd 101 jaar oud en overleed op 31 mei 2011.
6 Over het belang van deze scène, zie Jan Goossens, De gecastreerde neus. Taboes en hun verwerking
in de geschiedenis van de Reinaert, Acco, Leuven/Amersfoort, 1988, p. 71 e.v. en vooral
Rik van Daele, ‘Die burse al sonder naet. Scabreuze elementen in Van den vos Reynaerde’, in:
R. van Daele et al., Literatuur en erotiek, Leuven, 1993, p. 9-64.
7 Ik verwijs naar de editie van David Galloway (ed.), Selected Writings of Edgar Allan Poe.
Poems, Tales, Essays and Reviews, Penguin Books, 1981.
8 Louis Paul Boon, De bende van Jan de Lichte. De zoon van Jan de Lichte, Amsterdam, De
Arbeiderspers, 1981, p. 48.
9 Apartheid, als het door de blanke overheid in stand gehouden systeem om de rassen van
elkaar te scheiden en de facto het zwarte ras op ‘wettelijke’ basis te discrimineren, werd in
Zuid-Afrika officieel afgeschaft in 1991.
~ 302 ~