jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
De evolutie van het vossenbestand wordt in Vlaanderen al sinds 1998 nauwgezet
gevolgd door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) van
de Vlaamse overheid. Daartoe wordt onder meer in een permanent referentie-
en onderzoeksgebied, gelegen in de Vlaamse Ardennen en met een oppervlakte
van 100 km², jaarlijks het aantal vossennesten nagegaan. Een nest
komt immers overeen met een territorium, zodat op basis daarvan een vrij
nauwkeurig beeld kan verkregen worden van het aantal aanwezige vossen. Bij
de aanvang van het voortplantingsseizoen bedraagt de vossendichtheid aldus,
omgerekend, ongeveer één dier per vierkante kilometer, terwijl die na de
jaarlijkse voortplantingscyclus tijdelijk ongeveer verdubbeld is. Een dergelijke
dichtheid kan hoog lijken, maar is, vergeleken met vele buitenlandse situaties,
van een zeer gewone grootteorde. Andere onderzoeksaspecten betreffen bijvoorbeeld
de dispersie en overleving van jonge vossen. Daartoe werden zowat
350 vossen als welpje levend gevangen en van oormerken voorzien – een techniek
vergelijkbaar met het ringen van vogels. Volwassen vossen worden dan
weer van een zendertje voorzien, verwerkt in een halsband. Dit laat toe het
concrete terreingebruik en de territoriumgrootte van individuele dieren vanop
afstand in kaart te brengen.
Problematiek en aandachtspunten
Kippen en ander kleinvee willen houden zonder de gepaste afschermingsmaatregelen
tegen vossen te nemen, is vragen om problemen. Het is daarbij absoluut
geen zaak van ‘te veel’ vossen, maar simpelweg van aanwezigheid dan wel
afwezigheid van de vos. Door hun territoriale leefwijze is het aantal vossen per
eenheid van oppervlakte, in een bepaald landschapstype, steeds min of meer
gelijk. Dit is dan ook een totaal andere en absoluut niet vergelijkbare context
dan bijvoorbeeld bij wilde konijnen, waar het wel een verschil zal uitmaken of
ergens twintig dan wel tweehonderd konijnen vanuit de bosrand op eenzelfde
akker komen eten. Extremere voorbeelden van dergelijke ‘plaagsituaties’ betreffen
klassiek ratten en muizen, die een ongebreidelde voortplanting kennen
zolang de lokale voedselbeschikbaarheid niet begrensd raakt. Bij vossen is er,
via de ‘sociale regulatie’ op basis van territorialiteit, een voortdurende terugkoppeling
naar het aantal reeds aanwezige dieren.
Wat de kleinveeproblematiek betreft, hebben we in Vlaanderen bovendien
met een sterk verschillende situatie te maken in vergelijking met onze buur-
~ 280 ~