jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
trekken ook zij een heel eind weg. Deze jonge dieren verspreiden zich aldus
in vrij grote aantallen en overspoelen als het ware elk najaar het landschap
in alle mogelijke richtingen. Herhaalde confrontaties met telkens andere territoriumhoudende
vossen leiden vaak tot gevechten en zware verwondingen,
terwijl ze soms moeizaam voldoende voedsel kunnen vinden op ieder keer weer
onbekend terrein. Het merendeel van deze jonge dieren sterft dan ook in deze
periode door ontbering, verwondingen en ziekte – en wordt dus nooit één jaar
oud. Enkel de ‘beste’ dieren blijven over. Ook de sterfte door toedoen van de
mens in dit eerste levensjaar is aanzienlijk: vele onervaren vossen sneuvelen in
het verkeer, nog meer tijdens de jacht.
Van de jaarlijkse golf van eerstejaarsvossen blijft uiteindelijk slechts een beperkt
aantal over. Door het jaar heen zijn er aldus, naast de territoriumhoudende
vossen, steeds ook een aantal zwervende volwassen vossen, vooral rekels, in
het landschap aanwezig. Zij zijn voortdurend alert op het bemachtigen van
een territorium van zodra zich daartoe ergens een kans voordoet, bijvoorbeeld
wanneer een gevestigde rekel sneuvelt in het verkeer of door bejaging.
Historisch en actueel voorkomen in Vlaanderen
Sinds het begin van de jaren 1990 komt de vos opnieuw in heel Vlaanderen
voor. Voorheen ontbrak de soort nagenoeg volledig in West- en Oost-Vlaanderen
en in grote delen van Vlaams-Brabant en Antwerpen. De rekolonisatie was
op gang gekomen in de tweede helft van de jaren tachtig, binnen een internationaal
vastgestelde trend in heel West-Europa. Deze trend werd gestuurd door een
combinatie van factoren, waarin het verdwijnen van hondsdolheid een hoofdrol
speelde. Waar de vos voorheen reeds voorkwam, nam de dichtheid toe; waar hij
ontbrak, breidde het verspreidingsareaal zich uit. Daarmee kwam een einde aan
zijn onnatuurlijke afwezigheid, daar waar hij door de mens was uitgeroeid.
De uitroeiing van de vos in grote delen van Vlaanderen valt te situeren in
de eerste helft van de negentiende eeuw, als een gecombineerd effect van ingrijpende
landschapswijzigingen (ontbossing) en felle vervolging. Vossen werden
steeds als concurrent beschouwd van de mens – van de jager, maar zeker
ook van de plattelandsbevolking. In tijden van opeenvolgende hongercrisissen
(aardappelplagen, …) gold elke gestolen kip ongetwijfeld als een lokale ramp.
Zowat de gehele westelijke helft van Vlaanderen (West- en Oost-Vlaanderen,
een deel van Antwerpen) en ook Henegouwen werden zo goed als ‘vosvrij’. In
~ 276 ~