jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 259 ~
Tiecelijn 24
worden gesteld. ‘De levenswijsheid in deze fabels vervat,’ schrijft hij, ‘kunnen
in de huidige stuurloze maatschappij waarin we verzeild zitten, aansporen tot
een vergelijk en tot nadenken stemmen.’ Aanvankelijk ziet hij het Reynaertverhaal
als een fabel, maar in de lezing over Van den vos Reynaerde maakt hij
een duidelijk onderscheid tussen dierenfabel en dierenepos. ‘Een dierenfabel is
een vertelling,’ zo luidt het dan, ‘meestal een kort verhaal, en een dierenepos is
een lang verhalend gedicht, waar de dieren de helden van zijn. Eén dier staat
centraal en is de hoofdheld.’ Niets nieuws onder de zon in feite en bovendien
in overeenstemming met de toen heersende opinies. In het epos halen dieren
‘mensentoeren’ uit (een goed gekozen woord, MR). De verteller laat dieren
denken en doen, oordelen en spreken, handelen en wandelen als mensen. Aanvankelijk
alleen ‘om te lachen’, later ‘meer satirisch’ bedoeld, een ‘bespotting
van het ganse menselijke geslacht of mistoestanden uit een bepaalde tijd.’ De
ver gedreven ‘vermenselijking’, zegt hij, maakt het grote onderscheid uit tussen
fabel en epos. Het Reynaertepos is een strijd tussen de feodale wereld en de opkomende
Vlaamse burgerij waarbij ‘de hersens sterker blijken dan de spieren’
en waar het streven naar vrijheid om de hoek komt kijken. Hij ziet daarbij een
duidelijke gelijkenis met de strijd die Vlamingen moeten voeren om een stem
te krijgen in het Belgische staatsbestel. De Vos volgt daarin een typische reflex
als zou de Reynaert een weerspiegeling zijn van de Vlaamse volksaard.
De Vos verbindt het verhaal ook met de eigen streek. Wat mij opvalt is
zijn uitweiding over het Wase Kluize. ‘Ten westen van Kriekeputte ligt Kluize
(oude naam Clusa), ter Kluizen, grondgebied St. Gillis. Herhaalde malen doet
Reynaert zich voor als kluizenaar of heremiet. Zonder twijfel is Reynaert een
schijnheilige heremiet of prior van het afgelegen Kluize geweest. Vanuit Kluize
ging Reynaert, als vos dan, kippen roven te Zalegem. Dat de kluizenaar of prior
van Kluize vrouw en kroost had, zou niet verwonderlijk zijn in de twaalfde
eeuw.’ Hiermee verwijst hij naar de studies van pater Stracke en broeder Aloïs,
maar hij vervlecht en accentueert hierbij ook eigen inzichten.
Naast korte bijdragen over Hulsterlo en Kriekeputte, duidelijk geïnspireerd
op de studies van broeder Aloïs, valt verder ook een verzameling Spreekwoorden
over Reinaert op, zoals: ‘Hij heeft van de vos gegeten of hij heeft vossenmelk gedronken’;
‘Hij is zo vroom als de vos die naar het kippenhok zoekt’; ‘Een vos is
zo lang zijn kost waard tot de bontverkoper met zijn vacht pronkt’; ‘Twee kwade
vossen bijten elkaar niet’; ‘Wanneer op Lichtmis de zon op het misboek schijnt,
dan kruipt de vos nog binnen zes weken in zijn hol’; ‘De vos ruilt wel van baard,
maar niet van aard’; ‘De vos kan wijs worden maar nooit niet braaf ’; ‘Ik versta je