jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
De gewiekste vos bracht alles samen op één hoop en hield slechts een
weinig voor zich.
Verbaasd vroeg de leeuw: ‘Wie heeft er je zo leren verdelen?’
‘Het lot van de ezel’ riep hij vlug en schoot er tijdig onder uit.
Heel wat dieren passeren aldus de revue, als slachtoffers van of ontsnapten
aan Reynaerts streken: de haan, de roodkam (die zingt voor Rein en slechts op
het nippertje aan zijn vraatzucht ontsnapt), het naïeve pimpelmeesje dat door
jagershonden wordt gered, de ooievaar die hem met een langhalzige maaltijd
in het ootje neemt, Lampe het konijn, de raaf die zijn kaas verspeelt, de krab
waarmee Rein een zwemwedstrijd waagt ... In ‘Hoe de sluwe vos veelal de overwinning
behaalt op dieren die sterker zijn dan hij’ wordt vooral Isegrim de wolf
de hoofdfiguur (de vele keren dat Reynaert hem in het ootje neemt, onder andere
in het verhaal van de waterput met de ‘emmer-truc’, waarin de vos hem tot
eigen redding en Isegrims bederf weet te lokken). Ik vermoed dat de Roman de
Renart Amand de Vos niet onbekend was, noch de hertaling van de Ysengrimus
door pater Jozef van Mierlo. Helaas vermeldt De Vos zelden welke oorspronkelijke
fabel of welk fragment hem inspireerde, waardoor we niet helemaal zeker
zijn dat de overgeleverde handschriftelijke teksten van Amand de Vos die
als eigen vertaling worden gepresenteerd, ook echt eigen werk zijn. 6
In elk geval documenteerde Amand de Vos zich in zijn lezingen bijzonder
goed. Op Reynaertvlak zijn we beter over zijn bronnen ingelicht. Wij zijn ervan
overtuigd dat hij zijn ‘Reynaertmosterd’ vooral haalde bij de toenmalige
Wase ‘vossenjagers’ broeder Aloïs en Jozef de Wilde en verder uit de Beknopte
geschiedenis van de oud- en middelnederlandse letterkunde van J. van Mierlo
(N.V. Standaard-Boekhandel), de populaire hertalingen van Streuvels, het
‘ooievaarboekje’ Reinaert de vos naar de oudste berijming uit de twaalfde eeuw en
opnieuw in 1834 berijmd door Jan Frans Willems, ingeleid door prof. Dr. W. Gs.
Hellinga. Hij noemt naast Hellinga, P. de Keyser (diens uitgave in de Klassieke
Galerij nr. 8), J.W. Muller en M. Gysseling (herhaaldelijk) en J.F. Willems (de
voortrekker), ook al vind ik er in zijn geschriften weinig sporen van. Of Amand
de Vos de beschikking had over een eigen Reynaertbibliotheek is helaas niet
meer te achterhalen.
In zijn ‘fabelmap’, een van de meest omvangrijke in het ‘pak van De Vos’
vallen twee lezingen op die ons iets vertellen over zijn Reynaertbeeld: Een en
ander over de dierenfabels en Van den vos Reynaerde. De Vos vindt dat de verhalen
over Reynaert nog het meest genietbaar zijn als ze in een eenvoudig proza
~ 258 ~