jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
eigen aard, locale zeden en gebruiken’ bevatten. Ze zijn trouwens erg bruikbaar
in het onderwijs, ‘een geschikt hulpmiddel om tal van notie’s te verklaren,
te illustreren of te localiseeren’ en ze zijn vooral bruikbaar om ‘het onderwijs
levendiger en prettiger te maken’. Ze worden aangeboden aan ‘onze leergrage
leerlingen’ (p. 6). De tien verzamelde sagen zijn alle geplukt uit de Geschiedenis
van de Gemeenten der Provincie Oost-Vlaanderen, van Frans de Potter en Jan
Broeckaert uit 1881.
In 1982 – De Vos is dan 76 jaar oud – wordt dan (in eigen beheer?, mogelijkerwijze
met de hulp van zijn kinderen) Sagen en legenden uit Waasland (sic)
uitgegeven, een gestencilde uitgave op A4, waarin hij het onder andere heeft
over de in het Waasland zeer bekende en reeds vermelde Osschaert. Hij geeft
een lange literatuurlijst op, evenwel zonder veel specifieke verwijzingen (de Annalen
bestrijken ruim 120 jaar), waaronder Het Waasch Sagenboek van F. van
Es uit 1944 en verder studies van bekende volkskundigen zoals A. de Cock,
I. Teirlinck, V. de Meyere en K.C. Peeters en lokale historici (P. Thuysbaert,
A. Siret, A. Joos …).
Verder pluizend in de vergeelde bladen van de vuistdikke doos lees ik over
‘de meesterlijke verteller’ Conscience, de ‘muzikant’ Benoit ‘die flamingant
werd’, de ‘barokke en levenslustige’ Rubens, de veelzijdige Gezelle ‘die zo geerne
de vogelkes hoorde schuifelen’ en de onstuimige ‘blauwvoeter’ Rodenbach. 5
Voor zanglustigen bundelt hij een bonte keuze van volksliedjes. Naast literaire
komen ook historische onderwerpen aan bod als onderwerp van een lezing,
zo de Boerenkrijg (vooral dan in het Waasland) en ‘Hoe België geboren werd’
(waarin we even de taaie flamingant aan het woord horen in ‘Vlaanderen gewurgd’).
Ook het algemeen stemrecht en stakingen, ‘machtige hefbomen tot
lotsverbetering van de arbeiders’ trekken zijn aandacht.
Daar waar hij het tenslotte over Charles de Costers Tijl Uilenspiegel heeft,
belandt hij als het ware vanzelf bij Reynaert ‘in wie de Vlaamse vrijheidsgeest
vlees is geworden’. Waar Uilenspiegel door diezelfde vrijheidsgeest gedreven
vecht tegen de Spaanse overheerser, vecht de vos, ‘tegen dwingelandij en boosheid,
tegen willekeur en knevelarij, zijn wapens zijn oog voor oog, tand voor
tand. Sluwheid en list fnuiken overmacht en geweld. Zijn leus is: loos tegen
boos, sluw tegen ruw, snel tegen fel.’ Het Reynaertbeeld van De Vos heeft invloed
ondergaan van zowel Stijn Streuvels als van Camille Huysmans.
Laten wij ons in deze bijdrage concentreren op de Reynaertbewerker Amand
de Vos en zijn hertaling grondig doornemen, hier en daar uitweidend over enkele
typische aspecten, met sterke aandacht voor de vertelling van het verhaal.
~ 256 ~