jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
Soms is gebruik gemaakt van spreekwoorden en spreuken, al dan niet op
rijm, om de moraal kracht bij te zetten. Leeu beschikte, naast een Latijnse editie
van Knoblochtzer, ook over een Romulus-handschrift. Hierin beginnen de
fabels met een moralisatie. In de gedrukte versie zijn deze moralisaties niet
terug te vinden. Het is niet bekend waarom de bewerker op dit punt afwijkt
van zijn bronnen. 66
Een aantal van de verhalen van Petrus Alfonsus en Poggio ontbreekt in de
editie van Leeu. Het betreft verhalen over overspel. De bewerker zal deze verhalen
niet opgenomen hebben, omdat hij dit gedrag verwerpelijk vond. Ook
zijn de vrouwen in die verhalen slimmer dan de mannen, wellicht ook een reden
om censuur toe te passen. De verhalen komen wel voor in de Latijnse versies
en dit bevestigt het vermoeden dat sommige schrijvers in de vijftiende eeuw
vonden dat bepaalde onderwerpen niet geschikt waren om in de volkstaal uit
te geven. 67 De Middelnederlandse tekst is op sommige plaatsen uitgebreid met
behulp van de Latijnse Esopus van Heinrich Steinhöwel. 68 De vertaler volgt
hier de Romulus-versie en niet de ingekorte Franse versie. Ook in het laatste
boek gebruikt hij geregeld de Latijnse tekst. 69
Ter afronding van deze paragraaf over fabelcollecties worden de voorlopers
van de Esopus in een tabel weergegeven. 70
De houtsneden
Alle verhalen over Esopus en alle fabels zijn voorzien van een houtsnede,
behalve bij de fabel: ‘Wolf die een wind laat’. 71 De houtblokken neemt Leeu
over van de drukker Heinrich Knoblochtzer uit Straatsburg, die de houtblokken
gebruikte bij zijn Latijnse en Duitse herdrukken in Ulm en Augsburg van
Steinhöwels editie uit 1476-1477. 72
De houtblokken zijn toegeschreven aan de ‘Ulmer Meister’, Jörg Syrlin de
Oudere (1425-1491), bekend om zijn houtsnijwerk in de koorbanken in het
munster van Ulm. Met name de afbeeldingen bij de fabels van Romulus en
Avianus zijn door hem gesneden. Van de houtsneden bij de episodes in Het
leven van Esopus, bij de fabels van Rimicius, bij de fabels in de Extravagantes en
bij de teksten van Poggio is niet bekend wie de maker is. In Lyon werden deze
houtsneden op verbluffende wijze gekopieerd. De kopiist is onbekend.
In de Esopus van Leeu 1485 zijn de houtsneden ingekleurd. Deze zijn fraai om
te zien, maar helaas ongeschikt om in zwart-wit te worden gescand als verluch-
~ 236 ~