jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 231 ~
Tiecelijn 24
in Ulm zijn laatste, omvangrijkste en ook succesvolste werk uit: de Esopus. Deze
uitgave was tweetalig en rijk geïllustreerd. Steinhöwel gebruikt zowel voor zijn
Latijnse als voor zijn Duitse vertaling de naam Esopus. Pas in herdrukken en
bewerkingen van zijn vertalingen wordt het boek de Äsop genoemd.
Deze compilatie bestaat uit negen delen, een indeling die we later terugvinden
in de Nederlandse Esopus van Leeu. Na een inleiding in het Duits, met
een opdracht aan hertog Sigmund van Oostenrijk, volgen een definitie van de
fabel en de theorie daarover, direct gevolgd door de Vita Esopi in het Latijn.
Steinhöwel maakte gebruik van de Latijnse vertaling van Rimicius die in 1474
was gedrukt. Na de Latijnse vita volgt het leven van Esopus in het Duits. Dan
volgen de vier boeken in de versie van Romulus. De fabels worden in de eerste
drie boeken driemaal weergegeven. Eerst in Latijns proza de Romulus-versie,
dan de Duitse vertaling en ten slotte per fabel de elegische disticha uit de
Anonymus Neveleti. De overige vijf boeken bevatten alleen de Latijnse fabels in
proza met per fabel een Duitse vertaling. Na de Romulus-fabels volgt het vijfde
boek: Extravagantes Esopi antique, met twintig fabels die toegeschreven zijn aan
Esopus, gevolgd door boek zes: Esopis fabulae nove translatione Remicii. Het
boek bevat zeventien van de 100 fabels van Rimicius. Dan volgt in boek zeven
nog een keuze van 27 fabels van Avianus, waarna ten slotte in boek acht de teksten
van Petrus Alfonsus en Poggio de compilatie afsluiten. De twee laatstgenoemde
verzamelingen van Petrus Alfonsus en Poggio noemt men ook wel de
Collectae. De editie van Steinhöwel sluit af met een index van de moralistische
motieven in de fabels: die gemainen punkten der materi dis büchlins.
De bronnen van Extravagantes Esopi antique zijn niet duidelijk. Elf fabels
zijn terug te vinden in een Romulushandschrift uit de vijftiende eeuw, zes zijn
door Steinhöwel zelf bedacht of tot hem gekomen via mondelinge overlevering.
Uit de 100 fabels van Rimicius koos Steinhöwel zeventien fabels die nog
niet in zijn verzameling waren opgenomen. Steinhöwel hield de volgorde van
Rimicius aan. Van Avianus nam hij alle 42 fabels over. In de Collectae treffen
wij vijftien vertellingen van Petrus Alfonsus aan uit zijn Disciplina Clericalis.
De herkomst van twaalf van de vijftien vertellingen is omstreden. Ten slotte
nam Steinhöwel zes anekdotes van Poggio de Florentijn op in zijn bundel. De
compilatie bevat ook nog de novelle Chismonda en Guiscardo uit de Decamerone
en wordt gezien als een toevallige bijlage die niet in latere edities en vertalingen
is opgenomen. 51
Steinhöwel heeft de verzameling niet alleen vertaald, maar ook bewerkt.
Sommige twijfelachtige passages uit de bronnen, in die zin dat het niet zeker is