jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
Het betreft de Duitse fabeltraditie, maar deze is goed bruikbaar, omdat de
Middelnederlandse traditie tot in de late middeleeuwen min of meer gelijk opgaat.
Ik beperk me tot de verzamelingen die uiteindelijk geheel of gedeeltelijk
opgenomen zijn in de Esopus.
Aan het eind van de vierde eeuw voor Christus stelde de Athener Demetrius
van Phalerum (circa 360-280 v. Chr.) de oudste verzameling Esopische fabels
samen: de Aesopia. Demetrius was een leerling van Aristoteles. Hij ontwikkelde
zich tot een succesvolle schrijver, redenaar en staatsman. Zijn verzameling
was vooral bedoeld als een naslagwerk met voorbeelden die in diverse typen
van redevoeringen gebruikt konden worden. Het werk is verloren gegaan, maar
was aan het begin van de eerste eeuw na Christus nog bekend.
De Aesopia is door Phaedrus (eerste helft eerste eeuw na Chr.) in het Latijn
vertaald. Phaedrus was een slaaf in dienst van keizer Augustus (63 v. Chr. -
14 na Chr.) en werd door hem vrijgelaten. Hij zette de Griekse fabels om in jambische
verzen. Van zijn Fabulae Aesopiae zijn in totaal vijf boeken met 93 fabels
bewaard gebleven.
Babrius (tweede helft eerste eeuw na Chr.) vertaalde een groot deel van de
Latijnse Fabulae Aesopiae weer terug in het Grieks en vulde de verzameling aan
met andere fabels en laatgriekse novellen en anekdotes.
Uit de eerste of tweede eeuw na Christus is een verzameling fabels overgeleverd
die bekend is onder de naam Collectio Augustana. De auteur is onbekend,
maar de hierin opgenomen fabels komen in latere werken voor.
Omstreeks 400 bewerkte Avianus 42 fabels van Babrius en Phaedrus.
Hiervan waren 33 fabels uit de verzameling van Babrius genomen. Bij Avianus
vinden we ook een aantal fabels terug uit de Collectio Augustana. 39
In de vijfde eeuw na Christus parafraseert Romulus in vier boeken 98 fabels
in Latijns proza. Deze verzameling is niet bewaard gebleven. Wel is een kopie
bekend waarin de fabels van Romulus zijn overgeleverd: de Burneianus (tiende
eeuw). Het handschrift, dat in het British Museum berust, wordt ook wel de
Romulus genoemd, omdat in de proloog zijn naam voorkomt. Romulus deelt
in die proloog aan de lezer mee dat hij de tekst vertaald heeft uit het Grieks in
het Latijn. Hij heeft dit gedaan voor zijn zoon Tiberinus, zo blijkt uit de eerste
voorrede: Romulus Tiberino filio. Over de veronderstelling dat Romulus de
auteur van de verzameling uit de vijfde eeuw is, zijn de geleerden het niet eens.
Ook de bronnen waaruit Romulus geput zou hebben, zijn nog steeds onderwerp
van discussie. Het zou te ver voeren om deze discussie hier samen te vatten.
40 De Burneianus is ingedeeld in vier groepen van respectievelijk 19, 21, 20
~ 228 ~