jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 223 ~
Tiecelijn 24
Aristoteles zegt in zijn Retorica hoofdstuk 20 dat fabels heel geschikt zijn
voor toespraken in de rechtbank. Soms is het lastig om een ware gebeurtenis
te vinden die op de zaak lijkt die behandeld wordt. Het is dan gemakkelijker
om met een fabel te komen. Hoe een fabel in een betoog gebruikt kan worden,
toont Aristoteles aan in hetzelfde hoofdstuk.
Aesopus verdedigde op Samos een volksmenner tegen wie de doodstraf
was geëist. Hij vertelde: ‘Eens stak een vos een rivier over. Maar
hij dreef af en kwam in een rotskloof terecht, waar hij niet meer uit
raakte. Lange tijd was hij in nood, terwijl heel veel luizen zich op zijn
huid vastzogen. Een egel die daar dwaalde zag hem en kreeg medelijden.
Hij vroeg: ‘Zal ik de luizen bij je weghalen?’ Maar de vos zei:
‘Nee.’ De egel vroeg: ‘Waarom?’ De vos zei: ‘Ze zitten al vol met mij
en zuigen niet veel bloed meer. Haal je ze weg dan komen er nieuwe
die nog trek hebben, en die drinken dan al het bloed op dat ik nog
heb.’ ‘En zo, heren Samiërs’, sprak Aesopus, ‘is het ook met u: deze
man zal u geen kwaad doen, want hij is al binnen. Brengt u hem ter
dood, dan komen er nieuwe armoedzaaiers hun zakken vullen uit
uw staatskas.’ 21
De roem en verspreiding van de Griekse fabels in Europa zijn vooral te danken
aan de vele handgeschreven en gedrukte Latijnse en volkstalige vertalingen
en bewerkingen.
Esopus de fabelverteller
Een naam die steeds weer naar voren komt als het over fabels gaat, is die van
Esopus. Eeuwenlang dacht men dat hij de oorspronkelijke auteur was, maar
wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat dit allerminst zeker is, ondanks
vermeldingen in geschriften die reppen van zijn leven en hem bij zijn
naam noemen. Wel is bekend dat het werk dat zijn naam droeg, grote bekendheid
genoot en in verschillende versies is verspreid. 22
Zijn naam duikt op in de vijfde eeuw voor Christus. De geschiedschrijver
Herodotus noemt hem in zijn Historiën (II, 134). In dit boek, dat zijn definitieve
vorm kreeg tussen de jaren 430 en 413 voor Christus, wordt beschreven
hoe het boetegeld na de gewelddadige dood van Esopus uiteindelijk opgeëist
werd door de kleinzoon van Iadmon. Hierin zag Herodotus het bewijs dat