jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
Nederlandse fabelverzamelingen om zo een indruk te krijgen van wat de middeleeuwse
en vroegmoderne auteurs in de teksten zelf over het begrip fabel
te melden hadden. 16 Zij kwam tot de conclusie dat er in de zes bundels geen
vastomlijnde omschrijving van het genre is terug te vinden. Fabels kunnen de
lezers wat leren; dit komt terug in alle onderzochte fabelbundels. De lessen uit
de fabels kunnen het zelfinzicht vergroten, waardoor men beter in staat is een
deugdzaam leven te leiden, in de hoop op een plaats in de hemel. Vaak wordt
vermeld dat fabels dierlijke, sprekende personages ten tonele voeren en dat fabels
vermakelijk en ontspannend zijn. Hierdoor wordt de les, die er in verwerkt
zit, beter begrepen en onthouden. 17
Het Groot Woordenboek van de Nederlandse Taal sluit aan bij de laatmiddeleeuwse
opvattingen over de fabel: ‘een korte moraliserende vertelling waarin
dieren of dingen als handelende personen optreden.’
In de Esopus treffen we behalve fabels met dieren of dingen ook fabels aan
waarin mensen als personages voorkomen die met elkaar een dialoog aangaan.
Schippers merkt hierover op dat wij dit naar moderne maatstaven anekdotes
zouden noemen. Zij gebruikt de term anekdote ‘om een breed scala aan verhalende
teksten aan te duiden waarin uitsluitend menselijke personages optreden
die uitsluitend menselijke beslommeringen tot onderwerp hebben. Vaak is er
sprake van een probleem of conflict, dat op een verbazingwekkende of slimme
manier opgelost wordt. Naar middeleeuwse standaard kunnen ook fabels onder
deze omschrijving vallen.’ Zij hanteert de term anekdotes in dit verband
alleen om de moderne opvatting waarin een duidelijk onderscheid tussen fabel
en anekdote verondersteld wordt, weer te geven. 18
Fabels: zeer oude verhaaltjes met een moraal
Het is niet duidelijk waar de fabels vandaan komen. Mogelijk zijn ze in een grijs
verleden ontstaan in India en vanaf circa 1500 voor Christus uit Mesopotamië
via de omringende landen over heel Europa verspreid. 19
Bij de Grieken waren fabels al vroeg populair. Ze werden gebruikt in redevoeringen,
gedichten en tragedies. Hesiodus (achtste eeuw v. Chr.), Archilochus
(circa 680 - circa 645 v. Chr.), Aeschylus (circa 525-456 v. Chr.) en Sophocles
(496-406 v. Chr.) verwerkten deze fabels in dichtvorm, Herodotus (circa 485 -
circa 425 v. Chr.), Plato (circa 427-347 v. Chr.) en Aristoteles (384-322 v. Chr.)
in proza. 20
~ 222 ~