jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
en is, met toestemming van beide auteurs, integraal opgenomen in deze editie.
De hertaling van de fabels wordt door mij gemaakt met ondersteuning van
Willem van Bentum en Herman Bruggeling, die meelezen en waardevolle suggesties
doen. In de leestekst zijn alle houtsneden opgenomen.
De Esopus van Gheraert Leeu uit 1485 moet niet verward worden met de
Esopet. Dit uit de dertiende eeuw bekende Middelnederlands handschrift is
niet bewaard gebleven. Er is slechts een kopie van de Esopet overgeleverd in een
codex (eind veertiende eeuw). Dit unieke exemplaar wordt bewaard in Leiden. 7
In dit artikel bespreek ik de bijdrage van Anton van Duinkerken over de
bultenaar Esopus, uit zijn bundel De mensen hebben hun gebreken (eerste druk
1935) en de editie van Kuiper en Resoort, Het ongelukkige leven van Esopus
(1990). Daarna behandel ik summier de definitie van de fabel en de anekdote
en het ontstaan van de fabels. De historische en de fictieve fabelverteller Esopus
komen uitgebreid aan bod in twee paragrafen. Hierna passeren de fabelverzamelingen
die in de loop der eeuwen zijn bewaard in handschriften en drukken
de revue. Het hier gepresenteerde overzicht beperkt zich tot de verzamelingen
die uiteindelijk geheel of gedeeltelijk zijn opgenomen in de Esopus. Ik sta wat
langer stil bij de drukken van Steinhöwel (1476-1477) en Macho (1480) omdat
deze twee edities de directe voorlopers van de Esopus van Leeu zijn. 8 Om de
lange en complexe voorgeschiedenis van de Esopus overzichtelijk te maken is
een tabel ingevoegd. Dan komen summier de houtsneden in de editie van Leeu
aan bod en worden de esopische fabels besproken die ook in de Reynaert terug
te vind en zijn. Tot besluit beargumenteer ik mijn keuze voor een leestekst met
een hertaling in de uit te geven editie.
De zwarte, stotterende bultenaar Esopus
Anton van Duinkerken 9 (1903-1968) vatte het leven van Esopus samen in een
essay dat opgenomen is in een bundel essays over schrijvers met lichamelijke
gebreken. Naast bijvoorbeeld de blinde Homerus en de jichtlijder Erasmus
komt ook de gebochelde Esopus voor in deze bundel.
Na een korte inleiding over Esopus, die tot leedvermaak van eenvoudige mensen
wijsheden verkondigde waarmee hij de meest geleerde mannen overtroefde,
volgt een korte geschiedenis van het gebruik en de ontwikkeling van de fabels in
de loop der eeuwen. Over de bult merkt Van Duinkerken op dat deze historisch
is, ‘aangenomen dat de hele man verder legendarisch is.’ De Antwerpse school-
~ 218 ~