jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 209 ~
Tiecelijn 24
het kostbare juweel te bezitten en insinueert hij dat enkel en alleen een vorst
deze eer te beurt kan vallen. Als men bedenkt dat het in wezen om een salomonische
en dus koninklijke ring gaat, kan men Reynaert daarin slechts bijtreden.
Meester Abrioen van Trier en Seth in tweevoud
Het was Isidoor Teirlinck, die er als eerste op heeft gewezen dat met het
epitheton ‘meyster’ in ‘meyster Abryoen’ (Rh 5362) een ‘meester in de toverkunst’
moest zijn bedoeld. 21 Hij onderbouwde zijn interpretatie met een citaat
uit Dirk Potters Der Minnen Loep (II, v. 3083), dat ook in het MNW is opgenomen:
‘Hi [Neptanabus] wordt (...) in al dat lant voor enen wisen meester [in
de tooverkunst] bekant’. De keuze voor een jood als tovermeester lijkt logisch,
vooral als men bedenkt dat de joden in de veertiende en vijftiende eeuw door
veel christenen als magiërs par excellence werden beschouwd. 22 Nochtans is het
ten tonele voeren van een joodse tovenaar binnen de context van Reynaerts
juwelenrede allesbehalve onproblematisch. Zo benadrukt Reynaert in zijn toespraak
enerzijds dat de ring witte magie bewerkt, maar anderzijds vraagt hij
wel raad aan een joodse goëtist. 23 Ten tweede was het algemeen bekend dat
joden geen occulte geheimen prijsgaven, naar het motto jura, perjura, secretum
prodere noli. 24 Ten slotte drijft Reynaert de zaak wel erg op de spits als hij Abrioen
roemt als ‘den beste Jode (lees: de onbetrouwbaarste leugenaar) diemen in
der werelt vijnt’ (Rh 5341-5342). Niettemin past dit voortreffelijk in zijn plan.
Immers, door zich te beroepen op de joodse tovermeester Abrioen trekt Reynaert
een nieuw rookgordijn op, waarachter hij zich nóg beter kan verschuilen.
Binnen het leugenverhaal over de ring wordt namelijk een nieuwe onbetrouwbare
vertelinstantie ingevoerd, een tovermeester die eigenlijk een leugenmeester
is, en wel de beste die er bestaat, die de vos nu rustig zelf een leugenweb over
de ring kan laten spinnen.
Volgens Abrioen zijn de drie Hebreeuwse namen op de ring door Seth uit
het paradijs meegenomen toen deze er voor zijn vader de olie der genade zocht:
‘Datse Seth synen vader brocht doe hi den ontfermigen oly socht’ (Rh 5348-
5349). Dit citaat doet op het eerste gezicht raadselachtig aan, was het niet dat
Ernst Martin in zijn Reynaertuitgave reeds een verband heeft gelegd tussen
deze verzen en de legendarische voorgeschiedenis van het Heilig Kruis, zoals
onder meer beschreven in het Boec van den houte. 25 Daarin wordt verhaald hoe
Adam op zeer hoge leeftijd zijn derde zoon Seth aanspoort om terug te gaan