jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
lende kleuren van de ringsteen een verschillende toverkracht bezitten: het rode
gedeelte zou licht kunnen geven in het donker, het witte een geneeskrachtige
werking hebben, het groene onoverwinnelijk maken en vrede stichten tussen
vijanden (Rh 5363-5420).
Op grond van deze beschrijving heeft Paul Wackers de ringsteen vereenzelvigd
met de halfedelsteen selonites. 7 Hij verwees daarvoor onder meer naar
Jacob van Maerlants Der naturen bloeme, waarin selonites een driekleurige edelsteen
met rode, witte en groene schakeringen wordt genoemd. Bovendien zou
er een sterke mate van overeenstemming in de beschreven eigenschappen bestaan.
8 Toch valt er nog heel wat meer over Reynaerts ring te zeggen. In dit artikel
wil ik aantonen dat (1) de ring het uiterlijk van de ring van Salomo heeft,
(2) de eigenschappen van de ring op een parodiërende overdrijving berusten,
en (3) het relaas over de ring een synthese vormt tussen twee verschillende
legenden, namelijk de legende van het Heilig Kruis en de joodse legende van
Seth als de auteur van de mystieke leer van de joden. Daarbij wordt het religieuze
gehalte van het verhaal bewust gering gehouden omdat dit slechts tot doel
heeft, het gebruik van de ring te verantwoorden.
Salomo’s ring
Aangezien Salomo al vroeg een haast bovenmenselijke wijsheid werd toegeschreven,
en de opmerking in 1 Kon, 5:13 dat hij over landdieren, vogels,
wormen en vissen dichtte het misverstand deed rijzen dat hij de taal van die
dieren kende, kan het nauwelijks verrassen dat Salomo al vroeg als magiër
werd gerecipieerd. 9 Volgens Peter Busch moet het eigenlijke uitgangspunt van
deze creatieve Salomo-receptie in de perikope 1 Kon, 5, 9-13 worden gezocht. 10
Daarin staat letterlijk dat de bouw van de tempel in Jeruzalem niet langer dan
zeven jaar in beslag nam, wat met de toenmalige technologie zo goed als onmogelijk
moet zijn geweest. Daarenboven kon men volgens de Schrift tijdens
de bouwwerken geen geluid van hamers, houwelen of andere ijzeren gereedschappen
horen (1 Kon, 6:7), en dit zou het vermoeden hebben versterkt dat de
constructie van de tempel met bovenmenselijke hulp tot stand was gekomen en
dat de stenen van de tempel op last van Salomo door demonen op elkaar waren
gestapeld. 11
De christelijke receptie van Salomo als tovenaar is volgens Busch gebaseerd
op het zogenaamde Testamentum Salomonis, een antiek christelijk werk uit de
~ 206 ~