jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
voedsel in overvloed voor en omdat ze slaaf zijn van hun buik nemen ze de
droombeelden maar al te graag voor werkelijkheid. Ze ontwaken op een erg
pijnlijke manier uit hun droom: in de plaats van voedsel in overvloed wacht hen
een ongenadige afranseling waardoor ze bijna het leven verliezen.
Normaal gezien slaat de wonderbaarlijke vermenigvuldiging op spijzen maar
de topos kan ook worden uitgebreid naar iets anders, naar geld bijvoorbeeld.
Vindt een heilige op een verrassende en wonderbaarlijke manier een goudschat,
dan gebruikt hij die uiteraard niet voor eigen gewin maar voor de bouw van
kerken, de stichting van kloosters, enzovoort. 15 In tegenstelling tot de heilige,
gebruikt Reynaert de schat – ook al is het een denkbeeldige schat – wel voor
eigen gewin. In ruil ervoor laat Nobel hem leven en vergeeft hem minzaam alles.
Omdat Nobel en Gente azen op gewin, nemen ze het droombeeld van de
schat, dat Reynaert hen inblaast, maar al te graag voor werkelijkheid. Ook zij
ontwaken erg pijnlijk uit hun droom. Het leugenverhaal over de schat vond de
auteur niet in Le jugement de Renart.
De auteur varieert soms op de topos van de ‘wonderbaarlijke vermenigvuldiging’
door het niet te laten bij een loze belofte van Reynaert. Isegrim vreet zich
vol, als we Grimbeert mogen geloven, met de schollen die Reynaert hem toesmijt
van de viskar (A 212-213) en de voorraadkelder van de pastoor van Blois, waarnaar
Reynaert Isegrim heeft geleid, is voor Isegrim een paradijs want hij vindt er
kuipen vol rundvlees en zijden spek (A 1518-1519). Weer gaat het om toevoegingen
van de auteur. De auteur keert de topos om door aan te geven dat de schollen,
het rundvlees en de zijden spek zich niet vermenigvuldigen door een wonder
maar door diefstal. Daar komt nog bij dat Isegrims vraatzucht hem in Blois duur
komt te staan. Isegrim blijft steken in het gat en om dat wonder te bekijken – dat
een wolf zichzelf heeft gevangen, met zijn buik in het gat – snelt de hele buurt
toe, ‘Liepen si dat wonder bescauwen’ (A 1579). Hij schiet er bijna het leven bij in.
Bouwman en Besamusca vertalen ‘Liepen dat wonder bescauwen’ als ‘gingen
zij het vreemde geval bekijken’. 16 Ik heb vers 1579 vertaald als ‘kwamen
ze ’t wonder daar aanschouwen’ omdat het woord ‘wonder’ een signaal is dat de
auteur een spel met hagiografische topoi speelt.
De gave van de profetie
De gave van de profetie is een gangbaar kenmerk van een heilige. 17 In het
volgende fragment uit de Legenda aurea voorspelt de heilige Dominicus vier
~ 194 ~