jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
Het spel gaat nog verder. Isegrim klaagt dat Reynaert twee van zijn kinderen
heeft blind gepist (A 75-77). Dat vond de auteur niet in de Roman de Renart
en ook niet in de Ysengrimus. Le jugement de Renart, zijn bron, vermeldt dat
Renart alle wolfjes bepiste, Le viol d’Hersent dat hij de wolfjes bepiste in de
volgorde waarin ze lagen, de Ysengrimus dat Reinardus de wolfjes bepiste en
bekakte. 6 Geen van de drie teksten vermeldt de blindheid van de wolfskinderen.
Waarom vond de auteur het belangrijk om toe te voegen dat Reynaert twee
wolfskinderen blind piste? Wackers licht de betreffende verzen als volgt toe:
‘De wolvenkinderen zijn blind gemaakt doordat de vos urine in hun ogen
sprenkelde. Dat vossenurine blind maakt, is in overeenstemming met de middeleeuwse
biologische opvattingen’. 7 Er is meer. Isegrims klacht, zo heb ik hierboven
aangetoond, is een deel van een zorgvuldig opgebouwd geheel – proloog,
drie klachten, pleidooi – waarin de auteur een spel speelt met hagiografische
topoi. Dat Reynaert twee wolfskinderen blind piste, is de omkering van een
hagiografische topos, ‘de genezing van een blinde’.
In de Legenda aurea vinden we het volgende voorbeeld van die topos:
Het verhaal gaat ook dat er twee metgezellen waren, een blinde en
een lamme. De blinde droeg de lamme terwijl die de weg wees (de
heilige Odo, abt van Cluny, die dit verhaal vertelt, zegt dat beiden
alleen verlamd waren), en door zo te bedelen haalden ze een hoop
geld op. Ze hoorden dat vele zieken genezing vonden bij het lichaam
van de heilige Martinus, als dat op de dag van zijn overbrenging in
processie rond de kerk werd gedragen. Toen werden zij bang dat zijn
lichaam langs het huis zou komen waar zij verbleven en zijzelf misschien
zouden genezen. Ze wilden hun gezondheid namelijk niet terugkrijgen
om hun broodwinning niet te verspelen. Daarom namen
ze de wijk en gingen naar een andere straat waar het lichaam nooit
werd gedragen, dachten ze. Maar terwijl ze voor het lichaam vluchtten
kwamen ze het onverwachts meteen tegen. En omdat God ook
onwilligen veel goeds doet, werden beiden tegen hun wil terstond
genezen, al waren ze daar erg bedroefd over. 8
Soms geeft een heilige een dier het zicht terug. Zo is er het verhaal van
een paard dat graan had gegeten dat zijn meester, een zekere Arnulfus, had
ontvreemd en daarvoor met blindheid werd gestraft. De heilige Pardulfus gebruikte
wijwater om het arme dier het zicht terug te geven. 9
~ 190 ~