jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 189 ~
Tiecelijn 24
dat de topoi die ik sprokkelde uit het werk van Pratsch en Voisenet ook de
auteur van Van den vos Reynaerde en zijn publiek bekend zouden zijn. Om die
veronderstelling te checken, zocht ik voor elke topos die ik had ontdekt een
voorbeeld in de Legenda aurea, de beroemde dertiende-eeuwse compilatie van
heiligenlevens door de dominicaan Jacobus de Voragine.
In Le Plaid, de Oudfranse bron van de auteur, vinden er wonderen plaats op het
graf van de martelares Coupée: Couard wordt verlost van zijn koorts en Isengrin
van zijn oorpijn. Bij de genezing van die laatste merkt de verteller fijntjes op dat
het hof de hele zaak voor een leugen zou hebben gehouden, als het niet zou zijn gegaan
om een zaak van het geloof, waaraan niemand mag twijfelen, en als er niet de
getuigenis van Roneel zou zijn geweest. 4 Het is betekenisvol dat de auteur van Van
den vos Reynaerde die passage volledig weglaat maar later in toegevoegde passages
zelf driemaal het woord ‘wonder’ (A 1579, 2547, 3109) gebruikt en Reynaert opvoert
als een wonderdoener. Hoe dan ook, in mijn bewijsvoering heb ik alleen passages
gebruikt die de auteur niet in Le Plaid vond maar elders heeft gezocht of zelf
heeft bedacht. Als hij zijn werk heeft opgevat als het leven van een antiheilige, een
schijnheilige, een spotheilige dan moet dat blijken uit zijn bewerkingsgedrag want
de auteur van Le Plaid presenteert zijn werk niet als een omgekeerd heiligenleven.
De genezing van twee blinden
De drie klachten tegen Reynaert en het pleidooi voor hem kunnen we interpreteren
als een debat op het scherp van de snee over de status van Reynaert: is
hij een religieuze oplichter of een kandidaat-heilige? Dat bleek uit mijn analyse,
waarvan ik verslag deed in De onbarmhartige Reynaert. Isegrims klacht bleef in
die analyse buiten beschouwing. Maar omdat de auteur voor en na de klacht
een spel speelt met hagiografische topoi, 5 ligt het voor de hand dat hij dat ook
in de klacht doet.
Aan het einde van zijn klacht getuigt Isegrim, Reynaerts aartsvijand, dat Reynaert
zo veel kwaad heeft gedaan dat hij al zijn misdaden niet zou kunnen opschrijven,
zelfs als al het laken dat in Gent wordt geweven perkament zou zijn
(A 91-93). Dat is een mooie omkering van de laatste zin van het evangelie van Johannes,
waarin Johannes, Jezus’ lievelingsleerling, getuigt dat Jezus zo veel goed
heeft gedaan dat de wereld te klein is om alle boeken met zijn daden te bevatten.
Dat niet alle goede daden kunnen worden opgesomd, vinden we niet enkel in de
Bijbel maar ook in heiligenlevens terug, het is een hagiografische topos.