jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
zien berust dit op een onjuiste lezing van V 818.11-16. Het gaat hier om grappenmakerij,
niet om Reynaerts faam als vrouwenverslinder. Mölks tweede
bezwaar geldt de tegenspraak tussen de verwijzing van de verteller naar een
geschrift (V 818.17) en de epische genese (wat hij daar ook mee bedoelt) van
Bruuns verzen. Zoals gezegd hoeven we verwijzingen in de Ysengrimus naar
schriftelijke bronnen niet al te serieus te nemen.
Charbonnier, die V 818.1-18 als een op de Roman de Renart gebaseerde interpolatie
beschouwt, signaleert een divergence d’ esprit tussen deze passage en
de rest van het werk, waar, zo zegt zij, de satire vrouwen ontziet. 102 Vrouwen
worden echter niet gespaard in de Ysengrimus; de wijze waarop de oude boerin
Aldrada wordt beschreven (II 3-126) liegt er niet om, net zo min als de vervloeking
die Isegrim voor zijn dood uitspreekt over varkens en alle vrouwen die
daar op lijken (VII 303-370).
Op basis van de gelijkenis tussen de wolvin en Hersent in branche II van
de Roman de Renart meent Charbonnier dat de interpolator zich heeft laten
inspireren door de Franse tekst. 103 Als we deze gedachtegang volgen, zou het
als volgt moeten zijn gegaan: een Franse dichter schreef, gebaseerd op Ysengrimus
V 705-820 (zonder V 818.1-18), branche II, waarbij hij de verkrachtingsscène
aanvulde, gezien de overeenkomsten hoogstwaarschijnlijk op basis van
de fabel van de vos en de berin, dezelfde fabel die de dichter van de Ysengrimus
ook gebruikte om zijn verhaal vorm te geven, maar waaruit hij de verkrachting
wegliet. Een interpolator zou dan op basis van branche II de verkrachtingsscène
in het Latijn hebben vertaald en in de tekst van de Ysengrimus hebben
ingevoegd en zo de verhaallijn van de fabel binnen de Ysengrimus weer hebben
hersteld. In navolging van geleerden als Lucien Foulet en Varty denk ik dat het
juist andersom is en dat de kort voor 1180 geschreven Franse versie van het
verhaal van de vos en de wolvin is gebaseerd op Reynaert en de wolvin, inclusief
V 818.1-18. 104
Op grond van de volgende argumenten kom ik tot de conclusie dat V 818.1-
18 deel uitmaakt van de oorspronkelijke tekst: 1) V 818.1-18 deelt een reeks
motieven met de omringende verzen van Reynaert en de wolvin en met andere
episodes in de Ysengrimus; 2) de fabel van de vos en de berin eindigt ook met
een verkrachting; 3) de locus amoenus / het Tempedal, de vergelijking met de
slinger en de achtervolging wijzen naar Ovidius’ Metamorphoses, waarin een
ontmoeting in het lieflijke Tempedal dan wel in een andere locus amoenus
meer dan eens op een verkrachting uitloopt; 4) de structuur van de list:
~ 178 ~