jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

~ 177 ~
Tiecelijn 24
En dan de teksten waar de dichter verhaalstof aan ontleende. De voornaamste,
de fabel van de vos en de berin, eindigt met een verkrachting. De structuur
van de list in de fabel is dezelfde als die in Reynaert en de wolvin: de vos wekt
de woede van zijn grotere, vrouwelijke tegenstander, lokt zijn achtervolger mee
en laat haar klemlopen, waarna een verkrachting volgt. Behalve in deze fabel
komt het motief verkrachting talloze keren voor in Ovidius’ Metamorphoses,
de eerste keer (Io, M I 568-600) zelfs in het Tempedal, de naam waarmee
de omgeving van Reynaerts hol wordt aangeduid. Gezien de aandacht die de
dichter van het Gentse dierenepos schenkt aan zijn schildering van de idyllische
omgeving van het vossenhol, halverwege Reynaert en de wolvin, heeft het
er alle schijn van dat deze passage een bijzondere plaats inneemt in het verhaal.
Volgens mij heeft de dichter met deze locus amoenus, in samenhang met de
achtervolging en de verkrachting, die ook in de fabel van de vos en de berin
voorkomen, willen verwijzen naar de Ovidiaanse ‘liefdes’jacht.
Op grond van de genoemde analogieën met de fabel van de vos en de berin,
met name de verkrachting, en het gebruik van de locus amoenus als decor van verkrachtingen
in Ovidius’ Metamorphoses, is de verkrachtingsscène in Reynaert en
de wolvin een logisch vervolg op de achtervolging en het vastzitten van de wolvin.
Voigts argumenten tegen de authenticiteit van V 818.1-18 kunnen weerlegd
worden: de tegenspraak die hij zag tussen het plezier dat de wolvin beleefde
enerzijds en dat ze daarna samen met Isegrim de vos dood wenst anderzijds,
kan verklaard worden uit haar verlangen om haar man naar de mond te praten.
Op Voigts observatie dat de dichter van de Ysengrimus terughoudend was
in geslechtlichen Puncte valt ook wel wat af te dingen. De verkrachting wordt
namelijk maar heel kort genoemd (assilit, V 818.2), zoals dat ook in de Metamorphoses
en in de fabel van de vos en de berin gebeurt. Ook de dubbelzinnige
uitspraak van de wolvin in V 818.13-14 lijkt mij niet scabreuzer dan de passages
over Corvigaars lid of over Aldrada’s neus in de aars van de wolf. Daar komt
nog bij dat het in Reynaert en de wolvin gaat om dieren, niet om mensen. Misschien
zegt Voigts opmerking wel meer over zijn eigen kijk op ‘geslechtlichen
Puncte’ of over de tijd waarin hij leefde dan over de dichter van de Ysengrimus.
Een opmerking van Van Mierlo in zijn vertaling van de Ysengrimus vormt een
aardige parallel: hij liet V 1236-1256 weg (de passage over Corvigaars penis),
met als enige commentaar: ‘Hier volgen eenige verzen, waarvan wij den hedendaagschen
lezer willen verschoonen.’ 101
Mölk voert nog twee argumenten tegen de authenticiteit van V 818.1-18
aan. Ten eerste Reynaerts karakterisering als vrouwenheld. Zoals ik heb laten