jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
mannen, een krenking van hun eer via een aanval op de vrouwen in hun familie,
voor wie de pater familias verantwoordelijkheid droeg. 65 Kreeg Isegrim in
De bedevaart al op zijn kloten van de vos, in De vos en de wolvin vernedert Reynaert
de wolf door in diens eigen huis zijn vrouw te beledigen en zijn kinderen
te bezoedelen. In het vossenhol tast Reynaert Isegrims eer nogmaals aan door
zijn vrouw te nemen, maar anders dan Isegrim blijkt de wolvin wel plezier te
beleven aan Reynaerts streken (gauisam … his lusibis, V 818.17).
Dat Isegrim Reynaerts aanval op zijn eer ook zo gevoeld heeft, blijkt uit de
woorden waarmee hij de vos toespreekt in De geschiedenis met de ham, de episode
die chronologisch onmiddellijk volgt op De vos en de wolvin: ‘Waarom zou ik
de schande die je mij, mijn kinderen en mijn vrouw hebt aangedaan weer oprakelen?
Dat is toch algemeen bekend?’ (Quid mea, quid referam, que natis probra
meeque / feceris uxori? Nonne fuere palam?, I 51-52). De volgorde is veelzeggend:
in de eerste plaats is Isegrim zelf in zijn eer gekrenkt, daarna zijn zonen en pas
op de laatste plaats zijn vrouw. De wolf betrekt alle ellende op zichzelf, want
hij is als pater familias onteerd. Reynaert is dus in zijn opzet geslaagd: hij heeft
Isegrim genaaid over de rug van zijn vrouw.
In V 818.9 drukt Reynaert de wolvin op het lijf om zijn huis binnen te gaan
(subi tectum) en vraagt haar spottend waarom ze schijnbaar vastgebonden bij
de ingang blijft rondhangen (quasi uincta quid heres?). Binnen zal ze dan kennis
maken met de goede manieren van een goede gastheer (hospitis hic mores
experiere boni, V 818.10). In deze verzen komen drie belangrijke, met elkaar samenhangende
motieven voor (naar binnen gaan, vastzitten en gastvrijheid) die
V 818.1-18 verbinden met andere passages in Reynaert en de wolvin en andere
episodes, met name De geschiedenis met de ham en De bedevaart.
In Reynaert en de wolvin vinden we het motief vastzitten in V 795 en aan het
eind van het verhaal (V 1119-1120). In de chronologisch eerste episode van
de Ysengrimus, De bedevaart, komt Isegrim klem te zitten in de deuropening
van een huis in het bos (IV 507-510, 513-515). In De geschiedenis met de ham,
de eerste episode van de Ysengrimus die chronologisch volgt op Reynaert en de
wolvin, vinden we in I 85 dezelfde formulering als in V 818.9 (quid heres), op
dezelfde positie in de versregel. Isegrim vraagt Reynaert daar spottend waarom
hij aarzelt om door de deur (de muil van de wolf) naar binnen te gaan, op
dezelfde manier als de vos de wolvin bespot in V 818.3-10. 66
In Isegrims dreigende taal tegen de vos aan het begin van De geschiedenis met de
ham verschijnt het motief gastvrijheid – de gast die zich ontpopt als vijand – dat
ook speelde in de scène voor het vossenhol én de scène waarin Isegrim zelf zat
~ 166 ~