jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
De vermeende interpolatie is als volgt opgebouwd: in de eerste twee verzen
meldt de verteller dat Reynaert de wolvin bespringt, dan volgen acht verzen
waarin de vos aan het woord is en waarvan de eerste zes meer tegen de wolf dan
tegen zijn vrouw lijken te zijn gericht, gevolgd door zes verzen met de reactie
van de wolvin, eveneens in de directe rede weergegeven, met als afsluiting nogmaals
twee verzen van de verteller.
Er komen opvallend veel parallelle constructies en tegenstellingen voor in
deze passage: patruum zelotipare meum in V 818.8 keert, op dezelfde positie in
de versregel maar dan – na de daad – in de verleden tijd en in de indirecte rede,
terug in V 818.18: patruum zelotipasse suum. De combinatie van een comparativus
(vergrotende trap) en het werkwoord agere (doen, handelen) komt voor
in V 818.3-4 (rectius ... agam) en in V 818.11-12 (facetius ... agis), ook weer
met een verschil in werkwoordstijd. In dezelfde verzen zien we de tegenstelling
furtim (stiekem) – publica fama (algemeen bekend). In de beide zinnen die
worden ingeleid met si (als, V 818.5-6 en V 818.13-14) liegen de sprekers, en
weten dat van elkaar. De laatste parallel waar ik op wil wijzen is het motief
binnengaan: in V 818.9 gebiedt Reynaert de wolvin zijn huis binnen te gaan
(subi tectum), in V 818.15-16 vinden we een gerundivumconstructie met een
dwingend karakter (egomet cogenda tuos intrare penates / … eram).
Reynaerts woorden en daden (V 818.1-10)
Met assilit (V 818.2) geeft de verteller aan dat Reynaert het met de wolvin
doet, even bondig als in Ovidius’ verhalen over de liefdesjacht in de Metamorphoses,
waarin alle aandacht uitgaat naar het landschap, de achtervolging en
ironische woorden. 58 Voigts argument dat V 818.1-18 een interpolatie is omdat
de dichter van de Ysengrimus zeer terughoudend is als het gaat om ‘geslechtlichen
Puncte’ vind ik daarom niet overtuigend. 59 Gravdal leest in assilit dat de
vos sodomie met de wolvin bedrijft en schrijft dat dat wellicht bedoeld is als
satire op homoseksuele praktijken in het klooster, maar dat blijkt nergens uit
de tekst. Reynaert neemt haar op z’n hondjes; hoe zouden een vos en een wolvin
het anders moeten doen? 60
Dan neemt Reynaert het woord om uit te leggen wat hij aan ‘het doen’ (faceret,
agam; V 818.3-4) is. Terwijl hij zich aan de wolvin vergrijpt, rechtvaardigt hij
zijn gedrag schertsend met mooie woorden: zogenaamd ontfermt hij zich over de
vrouw van zijn oom en bewijst hem een dienst (obsequio … / patruum … meum,
~ 164 ~