jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

De ontknoping zonder V 818.1-18 (V 813-820)
~ 161 ~
Tiecelijn 24
Hieronder geef ik de tekst van V 813-820 volgens A, het (enige) handschrift
van de Ysengrimus waarin V 818.1-18 ontbreekt, om te laten zien hoe het verhaal
zonder deze verzen eindigt.
Toen Reynaert zag dat de vastgeklemde wolvin zich met geen mogelijkheid
kon bevrijden, sprong hij door de andere ingang naar buiten.
Met weinig medelijden voor de uiterst benarde positie waarin
ze verkeerde slingerde hij het arme schepsel smadelijke beledigingen
naar het hoofd, sprong om haar heen en uitte zijn vreugde met gebaren
zodat het verdriet van de vastzittende wolvin nog groter werd.
Zo speelde Reynaert het liefdesspel en toonde zijn vreugde, maar de
arme monnik speelde een spel met een droevige afloop.
Ut uidet herentem nullo luctamine solui
posse, per oppositam desilit ille forem,
et male compatiens incommoda tanta ferenti,
in faciem misere ludicra probra iacit,
circumquaque salit, gestu sua gaudia testans,
ut magis herentis cresceret inde dolor.
Sic sua Reinardus demonstrans gaudia lusit,
sed monachus lusit tristia fata miser. (V 813-820)
Nu zijn de rollen omgedraaid: de jager zit in de val en de beoogde prooi
heeft zijn vijand in zijn macht. Een vast onderdeel van de liststructuur in de
Ysengrimus is dat Reynaert zijn slachtoffers de les leest dan wel bespot wanneer
ze in zijn val zijn gelopen, zoals ook hier gebeurt: de vos springt om de
wolvin heen en slingert haar beledigingen in het gelaat. We krijgen echter niet
te horen welke ludicra probra (V 816) de vos haar toevoegt. De enige keer dat
ludicra elders voorkomt, aan het eind van de kloosterepisode (V 1086), kondigt
de verteller met dit woord de bespotting aan die onmiddellijk daarna volgt, in
de directe rede, en dit alles in een scène waarin de wolf een vreselijk pak slaag
krijgt. Vergeleken met V 1086 e.v. mist V 816-820 zonder V 818.1-18 de inhoud
van deze ludicra; met V 818.1-18 (met name V 818.3-10) krijgen we wel
te horen wat Reynaert tegen de wolvin zegt.
Als V 818.1-18 dus een interpolatie is, valt de afloop van Reynaert en de wolvin
uit de toon, vergeleken met de andere vossenlisten. In vrijwel alle episodes