jg 24 jaarboek 4 - Reynaertgenootschap

Tiecelijn 24
Isegrim: decipis incautum, uulpecula perfida, regem (‘doortrapte vos, je misleidt
de argeloze koning’, III 767).
In drie sententiae wordt ducere (leiden, brengen) geassocieerd met list (astu
preduce, V 802; subdolus ducit, V 810; ducente doloso, V 811). In de beide laatste
spreuken is daarbij ook nog eens sprake van een dwaas of argeloos slachtoffer
dat in ellende geraakt of in de val loopt (incautum … in omne malum, V 810; cadit
in laqueum stultus, V 811). Als er iemand in de Ysengrimus een meestermisleider
is, dan wel Reynaert; de vos leidt de wolf bij herhaling naar een val. 52 Zo
gaat het in Isegrim visser en in Isegrims eed, episodes waarin Reynaert Isegrim
in de val lokt; de vos loopt voorop, leidt, terwijl de wolf hem volgt. 53 In Reynaert
en de wolvin gaat het al niet anders.
In een artikel uit 1984 over de verkrachting van de wolvin in de Ysengrimus,
Roman de Renart en Reinhart Fuchs merkt Varty op dat de vos doelbewust
naar Isegrims hol ging om de wolf te onteren door een schandelijke aanval
op zijn jongen, maar dat de verkrachting van de wolvin eerder toeval was, dat
de vos van de onverwachte gelegenheid gebruik maakte en zijn kans greep
toen de wolvin vast zat in de ingang van zijn hol. 54 Ik denk dat Varty hier
Reynaerts doortraptheid onderschat. De verteller laat er immers in V 810-
811 geen twijfel over bestaan dat de vos de wolvin doelbewust meelokt en in
de val – zijn eigen hol – laat lopen. De dwaas (stultus, V 803, 807, 809, 811),
in deze scène de wolvin maar elders de wolf, trapt in de val (laqueum, V 811)
waar de bedrieger (dolosus, 809, 811; subdolus, V 810) haar naartoe leidt (ducit,
V 810; ducente, V 811). Reynaert was het al die tijd al van plan. Hij wist
hoe hij haar uit haar hol naar buiten kon lokken: iratam cupiens elicere artem
lupam (‘omdat hij de boze wolvin met een list mee wilde lokken’, V 760), 55
zoals hij ook al had voorzien dat ze hem achter de deur stond op te wachten
(V 763-768) en dat ze klem zou komen te zitten in de ingang van het hol
(‘wat groter was dan een drachtige vos kon er niet naar binnen’, V 784). De
wolvin (stultus, incautus) is niet tegen Reynaert (dolosus, subdolus) opgewassen,
de kansen in hun spel zijn niet eerlijk verdeeld (ludus inequalis luditur
inter eos, V 812).
Door deze reeks sententiae na V 800 in te voegen, legt de verteller dus allerlei
thematische verbanden met andere passages van Reynaert en de wolvin en met
andere episodes waarin Isegrim in de val wordt gelokt. Zo wordt benadrukt
dat Reynaert de wolvin opzettelijk meelokt en wordt de spanning opgevoerd:
wat is de vos met de wolvin van plan?
~ 160 ~